آموزش عالی ایران

مطالعه حاضردر راستای شناسایی الزامات تحقق دانشگاه پژوهی در دانشگاه های تهران انجام شده است. در این زمینه، ابتدا الزامات فوق از طریق مطالعه گسترده مبانی نظری و پیشینه تحقیق در دو گروه درون و برون دانشگاهی شناسایی شده و سپس با بهره گیری از روش دلفی دو مرحله ای، به تأیید 48 نفر از خبرگان این حوزه رسیده است. پس از آن، به منظور تأیید نهایی 9 الزام درون دانشگاهی و 5 الزام برون دانشگاهی شناسایی و تأیید شده در مرحله نخست، دیدگاه های 121 نفر از مدیران حوزه های آموزش، پژوهش و اداری- مالی دانشگاه های دولتی شهر تهران با بهره گیری از پرسشنامه محقق ساخته، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که به استثنای الزام سیاسی که در مرحله اول روش دلفی حذف گردیده، سایر الزامات، مورد تأیید اعضای نمونه قرار گرفته است. همچنین، مدیران دانشگاه های مورد مطالعه، میزان موفقیت دانشگاه خود در دستیابی به این الزامات را در تمامی موارد- به جز دانشگاه شهیدبهشتی و خواجه نصیر در الزامات درون دانشگاهی و دانشگاه شهیدبهشتی و امیرکبیر در الزامات برون دانشگاهی- پایین تر از حد متوسط ارزیابی نموده اند. در نهایت، مجموعه راهکارهای پیشنهادی به منظور تحقق این الزامات در دانشگاه های کشور شناسایی گردیده است.

هدف از این مطالعه شناسایی عوامل مؤثر در تصمیم گیری دانش آموزان سال چهارم دبیرستان برای ادامه تحصیل در دانشگاه بود. برای انجام این پژوهش از روش پیمایشی استفاده و داده ها با بهره گیری از پرسشنامه ای محقق ساخته گردآوری شد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه(6175N=) دانش آموزان دختر و پسر سال چهارم دبیرستان که در سال تحصیلی 90- 1389 در سه رشته ریاضی فیزیک، علوم تجربی و علوم انسانی در دبیرستان های دولتی شهر کرمانشاه مشغول به تحصیل بودند. از این میان 540 نفر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و به طور تصادفی انتخاب شدند. داده ها با استفاده از میانگین رتبه ای و آزمون فریدمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. از تجزیه و تحلیل داده ها این نتایج بدست آمد: در بین عوامل فردی- روانشناختی، علاقه ، خودپنداره تحصیلی بالا و کسب شناخت، در بین عوامل خانوادگی، انتظار والدین مبنی بر افتخارآفرینی فرزندشان، اهمیت بالای درس خواندن برای خانواده و تمایل والدین، در بین عوامل اجتماعی- فرهنگی، منزلت اجتماعی، تعاملات اجتماعی، اهمیت دانشجو بودن در میان خویشاوندان و تأثیر دوستان، در بین عوامل اقتصادی، یافتن شغل مناسب، کسب درآمد و تلقی کردن تحصیلات به عنوان سرمایه گذاری، و در بین عوامل آموزشگاهی، رشته تحصیلی، تشویق معلمان و رقابت با همکلاسی ها به ترتیب مهم ترین عوامل شناخته شدند.

تحلیل موقعیت اجتماعی، اقتصادی و نقش متغیرهای مختلف تشکیل دهنده این موقعیت ها در طی زمان بر عملکرد تحصیلی (نمره کل) داوطلبان ورود به آموزش عالی از اهداف این تحقیق است تا مشخص نماید، این موقعیت ها در دستیابی به نمرات بالا چه تأثیراتی دارند و در طی زمان نقش این متغیرها ثابت مانده یا تغییر کرده است. تمامی داوطلبان حاضر در جلسه آزمون سراسری درگروه آزمایشی علوم انسانی، در سال های 1380 تا 1388 جامعه آماری این تحقیق را تشکیل می دهند. داده های تحقیق براساس اطلاعات و مدارک موجود در سازمان سنجش آموزش کشور و فرم های نظرخواهی تعداد 4105542 نفر در این گروه آزمایشی در جلسه آزمون حاضر بوده و دیپلم خود را در سال قبل از آزمون دریافت نموده و گروه آزمایشی امتحانی آنان با رشته ای که در آن دیپلم گرفته اند تطابق داشته، جمع آوری شده است. بنابراین حجم اطلاعات مورد استفاده به عنوان نمونه آماری که از داده های گمشده چشم پوشی شده است دراین گروه آزمایشی 1217321 نفر می باشد. روش آماری به کار رفته در این تحقیق، استفاده از مدل های سه سطحی با استفاده از نرم افزار HLM است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که هر یک از متغیرهای تشکیل دهنده موقعیت اجتماعی، اقتصادی با میزان تأثیر متفاوت، در افزایش نمره کل داوطلبان مؤثر هستند و تفاوت معنی داری بین عملکرد تحصیلی زنان و مردان به نفع زنان مشاهده می شود؛ که با افزایش سال این تفاوت در گروه علوم انسانی بیشتر شده است. علاوه بر آن افزایش سطح تحصیلات پدران، سطح تحصیلات مادران و شغل پدران در هر سطح معنی داری بر افزایش عملکرد تحصیلی در تمامی سالهای تحقیق مؤثر بوده است؛ هرچند با افزایش سال از میزان اثر آنها کاسته شده است. همچنین در تمامی سالهای تحقیق افزایش سطح تحصیلات مادران در مقایسه با افزایش سطح تحصیلات پدران، در افزایش عملکرد تحصیلی اثر بیشتری داشته است.

مشاوران مدارس در خط مقدم ارتباط با داوطلبان آزمون سراسری بوده و با نیازها، مسائل و مشکلات آنها کاملاً آشنا هستند. دانش آموزان دبیرستانی و پیش دانشگاهی مشاوران را اولین منبع اطلاعاتی قابل اعتماد می دانند و بسیاری از مسائل و مشکلات خود را با ایشان در میان می گذارند. بر این اساس هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل نظرات مشاوران مدارس در خصوص نیازها، مسائل و مشکلات داوطلبان آزمون سراسری در فرایند انتخاب رشته است. بر این اساس داده های تحقیق با روش تصادفی طبقه ای از نمونه ای به حجم 143 نفر مشاور دبیرستان و پیش دانشگاهی از سازمان های آموزش و پرورش 25 استان کشور انتخاب و با استفاده از دو ابزار پرسشنامه محقق ساخته باز پاسخ و پرسشنامه مقایسه زوجی جمع آوری گردید. نیازها و مشکلات داوطلبان و راههای رفع آن در قالب سه سؤال پژوهشی مورد بررسی قرار گرفت. داده های جمع آوری شده در دو مرحله تحلیل شد که نتایج نشان داد: نیازهای داوطلبان از نگاه مشاوران به ترتیب اولویت عبارتند از: آگاهی از امکان اشتغال در هر یک از رشته های تحصیلی، آشنایی با رشته ها و دانشگاه ها، وجود مراکز مشاوره کنکور و مشاوران کاردان، آشنایی با چگونگی انتخاب رشته، اطلاع رسانی در خصوص انتخاب رشته، دوری از عوامل اضطراب زا و دسترسی به انتخاب های داوطلبان سال های گذشته. مشکلات مورد نظر مشاوران عبارت بود از: عدم آشنایی با رشته ها و آینده شغلی و تحصیلی رشته انتخابی، محدودیت های انتخاب (علاقه، والدین، نمره و رتبه، جدا شدن از خانواده و ...)، محدودیت دسترسی به مراکز انتخاب رشته و مشاوران مجرب، عدم وجود اطلاعات کافی در مورد رشته ها و امکانات موجود در دانشگاه ها، عدم اطلاع از نکات فنی انتخاب رشته، مشکل اطلاع رسانی و آموزش جهت انتخاب رشته، عدم اطلاع از رتبه و نمره داوطلبان سال های گذشته.

نوشته حاضر فرایند ایجاد یا توسعه یک بانک سؤال مدرج شده بر اساس تئوری سؤال پاسخ با استفاده از داده های 30 سؤال کنکور آزمایشی حساب دیفرانسیل است که روی یک نمونه 3409 نفری اجرا شده است. تابع آگاهی کل سؤالات برابر با 21/43 است که در فاصله 3 پیوستار توانایی نقطه بیشینه آن روی 95/0 است و در این نقطه، توانایی افراد با حداقل خطا برآورد شده است. یکی از نکات برجسته در راه اندازی چنین بانکی برآورد توانایی افراد بر اساس آزمون های مداد-کاغذی استاندارد و کم خطا با اهداف ویژه است تا بتوان در هزینه، تلاش و زمان صرفه جویی کرد و امنیت آزمون ها را بالا برد. بعلاوه فرایند آزمون گیری را که به صورت سنتی و مداد کاغذی اجرا می شود با طی مراحل بعدی به صورت سنجش انطباقی کامپیوتری ارتقاء داد. برای ارائه مثال از بین سؤالات این بانک یک خرده آزمون کوتاه مدادکاغذی با سؤالاتی که قدرت تمیز بالا و ضریب دشواری بیشتری دارند، انتخاب شده است. دامنه دشواری این خرده آزمون کوتاه بین و ضریب تمیز قرار داده شد و در نهایت 5 سؤال برگزیده شده است که تابع آگاهی این خرده آزمون برابر با 48/12 و نقطه بیشینه آن روی پیوستار توانایی برابر با 35/1 است. بعلاوه سطح دشواری آزمون4/0 واحد انحراف معیار افزایش یافته و به علت کوتاه شدن دامنه آزمون از 30 سؤال به 5 سؤال میزان آگاهی دهی از توانایی آزمون دهندگان نیز 46/3 برابر کاهش پیدا کرده است. بعلاوه برای اجرای سنجش انطباقی یک شبیه سازی انجام شده است که تنها 8 تا 10سؤال نیاز بوده تا با 01/0 احتمال خطا به همان دقت آزمون30 سؤالی توانایی افراد را اندازه گیری کرد.

توسعه آموزش عالی کشور در گرو تأمین نیروی انسانی متخصص و متعهد است. هر ساله تعدادی از دانش آموختگان داخل و خارج در قالب فراخوان ها به نظام آموزش عالی وارد می شوند. به منظور اجرای مفاد آئین نامه های جذب و ارتقاء اعضای هیأت علمی که به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده اند، در سال 1389 برای نخستین بار فرآیند جذب اعضای هیأت علمی در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی وابسته به وزارت عتف از طریق انجام فراخوان متمرکز صورت پذیرفته است. این مقاله میزان تطابق تقاضای اجتماعی برای عضویت هیأت علمی در فراخوان متمرکز و اعلام نیاز دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری و نیز میزان انطباق فراخوان دانشگاه ها با برآورد نیاز هیأت علمی با توجه به مفاد اسناد بالادستی مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهند که بیش از 80 درصد از تقاضای اجتماعی در کمتر از 35 رشته تحصیلی توزیع شده اند. همچنین نرخ عدم انطباق فراخوان دانشگاه ها با برآورد نیاز هیأت علمی در گام نخست از برنامه پنج ساله حدود 5/14 درصد است. نرخ عدم انطباق فراخوان دانشگاه ها با تقاضای اجتماعی نیز حدود 5/2 درصد است. لازم به ذکر است که نرخ عدم انطباق در رشته های دارای تقاضای اجتماعی بالا، به طور قابل ملاحظه ای بیشتر از متوسط نرخ عدم انطباق است.

هدف از مقاله حاضر بررسی ابعاد آسیب های طرح بومی گزینی با محور قرار دادن دو نظریه سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی است. روش تحقیق مورد استفاده روش تحلیل محتوی سایت های اینترنتی کشور با رویکرد کیفی بوده است. در این رابطه منابع و سایت های خبر رسانی وابسته به طیف ها و جناح های سیاسی، علمی و فرهنگی کشور وابسته به:سایت سایت الف- دولت، مجلس، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، سازمان سنجش آموزش کشور، ب- احزاب مختلف ،ج- سایت شخصیت های سیاسی و علمی و فرهنگی ، د- سایت خبرگزاری ها (مانند مهر، ایسنا، فارس، تابناک، سایت سایت الف ...)، ه- روزنامه های صبح و عصر چاپ کشوری، مشاهده ومطالعه متن مصاحبه ها، اظهار نظرها، نقدها و گزارش توسط محققان بررسی گردید. در این میان سرمایه انسانی به دو مولفه تربیت نیروی کیفی و آموزش نیروی کمی و سرمایه اجتماعی هم به چهار مولفه عدالت اجتماعی،انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی و اعتماد اجتماعی تقسیم شده است.نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد که اهداف طرح مورد نظر یعنی توسعه کمی و متوازن آموزش و به تبع آن رشد همگون کشور مورد انتقاد قرار گرفته است. در این زمینه در نظر نگرفتن استعدادهای افراد و محصور شدن دانشجویان در فضای تنگ بومی به عنوان آسیب های اصلی طرح بیان شده است. علاوه بر آن، چنین طرحی به چهار مقوله اصلی سرمایه اجتماعی (عدالت اجتماعی، مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی) بی توجه است.