آینده پژوهی دفاعی

ایران و عربستان به عنوان دو قطب تأثیرگذار در منطقه راهبردی خلیج فارس می باشند که هر کدام به نوبه خود در تحول های این منطقه و حتی مناطق پیرامونی دخیل و نقش چشم گیری دارند، در حال حاضر به دلایل مختلف روابط دو کشور به سمت تیرگی و واگرایی هرچه بیشتر حرکت نموده است و آینده مبهمی برای روابط دو کشور قابل تصور می باشد، در این پژوهش با دیدی آینده نگرانه و با هدف شناخت شاخص ها و عوامل ایجاد واگرایی در روابط میان دو کشور و تلاش جهت از میان برداشتن این عوامل و حرکت در راستای ایجاد دوستی و برقراری روابط دیپلماتیک دوستانه میان دو کشور مسلمان و تأمین منافع ملی کشور در افق زمانی ده ساله، و در راستای پاسخ به این سؤال که"مهم ترین شاخص ها و عوامل تأثیرگذار در آینده روابط ایران و عربستان در افق زمانی 1407 چیست؟"، در گام نخست با مطالعه اسناد و سوابق علمی پیشین صورت پذیرفته مرتبط و استفاده از نظر 14 نفر از خبرگان، تعداد 73 شاخص تأثیرگذار بر روابط دو کشور احصاء و در گام دوم با تشکیل پانل خبرگی شاخص های مشابه با یکدیگر ادغام و تعداد 35 شاخص مشخص گردید و در ادامه با استفاده از مدل فریدمن تعداد 15 شاخص مهم و اثرگذار تعیین و در انتها با استفاده از نرم افزار آینده پژوهی میک مک و به کارگیری روش تحلیل ماتریس متقاطع، تعداد پنج شاخص کلیدی تاثیر گذار بر آینده روابط دو کشور ایران و عربستان در افق زمانی 1407 مشخص گردید.

بازی جنگ یکی از فنون آینده پژوهی است که فرماندهان نظامی را در پیش بینی تهدیدات احتمالی آینده و نحوه تصمیم گیری در موقعیت های مختلف آماده می کند. سامانه پشتیبان تصمیم بازی جنگ در استفاده بهینه از نیروی انسانی، تجهیزات و همچنین انتخاب بهترین راهکار در مقابل راهکار حریف مورد استفاده قرار می گیرد. فرآیند تصمیم گیری در سامانه بازی جنگ شامل تصمیم گیرندگان و بازیکنان، عوامل محیطی، اهداف، راهکارها و معیارها است. در این مقاله فرآیند تصمیم گیری در سناریوهای بازی جنگ تاکتیکی و عملیاتی شرح داده شده است. به این منظور به بررسی مدل بازی های مجموع صفر فازی در سامانه پشتیبان تصمیم بازی جنگ در سطح تاکتیکی و عملیاتی پرداخته شده است. در این مدل از متغیرهای زبانی در تنظیم جدول عایدی بازی استفاده شده است. با به کارگیری - برش های اعداد فازی، ماتریس عایدی بازی با درایه های بازه ای به دست آمده و عایدی مورد انتظار به صورت بازه ای و وابسته به  نوشته شده است. با محاسبه امید ریاضی عایدی مورد انتظار، عایدی ها به صورت قطعی نوشته شده است. پس از ارزیابی اهداف و معیارها یک روش برنامه ریزی ریاضی برای هریک از بازیکنان پیشنهاد شده است. با حل این مسائل راهکارهای بهینه بازیکنان به دست می آید. درنهایت، نحوه مدل سازی یک سناریوی نبرد بازی جنگ بیان شده و به کارگیری و حل این مدل ها شرح داده شده است.

در عصر حاضر، جنگ چارچوب گفتمانی ویژه ای یافته و تغییر و تحولاتی اساسی داشته است، راهبردهای دشمنان خصوصاً آمریکای جهان خوار به سمت رویکردهای هوشمند در قالب جنگ نرم پیش رفته و نیروهای مسلح کشور یکی از اهداف ویژه ی آنان در حوزه ضربه زدن به بدنه نظام پابرجای ج.ا.ایران می باشد. این مقاله باهدف شناسایی سناریوهای جنگ نرم محتمل دشمن علیه نیروهای مسلح ج.ا.ایران و همچنین تبیین عوامل کلیدی مؤثر و پیشران های بسترساز آن از طریق به کارگیری روش سناریونویسی و انجام مصاحبه با تعدادی از نخبگان سیاسی- امنیتی آشنا با موضوع در یک پنل خبرگی (گروه کانونی) به تعداد 10 نفر با رویکرد کاربردی- توسعه ای انجام پذیرفته که ماحصل آن احصاء چهار سناریوی محتمل «تفرقه و تضاد»، «تحریم و ارتداد»، «فریب و فرافکنی» و «استحاله و نفوذ» و شناسایی 12 عامل کلیدی و پنج پیشران اصلی مؤثر و تعیین میزان تأثیرگذاری آن ها بر هر سناریو به شرح ذیل می باشد: مهم ترین عوامل کلیدی اثرگذار بر سناریوها، هماهنگی و وحدت میان نیروهای مسلح و سطوح مختلف جامعه، وحدت و همدلی میان فرماندهان و مسئولین نظام حکومتی، هویت دینی و باورهای انقلابی، هماهنگی و وحدت بین کارکنان نیروهای مسلح به ویژه میان ارکان مختلف آن و استحاله دینی، فرهنگی، رفتاری و اجتماعی و مهم ترین پیشران های اثرگذار بر عوامل کلیدی به ترتیب اولویت اقتصادی، مدیریتی، اجتماعی و فرهنگی، سیاسی و نهایتاً علم و فناوری ارزیابی گردید.

تهدیدات نوپدید در محیط بین الملل، ایجاد تحول در نیروهای مسلح را ضروری ساخته است و فرهنگ سازمانی همگرا زیربنایی ترین پیش نیاز تحول سازمانی به شمار می رود. بر این اساس، پژوهش حاضر بر آن است تا بر مبنای بیانات فرماندهی معظم کل قوا (مدظله العالی) الگویی ماهیت شناختی از فرهنگ تحول در نیروهای مسلح ج.ا.ا ارائه کند. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و از نوع تحقیق آمیخته متوالی (کیفی-کمی) است. ساخت الگو به روش کیفی و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است. آزمون الگو نیز به روش کمی و با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار پی ال اس انجام شده است. یافته​های پژوهش نشان می​دهد فرهنگ تحول از شش مقوله اصلی تشکیل شده است: فرصت گرایی (فرصت یابی و بهره گیری از فرصت ها)، تحول گرایی (انعطاف گرایی و پویایی مداری)، انسان گرایی (اهمیت سرمایه های انسانی و توسعه سرمایه های انسانی)، معنویت گرایی (ارزش های انقلابی و ارزش های دینی)، شایسته گرایی (شایستگی های شناختی و رفتاری) و وحدت گرایی (وحدت درون سازمانی و میان سازمانی). توسعه این ابعاد فرهنگی می تواند به ارتقای اثربخشی و موفقیت طرح های تحول سازمانی در راستای راهبردهای آینده سازمان های دفاعی یاری رساند.

مطالعات پدافند غیرعامل یک فرآیند راه گشا است که در آن از فن های تحلیل و امتیازدهی متنوعی جهت فراهم سازی بستر تصمیم گیری آگاهانه استفاده می شود. در واقع هدف اصلی تحقیق ارزیابی معیارهای مکان گزینی پادگان نظامی صفر پنج کرمان با تأکید بر پدافند غیرعامل، از دیدگاه کارشناسان نظامی هست. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات و داده های مورد نیاز با استفاده از روش های اسنادی و میدانی (پرسشنامه) جمع آوری شده است. جامعه آماری شامل 20 کارشناس نظامی که در پادگان صفر پنج کرمان خدمت می کنند، می باشند که با استفاده از تکنیک دلفی به طور تصادفی انتخاب شده اند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS، از آزمون آماری کلموگوروف اسمیرنوف و آزمون تی تک نمونه ای و همچنین جهت اولویت بندی و ضریب اهمیت معیارها از تکنیک DEMATEL با استفاده از نرم افزار Excel استفاده شده است. یافته های تحقیق با توجه به آزمون تی تک نمونه ای نشان می دهد که پادگان صفر پنج کرمان وضعیت مطلوبی از لحاظ ارزیابی ابعاد مکان گزینی با تأکید بر پدافند غیرعامل در پادگان صفر پنج کرمان دارند. همچنین از بین ارزیابی معیارهای مکان گزینی پادگان نظامی با تأکید برپدافند غیرعامل از دیدگاه کارشناسان نظامی شاخص دسترسی، با مقدار 795/15بیشترین تعامل و شاخص امنیت با مقدار 211/14 کمترین تعامل، شاخص طبیعی- جغرافیایی-زیست محیطی بامقدار 24/0 مؤثرترین عامل و شاخص کالبدی- فضایی با مقدار 208/0تأثیرپذیرترین عامل هستند.

هدف مطالعه حاضر شناسایی و اولویت بندی نوع تهدیدات درصحنه جنگ های آینده می باشد. بدین منظور با بررسی ادبیات تحقیق و مطالعات پیشین، به طورکلی 14 عامل اولیه مربوط به نوع   تهدیدات شناسایی گردید. جهت تأیید عوامل شناسایی شده یک پرسشنامه بین کارشناسان صاحب نظران و خبرگان به تعداد 241 نفر توزیع گردید و درنهایت تعداد 230 پرسشنامه جمع آوری گردید. سپس به بررسی پایایی پرسشنامه به روش آزمون آلفای کرونباخ و روایی محتوایی به شکل کیفی و کمی با استفاده از دو ضریب نسبی روایی محتوا و شاخص روایی محتوا پرداخته شدکه نتایج، نشان دهنده ی تأیید پایایی و روایی پرسشنامه (گویه ها) بوده است. به منظور غربال نمودن عوامل کلیدی اولیه، به بررسی روایی صوری گویه های پرسشنامه پرداخته شد که درمجموع 8 عامل به عنوان عوامل مهم تر و نهایی انتخاب گردید. در ادامه نیز با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی، عوامل شناسایی شده به دو گرو نوع و ابزار دسته بندی گردیدند. در مرحله بعدی پرسشنامه مقایسات زوجی (فازی) طراحی و بین خبرگان توزیع گردید که درنهایت تعداد 15 پرسشنامه تکمیل شده گردآوری گردید. سپس، اولویت بندی عوامل مربوط به تهدیدات با دو روش AHP فازی و تاپسیس صورت پذیرفته است. در انتها نتایج فضای مجازی و جنگ نیابتی و هوش مصنوعی در تسلیحات به ترتیب در اولویت قرار گرفت که به همراه ارائه پیشنهاد های کاربردی برای جامعه موردمطالعه ارائه گردید.