پژوهش های فضا و مکان در شهر (پژوهش های مکانی - فضایی سابق)

هدف این تحقیق رویکرد تحلیلی بر علل و پیامدهای شکل گیری مناطق حاشیه نشین کلانشهر تبریز می باشد.روش تحقیق از نوع پیمایشی ،جامعه آماری تحقیق را 384 نفر از حاشیه نشینان شهر تبریز که بر اساس فرمول کوکران تعیین شده اند،تشکیل داده اند و به شیوه نمونه گیری تصادفی بررسی شده اند. داده ها با استفاده از نرم فزار آماریspss مورد تجزیه تحلیل قرار گرفته اند. این مطالعه در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفته که در سطح آمار توصیفی با استفاده از شاخص های آماری نظیر فراوانی، درصد و میانگین به تجزیه و تحلیل داده هاپرداخته شده و در سطح آمار استنباطی متناسب با سطح سنجش داده ها از آزمون آماری کای اسکوئرX^2) ) تک متغیره استفاده شده است.نتایج پژوهش نشان داد که بین جاذبه اقتصادی شهر و دافعه های اقتصادی محل سکونت قبلی و دافعه های اجتماعی و فرهنگی محل سکونت قبلی با حاشیه نشینی رابطه معنا داری وجود دارد.

کیفیت زندگی به عنوان مفهومی برای نشان دادن میزان رضایت فرد از زندگی و به عبارتی معیاری برای تعیین رضایت و عدم رضایت افراد و گروهها از ابعاد مختلف زندگی است. این ابعاد میتواند زمینه های آموزشی، بهداشت، امنیت و اوقات فراغت و... را شامل شود، از طرف دیگر امروزه در ادبیات برنامه ریزی توسعه مباحث کیفیت زندگی به عنوان یک اصل اساسی پیوسته مورد نظر برنامه ریزان و مدیران امر توسعه است. هدف اصلی این پژوهش تحلیلی بر وضعیت شاخص های کیفیت زندگی در روستاهای ادغام شده در شهر جهرم، و در صورت لزوم ارائه راهکارهای مناسب در جهت بهبود کیفیت زندگی پرداخته شده است. روش پژوهش، توصیفی – تحلیلی است، برای گردآوری اطلاعات، از تلفیق روش های اسنادی و میدانی استفاده شده و براساس آن با توجه به جامعه آماری(3335 خانوار)، حجم نمونه خانوارها بر اساس فرمول کوکران برابر 304 خانوار است. نتایج حاصل از این بررسی با استفاده از تحلیل عاملی نشان می دهد که این عوامل در سه گروه قرار گرفته و در حدود 068/75 درصد واریانس را تبیین می نماید. به طور کلی متغیرهایی، رضایت از وجود تسهیلات مناسب در منزل(حمام، سرویس بهداشتی و... )، رضایت از خدمات و امکانات شبه ارتباطی، رضایت از امکانات آموزشی و رضایت از امکانات بهداشتی و درمانی به عنوان مهمترین متغیرهای اثر بخش بر کیفیت زندگی روستاهای ادغام شده در شهر جهرم بوده اند.

سرزمین ایران از میراث طبیعی و توان های محیطی ارزشمندی برخوردار است . این میراث کم نظیر ، در عصر کنونی می تواند نقش بسیار مهمی را در راستای رشد و توسعه اقتصادی کشور ایفا نماید . فقدان و کمبود مطالعات آمایش سرزمین، و عدم تعهد والتزام عملی به اجرای صحیح آن در کشور و سوءمدیریت در منابع طبیعی و توان های محیطی ، موضوعی است که طی دهه های اخیر ، نه تنها باعث عدم استفاده مطلوب از این میراث ارزشمند و قابلیت های کم نظیر شده ، بلکه برخی از این منابع و توان های محیطی را طی سال های اخیر در معرض نابودی تدریجی قرار داده و شرایطی بحرانی را در برخی از مناطق و پهنه های جغرافیایی کشور رقم زده است . نمونه ای از این مناطق که در حال حاضر در شرایط و وضعیت بسیار ناگواری بسر می برند، حوضه رودخانه زاینده رود و تالاب گاوخونی است، که دارای پیشینه ای چند میلیون ساله اند و قدمتی به اندازه یک عمر زمین شناسی دارند. بایر شدن هزاران هکتار از اراضی کشاورزی ، خشک شدن آبخوان ها و افت شدید سطح آبهای زیرزمینی ، فرونشست زمین ، گسترش پدیده ریزگردها و ... پیامدهای ناگواری هستند، که طی سال های اخیر ابعاد گوناگون سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این مناطق را تحت تاثیر قرار داده اند.. در این مقاله ، نقش و اهمیت مطالعات و طرح های آمایش سرزمین در برنامه ریزی منطقه ای با تأکید بر منطقه تالاب گاوخونی در انتهای حوضه زاینده رود، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.روش پژوهش بر اساس هدف از نوع کاربردی و بر اساس ماهیت از نوع توصیفی می باشد. جهت جمع آوری اطلاعات و داده ها از بررسی ها و مطالعات میدانی و منابع کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است. همچنین از طریق مصاحبه و جمع آوری داده های میدانی، اطلاعات جمع آوری شده مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته و بر اساس مدل های SWOT و QSPM مورد تحلیل قرار گرفته است. از یافته های این پژوهش می توان به شناخت و معرفی پتانسیل ها و قابلیت های ارزشمند و منحصر بفرد تالاب گاوخونی و ضرورت حفاظت از آنها، که در کل مقاله به طور مشروح به آن پرداخته شده، اشاره کرد.

توزیع فضایی امکانات و خدمات یک کشور بر اساس شاخص های عدالت اجتماعی ارتباط تنگاتنگی با توسعه پایدار دارد، چراکه توزیع عادلانه خدمات و امکانات می تواند زمینه ساز توسعه متوازن مناطق یک کشور و برعکس عدم توزیع عادلانه آن باعث ایجاد بحران های اجتماعی و مشکلات پیچیده فضایی شود؛ بنابراین باید در فرایند برنامه ریزی کشور توجه جدی به پراکنش فضایی و عادلانه امکانات و خدمات شود. در این تحقیق، برای سنجش میزان عدالت در توزیع فضایی خدمات و امکانات، بین استان های کشور، هر استان بر اساس جمعیت و سرانه بررسی شده است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی و برای تحلیل فضایی کاربری ها از نرم افزار GIS و نرم افزار Expert Choice و ترکیب روش AHP و TOPSIS استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که علاوه بر عدم تعادل فضایی شدید در پراکنش کاربری های امکانات و خدمات بین استان های کشور که نشان دهنده توزیع ناعادلانه شاخص های توسعه می باشد، در بیشتر امکانات و خدمات استان های مرکزی کشور شامل استان های تهران، اصفهان، سمنان، یزد و البرز برخوردارترین استان های کشور می باشند. در مقابل استان های حاشیه ای کشور شامل استان های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، ایلام، کهکیلویه و بویر احمد و کردستان به ترتیب محروم ترین استان های کشور هستند.

این پژوهش به بررسی اثرات اجتماعی-کالبدی صنایع نفت و گاز بر روستاهای بخش تشان و شناخت وضعیت روستائیان در دو دوره قبل و بعد از اشتغال در این صنعت می پردازد و بدنبال سنجش میزان اثرات اقتصادی صنایع نفت بر روی شاخص های اجتماعی-کالبدی محیط روستا و روستائیان است. برای تحلیل داده های مربوط به وضعیت کالبدی و اجتماعی روستائیان در دو دوره قبل و بعد از اشتغال روستائیان در صنعت نفت از نرم افزار SPSS و آزمون های آماری مک نمار، کای اسکوئر و ویلکاکسون استفاده شده است. داده ها از مطالعات میدانی و تهیه پرسشنامه و با روش نمونه گیری کوکران، از 329 خانوار نمونه در روستاهای بالای 20 خانوار جمعیت، جمع آوری شده است. نتایج بدست آمده بیانگر تفاوت معنادار در شاخص های اجتماعی وکالبدی روستائیان شاغل و همچنین در محیط روستایی، قبل و بعد از اشتغال در صنایع نفت و گاز است. بطوریکه عملکرد این صنایع آثار مثبتی در زمینه های توسعه مسکن به همراه داشته است. با این حال این صنایع در زمینه افزایش انگیزه ماندگاری و کاهش مهاجرت روستائیان ناموفق بوده است.

دو سد تا سال 2006 در حوضه تپه اسماعیل امیرآباد ساخته شده است. این عامل آب بیشتری را برای آبیاری فراهم می کند که اثر آن برروی پوشش گیاهی حوضه قابل بررسی است. در این تحقیق با استفاده از داده های سنجش از دور به تغییرات ایجادشده در پوشش گیاهی در اثر احداث سد در حوضه تپه اسماعیل امیرآباد پرداخته شد. برای این منظور از تصاویر سنجنده ETM+ و سنجنده OLI لندست برای قبل و بعد از سدسازی استفاده شد و 20 شاخص پوشش گیاهی مورد بررسی قرار گرفت. برای هر یک از شاخصها چهار مؤلفه، حداقل، حداکثر، میانگین و انحراف معیار برای بعد و قبل از احداث سدها محاسبه شد که نتایج هر 20 شاخص نشان دهنده بهبود پوشش گیاهی پس از احداث سدها بوده است. با توجه به نقشه تغییرات پوشش گیاهی که ارائه گردید بیش از 97 درصد از حوضه مورد مطالعه دارای رشد نسبی پوشش گیاهی بوده است. در پایان تغییرات NDVI دو تصویر در ارتفاعات و شیب های مختلف باهم مقایسه شد تا ارتباط استفاده از آب سد برای شیب های و ارتفاعات مختلف مشخص گردد. نتایج این بخش نشان داد که شیب های بین 3- 5 درصد و ارتفاعات بین 1600 تا 2100 متر رشد بیشتری داشتند و گواه این است که بعد از احداث سدها آب کافی آبیاری این پهنه ها وجود دارد.