پژوهش های فضا و مکان در شهر (پژوهش های مکانی - فضایی سابق)

پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر مدیریت شهری در سبک زندگی اسلامی و پایداری محیط زیست انجام شده و بدنبال پاسخگویی به این پرسش است که آیا بین نقش مدیریت شهری در ترویج سبک زندگی اسلامی در وضعیت مطلوب و موجود تفاوتی وجود دارد یا خیر؟ روش پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی است که در آن سبک زندگی اسلامی در ابعاد اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی توسط پرسشنامه استاندارد مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان داد که مدیریت شهری در کلیه مولفه های سبک زندگی اسلامی نقش بسزایی ایفا کرده و ارتباط بین شرایط موجود با وضعیت مطلوب معنی دار می باشد. همچنین یافته های پژوهش ، نقش برجسته مدیریت شهری در کلیه مولفه های پایداری محیط زیست را نیز تایید می نماید.

پژوهش حاضر از نوع كاربردي و روش تحقيق آن توصيفي- تحليلي است. به منظور جمع آوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه ای و پیمایش میدانی استفاده شده است. قلمرو مکانی این پژوهش بخش مرکزی شهرستان بويراحمد است. جامعة آماري تحقيق، تمامی سرپرستان خانوار بخش مرکزی شهرستان بویراحمد بود که تعداد 210 نفر از سرپرستان خانوار به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود. در این پرسشنامه جهت شناخت عوامل بازدارنده کارآفرینی در مناطق روستایی از 63 متغیر در قالب سؤالات در مقیاس لیکرت استفاده شد. سطح پایایی پرسشنامه با استفاده از آزمون مقدماتی از طریق تکمیل 30 پرسشنامه به عمل آمد و ضریب آلفای کرونباخ 87/0 محاسبه گردید که بیانگر نرمال بودن داده ها بود. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل عاملی اکتشافی در نرم افزار SPSS استفاده شد. در این پژوهش از تقلیل 63 متغیر 15 عامل بازدارنده ی کارآفرینی در منطقه مورد مطالعه بدست آمد. 15 عامل بازدارنده ی کارآفرینی در منطقه مورد مطالعه شامل اقتصادی، اجتماعی، فردی، ضعف در شخصیت، ریسک گریزی، آموزشی، عوامل فنی، نا آگاهی، زیرساختی، تسهیلاتی، مدیریتی، حمایتی، عدم تعادل جنسیتی، عدم مشارکت، فقدان تجربه می باشد. این پانزده عامل در کل 75/65 درصد از کل واریانس عوامل بازدارنده کارآفرینی را تبیین نمودند. بر اساس نتایج بدست آمده اصلی ترین عامل بازدارنده ی کارآفرینی در این منطقه عامل اقتصادی است و مهم ترین متغیر بازدارنده ی اقتصادی نوسانات زیادی در قیمت مواد خام / تجهیزات می باشد.

تمرکز بیش از حد جمعیت و فعالیت، عمدتاً در بزرگترین شهرهای کشورهای در حال توسعه، تعادل فضایی در شبکه شهری این کشورها را با مشکل مواجه کرده و زمینه بروز پدیده نخست شهری را فراهم نموده است. پدیده نخست شهری از یک طرف زمینه جذب بخش زیادی از امکانات و خدمات را در شهرهای بزرگ فراهم نموده و از طرف دیگر این شهرهای بزرگ را با مشکلات فراوان دست به گریبان کرده است. تحلیل نخست شهری در ایران و بیشتر کشورهای دنیا اغلب منحصر به شهرهای بزرگ بوده است و فرآیندهای تحلیل از بالا، سرنوشت برنامه ریزی از بالا (متمرکز) را در پی دارد. در این پژوهش سعی شده است که پدیده نخست شهری، به طور تطبیقی علاوه بر سطوح بالا، در سطوح پایین نیز مورد بررسی قرار گیرد. روش پژوهش حاضر، توصیفی- تحلیلی می باشد و اطلاعات مورد نیاز پژوهش از مراکز آماری معتبر مانند استانداری فارس و مرکز آمار ایران گردآوری شده است. از مهمترین نتایج این تحقیق می توان به گسیختگی بسیار شدید در سطح شهرهای استان اشاره نمود؛ به طوری که شهر شیراز در سال 1395 با دارا بودن 1565572 نفر جمعیت به عنوان شهر مسلط و نخست در سطح استان فارس و شهر مرودشت به عنوان شهر دوم با جمعیت 148858 نفر در جایگاه دوم قرار داشته است. در سطح ناحیه ای نیز به دلیل شرایط طبیعی، اقتصادی و جغرافیایی که در ناحیه لارستان مشاهده می شود، شبکه شهری از نظم بهتری برخوردار می باشد؛ به طوری که شهر لار به عنوان شهر اول با جمعیتی حدود 62045 نفر و شهر گراش با جمعیت 34469 نفر در جایگاه دوم قرار داشته است.

توسعه کالبدی سکونتگاه های روستایی به عنوان یکی از شاخص های مهم توسعه پایدار روستایی با توجه به برقراری متناسب با فضای پیرامونی و مد نظر گرفتن شاخص های متعدد در آن می توان توسعه همه جانبه روستاها را به خوبی فراهم نماید. در شهرستان بوئین میاندشت به عنوان یکی از شهرستانهای با پتانسیل بالا به لحاظ روستانشینی به خصوص در دهستانهای کرچمبوی جنوبی و شمالی که به بحث کالبدی به خصوص در زمینه معماری بومی، استفاده از مصالح مقاوم همساز با شرایط محلی و .... تاکنون پرداخته نشده است بر همین مبنا این پژوهش به لحاظ هدف از نوع کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع توصیفی –تحلیلی است. جامعه آماري مورد پژوهش شامل کلیه روستاهای بخش کرچمبوی (می باشد و محدوده آماری کل منطقه در بردارنده محدوده دو دهستان کرچمبوی جنوبی و شمالی می باشد. جامعه آماری شامل4465 نفر جمعیت روستاهای مورد مطالعه در سرشماری سال 1390می باشد. تعداد نمونه برابر 354نفر بر اساس فرمول کوکران تعیین شدند و این 354 نفر بر حسب میزان جمعیت بین روستاهای توزیع شدند. در قسمت استنباطی و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش آمار استنباطی Topsis انجام می شود هم چنین برای تهیه نقشه ها از سیستم اطلاعات جغرافیایی(Arc GIS9.3) استفاده شد. نتایج بیانگر آن است که بر اساس مدل تحلیل تاپسیس مشاهده گردید که روستای بلطاق، هندوکش، تخماقلو و کرچ در رتبه های اول تا چهارم و روستای خلعت پوشان در آخرین رتبه قرار گرفته است و همچنین به لحاظ دسته بندی روستا و میزان توسعه در شاخص های کالبدی روستاهای بخش کرچمبوی شهرستان بوئین میاندشت در سه سطح توسعه یافته، کمتر توسعه یافته و بسیار کم توسعه یافته به لحاظ توسعه کالبدی دسته بندی شده اند به گونه ای که تنها سه روستای هندوکش، تخماقلو و بلطاق در روستاهای توسعه یافته قرار گرفته اند و مابقی روستاها(8روستا در قسمت کمتر توسعه یافته و 7 روستا در قسمت بسیار کم توسعه یافته ) جای گرفته اند.

مسکن روستایی در بخش مرکزی شهرستان بوئین میاندشت در استان اصفهان در گذشته مطابق با شرایط مکانی- فضایی توسعه یافته است ولی در شرایط کنونی، مساکن روستایی از وضعیتی متضاد، متداخل و ناهمگون برخوردار شده است که به دلیل عدم تطابق با شرایط محیطی، آسایش بهینه حاکم بر مسکن روستایی را دچار چالش نموده است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی است. روش تحقیق ازنوع توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماري مورد پژوهش در اين تحقيق شامل جمعیت خانوار و دهیار 18 روستا از سه دهستان(ییلاق، گرجی و سردسیر) دارای دهیار بخش مرکزی شهرستان بوئین میاندشت می باشد. جامعه آماری شامل 1996 نفر سرپرست خانوار و همچنین تعداد 72 نفر دهیار و اعضای شورای اسلامی این روستاها نیز به طور جداگانه مد نظر قرار گرفته اند که حجم نمونه برای سرپرستان خانواده به شیوه تصادفی-طبقه ای به تعداد 322 نفر و برای دهیاران و اعضای شورای اسلامی به دلیل محدود بوده به شیوه سرشماری کلی، 72 نفر انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات آماری، از نرم افزار SPSS22 برای تشریح نتایج طیف لیکرت پرسش نامه و همچنین از آزمونهای تی تست، فریدمن و پیرسون جهت بررسی فرضیه های پژوهش استفاده شد. نتایج بیانگر آن بود که در آزمون تی تست، شاخص های مختلف در وضعیت مطلوب و اثرگذار قرار دارد. از طرفی بر مبنای آزمون فریدمن در رتبه بندی شاخص ها نیز مشخص شد که میزان تاثیرپذیری شاخص عوامل طبیعی با میانگین 2.63 در رتبه اول و شاخص فنی با میانگین 2.13 در رتبه آخر قرار دارد. بر اساس آزمون پیرسون بین شاخص طبیعی با شاخص اجتماعی-فرهنگی با میزان معناداری 0.03، بین شاخص طبیعی و شاخص اقتصادی با میزان معناداری 0.002، بین شاخص اقتصادی و شاخص فرهنگی-اجتماعی با میزان معناداری 0.005، رابطه مثبت و معنادار دو سویه وجود دارد. بر این مبنا که همراهی و متناسب بودن شاخص های طبیعی زمینه ساز اثرگذاری شخص های اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی در گونه شناسی مسکن روستایی می گردد و نیز اثرگذاری متناسب شاخص اقتصادی زمینه ساز اثرگذاری شاخص فرهنگی-اجتماعی نیز می شود.

یکی از راهه ای مهم شناخت وضعیت مسکن، مطالعه و آگاهی از رضایتمندی ساکنین روستایی از کیفیت محیط در بافت های مختلف روستا با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی و کالبدی آن است. هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان رضایتمندی روستاییان ازمسکن وارتباط آن باپایداری سکونتگاه های روستایی در شهرستان برخوار می باشد. نوع مطالعه توصیفی- تحلیلی و به لحاظ هدف کاربردی می باشد. جامعه آماري مورد پژوهش در اين تحقيق شامل جمعیت خانوار 7 روستای دارای جمعیت شهرستان برخوار به تعداد 1767 نفر می باشد. تعداد نمونه برابر 316 نفر بر اساس فرمول کوکران تعیین شدند و این 316 نفر بر حسب میزان جمعیت خانوار بین روستاها توزیع شد. داده ها بر اساس پرسشنامه در دو بخش رضایتمندی از مسکن با 15 سوال و پایداری سکونتگاه های روستایی (اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و محیطی) با 35 سوال گردآوری شد. داده های گردآوری شده با نرم افزار SPSS22 و آزمون تی تست و رگرسیون جهت مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج بیانگر آن بود که بر مبنای آزمون رگرسیون به طور کلی رضایتمندی روستاییان از مسکن بر پایداری سکونتگاه های روستایی، رضایتمندی روستاییان از مسکن بر پایداری اقتصادی سکونتگاه های روستایی، رضایتمندی روستاییان از مسکن بر پایداری اجتماعی-فرهنگی و رضایتمندی روستاییان از مسکن بر پایداری محیطی تاثیرگذار بوده است. همچنین بر اساس آزمون تی تست رضایتمندی روستائیان از مسکن روستایی در وضعیت مطلوب قرار ندارد که با توجه به مقدار معناداری نامناسب آن می تواند دریافت که از دیدگاه سؤال شوندگان به شاخص رضایتمندی روستائیان از مسکن روستایی توجه کافی صورت نگرفته است.