آینده پژوهی دفاعی

هدف از انجام این مقاله، مدل سازی متغیر ها و سناریوهای مؤثر بر تخلیه اضطراری در هنگام وقوع  بحران هایی مانند جنگ و زلزله است. جامعه آماری شامل 54 نفر از متخصصان، هیأت علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی است. روش پژوهش از نوع توصیفی– تحلیلی می باشد. روش نمونه گیری تصادفی و از فرمول کوکران استفاده شده است. بر اساس نرم افزارهای Wizard ،Any Logic و Anp تحلیل ها انجام شده است. 8 سناریو با حداکثر دو عامل ناسازگار برای مدل سازی در Any Logic در نظر گرفته شده است. سناریو بحرانی تر بدست آمده از شبیه سازی انتخاب شده و راهکارها در نرم افزار Anp بررسی شدند. پژوهش های پیشین سناریوهای شبیه سازی شده را با روش علمی تببین نکرده اند. برای انتخاب راهکارها و سناریوها از تکنیک های تصمیم گیری استفاده و با شبیه سازی ترکیب نموده ایم. زمان تخلیه در سناریو پنجم از بقیه سناریو ها بیشتر است و این سناریو را بحرانی تر در نظر گرفتیم. نتایج  Anp نشان داد معیارهای اضافه نمودن درب و برداشتن موانع با وزن های 287/0 و 262/0 بالاترین رتبه را گرفته اند. با توجه به وزن های نرمال شده در زیرمعیارها، در معیار زمان، زمان فرار در راهرو ها و پله ها (با وزن 65/0)، در هزینه، بعد اجرایی (با وزن 608/0)، در قابلیت اجرا، قابلیت هدایت عملیات (با وزن 8/0)، در تأثیرات محیطی، تأثیر بر عموم (با وزن 705/0) و در ضمانت تردد، وضعیت مدیریت ترافیک (با وزن 756/0) بالاترین رتبه را گرفته اند.

درک سرشت پژوهش های یک حوزه ی دانشگاهی و رفتار پژوهشگران در آن حوزه، به خصوص در مورد مقولات میان رشته ای بسیار مهم است. درک حاصله به برنامه ریزان و پژوهشگران کمک می کند تا ضمن فهم وضعیت گذشته و حال، برای بهبود وضعیت آینده نقشه راه دقیق تری داشته باشند. این مهم در مورد آینده پژوهی نیز صادق است به خصوص اینکه آینده پژوهی ذاتاَ در مورد وضعیت آینده است و فهم گذشته و حال آن نشان می دهد که به کدام آینده ها بیشتر پرداخته ایم و از کدام آینده ها غفلت کرده ایم. برای رسیدن به این درک به مطالعات علم سنجی نیاز است که در این پژوهش به منظور تحلیل مقالات آینده پژوهی منتشر شده در نشریات علمی ایران از ابزارهای آن استفاده شد. جامعه این تحقیق تعداد 920 مقاله منتشر شده در حوزه آینده پژوهی بود. نتایج نشان داد که شبکه هم نویسندگی بر اساس سنجه های مرکزیت به چه شکل است. همچنین هشت خوشه موضوعی در این زمینه شناسایی شدند و جایگاه آنها در نمودار راهبردی مشخص گردید. خوشه "جغرافیدان های عاشق آینده" به عنوان خوشه ی با مرکزیت و تراکم بالا مشخص شد. همچنین خوشه های "آینده نگاری راهبردی" و " آموزش عالی آینده گرا" به عنوان خوشه های نابالغ و توسعه نایافته معرفی شدند. خوشه های "توسعه دانشی"، "آینده دینی"، "روابط منطقه ای" و "وزن سنگین روش" در منطقه افول و نوظهور قرار گرفتند و خوشه ی "چشم انداز آی سی تی" به عنوان خوشه غیر محوری شناخته شد.

ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻧﻈﺎﻣی، ﻗﺪرت ﺳﺎیﺒﺮی، ﺷﺎیﺪ مهم ترین قدرت ﻧﻮﻇﻬﻮر ﭼﻨﺪ دﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷد. در ﺣ ﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﻏﻠﺐ نیروهای مسلح کﺸﻮرﻫﺎ ﺑﺮای ایمن سازی ﻣﺮزﻫﺎی ﺳﺎیﺒﺮ و فراسایبری ﺧ ﻮد در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﭼﻨ یﻦ ﺗﺤﻮل ﺟﺪیﺪی آﻣﺎده می شوند. رهنامه های ﺟﺪیﺪ ﻧﻈﺎﻣی ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس ﻓﻀ ﺎی ﺳ ﺎیﺒﺮ ﺗ ﺪویﻦ می شوند. در ﺗﻤﺎم ﺳﻄﻮح ﻣﻨﺎزﻋﻪ، از شورش های داﺧﻠی ﮔﺮﻓﺘ ﻪ ﺗ ﺎ ﺟﻨ ﮓ ﻣﺘﻌ ﺎرف، ﻗ ﺪرت ﺳﺎیﺒﺮی، ﻋﺎﻣﻞ ﺣﺘﻤ ی و ﮔﺮیﺰﻧﺎﭘ ﺬیﺮ توانمندی های ﻧﻈ ﺎﻣی اﺳ ﺖ، ای ﻦ ﺗﻮاﻧﻤﻨ ﺪی ﺑ ﺮ ﭘﺎی ﻪ فناوری های ﻣﺪرن شکل گرفته اﺳت. مراکز سایبری در ساختار نظامی ارتش جمهوری اسلامی ایران یک سازمان مهم به حساب می آیند و نتایج عملکرد آن ها نقش حیاتی در عملکرد و کارآمدی ارتش خواهد داشت. ازاین رو تعیین عملکرد آن ها بر اساس راهبردهای نوین، یکی از وظایف مهم فرماندهان عالی ارتش جمهوری اسلامی ایران به حساب می آید. این تحقیق با هدف ارائه راهبردهای قدرت سایبری ارتش جمهوری اسلامی ایران انجام شده است. در این پژوهش بر اساس روشی تحلیلی- توصیفی و بهره گیری از منابع موجود در زمینه قدرت سایبری و نیز بررسی همه جانبه با استفاده از روش تحلیل SWOT نسبت به تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها اقدام شده و در ادامه بر اساس نظر کارشناسان و مصاحبه شوندگان، وزن هر گزینه تعیین و پانزده راهبرد به عنوان مهم ترین راهبردهای قدرت سایبری ارتش جمهوری اسلامی ایران تعیین گردید.

هدف اصلی از تفکیک قوا، تقنین، اجرا و قضا، به نحو صحیح و واقعی است. ساختار حکومتی در جمهوری اسلامی ایران نیز به موجب اصل 57 قانون اساسی، تفکیک قوا را را به رسمیت شناخته است. این پژوهش از نظر هدف؛ کاربردی و از لحاظ ماهیت؛ توصیفی-تحلیلی است، که با ترکیب روش های آینده پژوهی؛ در راستای پاسخ به چیستی شناسایی متغیرهای آینده تأثیرگذار بر تفکیک قوا در حقوق اساسی ج.ا.ا، انجام و در ادامه از نرم افزار علم سنجی «VOSviewr» استفاده شد تا با استفاده از آن ارتباط متغیرهای تأثیرگذار بر آینده آن ترسیم شود. از مجموع 45 پیشران احصاء شده، 31 پیشران در شمار متغیرهای موافق با تفکیک قوا، 4 پیشران در شمار متغیرهای موافق مشروط (نسبی) و تعداد 10 پیشران در شمار متغیرهای مخالف با تفکیک قوا شناسایی شد. برابر شناسایی نرم افزار تعداد 17 واژه پرکاربرد از واژگان مرتبط با تفکیک قوا و حقوق اساسی، تا سال 2010میلادی و تعداد 18 واژه پرکاربرد نیز از سال 2018میلادی به بعد شناسایی شد. مضاف بر پیشران های مؤکد، حکم حکومتی ولی معظم فقیه، به دلیل نقش تعدیل کنندگی و گره گشایی در بن بست های مختلف (تریبونا)، به عنوان یک پیشران کلیدی و حیاتی خواهد بود. از منظر پژوهشگر یافته ها نشان می دهد که متغیرهای فراوانی بر آینده تفکیک قوا در جمهوری اسلامی ایران نقش آفرینی خواهند داشت که مهمترین آنها پیشران های مذهبی اعم از شیعی و سنی و نیز پیشران های فلسفی و کلامی و نیز ابرپدیده ولی فقیه که کاربست آن همانند قاعده تریبونا در غرب است دارای نقش برجسته و متمایز خواهند بود.

پژوهش حاضر با هدف احصاء و اولویت بندی راهبردهای نزاجا بمنظور تحقق چشم انداز بیانیه گام دوم انقلاب انجام گرفت. نوع پژوهش کاربردی و به روش توصیفی-پیمایشی انجام گرفت. جامعه آماری تحقیق، خبرگان علمی-نظامی هستند که از میان آنها نمونه ای به اندازه 53 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شد. در گام نخست با بهره مندی از روش دلفی و برگزاری نشست های خبرگی درخصوص واکاوی سند بیانیه، تعداد 10 راهبرد اصلی احصاء گردید. سپس با بهره گیری از ابزار گردآوری داده ها (پرسشنامه اولویت بندی) راهبردهای احصاء شده اولویت بندی شد. روایی پرسشنامه تحقیق طبق نظر خبرگان تأیید و پایایی آن بر اساس آلفای کرونباخ 90.2/0 حاصل شد. برای برازش مدل از LISREL و برای تجزیه وتحلیل داده ها از شاخص های آمار توصیفی و استنباطی (شامل آزمون t و فریدمن) با بهره مندی از SPSS استفاده شد. نتایج اولویت بندی راهبردهای ده گانه احصاء شده، نشان داد راهبرد های «توسعه زیرنظام های انگیزشی با هدف تقویت روحیه و رفاه کارکنان» (با میانگین و انحراف معیار: 1.412±3.92)، «ارتقای آمادگی رزمی با توسعه فن آوری های نوین پهپادی، رزم زمینی و سامانه های بازی جنگ» (با میانگین و انحراف معیار: 1.440±3.75) و «استقرار نظام استعدادیابی و نخبه پروری سرمایه های انسانی دفاعی» (با میانگین و انحراف معیار: 1.350±3.72) دارای بالاترین اولویت در تحقق چشم اندازهای ترسیم شده بیانیه گام دوم انقلاب در نزاجا می باشند.

پدافند هوایی نقش تعیین کننده ای در پیروزی در صحنه نبرد امروزی ایفا می نماید. در این بین، دکترین پدافند غیرعامل در پدافند هوایی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. از این رو، پژوهش حاضر در پی تبیین دکترین پدافند غیرعامل با رویکرد پدافند هوایی (اصول و الزامات اساسی) مبتنی بر روش آمیخته بوده است. گردآوری داده ها به روش کتابخانه ای و با استفاده از مطالعه اسناد و مدارک و میدانی  انجام شده است. نمونه آماری خبره ی انتخابی به تعداد 11 نفر جهت مصاحبه، از بین صاحب نظران موجود در تخصص های حوزه ی پدافندغیرعامل، پدافندهوایی و دکترین نظامی دارای سابقه ی خدمت در مشاغل راهبردی، فرماندهی و ستادی و در جایگاه شغلی سرلشکری به بالا و همطراز آن در سطوح سازمان های کشوری جایگاه 19 به بالا بوده است. همچنین نمونه آماری برای مرحله پرسشنامه از بین فرماندهان، مسئولان نظامی و غیرنظامی مربوط به پدافند عامل، پدافند غیرعامل در سطح نیروهای مسلح، کشور و سازمان های مرتبط که دارای ویژگی های مشخصی بودند، انتخاب شد. تجزیه و تحلیل داده ها به روش نظریه پردازی داده بنیاد و در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی انجام شد. نتایج پژوهش منتج به تبیین هشت اصل دکترین پدافند غیرعامل با رویکرد پدافند هوایی اعم از، اصل آمادگی، چابکی، تاب آوری، مبهم سازی، مصمون سازی، اشراف اطلاعاتی، آمایش دفاعی و بازدارندگی شد. همچنین الزامات اساسی برای هریک از اصول به تفکیک مشخص گردید. نتایج بخش کمی نیز نشان داد، اصل بازدارندگی، اشراف اطلاعاتی و مصون سازی بیشترین اهمیت را در بین سایر اصول دکترین پدافند غیرعامل با رویکرد پدافند هوایی داشته اند.