پژوهش های فضا و مکان در شهر (پژوهش های مکانی - فضایی سابق)

رویکرد شهر شاد از نگاه های نو در ادبیات معاصر شهرسازی و بیانگر ادراک مثبت افراد از مکانی است که در آن حضور دارند. بررسی ادبیات نظری حوزه شادی و شهر نشانگر آن است که علی رغم اهمیت مشخصات شهر بر شکل گیری احساسات شهروندان، نقش مؤلفه های شهرسازی و سیاست گذاری های شهری در آفرینش شادی کمتر کاویده شده است. نگاه به داده های جهانی نشانگر وضعیت نامناسب ایران در زمینه شادی است که بخشی از این وضعیت را می توان در کیفیت شهر و فضاهای شهری و زمینه های بروز شادمانی در این فضاها جستجو کرد. هدف این نوشتار بازشناسی رویکرد شهر شاد از تحلیل راهبردها، اصول راهنما و اقدامات انجام شده در مطالعات نظری و تجارب جهانی حوزه شهر شاد است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که مهم ترین مفاهیم اثرگذار بر شادی شهری مفاهیم سیاست گذاری های کلان جامعه، ابعاد کالبدی، ابعاد کیفیت فضای شهری و کیفیت زندگی است که در سه سطح کلان ملی، سطح میانی مدیریت شهری و سطح خرد ارتقاء کیفیت فضاهای شهری محقق می شود.

امروزه با توجه به گسترش شهرها نیاز به حمل ونقل به شدت افزایش یافته است و به دنبال آن آلودگی های ناشی از سوخت های فسیلی باعث شده است تا کشورهای توسعه یافته به دنبال استفاده از حمل ونقل پاک و به خصوص حمل ونقل انسان محور گام بردارند. در این میان مونترال کانادا به عنوان سومین شهر دوستدار دوچرخه با برخورداری از مسیرهای دوچرخه سواری مناسب و بهره مندی از فنّاوری های به روز دنیا در این حوزه، نمونه مناسبی جهت مطالعه برای بهره مندی از روش ها و ابزارهای استفاده شده در این شهر می باشد. در این مقاله به بررسی سیاست های استفاده شده در جهت ترویج دوچرخه سواری و مطالعه ی زیرساخت های مربوط به دوچرخه پرداخته شده است. مقاله حاضر در جهت دستیابی به بینشی عمیق از حمل ونقل دوچرخه در مونترال به بررسی تاریخچه ای از گسترش حمل ونقل در این شهر پرداخته و اقدامات کالبدی و غیرکالبدی انجام شده در مونترال را مورد بررسی قرار داده است. همچنین با مطالعه و ارزیابی برنامه های آتی در حوزه ی حمل ونقل دوچرخه در مونترال سعی دارد تا به رویکردهای جدیدی برای دستیابی به شهرهایی دوستدار دوچرخه، کارا و ایمن در ایران برسد. همچنین ضمن ارائه ی راه حل های بالقوه بر اساس روش های قبلا اجراشده در مونترال به دنبال دستیابی به رویکردهایی منسجم تر و مستمر برای خط مشی آینده در ایران، جهت استفاده و ترویج دوچرخه سواری و همچنین نقش آن در اجرای سیاست های اجتماعی جدید است.

تحلیل نواحی اجتماعی سازوکاری را شرح می دهد که توسط آن خانوارها، مناطق مسکونی خاصی را در درون شهر انتخاب می کنند یا به آن تخصیص می یابند. این ساز و کار قطعی نبوده و نقشه واضحی در ارتباط با آن وجود ندارد. به همین منظور، برای تحلیل نواحی اجتماعی نیاز به به کارگیری روشی است که پیچیدگی های مختلف فضایی درون و بین بخشی را حل نماید. در این بین، مدل سه ساخت از جمله روش های جامع و یکپارچه در تحلیل نواحی اجتماعی به شمار می رود که بر اساس سه عامل وضعیت اجتماعی- اقتصادی، وضعیت مسکن و خانوار و وضعیت جدایی گزینی یا تبعیض نژادی به تفکیک یا متمایز نمودن نواحی اجتماعی می پردازد. به همین دلیل، در پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و مدل سه ساخت ابتدا به تعیین معیارهای قابل به کارگیری در تعیین نواحی اجتماعی در منطقه 7 شهر اصفهان به عنوان مورد مطالعه این پژوهش پرداخته و سپس بر اساس فن نقشه های همپوش، نقشه های حاصل از معیارها باهم ترکیب شده است و در نهایت، نواحی اجتماعی منطقه 7 شهر اصفهان برپایه تحلیل های انجام شده در نقشه ای به تصویر درآمده است.

براساس نتایج و آمار به دست آمده از هزینه و درآمد خانوار شهری در ایران، متوسط هزینه مسکن در سبد هزینه خانوار شهری تقریباً ۳۵ درصد می باشد (در تهران بیش از ۵۰ درصد) که این رقم برای دهک های پایین درآمدی در کلان شهرها به بیش از ۷۵ درصد نیز می رسد. این در حالی است که در کشورهای موفق دنیا تلاش شده است که این سهم از حد مجاز و متعارف خود یعنی کمتر از ۱۵ درصد بالاتر نرود. همچنین با رشد جمعیت شهری به خصوص در دوران بعد از انقلاب اسلامی، کشور ایران با بحران مسکن روبه رو شد. از این رو شرکت ها و ادارات مختلف، تصمیم به ایجاد تعاونی های مسکن گرفتند و تعاونی ها به شکل امروزی آن درآمدند. هدف از انجام این پژوهش، ارائه راهکارهای مؤثر جهت ارتقاء بهره وری تعاونی مسکن کارکنان شهرداری اصفهان است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش توصیفی– تحلیلی است. برای جمع آوری داده های مورد نیاز از تکنیک های دو روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. این پژوهش به روش تحلیل راهبردی (SWOT) انجام گرفته است. برای مصاحبه و تکمیل پرسشنامه از نظرخواهی 65 کارشناس و متخصص مرتبط با حوزه شهرسازی در سطح استان اصفهان و اساتید دانشگاهی استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد، در بخش قوت ها؛ وجود نیروهای متخصص، در بخش ضعف ها؛ پایین بودن میزان همکاری سازمان ها با تعاونی، در بخش ارزیابی عوامل خارجی؛ تأمین سرانه مسکن استان و در بخش تهدیدها عدم اعتماد بانک ها به تعاونی به دلیل عقب افتادن اقساط، مهم ترین عوامل هستند. همچنین اولویت بندی استراتژی های قابل اجرا جهت ارتقاء بهره وری تعاونی مسکن شهرداری اصفهان در این تحقیق ارائه شده است.

تاریخ اجتماعی و سیاسی شهر تاریخ دفاع از امنیت شهر یا اجتماع شهری است؛ که این امنیت علاوه بر فضا، اجتماع انسانی را نیز در بر می گیرد و انسان در این گود و در همه زمینه ها من جمله زندگی شهری به دنبال معنا و ارتباط بوده که اگر این معنا و چگونگی ارتباط برایش نمود نداشته باشد احساس ناامنی نموده و فضای شهر را ناامن و یا به نوعی بی دفاع احساس می کند؛ و اشکال بیگانگی در او نمود می یابد. به ویژه بیگانگی فضایی، بیگانگی جمعی و درنهایت بیگانگی از شهر. بیگانگی شهری و اشکال آن تحت تأثیر ویژگی های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و سیاسی شهرهای سرمایه داری و انواع حکمرانی ابزارهای به کارگیری در توسعه و تغییر و تحول در ریخت شناسی و فضای شهر و همچنین چگونگی ارتباط که نبض زندگی شهری را رقم می زند و نیز تأثیر پاراف آموزش تحت عنوان سرمایه اجتماعی، نمود می یابد. به نظر می رسد که عدم توجه به مؤلفه های مطرح شده، براساس فضاهای قابل دفاع و کارکرد برخی فضاهای قابل دفاع به فضاهای غیرقابل دفاع (تبدیل مکان ها به نامگان) جزء عوامل اصلی شکل گیری فضاهای بی دفاع در شهرهاست. در این پژوهش با روش تحقیق اسنادی، به دنبال این سؤال هستیم که آیا فضای و مکان های ناامن در جامعه ایران نمود دارد و اگر وجود داشته سیر آن چگونه بوده و به دنبال چه عواملی شکل گرفته است. سپس به بررسی معیارهای تدوین شده و برگرفته از نظریه ها و مقاله ها و کتبی که به نوعی مرتبط با موضوع مذکور بوده اند، پرداخته شده است. روش پژوهش توصیفی، ابزار جمع آوری اطلاعات بر اساس اسناد و مدارک و غیره، جامعه موردمطالعه فضای بی دفاع استان اصفهان می باشد. نتایج و یافته های پژوهش برآمده از اسناد و مدارک و جمع آوری داده ها از منابع مختلف نشان می دهد، فضاهایی جزء ناامن ترین فضاها مطرح شده اند که با پهنه های نهایی مسائل جامعه هم پوشانی دارند.

حاشیه نشینی پیامد رشد سریع شهرنشینی در جامعه مدرن و مشکل بزرگی است که کلانشهرها به ویژه در کشورهای درحال توسعه با آن روبرو هستند. جایی که سیاست فعلی دولت برای ریشه کنی حاشیه نشینی مغایر با یکی از حقوق اولیه انسانی مهاجران است. ادغام تدریجی اینگونه مناطق در شهرها انسانی ترین و واقع بینانه ترین روش در راستای بهتر کردن فضای زندگی این مناطق است. این نوع سکونتگاه در شهر اصفهان به سرعت در حال رشد است. ناحیه امیرعرب سکونتگاهی غیررسمی و حاشیه ای شهر اصفهان است. این مطالعه به شاخص های کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، جمعیتی، زیست محیطی و زیرساخت شهری به عنوان معیارهای کلیدی برای تحلیل و ارزیابی سکونتگاه های غیررسمی در منطقه امیرعرب می پردازد. اصلی ترین هدف این پژوهش، برنامه ریزی سکونتگاه های حاشیه ای و غیررسمی برای ناحیه امیر عرب است که بر اساس رویکرد راهبرد توسعه شهری (CDS) تهیه و تدوین خواهد شد. این مطالعه از روش تحلیل توصیفی-تحلیلی استفاده کرده و داده های موردنیاز از منابع کتابخانه ای و پیمایش میدانی به دست آمده است. از روش نمونه گیری تصادفی برای شناسایی نقاط ضعف و قوت، فرصت ها و تهدیدهای روش SWOT بهره گرفته شده و درنهایت به ارائه راهبردهای مناسب برای برنامه ریزی این نوع سکونتگاه انجامیده است. برای تائید فرضیه ها و روایی آنها از آزمون کای خی دو استفاده شده است.