پژوهش های فضا و مکان در شهر (پژوهش های مکانی - فضایی سابق)

در اجرای پروژه های عمران شهری عواملی مؤثر بر پیشبرد پروژه وجود دارد که معمولاً شناسایی دقیق آنان پیچیده و دشوار است. اگرچه عوامل اصلی مدیریت شهری با رویکرد جهادی در تئوری بسیار جذاب می باشد؛ اما در عمل، برای پیاده سازی آن خصوصاً در کشورهای درحال توسعه مشکلات بسیاری وجود دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی و اولویت بندی عوامل اصلی مدیریت شهری با رویکرد جهادی در میزان موفقیت پروژه های عمران شهری (نمونه موردی: شهرداری های استان چهارمحال و بختیاری) است. تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ نحوه اجرای تحقیق از نوع توصیفی-علّی و به لحاظ جهت گیری توسعه ای می باشد. روش گردآوری اطلاعات میدانی–پیمایشی است. شیوه نمونه گیری در این تحقیق روش نمونه گیری سهمیه ای است و 60 پرسشنامه تنها در بین افرادی که دارای تخصص، تجربه و آگاه به مسئله بودند توزیع گردید که از این تعداد 50 نفر به پرسشنامه-ها پاسخ دادند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای محقق ساخته است که روایی صوری پرسشنامه توسط اساتید مدیریت و استاد راهنما و روایی محتوایی توسط چند نفر اعضای جامعه آماری مورد تائید قرار گرفت. پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه بالاتر از 7/0 گزارش شد. تجزیه وتحلیل داده ها از روش یافتن میانگین و وزن دهی ذهنی داده ها و با استفاده از روش تاپسیس انجام شد و به بررسی پاسخ سؤالات این تحقیق پرداخته شده است که درنهایت 9 عامل مهم شناسایی و به ترتیب اولویت دسته بندی شدند. علاوه بر این یافته های پژوهشی نشان می دهد که عوامل اصلی مدیریت شهری با رویکرد جهادی به ترتیب اولویت شامل برنامه ریزی واقع گرایانه و انتخاب پیمانکار مناسب؛ پیچیدگی های طراحی پروژه؛ حمایت و پشتیبانی مدیران ارشد؛ تعیین شرایط محدودیت ها و امکانات موجود؛ تجربه از پروژه های گذشته؛ واضح بودن اهداف و شناسایی دقیق پروژه و انتخاب مناسب پروژه؛ عدم تأخیرات و اشتباهات در تهیه مدارک و نقشه ها؛ تخصیص مناسب و کافی بودجه و منابع و پرداخت به موقع به پیمانکار؛ مشوق ها و جریمه از سوی کارفرما می باشند.

یکی از عرصه های نوین در مطالعات حوزه برنامه ریزی طرح های توسعه در ایران، مناطق مرزی می باشند. هرچند از گذشته تاکنون ابعاد گوناگون مسائل و مشکلات مربوط به این مناطق به طور پراکنده مورد مطالعه قرار گرفته است، اما آمایش این مناطق تاکنون جایگاهی در نظام برنامه ریزی توسعه کشور نداشته است به همین دلیل، فقدان یک چارچوب نظری برای انجام مطالعات علمی در رابطه با آمایش مناطق مرزی دیده می شود. مناطق مرزی خود عاملی برای جذب گردشگر هستند و به میزان زیادی پتانسیل جهت توسعه گردشگری را دارا می باشند و در مقابل گردشگری نیز می تواند با گسترش در مرزها، این مناطق را تا سطح جهانی شدن مطرح کند، در نتیجه این فعالیت پیچیده نیاز به برنامه ریزی دارد، یکی از مناطق مرزی مناسب گردشگری در ایران بندر چند منظوره آستارا می باشد؛ که هم مرز بودن آن با کشور آذربایجان از نقطه نظر تجاری و گردشگری حائز اهمیت است، وجوه مشترک فرهنگی و قومیتی در این محدوده مرزی دو کشور می تواند پتانسیل مناسبی جهت جذب گردشگران باشد. هدف این مقاله بررسی اهمیت برنامه ریزی گردشگری مرزی بندر چند منظوره آستارا براساس پتانسیل های جذب توریست در منطقه می باشد. روش پژوهش بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت توصیفی-تحلیلی است. داده ها از منابع کتابخانه ای، داده های آب وهوا شناسی و مصاحبه با نخبگان می باشد و از طریق مدل TCI،SWOT مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های حاصل از این پژوهش نشان می دهد که به علت موقعیت مستعد محدوده مرزی آستارا در شمال ایران با کشورهای حوزه خزر، توسعه گردشگری فرهنگی می تواند یکی از بخش های پراهمیت برنامه ریزی در این منطقه باشد که در این راستا بررسی پتانسیل های گردشگری فرهنگی و ماه های آسایش توریست، توان ها و زمان های مناسب گردشگری مرزی در آستارا را مشخص می کند. از آنجا که بحث گردشگری مرزی در ایران معقوله ای جدید است در این مقاله فقط به لزوم توجه به آن در برنامه ریزی های گردشگری فرهنگی به عنوان یک جنبه مهم در آمایش سرزمین های مرزی اشاره شده است.

امروزه با گسترش و ازدیاد جمعیت شهرنشینی، شواهد تغییرات گسترده ای در زیر ساخت های اکولوژیکی شهری هستیم به طوری که این موضوع کاملا محیط زیست اکولوژیک و زیرساخت های سبز شهری را محدود و تحت تأثیر قرار داده است. اکولوژی منظر امکان دستیابی به یک ترکیب متعادل از شبکه شهری به همراه معیارهای منظر اکولوژیک در رابطه میان انسان و طبیعت را فراهم می کند. این معیارها شامل محیط زیست سالم، مدیریت انرژی، تنوع زیستی، اکوتوریسم، ابعاد فرهنگی -اجتماعی جامعه، زیبایی اکولوژیک منظر و ... است و با نگرش کل نگر در بازگردانى، مرمت و بهسازى مناظر مخدوش و آسیب دیده، بهسازی فضاهای سبز شهری، ایجاد دالان هاى زیستى و زیست پذیرى طبیعت و جامعه انسانى در شهرها با لحاظ نمودن توان ها و فرآیندهاى فیزیکى، شیمیایى، زیستى، اکولوژیک و اجتماعى فرهنگى نقش مهمى را ایفا می کند. ارتقاء کیفیت مناظر به خصوص فضای سبز شهری و گستره های طبیعی در نهایت به بهبود کیفیت شهرها و در نهایت ارتقاء کیفیت زندگی انسان منجر شود. هدف این پژوهش ارائه طرح و راهبردهایی جهت ارتقا وضعیت جاده سلامت در پارک ناژوان با رویکرد منظر اکولوژیک در قالب یک پژوهش کیفی است. این پژوهش با روش مروری ساده و رویکرد توصیفی تحلیلی به شناسایی معیارهای منظر اکولوژیک برای دستیابی به راهبردهایی جهت ارتقا فضای سبز جاده سلامت ناژوان می پردازد. این راهبردها اعم از ارتقا پوشش گیاهی، ارتقا نورپردازی سازگار با طبیعت، استفاده بیشتر از منظر سبز نرم به جای منظر سخت، حفظ گونه های گیاهی بومی، ایجاد شبکه های اکولوژیک، ایجاد گردشگاه های طبیعی، ایجاد فضاهای دسته جمعی و صمیمی، حفظ خصوصیات اکولوژیکی ومنابع طبیعی و فرهنگی، استفاده درست از منابع غیر قابل تجدید، تولید حداقل تولید گاز گلخانه ای و استفاده از پنل های خورشیدی است و طرح های ارائه شده بر مبنای این راهبردها ارائه گردیده است.

یکی از مسائل مهم شهرداری ها در سراسر جهان، کسب درآمد پایدار جهت تأمین هزینه خدمات شهری است. اتکای بیش از حد بسیاری از شهرداری ها به درآمدهای ناپایدار، شهرداری را با مشکلات مالی مواجه ساخته است. مطالعه منابع درآمدی پایدار شهرداری های جهان و استفاده از تجارب شهرهایی که ساختاری مشابه با شهر شاهین شهر دارند تا حدودی می تواند راهگشای مشکلات شهرداری شاهین شهر باشد. پژوهش حاضر در سطح شهر شاهین شهر (چارچوب مکانی تحقیق حاضر) انجام شده است. نوع تحقیق، کاربردی و روش بررسی آن توصیفی-تحلیلی است. جمع آوری اطلاعات نیز با دو روش اسنادی و مطالعاتی میدانی نیز جهت بررسی علل کاهش درآمدها و افزایش هزینه های شهرداری، از شهرداری شاهین شهر صورت گرفته است. در این راستا ابزار مطالعاتی در مرحله اول کتاب، مجلات معتبر و مرتبط، ماهنامه ها، پایان نامه ها و غیره می باشد و در مرحله بعد با بهره گیری و تحلیل داده های مرتبط با عملکرد درآمد و هزینه های شهرداری شاهین شهر در دوره های مختلف که از شهرداری اخذ گردید، به بررسی و مطالعه شهرداری شاهین شهر از نظر ابعاد مالی و درآمدی پرداخته شده است و درنهایت با توجه به شرایط موجود شهرداری و شهر شاهین شهر به ارائه راهکارهایی در زمینه درآمدزایی پایدار و مستمر برای شهرداری شهر شاهین شهر پرداخته می شود. نتایج نشان می دهد درآمد ناشی از عوارض عمومی (عوارض مستمر) به طور کلی جزء درآمدهای پایدار به حساب می آید که از جمع این بخش بیشترین درآمد را عوارض فروش کالا و خدمات و عوارض آلایندگی دارا است.

بحران کیفیت، در شرایط کنونی یکی از چالش های عمده شهرهای ما و یکی از دغدغه های اساسی تصمیم گیران، مجریان و استفاده کنندگان محیط های شهری است. با توجه به اهمیت مسأله "کیفیت" و افزایش سریع شهرنشینی، چنانچه برنامه ها و مداخلات کالبدی در شهرها همچون گذشته بدون توجه لازم به دانش طراحی شهری و بدون ملحوظ نمودن نظام مند آن در مراحل مختلف تصمیم گیری صورت پذیرد، هیچ گونه تضمینی برای دستیابی به محیط های دارای کیفیت طراحی شهری مطلوب وجود نخواهد داشت. در واقع طراحی شهری می تواند به ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان شهر کمک شایانی کند. هدف اصلی پژوهش ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان محله شیخ بهائی با در نظر گرفتن معیارها و مؤلفه های طراحی شهری می باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی می باشد که با بهره گیری از اسناد کتابخانه ای، مشاهدات مستقیم از فضا و همچنین برداشت های میدانی انجام شده است. روند پژوهش شامل بررسی مبانی نظری، استخراج معیارهای مورد نیاز و تحلیل محدوده مورد مطالعه براساس بررسی ها و مشاهدات انجام شده با استفاده از روش SWOT می باشد که درنهایت اهداف و سیاست های اجرایی پیشنهاد گردیده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که مؤلفه های طراحی شهری در محدوده موردنظر دارای نقاط ضعف و کاستی هایی می باشد که راهکارهایی با اهداف ارتقاء کیفیت عملکردی، زیباشناختی و زیست محیطی به منظور رسیدن به هدف نهایی که بهبود کیفیت زندگی ساکنان می باشد، ارائه گردیده است.

کیفیت عرصه عمومی شهرهای ایران به جز تعداد معدودی بسیار نازل است. حوزه های مرکزی شهرها نیز به مراتب اوضاع اسفناک-تری دارند تا جایی که در فضای مدیریتی شهرها به نام بافت فرسوده شناخته می شوند. چهره آشنای این حوزه های سکونتی را علیرغم امتیازهای فراوانی که دارند و به سابقه تاریخی و هویتشان در کل شهر برمی گردد، ساختمان های مخروبه، کوچه های آلوده و معابر ناامن تشکیل می دهند. اهالی به محض اینکه بتوانند مهاجرت می کنند. اقتصاد محلی به جز لبه های بازار راکد است، نوسازی و تعمیرات جذابیتی ندارد، زمین و ملک ارزان است، اوضاع اجتماعی و فرهنگی در پایین ترین سطح قرار دارد و زیرساخت-های خدمات شهری ناقص و یا معیوب است. بنابراین، فضاهای شهری با در نظر گرفتن ارتقاءامنیت از طریق طراحی به منظور مقابله با جرم و ایجاد امنیت در جامعه باید در قلب برنامه ریزی جای گیرد. این رویکرد چه در زمان انجام عملیات نوسازی و چه پس از آن باید مورد توجه قرار گیرد. هنگامی که توسعه کامل گردد در صورت بی توجهی به قابل دفاع کردن فضاهای شهری فرسوده، فرصت اصلی برای گنجاندن اقدامات پیشگیری از جرم از دست رفته است و هزینه اصلاح یا تغییرات نامناسب توسعه، بسیار بیشتر از هزینه انجام اقدامات مذکور در ابتدای کار می باشد.