آموزش عالی ایران

پژوهش حاضر با هدف شناسایی ویژگی های برنامه درسی مبتنی بر آموزش الکترونیکی آموزش عالی، از منظر متخصصان برنامه درسی و فناوری اطلاعات صورت گرفت. جامعه آماری شامل 22 نفر از متخصصان برنامه درسی و 25 نفر از متخصصان فناوری اطلاعات دانشگاه های ایران بود که به صورت نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و دیدگاه آنان در باره ویژگی های عناصر برنامه درسی آموزش الکترونیکی (اهداف، محتوا، فعالیت های یادگیری، راهبرد های تدریس، گروه بندی، مواد و منابع، زمان، مکان و ارزشیابی) مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها بر اساس پرسشنامه محقق ساخته با روایی و پایایی احراز شده، گردآوری شد. یافته ها نشان داد که متخصصان برنامه درسی ویژگی های مؤلفه های فعالیت های یادگیری، راهبرد های تدریس، گروه بندی، زمان، مکان و ارزشیابی برنامه درسی آموزش الکترونیکی را در مقایسه با آموزش حضوری دارای اهمیت بیشتر تلقی کردند، در حالی که متخصصان فناوری اطلاعات، عناصر زمان و مکان را، دارای اهمیت بیشتر نسبت به آموزش حضوری دانستند. همچنین، بین میزان اهمیت مولفه های اهداف، محتوا، فعالیت های یادگیری، راهبرد های تدریس، گروه بندی، مواد و منابع و ارزشیابی بین این دو گروه تفاوت وجود داشت. به علاوه در مؤلفه های زمان و مکان، هر دو گروه اهمیت یکسانی را در برنامه درسی آموزش الکترونیکی قائل بودند.

برنا مه ریزی در آموزش عالی به روش های متعددی انجام می شود. یکی از این روش ها، برنامه ریزی مبتنی بر آمایش سرزمین نامیده شده که از پیشینه قابل توجهی در جهان برخوردار است. در کشور ما نیز در ادواری از سال های پیش و پس از انقلاب اسلامی به آن پرداخته شده، اما وزارت علوم، تحقیقات و فناوری از ما ه های پایانی سال 1388 این موضوع را به طور جدی مطرح نموده و مدعی است که گسترش آموزش عالی را در آینده، بر اساس برنامه مبتنی بر آمایش انجام خواهد داد. اگر چه این حرکت مبارک را باید به فال نیک گرفت و توجه به آن، نویدبخش چشم اندازی مطلوب در آموزش عالی کشور است اما بدیهی است که ناموزونی های متعدد در آموزش عالی کشور این گونه برنامه ریزی را با چالش هایی مواجه خواهد ساخت. به این منظور در مقاله حاضر که از نوع توصیفی،تحلیلی است ابتدا به مفهوم برنامه ریزی مبتنی بر آمایش و تاریخچه آن در کشور و آموزش عالی و نیز ترکیب، اهم اهداف و وظایف کارگروه آمایش آموزش عالی استان پرداخته شده است. در بخش دوم وضعیت موجود آموزش عالی استان و نقاط قوت و ضعف آن مورد بررسی قرار گرفته است. بخش سوم مقاله برآورد وضعیت آموزش عالی استان طی سالهای 94-1390 را نشان می دهد که نتیجه اجرای مقدماتی طرح آمایش آموزش عالی استان است. در بحث و نتیجه گیری مقاله نیز به معرفی الزام ها، چالش ها و راه کارهای ضروری برای اجرای بهینه طرح آمایش در آموزش عالی پرداخته شده است.

اطلاعات حاصل از آمایش سرزمین، که با تأکید بر مناطق و پیمایش دقیق آنها حاصل می شود، نقشه جامعی است که توانایی ها، قابلیت ها، فرصت ها و نقاط ضعف هر منطقه را به نمایش می گذارد. به دلیل اهمیت این مسأله برنامه ریزان آموزش عالی کشور بایستی در برنامه ریزهای خود به یافته های حاصل از آمایش توجه بیشتری داشته باشند و به خصوص به اهمیت واحد منطقه در برنامه ریزی خود واقف باشند. علاوه بر این، آموزش عالی ایران در دو دهه گذشته با موضوعات و برخی چالش های دیگری نیز مواجه شده است. حضور گسترده زنان در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، افزایش تعداد دانشجویان و گسترش کمی دانشگاه ها بدون توجه به ظرفیت های موجود و توان و بافت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هر منطقه و در نتیجه وجود خیل عظیم دانش آموختگان بیکار از جمله موضوعات و چالش هایی هستند که نظام آموزش عالی ایران امروزه با آنان روبروست. به دلیل اهمیت مسائل ذکر شده، در این مقاله سعی شده تا با روش تحلیلی - توصیفی به مباحثی هم چون ضرورت برنامه ریزی درسی مبتنی بر مهارت های اشتغال زای بازار کار و نیازهای اجتماعی و اقتصادی در آموزش عالی و اهمیت توجه به مهارت هایی نظیر کار گروهی، حل مسأله، مهارت ارتباطی و ... در برنامه درسی مراکز آموزش عالی کشور و هم چنین به مقایسه سازی کشورهای موفق، نیمه موفق و سطح پایین آموزش عالی به انضمام نرخ اشتغال در فعالیت های اقتصادی در محیط های مختلف جغرافیایی جهان نیز پرداخته شود. علاوه بر این، در این مقاله سعی شد تا به فرصت ها و چالش های اشتغال زایی آموزش عالی در محیط ها و مناطق مختلف جغرافیایی کشور نیز اشاره شود. هم چنین، با توجه به تقاضای روز افزون زنان برای ورود به دانشگاه در این نوشته سعی شده تا با نگاه جنسیتی به طرح آمایش آموزش عالی به مهارت های خاصی که زنان برای ورود به صنعت و بازار کار به آن نیاز دارند، نیز پرداخته شود.

هدف این پژوهش، بررسی رابطه بین عوامل مؤثر بر خودکارآمدی پژوهشی از طریق یک الگوی علّی مبتنی بر نظریه شناختی- اجتماعی است. روش تحقیق از نوع توصیفی و مدل معادلات ساختاری است. جامعه تحقیق شامل دانشجویان مقطع دکتری دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد بود. به منظور آزمون مدل، نمونه ای به حجم 126 آزمودنی، از بین دانشجویان مقطع دکتری دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد انتخاب شدند. پرسشنامه های خودکارآمدی پژوهشی و عوامل مؤثر بر خودکارآمدی شامل تجارب پیشین، تشویق دیگران، تجارب جانشین، اضطراب و نگرش به دروس توسط آزمودنی ها تکمیل شد. اعتبار و روایی پرسشنامه های مذکور احراز شد. برای تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل عاملی تاییدی و اکتشافی و مدل معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج اجرای همبستگی پیرسون نشان داد که مؤلفه های خودکارآمدی پژوهشی و برخی عوامل مؤثر بر خودکارآمدی دو به دو با هم همبستگی دارند (05/0p<). با اجرای الگوی معادلات ساختاری برای آزمون رابطه تجارب پیشین، تشویق دیگران، تجارب جانشین، اضطراب و نگرش خودکارآمدی، پژوهشی مشخص شد که الگوی پیشنهادی از برازش مناسبی برخوردار است و خودکارآمدی پژوهشی به خوبی از طریق عوامل مؤثر بر خودکارآمدی پیش بینی و تبیین شده است (91/0 ,NNFI= 091/0 0RSMEA=). برخی ضرایب مسیر الگوی پیشنهادی نیز معنادار بود (01/0p<). عوامل محیطی مانند تجربه های پژوهشی، جو دانشگاهی مشوق و بدون استرس می تواند در افزایش خودکارآمدی پژوهشی دانشجویان مؤثر باشد. لذا تغییر در شیوه های مدیریت دانشگاهی، برنامه ریزی آموزشی و درسی با هدف افزایش خودکارآمدی پژوهشی، ایجاد باورهای انگیزشی مفید و سازنده و ادراکات محیطی مشوق تحقیق کردن، ضروری است.

تئوری منبع محور توجه سازمان ها را برای کسب مزیت رقابتی پایدار به درون آن جلب کرد و رابطه منابع و عملکرد را مطرح کرد. در حال حاضر سازمان ها ارزش پایدار خود را از دارایی های نامشهود خلق و حفظ می کنند. دارایی های نامشهود شامل تجربه، استعداد، حق ثبت ها، حق اختراع ها، حق تألیف ها، علائم و نام های تجاری، فرمول های سرّی، دانش و اطلاعات می باشد. آن ها نقش اصلی در تحقق رسالت نوآوری و دانش آفرینی دارند. این موضوع یادآور اقتصاد غلّه است؛ همان طور که برای کشت غلّات نیاز به غلّه است، برای خلق دارایی های نامشهود نیز نیاز به دارایی های نامشهود است. این پژوهش، به بررسی و مقایسه دارایی های نامشهود نظام آموزش عالی با صنعت پرداخت و در صدد پاسخ به این سؤال بود که آیا بین دارایی های نامشهود نظام آموزش عالی با صنعت تفاوت وجود دارد؟ روش پژوهش پس رویدادی بود؛ مشارکت کنندگان در این پژوهش 171 نفر از روسای دانشگاه ها، روسای دانشکده های دولتی و آزاد و مدیران عامل صنعت در استان مازندران در سال 88-1389 بودند. روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای بود. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه بونتیس بود. داده ها با آزمون های آماری تحلیل واریانس از راه آزمون های مکّرر جهت سنجش تفاوت میان میانگین ها و آزمون t مستقل با استفاده از نرم افزار spss انجام شد. یافته های پژوهش نشان داد بین دارایی های نامشهود نظام آموزش عالی با نظام صنعت تفاوت وجود دارد. در حال حاضر مهم ترین چالش نظام آموزش عالی، کسب، خلق، اداره و حفظ این دارایی ها است.

موضوع آمایش سرزمین و مفاهیم آن در ایران مانند سایر کشورها، طی سالیانی که از طرح آن می گذرد، با تغییراتی مواجه بوده و به فراخور شرایط حاکم بر این دوره ها ، مفاهیم آمایش سرزمین و آمایش درآموزش عالی نزد برنامه ریزان و سیاست گذاران دولت نیز تغییر نموده است. در این راستا ،این تحقیق به بررسی مفهومی آمایش سرزمین، ارزیابی جایگاه آموزش عالی در طرح ها و برنامه های کلان آمایش سرزمین و تحلیلی بر نوع نگاه و دیدگاه های حاکم درمورد آمایش آموزش عالی با بهره گیری از روش تحقیق کیفی؛ تحلیل اسنادی ،تحلیل محتوا و تحلیل ثانویه پرداخته است. نتایج بررسی حاضر نشان می دهد نوع نگاه به فعالیت های آموزش عالی به عنوان یک بخش ،در طرح های مطالعاتی آمایش سرزمین متفاوت بوده است. همچنین هرچند متولیان حوزه آموزش عالی و دانشگاه بر اهمیت موضوع آمایش درآموزش عالی تاکید می نمایند، امّا درکاربرد مفهوم «توسعه»، «آمایش سرزمین» و «آمایش آموزش عالی»، اتفاق نظر ندارند. از طرف دیگر این مفاهیم نزد برنامه ریزان بخشی و مجریان نیز ناشناخته مانده و دارای ابهام مفهومی است. دلیل اصلی این امر کمبود مبانی نظری و ادبیات لازم در این زمینه و عدم وجود تعامل بین آمایش سرزمین و آمایش درآموزش عالی است. توزیع نامتعادل و نامتوازن دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی درطی دهه های قبل و درحال حاضر را می توان نمود بارز این موضوع دانست. با توجه به این روند و تأکید سند چشم انداز و نقشه جامع علمی کشور به راهبردهای اساسی برای توسعه علم و فناوری و به ویژه گسترش آموزش عالی و یافته های این تحقیق، در پایان پیشنهاداتی برای متولیان آموزش عالی و سیاست گذاران ارائه شده است.

امروزه پدیده تقلب در بین دانشجویان دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی به حدی شایع است که برخی صاحب نظران از آن به عنوان اپیدمی یاد می کنند. حادترین موضوع در این خصوص حالتی است که فراگیر شدن آن منجر به تغییر نگرش و درونی شدن آن در دانشجویان می شود. هدف این تحقیق تبیین مؤلفه های تاثیرگذار بر بروز پدیده تقلب در نظام آموزش عالی می باشد. این مطالعه پیمایشی در سال تحصیلی 89-90 بر روی 298 دانشجوی رشته کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه در دو مقطع تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد و در گرایش های مختلف کشاورزی انجام شد. انتخاب نمونه ها به روش انتساب متناسب انجام گردید. روایی محتوایی پرسشنامه مورد استفاده با استناد به منابع معتبر در حد مطلوب بود. پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از محاسبه آلفای کرونباخ در حد مطلوب برآورد گردید (78/0= a). نتایج تحلیل عاملی طیف طراحی شده تحقیق نشان دهنده تبیین 4 مؤلفه از مؤلفه های تاثیرگذار بر بروز پدیده تقلب در نظام آموزش عالی یعنی؛ ناهنجاری های برنامه ریزی آموزشی، درونی شدن فرهنگ تقلب در بین دانشجویان، ضعف مدیریتی و ضابطه مند نبودن قانون برخورد با افراد متقلب و عوامل محیطی با درصد تبیین 84/62 واریانس کل می باشد. همچنین نتایج تحقیق گویای این واقعیت بود که بین ارتکاب به انجام عمل تقلب دانشجویان با سن، جنس، رشته تحصیلی و دوره تحصیلی رابطه معنا داری وجود ندارد. این در حالی است که بین ارتکاب به انجام عمل تقلب دانشجویان با مقطع تحصیلی و معدل مقطع تحصیلی آنان رابطه منفی و معنا داری وجود داشت. با در نظر گرفتن نتایج به دست آمده، مدیریت و مهار پدیده تقلب در جهت پیشگیری از شیوع آن به عنوان یک پدیده اپیدمی و غیر اخلاقی در نظام آموزش عالی امری ضروری به نظر می رسد.