آینده پژوهی دفاعی

در حال حاضر تولید داده های مربوط به افراد، شرکت ها و به طور ویژه داده های شهروندان و استفاده از آن، به سرعت رو به رشد است. امروزه بیش از هر زمان دیگری در اینترنت، مسافرت، تفریح، تجارت و تقریباً در همه جنبه های زندگی روزمره، ردپای دیجیتالی بر جای می گذاریم و این داده ها ارزش بالقوه و بسیار زیادی را برای مصرف کنندگان، شرکت ها، سازمان های دولتی و امنیتی فراهم می کنند. در عصر دیجیتال به راحتی می توان طیف متنوعی از داده ها و اطلاعات شهروندان را برای اهداف وسیع تر و موضوعاتی که درگذشته پیش بینی نشده بود، بکار برد، همچنین اتفاقات پیش بینی نشده در آینده مانند همه گیری بیماری کرونا نیز می تواند تأثیرات عمیق تری در استفاده و اشتراک گذاری داده های شهروندان و تغییر نگرش عمومی نسبت به این موضوع ایجاد کند. در پژوهش حاضر با جامعه آماری شامل خبرگان مرتبط با موضوع و 12 نمونه آماری، ضمن استفاده از روش سناریو پردازی، چهار سناریو آینده پیرامون سیستم های داده شهروند ارائه شده است که این سناریوها بیان می دارند هنجارهای جهانی، مدل های تجاری، قوانین بین المللی و رویکردهای دولت ها در مورد داده های شهروندان می توانند توسعه پیدا کرده و تغییرات قابل توجهی داشته باشند. در برخی از سناریوها، همگرایی در حاکمیت داده ها وجود دارد و داده ها با آزادی بیشتری در سراسر جهان جابجا می شوند. در برخی دیگر، دولت ها رویکردهای واگرا و اغلب محدودکننده تری دارند و داده ها به طور فزاینده ای بومی سازی می شوند؛ لذا در فضای عدم قطعیت آینده، درعین حال که تشخیص می دهیم همکاری های بین المللی اجتناب ناپذیر است در کنار آن مدیریت داده های ملی نیز حیاتی است و باید مسیری را طی کنیم که امنیت ملی و منافع کشورمان به بهترین وجه تضمین شود.

تغییرات سریع فناوری ها در جهان امروز در بخش دفاعی کشورها اثرات شگرفی گذاشته است. بی تردید این اثرات نبردهای آینده را با پیچیدگی هایی رو به رو خواهد کرد. حفظ اقتدار دفاعی و ارتقای توانمندی های نظامی نیازمند اشراف کامل بر محیط آینده است. در واقع لازم است تا جهت گیری های آینده این فناوری ها را شناخت. برای درک این جهت گیری نیاز به تحلیل روندها است که نتیجه آن فضای آینده را ترسیم کند. این پژوهش روندهای فناوری های دفاعی را مورد شناسایی قرار داده است، در این رویکرد آنچه مورد اهمیت است این است که آینده مسئله مورد پژوهش دارای چه جهت گیری هایی است. لازمه شناخت این جهت گیری ها، دقت در روندهایی است که ممکن است شکل بگیرد یا رویدادهایی است که رخ خواهند داد. در این پژوهش پس بررسی اسناد و مطالعات کتابخانه ای برای شناسایی روند آینده فناوری های دفاعی از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته با متخصصان حوزه دفاعی و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل مضمون قیاسی استفاده شده است. در مصاحبه ها 7 روند محور شناسایی و پیامدهای آن در افق ده ساله مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفت. این روندها عبارت اند از: توسعه سامانه های هوشمند (هوشمندسازی)، رشد فناوری های سایبری، رواج سامانه های بدون سرنشین و خودکارسازی، رشد روزافزون فناوری های فضایی، افزایش به کارگیری فناوری های همگرا، افزایش کاربرد اینترنت (اینترنت اشیاء)، رشد انرژی های نو.

خوشه های کسب وکار به عنوان یک تمرکز مکانی از بنگاه ها با فرصت ها و تهدیدهای مشترک، در یک رفتار غیرخطی با سازوکار بازخورد چندگانه بین بازیگران خوشه تکامل می یابند و به منظور ادامه حیات در یک محیط پیچیده و رقابتی، نیازمند توجه به مفهوم دوسوتوانی به معنای بهره برداری از قابلیت های کنونی و کاوش از فرصت های آینده هستند. در چند دهه اخیر، تحریم های ظالمانه قدرت های استکباری یکی از موانع دستیابی به دانش فنی و فناوری روز دنیا در رشد و توسعه اقتصادی بوده اند که محل مناقشه جدّی در کاهش رقابت پذیری بنگاه های اقتصادی قلمداد شده اند. در این پژوهش به منظور بررسی مساله تحریم در تعامل با سایر بازیگران، از طریق مطالعه مقالات، اسناد سیاستی، گزارش ها و دریافت نظرات خبرگان از طریق مصاحبه اطلاعات گردآوری شده است. به دلیل پیچیدگی این مناقشه، با استفاده از یک مدل نظریه بازی ها موسوم به مدل گراف، تعاملات و ترجیحات میان بازیگران مختلف خوشه کسب وکار مدل سازی شده و محتمل ترین نتایج ارائه گردیده است. بر اساس تحلیل انجام شده، حاکمیّت، خوشه های کسب وکار و مراکز علمی و تحقیقاتی دارای نقطه تعادلی جدید بوده اما برای مراکز تامین مالی، تغییری در وضعیت فعلی وجود ندارد.

نظر به اینکه در صحنه نبرد آینده دو نوع تهدید، مقابله با تهدیدات کشورهای منطقه ای و مقابله با تهدیدات بازیگران غیردولتی (گروه های تروریستی، شورشی و ...)، فراروی نزاجا خواهد بود، لذا پژوهشگر با انجام یک تحقیق علمی، در پی آن است تا الزامات فنی موردنیاز در طراحی و ساخت سامانه های موشکی بالستیک تاکتیکی و کوتاه برد نزاجا در مقابله با هر دو نوع از تهدیدات یادشده را از لحاظ فناوری های موجود در سامانه ی موشک (شامل میزان برد، قابلیت نقطه زنی، اثربخشی سرجنگی، نوع سوخت، قابلیت عبور از سد سامانه های ضد موشکی) و ویژگی های تجهیزات زمینی (شامل تجهیزات زمینی همراه سامانه های موشکی زمین به زمین، استفاده از سکوهای چندپرتابی^[1]) مورد بررسی قرار داده و اولویت نیازهای نزاجا را در این حوزه برای صنایع موشکی وزارت دفاع مبتنی بر تصمیم گیری چند متغیره (تحلیل سلسله مراتبی AHP) تعیین نماید. در این راستا محققان، با آینده پژوهی موشک های بالستیک کوتاه برد در کشور، شرایط جهت دهی و ایجاد هوشمندی در طراحی و ساخت موشک های بالستیک کوتاه برد را مشخص نموده اند و در گام بعدی به منظور تحلیل و اولویت بندی الزامات مطرح شده، از نظر صاحب نظران و متخصصان بهره برده و تحلیل سلسله مراتبی پیاده سازی شده است. در این رابطه، برای تمامی مولفه های سامانه های موشکی تابع عضویت تعریف شده و وزن های بدست آمده در محاسبات نشان دهنده عملکرد سامانه های موشکی است. در ادامه، پس از انجام محاسبات، به اولویت بندی الزامات سامانه های موشکی کوتاه برد زمین به زمین به روش تحلیل سلسله مراتبی دست پیدا کرده و در مرحله بعدی، از روش آماری برای تحلیل تکنیکی و روش های بهبود سامانه های موشکی در هر یک از اولویت ها استفاده شده است. نتایج نشان داد، که شاخص های الویت دار در تجهیز سامانه های موشکی تاکتیکی آتی نزاجا در مقابله با تهدیدات کشورهای منطقه ای در قیاس با مقابله با تهدیدات بازیگران غیردولتی متفاوت می باشد.

درک درستی از جایگاه ورزش قهرمانی در نیروهای مسلح و مقدار شاخص های آن، برای مدیران و سلسله مراتب این حوزه بسیار حائز اهمیت است. بعضی از امور مهم سازمان ازجمله بودجه ورزشی، تصمیمات و سیاست گذاری های کلان ورزشی سازمان، استخدام کارکنان و انتخاب افراد برای برخی مأموریت های متکی به ورزیدگی، با توجه به میزان برخورداری و سطح این شاخص ها اتخاذ می گردد. هدف اصلی این تحقیق ارائه مدل نرم افزاری متکی بر دانش انسانی خبرگان و توسعه آن به وسیله ANFIS است. از روش نمونه گیری قضاوتی برای تعیین خبرگان شامل 21 نفر از مدیران، استادان و مسئولین حوزه ورزشی آجا استفاده شده است. شاخص های ورزش قهرمانی آجا با روش تحلیل عاملی تأییدی، نهایی گردید. بر اساس شاخص ها، اماکن ورزشی آجا از خیلی کم تا خیلی زیاد توسط خبرگان ارزیابی می شود. داده های دریافتی شامل یک ماتریس 210 موردی است. ماتریس داده ها با درنظر گرفتن پیش فرض مدل سازی در نرم افزار MATLAB با رویکرد استنتاج فازی و شبکه عصبی مصنوعی یا همان ANFIS مورداستفاده قرار می گیرد. برای ارزیابی عملکرد مدل از پارامترهای مجذور میانگین مربعات خطا (RMSE)، درصد خطای نسبی (ε)، میانگین خطای مطلق (MAE) و ضریب تبیین (R²) استفاده شده و مقادیر هریک به ترتیب 047/0، 92/0، 066/0 و 889/ به دست آمده است که نشانگر دقت و قابلیت اعتماد به مدل است. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و با توجه به روش گردآوری داده ها از نوع پیمایشی است. بر اساس تست حساسیت مدل، متناسب با سطح سازمان شاخص های 7، 8، 9، 10 و 11 از اهمیت و تأثیرگذاری بیشتری برخوردارند.

تهدیدهای سایبری طی سال های اخیر بر علیه جمهوری اسلامی ایران از روند رو به رشدی برخوردار شده است. فضای سایبری، اگر چه پس از زمین، دریا، هوا و فضا، به عنوان بعد پنجم نبردهای نظامی در نظر گرفته شده، لیکن بواسطه برخورداری از تفاوت های عمده ای هم چون؛ تغییرات بسیار سریع، گسترده و مداومِ، گمنامی کاربران، بی مرزی، آشوبناکی و ترکیب آن با سایر ابعاد جنگ ها، نسبت به سایر محیط های عملیاتی، از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار است. هدف اصلی مقاله دستیابی به راهبردهای دفاع سایبری کشور در برابر تهدیدهای سایبری دشمن در افق چشم انداز 1405 می باشد که پس از ارائه مطالبی مربوط به شناخت تهدیدها و توانمندی های سایبری دشمن، راه کارهای لازم جهت مقابله با تهدیدهای آنان به بررسی عملکرد کشور در استفاده از فناوری های دفاع سایبری می پردازد. این پژوهش کاربردی و توسعه ای، روش تحقیق آن آمیخته از نوع موردی-زمینه ای، روش گردآوری اطلاعات اسنادی و پیمایشی و ابزار آن مصاحبه و جامعه آماری60 نفر تعیین شده که با استفاده از ماتریس SWOT جهت تجزیه و تحلیل محیط داخل و خارج و تدوین راهبردها و از نرم افزار TOPSIS در تعیین اولویت بندی راهبردهای دفاع سایبری کشور در مقابله با تهدیدهای سایبری دشمن استفاده گردیده و مهمترین راهبرد آن بومی سازی و هوشمندسازی سامانه های نرم افزاری و سخت افزاری سایبری کشور از منظر فرآیندها، نظامات، استانداردها، پروتکل ها، رویه ها و روال ها با  استفاده از توان و ظرفیت های علمی دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشور با هدف مصون سازی و افزایش بازدارندگی سایبری در برابر تهدیدها و حمله های سایبری دشمن است.