آموزش عالی ایران

مطالعه حاضر با اتخاذ رویکرد مردم شناختی در جامعه شناسی علم، ذهنیت پژوهشگران درباره اجتماعات علمی در ایران را مورد بررسی قرار می دهد. در بخش نظری مقاله، دیدگاه های جامعه شناختی در مورد نظام اجتماعی و کنش اجتماعی و نیز دو دسته از نظریان نهادگرا و مردم شناختی در مورد اجتماعات علمی بیان می شود. این پژوهش با کاربرد روش تحقیق کیفی ژرفانگر و از طریق انجام مصاحبه نیمه ساختارمند با 69 نفر از پژوهشگران برتر و عمدتاً از رشته های علوم پایه که در سال 1385 از مطالعه، بالاترین میزان مقاله را در مجلات علمی نمایه شده در ISI منتشر کرده بودند، در پژوهشگاه دانش های بنیادی، دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه شیراز، دانشگاه صنعتی اصفهان، و مرکز تحصیلات تکمیلی زنجان صورت گرفته است. در بخش یافته های پژوهش دیدگاه های مصاحبه شوندگان در مورد اجتماع علمی طبقه بندی و ارائه می شود. دیدگاه های پژوهشگران برجسته دو مقوله وجود یا فقدان اجتماع علمی در ایران و همچنین ویژگی ها و تعریف آنان از اجتماع علمی را دربرمی گیرد. در بخش نتیجه گیری انواع نگرش های پژوهشگران برتر با یکدیگر مقایسه و نتایج مطالعه در برابر اندیشه های مرتون به عنوان نظریه پرداز اصلی نهادگرایی در جامعه شناسی علم بازبینی می شود.

پژوهش حاضر با هدف برررسی موانع و چالش های پژوهش از دیدگاه اعضای هیئت علمی شیراز انجام شده است. نوع پژوهش کاربردی و به روش توصیفی پیمایشی اجرا شده است. جامعه آماری پژوهش را 550 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز تشکیل می داد که با استفاده از نمونه گیری طبقه ای از 227 نفر نظرسنجی شد. ابزار پژوهش، پرسش نامه محقق ساخته شامل 75 پرسش با مقیاس چهار گزینه ای لیکرت در 10 حیطه موانع راهبردی، آموزشی، سیاسی، مالی، امکاناتی، حرفه ای، علمی، فردی، فرهنگی اجتماعی، مدیریتی سازمانی و پرسش های باز پاسخ طراحی شد. و به سه پرسش اصلی پرداخته شد: 1) از دیدگاه اعضای هیئت علمی کدام یک از موانع ده گانه بر فعالیت های تحقیقاتی مؤثرند؟؛ 2) آیا نوع نگرش اعضای هیئت علمی در مورد موانع ده گانه بر میزان فعالیت های پژوهشی آنها تأثیر دارد؟ و 3) آیا بین دیدگاه های اعضای هیئت علمی به تفکیک متغیرهای جنسیت، مرتبه علمی، رشته تحصیلی، دانشکده محل خدمت، داشتن مسئولیت اجرایی و سابقه خدمت تفاوت معنی داری وجود دارد؟ بر اساس نتایج به دست آمده وجود کلیه موانع در فعالیت های تحقیقاتی از دیدگاه اعضای هیئت علمی تأیید شد. موانع مالی بیشترین و موانع سیاسی کمترین میانگین را به خود اختصاص داد اما نگرش اعضای هیئت علمی در مورد موانع یادشده بر میزان فعالیت های تحقیقاتی آنها تأثیری نداشت. همچنین بین دیدگاه اعضای هیئت علمی به تفکیک جنسیت، مرتبه علمی، رشته تحصیلی، دانشکده و مسئولیت اجرایی تفاوت معناداری وجود داشت. اما در مورد سابقه خدمت تفاوتی مشاهده نشد. حاصل ترکیب خطی بین متغیر های وابسته و مستقل و تحلیل کمّی و کیفی ترکیب های خطی به دست آمده نشان داد، موانع ده گانه از طریق متغیر های میانجی «بینش مدیریتی»، «روابط و نگرش های انسانی» و «توانمندی پژوهشی» بر فعالیت های تحقیقاتی مؤثرند. به نظر می رسد بیشترین موانع موجود متأثر از ابعاد علمی، روابط انسانی و نگرش ها هستند. بر این اساس، رفع موانع پژوهش در دانشگاه بیش از هر چیز متأثر از آموزش و توانمندسازی علمی، فرهنگ سازی و اصلاح نگرش ها و بهبود روابط انسانی در سطح فرد، دانشگاه و عوامل پیرامونی دانشگاه است.

هدف این پژوهش، تدوین الگوی بومی شاخص های سرمایه فکری و اندازه گیری آنها در دانشگاه شهید چمران اهواز طی سال های 87-1383 است که با روش توصیفی از نوع مطالعه موردی به انجام رسیده است. به همین جهت، پژوهش حاضر، در چهار مرحله زیر اقدام به بومی سازی شاخص های سرمایه فکری دانشگاه نموده است: مطالعه منابع علمی مرتبط با سرمایه فکری در مراکز تحقیقاتی و دانشگاه ها به منظور شناسایی فهرست اولیه ای از شاخص ها، بهره گیری از نظرات کارشناسان به منظور شناسایی شاخص های متناسب با ساختار دانشگاه شهید چمران، انتخاب شاخص های همسو با اهداف دانشگاه، شناسایی شاخص های مهم تر با استفاده از پرسش نامه نظرخواهی از مسئولان در موقعیت های استراتژیک دانشگاه. در نتیجه تعداد 77 شاخص به عنوان شاخص های نهایی سرمایه فکری دانشگاه انتخاب شدند و از این تعداد 64 شاخص مورد اندازه گیری قرار گرفتند و وضعیت رشد آنها طی سال های 87-1383 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می دهد وضعیت رشد 88/71 درصد از کل شاخص های سرمایه فکری مطابق با اهداف دانشگاه بوده و 12/28 درصد مطابق با اهداف دانشگاه نبوده است. همچنین یافته ها نشان داد سرمایه ساختاری دانشگاه از وضعیت بهتری نسبت به سرمایه انسانی و رابطه ای برخوردار است و این دو مؤلفه نیازمند برنامه ریزی و مدیریت بیشتر هستند.

یکی از راه های افزایش کارایی و اثربخشی دانشگاه ها، ارزشیابی وجوه و ابعاد گوناگون آن است. با عنایت به کاهش تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی متأثر از رشد کمّی دانشگاه ها طی یک دهه اخیر، تحلیل و ارزیابی کیفی مورد توجه برنامه ریزان آموزشی قرار گرفته است. در این بین توجه به نظرات دانشجویان به عنوان مشتریان اصلی این نظام می تواند مرجع مناسبی برای درک شرایط حاکم بر فضای کیفی دانشگاه ها باشد. هدف کلی پژوهش حاضر تعیین رابطه محبوبیت اجتماعی اعضای هیئت علمی با نحوه ارزشیابی دانشجویان از آنان در دانشگاه لرستان است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجویان رشته های مختلف است که از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای استفاده و تعداد 500 نفر انتخاب شدند. در پژوهش حاضر از دو پرسش نامه محقق ساخته محبوبیت سنجی اجتماعی با 30 پرسش پنج گزینه ای و پرسش نامه ارزشیابی علمی اساتید با 15 پرسش پنج گزینه ای برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد. برای تعیین روایی محتوایی پرسش نامه ها از نظرات اساتید دانشگاه و برای تعیین پایایی از آلفای کرونباخ استفاده شد. نخستین یافته پژوهش حاضر بیانگر همبستگی مثبت و معنی داری بین دو متغیر محبوبیت اجتماعی اساتید و ارزشیابی علمی دانشجویان از آنان است. یافته دیگر پژوهش مؤید آن است که متغیر توان علمی بیش از متغیر توان آموزشی تغییرات مربوط به محبوبیت اجتماعی اعضای هئیت علمی را تبیین می کند. همچنین از بین مؤلفه های محبوبیت اجتماعی، اعتبار ارتباطی و اعتبار مدیریتی اساتید بیشترین رابطه را با محبوبیت اجتماعی آنان دارد.

انجمن های علمی سازمان های غیرانتفاعی هستند که به عنوان کانون های تفکر، سیاست سازی و اجرا در حوزه های مختلف مرتبط با علم و فناوری در دنیا پذیرفته شده اند و اثربخشی فعالیت های آنها در جامعه از موضوعات مهم در توسعه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و علمی است. در تحقیق حاضر تلاش شده تا در وهله نخست، رویکرد مناسب برای ارزیابی اثربخشی انجمن های علمی فعال در حوزه مدیریت فناوری کشور انتخاب شده و به وسیله مصاحبه با مدیران این انجمن ها که شامل پنج انجمن اخلاق در علوم و فناوری، فناوری اطلاعات و ارتباطات، مدیریت فناوری، آینده نگاری و انجمن تخصصی مراکز تحقیق و توسعه صنایع و معادن می شوند و تحلیل نتایج این مصاحبه ها با روش آنتروپی شانون حوزه های غیراثربخش شناسایی شود. نتایج این بررسی حاکی از این است که انجمن های مدیریت فناوری در اهداف زیر اثربخشی لازم را ندارند. ارزیابی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و مؤسسه های پژوهشی دولتی و خصوصی تعیین سهم رشد بهره وری کل عوامل و اهداف بهره وری نیروی کار، سرمایه بخش ها و زیربخش ها؛ توسعه کارآفرینی، ترویج فرهنگ خدمت، توسعه سلامت و شفافیت اداری؛ مشارکت و نظارت در توسعه پایدار کشور؛ گفت و گوی اجتماعی دولت و شرکای اجتماعی برای ارتقای سرمایه انسانی و اجتماعی. پس از شناسایی حوزه های غیراثربخش، با مطالعه ادبیات حوزه انجمن های مدیریت فناوری و مصاحبه با متخصصان حوزه سیاست گذاری علم و فناوری، راهکارهای مقتضی برای ایجاد اثربخشی ها شناسایی شد و در نهایت هرکدام از این راهکارها در جامعه علمی مدیریت فناوری با استفاده از روش آزمون فرض نسبت موفقیت مورد ارزیابی بیشتر قرار گرفت.

هدف اصلی پژوهش حاضر تبیین و تعیین مؤلفه های تدریس و سهم و وزن هریک از آنها در کیفیت تدریس، به منظور به کارگیری در ارزشیابی عملکرد اعضای هیئت علمی دانشگاه های کشور است. جامعه آماری مطالعه را تمامی اعضای هیئت علمی رشته های علوم تربیتی در 23 دانشگاه وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تشکیل می دهد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که سهم عوامل مربوط به مدرس، دانشجو و محیط آموزش، به ترتیب معادل 55 درصد، 24 درصد و 21 درصد در کیفیت تدریس ارزیابی شده است. از بین مؤلفه های مرتبط با کیفیت مدرس نیز، مهارت های حرفه ای مدرس با 1/39 درصد، به عنوان عمده ترین مؤلفه، ویژگی های شخصیتی اخلاقی با 3/16درصد، اثر محیط آموزش بر مدرس با 6/13 درصد، اثر کیفیت دانشجویان بر تدریس مدرس با 6/11 درصد، ویژگی های شغلی مدرس با 3/11 درصد و ویژگی های جمعیت شناختی مدرس با 1/8 درصد، در رتبه های بعدی قرار دارند. موثق ترین منابع اطلاعات درباره کیفیت آموزش به ترتیب اولویت، پرسش نامه دانشجویان، خودارزشیابی مدرس، کارپوشه تدریس، ارزیابی همکاران و متخصصان آموزش و یادگیری بوده اند.

هدف کلی این تحقیق، تحلیل مراحل و سبک های یادگیری دانشجویان کشاورزی و منابع طبیعی بر اساس تئوری چرخه یادگیری تجربی است. تحقیق حاضر به لحاظ پارادایمیک، کمّی از جنبه هدف کاربردی و از بعد گردآوری داده ها توصیفی همبستگی است. جامعه آماری تحقیق را دانشجویان کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه که با روش نمونه گیری چندمرحله ای نسبی، انتخاب شده بودند (324N=) تشکیل دادند. ابزار تحقیق پرسش نامه ای شامل مشخصات دموگرافیک و سیاهه سبک های یادگیری کلب بود. ابتدا مرحله و سبک یادگیری آزمودنی ها تعیین و سپس توسط نرم افزار SPSS17. 0 تحلیل شد. در این پژوهش از فراوانی، میانگین و آزمون های کای اسکویر، تحلیل واریانس یک طرفه، کروسکال والیس استفاده شد. دانشجویان از لحاظ این مراحل و سبک های یادگیری دارای تفاوت معنی دار آماری نبودند، اما مراحل یادگیری برتر «آزمایشگری فعال» و «مفهوم سازی انتزاعی» و سبک یادگیری برتر «همگرا» بود؛ همچنین ویژگی های فردی با این مراحل و سبک ها وجود رابطه معنی داری نشان نداد. در پایان پیشنهادهایی به منظور اثربخش تر کردن فرایند تدریس بر اساس یافته ها ارائه شد.