پژوهش های فضا و مکان در شهر (پژوهش های مکانی - فضایی سابق)

قرارگرفتن در مسیر حرکت به سمت توسعه پایدار محوری ترین اصل جهت تحقق آینده مناسب و مطلوب شهرها و کلانشهرهای کشور است. ضوابط و مقررات شهرسازی مهم ترین مؤلفه شکل دهنده سکونتگاه های شهری است. این امر بیانگر این مطلب است که هرچه اجرای این ضوابط در امر ساخت و ساز بیشتر رعایت گردد، بستر و کالبد سکونتگاه های شهری کیفیت بیشتری پیدا نموده و به تبع آن جلوگیری از موج مهاجرت شهروندان به واسطه عدم رضایت از کیفیت کالبدی محل سکونت انجام می گردد. جلوگیری از مهاجرت نامناسب شهروندان ارتباط مستقیم با حفظ منابع و حرکت به سمت توسعه پایدار دارد. در این پژوهش ضوابط و مقررات شهرسازی به ده مؤلفه ضوابط پیش زدگی و بالکن، ضوابط پارکینگ، ضوابط مسیرهای پیاده، ضوابط ارتفاعات، ضوابط دسترسی و گذربندی، ضوابط کاربری، ضوابط نما، سیما و منظر شهری، ضوابط مناسب سازی معلولین، ضوابط مساحت و سطح اشغال، ضوابط مشرفیت و فضاهای نورگیری تقسیم بندی و در پرسشنامه شهروندان منعکس گردید. میزان به وسیله پرسشنامه و با طیف لیکرت 5 گزینه ای مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پرسشنامه با استفاده از آزمون تی تک نمونه نشان داد با توجه به حد متوسط پاسخ 3، سطح معناداری متغیرها کمتر از 05/0 بوده و میزان رضایت شهروندان از اجرای ضوابط شهرسازی در منطقه هدف پائین تر از سطح نرمال بوده و این امر باعث افزایش تمایل شهروندان به مهاجرت بی رویه و نهایتاً استفاده بدون برنامه از منابع و امکانات خدادی به خصوص در صنعت احداث ساختمان برخلاف اصول حرکت در جهت توسعه پایدار می گردد. بنابراین راهکارهای لازم به جهت اثربخشی مطلوب ضوابط و مقررات شهرسازی در منطقه 3 اصفهان و حرکت به سمت توسعه پایدار می بایست تبیین گردد.

این تحقیق با نگرشی کمی- کیفی انجام شده و عمدتاً توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر بهره گیری از روش های آماری، روش اسنادی- کتابخانه ای و پیمایش است. در مطالعات اسنادی از منابع داخلی و خارجی موجود در رابطه اسکان غیررسمی و ارتقاء بخشی و بهسازی در سکونتگاه های غیررسمی و گزارش ها و طرح های موجود درباره محله زینبیه استفاده گردیده است. همچنین در مطالعات پیمایشی و میدانی نیز از پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده وضعیت کالبدی -اجتماعی و اقتصادی محله زینبیه استفاده شده است. پس از استخراج جامعه نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعداد 384 پرسشنامه در بین ساکنین محله زینبیه و 15 پرسشنامه در بین کارکنان سازمان های ذی ربط شهری (شهرداری مناطق اصفهان، سازمان عمران و بهسازی شهری اصفهان) تکمیل شده و داده های به دست آمده در نرم افزار تحلیل آماری Spss مورد آزمون قرار گرفتند که جهت آزمون داده ها نیز از آزمون آماری اسپیرمن استفاده شده است. بر اساس نتایج در فرضیه اول؛ همبستگی اسپیرمن بین متغیر مشارکت محوری و ارتقاء بخشی و بهسازی محله زینبیه در سطح معنی داری 000/0 و با 95 درصد اطمینان می توان بیان داشت که بین این متغیرها رابطه معنی دار وجود دارد شدت رابطه بین متغیرها برابر 845/0 است که نشان دهنده رابطه مستقیم و مثبت بین متغیر است یعنی مشارکت محوری عاملی مؤثر در ارتقاء بخشی و بهسازی محله زینبیه اصفهان است. در فرضیه دوم؛ همبستگی اسپیرمن بین متغیر آگاه سازی و ارتقاء بخشی و بهسازی محله زینبیه در سطح معنی داری 000/0 و با 95 درصد اطمینان می توان بیان داشت که بین این متغیرها رابطه معنی دار وجود دارد شدت رابطه بین متغیرها برابر 921/0 است که نشان دهنده رابطه مستقیم و مثبت بین متغیر است یعنی آگاه سازی عاملی مؤثر در ارتقاء بخشی و بهسازی محله زینبیه اصفهان است. در فرضیه سوم؛ همبستگی اسپیرمن بین متغیر نهاد سازی و ارتقاء بخشی و بهسازی محله زینبیه در سطح معنی داری 000/0 و با 95 درصد اطمینان می توان بیان داشت که بین این متغیرها رابطه معنی دار وجود دارد شدت رابطه بین متغیرها برابر 892/0 است که نشان دهنده رابطه مستقیم و مثبت بین متغیر است یعنی نهاد سازی عاملی مؤثر در ارتقاء بخشی و بهسازی محله زینبیه اصفهان است. در فرضیه چهارم؛ همبستگی اسپیرمن بین متغیر رضایت ساکنین و ارتقاء بخشی و بهسازی محله زینبیه در سطح معنی داری 000/0 و با 95 درصد اطمینان می توان بیان داشت که بین این متغیرها رابطه معنی دار وجود دارد شدت رابطه بین متغیرها برابر 878/0 است که نشان دهنده رابطه مستقیم و مثبت بین متغیر است یعنی رضایت ساکنین عاملی مؤثر در ارتقاء بخشی و بهسازی محله زینبیه اصفهان است.

برای حل مسائل و مشکلات بخش مسکن، بررسی وضعیت شاخص های مختلف در این بخش ضروری است زیرا مستند به آن می توان اولویت اقدامات و برنامه ها را تعیین نمود. مقاله حاضر با هدف بررسی شاخص های کمی و کیفی مسکن در شهرستان خمینی شهر طی سال های 1395-1375 انجام شده است. این پژوهش به لحاظ هدف از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش بررسی از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی و از نظر روش گردآوری اطلاعات از نوع تحقیقات کتابخانه ای و اسنادی می باشد. شاخص های مورد بررسی این تحقیق شامل 10 شاخص کمی (تراکم نفر در واحد مسکونی، تراکم خانوار در واحد مسکونی، متوسط اتاق در واحد مسکونی، تراکم نفر در اتاق، تراکم خانوار در اتاق، اتاق برای هر خانوار، تعداد واحد مسکونی برای هر هزار نفر، تعداد اتاق برای هر هزار نفر، کمبود واحد مسکونی، نسبت افزایش خانوار به واحد مسکونی) و 4 شاخص کیفی (عمر واحد مسکونی، نسبت مسکن مناسب از لحاظ دوام ساختمان ها و مصالح آن ها، نحوه تصرف واحد مسکونی و تسهیلات و امکانات واحدهای مسکونی) است. یافته های این پژوهش نشان داد که وضعیت شاخص های کمی مسکن در شهرستان خمینی شهر مناسب بوده و در تمامی ده شاخص مورد بررسی، روند مطلوبی را طی نموده است. همچنین وضعیت مسکن این شهرستان از لحاظ شاخص های کیفی نیز در بیشتر شاخص های مورد بررسی، روند مثبتی داشته و تنها شاخص کیفی مسکن (نحوه تصرف واحدهای مسکونی) دچار نزول شده است، به گونه ای که مالکیت عرصه و اعیان (زمین و بنا) از 06/74 درصد در سال 1375 به 54/72 درصد در سال 1385 و 66/62 درصد در سال 1395 کاهش و در مقابل مالکیت رهن و استیجاری از 83/13 درصد در سال 1375 به 23/18 درصد در سال 1385 و 86/26 درصد در سال 1395 افزایش یافته است.

خانه ها می توانند به غیر از سکونت دارای کارکردهای متفاوت دیگری مانند بستر وقوع فعالیت های مختلف اجتماعی، فرهنگی و سیاسی باشند. علاوه بر این ساخت خانه ها و نمای درونی و بیرونی آن متأثر از موقعیت های اجتماعی، اقلیمی، سیاسی و فرهنگی منطقه و ساکنین آن است و به همین دلیل است که تنوع بسیار زیادی را از حیث ظاهر خانه ها در نقاط مختلف همچنین سبک ویژه ای را در یک منطقه شاهد هستیم. یکی از ویژگی های موقعیتی اصفهان که حائز اهمیت است، حضور ارامنه در منطقه جلفای اصفهان است که از نظر فرهنگی با سایر ساکنین اصفهان یعنی مسلمانان متمایز بوده اند و این سؤال ایجاد می شود که این تمایز فرهنگ در بستر اصفهان با فرهنگ غالب اسلام، چگونه خود را در خانه های ارامنه نمایان کرده است. این مقاله با بررسی دو خانه خواجه پطرس و خانه سوکیاس به بررسی این وجوه تمایز و اشتراک می پردازد. آنچه در این بررسی مشخص می شود این است که ارامنه جلفای اصفهان هرچند بنا به دلایلی خانه های خود را متأثر از خانه های اصفهان ساخته اند؛ اما ویژگی های فرهنگیشان را نیز بر خانه هایشان تحمیل کرده اند که بیشتر در نمای درونی آن قابل ملاحظه است.

فضای اداری بعد از مسکن برای انسان با اهمیت ترین فضای زندگی روزمره و تعیین کننده در میزان سطح روحیه و سلامت روان کارمندان آن می باشد انسان بیش از هر زمان دیگر چه از نظر روحی و چه از نظر جسمی نیازمند طبیعت است. نیازی که همواره با خلقت انسان در پیوند بوده است؛ بنابراین، طراحی بیوفیلیک به منظور پاسخ به این نیاز انسان برای برقراری مجدد این تماس با طبیعت به معماری کمک می کند و طراحی بیوفیلیک نظری های است که هدف آن ادامه ارتباط فرد با طبیعت در محیط های روزانه یعنی زندگی و کار می باشد. هدف اصلی این پژوهش با عنوان تأثیر بیوفیلیک در واحد اداری جهت بهبود سامت روان تجزیه و تحلیلی است از طراحی بیوفیلیک که چگونه بر روی انسان تأثیر می گذارد و می تواند به سامت روانی و کاهش استرس کارکنان در فضاهای اداری کمک کند. برای نوشتن این پژوهش از روش توصیفی– تحلیلی و با مروری بر اسناد کتابخانه ای صورت گرفته شده است نتایج به دست آمده نشان می دهد طراحی بیوفیلیک تأثیر مثبتی بر سلامت، عملکرد شغلی و تمرکز کارکنان در محیط کار می گذارد و در کاهش اضطراب و استرس نیز مؤثر است که با بررسی نمونه موردی های خارجی و الگو گرفتن از آن با کمک گیری از مؤلفه های بیوفیلیک همچون بهینه کردن و استفاده از نور طبیعی و صدای الهام بخش طبیعت و طیف رنگی مناسب شاخص و خنثی القاکننده حس طبیعت و بافت و فرم طبیعتگرا برای کیفیت بخشی بیشتر در فضا کار و اداری می توان ارتباط و تعامل عمیقی بین انسان با طبیعت خود برقرار نمود و از استرس و تنش های موجود کاست.

مراتع با مساحتی حدود 25 درصد کل کره زمین و 55 درصد مساحت کل ایران، در تأمین تولیدات دامی، امنیت غذایی، حفاظت از اکوسیستم های طبیعی، اشتغالزایی، افزایش درآمد روستاییان و عشایر، تقویت سفره های آب زیرزمینی، جلوگیری از سیل و ... نقش بسزایی را ایفا می نمایند تا جایی که از آن به عنوان عامل کلیدی توسعه پایدار کشورها یاد شود. با این وجود شواهد نشان می دهد مراتع طی سال های گذشته تاکنون با روند تخریبی فزاینده ای مواجه شده اند و این مهم صدمات جبران ناپذیری را برای جوامع انسانی به همراه دارد. پژوهش توصیفی- تحلیلی حاضر با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر تخریب مراتع و شناسایی راهکارهای حفاظت از مراتع انجام شده است. اطلاعات مورد نیاز از مطالعه 60 مقاله داخلی و خارجی و همچنین سایت ها و گزارش های مرتبط با موضوع مورد مطالعه جمع آوری شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد تخریب مراتع یک چالش جهانی است که شدت آن در کشورهای درحال توسعه بیشتر است و عوامل متعددی در تخریب مراتع دخیلی هستند که متناسب با شرایط مکانی و زمانی حاکم بر کشورها و مناطق مختلف، این عوامل متفاوت هستند. از مهم ترین عوامل تخریب مراتع می توان به افزایش تعداد دام و عدم رعایت تناسب بین دام و مرتع، چرای زودرس، تغییر کاربری مراتع به اراضی زراعی، چرای طولانی، آتش سوزی، بوته کنی، مانور نظامی، احداث جاده و عملیات عمرانی، ضعف عوامل مدیریتی و قوانین و مقررات حفاظت از مراتع، خشکسالی، کاهش توان اقتصادی و فقر جوامع محلی، بی نظمی در بارش و کاهش نزولات جوی، عدم اجرای طرح های مرتع داری و توجه ضعیف به مشارکت مردم در تهیه و تدوین این طرح ها، عدم به کارگیری دانش بومی در حفاظت از مراتع و تجزیه بافت و ساختار اجتماعی سنتی و بومی بهره برداران، اشاره کرد. در نهایت بر اساس یافته های حاصل شده راهکارهایی برای حفظت از مراتع ارائه شده است.