۱.
مرز و تغییر های مرزی از اصلیترین موضوعهای مورد توجه در جغرافیای سیاسی است. مفهوم مرزهای بین المللی بشکل امروزی، به زمان پیمان وستفالیا در سال ۱۶۴۸. م بر میگردد. جهانی شدن در نیمه دوم قرن بیستم بعنوان یک پدیده چند وجهی، تحولاتی شگرف را در عرصه نظام بین الملل رقم زد. جهانی شدن، فرایندی اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و فناوری است که کم وبیش همه جوامع در هزاره سوم را دچار تغییر یا آماده تغییر کرده است. در این فرایند، بسیاری از مفاهیم و متغیرها مانند دولت، حاکمیت، قدرت، اقتدار، موازنه قدرت، امنیت جمعی، استقلال سیاسی و اقتصادی بصورت معناداری درحال تحول مفهومی و عینی است. درنتیجه، ارتباطات فشرده تر و عمیقتری میان ملل گوناگون بوجود می آید. ارتباطات، مرزهای زمان و مکان را درمینوردد و افراد، اندیشه ها، اطلاعات و منابع را در مناطق جغرافیایی بسیار متفاوت به یکدیگر متصل میکند. جهانی شدن بعنوان یکی از پدیده های برجسته دهه اخیر، مرزها را بصورتهای متفاوت تحت تاثیر قرار داده و باعث شکل گیری دیدگاه های متفاوت و متضاد در بین صاحبنظران رشته های علوم اجتماعی و علوم مربوطه شده است. از اینرو نوشتار حاضر با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی از دیدگاه جغرافیای سیاسی به تاثیر جهانی شدن بر کارکرد های مختلف مرز میپردازد و در پایان اثراتی که جهانی شدن بر مناسبات مختلف کشورهای منطقه خلیج فارس بر جای گذاشته است را بیان مینماید.
۲.
بدون تردید خلیج فارس در سده اخیر یکی از مهمترین و حساسترین مناطق جهان در نگرشهای ژئوپلیتیک بوده است. با توجه به تحولات و دگرگونی های عمیق و جاری در عرصه مناسبات بین المللی در آغاز قرن بیست و یکم، این منطقه کانون توجه بسیار بوده و بتعبیر کلاسیک ژئوپلیتیک «هارتلند» یا «قلب زمین» نام گرفته است. بررسی و شناسایی پتانسیلهای طبیعی و فرهنگی و تاریخی منطقه خلیج فارس و جزایر ایرانی آن برای تحقق توسعه پایدار در حوزه گردشگری در سه سطح جهانی، منطقه یی و داخلی امری ضروری و اجتناب ناپذیر است و برای برنامه ریزی و توسعه آتی گردشگری آن باید راهکارهایی جسورانه غیر از آنچه که اکنون حاکم است، ارائه گردد. با توجه به ماهیت ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی خلیج فارس و شکوفایی رقابتهای گسترده اقتصادی و تجاری در آن، نوشتار حاضر با روشی تطبیقی و با استناد به مطالعات و تجربیات صورت گرفته و موفقیت نسبی همسایگان جنوبی ایران در زمینه توریسم به تحلیل گردشگری ساحلی پرداخته است. در عین حال نویسنده تلاش کرده است تا عوامل موثر در توسعه گردشگری مناطق مستعد و جذاب خلیج فارس را با ارائه یک مدل مفهومی راهبردی معرفی نماید. آنچه از تحلیل و نتیجه گیری مباحث مطرح شده حاصل می شود آن است که بهره مندی از همه روشهای موثر اعم از جذاب سازی محیط تا بکارگیری ابزارهای نوین فناوری در ارتقای سطح گردشگری ساحلی در این مناطق برای کشور ایران امری ضروری بشمار می آید که لازم است براساس فاکتورهای علمی و تحقیقاتی مورد توجه قرار گیرد.
۳.
در نوشته های مورخان کلاسیک نظیر کوینت کورس، پلینی و دیودور سیسیلی درباره وقایع عصر اسکندر در ایران مطالب مفیدی در دسترس است، اما بهترین آثار درباره اوضاع تاریخی و جغرافیایی جنوب ایران در آن عصر، بدون شک کتابهای ایندیکا و آناباسیس یا همان لشگرکشی اسکندر به آسیا و ایران نوشته آریان نیکومدیا است. بطور کلی کتاب آناباسیس به موضوعات مختلف سفر نئارخوس در هند و خلیج فارس مربوط است. در نوشتار حاضر با تاکید بر آثار آریان و همچنین بر اساس نوشته های دیگر مورخان کلاسیک خط سیر دقیق سفر دریایی نئارخوس (دریاسالار اسکندر) از مبدا آن در رود ایندوس (سند) تا مقصد آن در شوش به تفصیل و با ذکر جزییات مورد بررسی قرار گرفته است و کوشش شده تا خط سیر نئارخوس علی رغم تغییرات بسیاری که در ادوار مختلف تاریخی از زمان اسکندر تا به امروز رخ داده با مسیرهای جغرافیای کنونی تطبیق داده شود. این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تطبیقی و بر اساس منابع کتابخانه یی انجام شده است.
۴.
سیاستهای استعماری بریتانیا که از آغاز قرن هفدهم میلادی و با سلطه این کشور بر شبه قاره هند آغاز شد، منجر به یکی از بزرگترین فجایع تاریخ بشری شد که بمدت سه قرن و نیم آسیا، آفریقا، خاورمیانه و آسیای دور را با معضلات و مشکلات فراوانی همراه ساخت. در ایران و بویژه کرانه های شمالی خلیج فارس، استعمار غرب از دوران صفویه شروع شد و در دوره قاجار به اوج خود رسید. رویارویی مردم ایران با استعمار انگلیس به دو قرن پیش باز میگردد. بندر بوشهر که بیشترین مرز دریایی با خلیج فارس را دارد و از سال۱۱۷۶ه. ق/ ۱۷۶۳. م در دوره زندیه مورد توجه دولتمردان انگلیس در هند قرار گرفت، چهار بار مورد هجوم نیروهای انگلیس قرار گرفت که هر بار با مقاومت دلیرانه مردم این سامان مواجه شد. در نوشتار حاضر تلاش گردیده روند شکل گیری و حضور استعمارگران انگلیسی در کرانه های شمالی خلیج فارس و بوشهر و مسئله جدایی هرات از ایران و هجوم دوم نیروهای نظامی انگلیس به خلیج فارس و بوشهر و مقابله مردم این منطقه با اشغالگران مورد بررسی قرار گیرد.
۵.
یکی از بزرگترین نتایج و پیامدهای بارز پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، فروپاشی یکی از هم یمانهای مقتدر ایالات متحده آمریکا در منطقه خاورمیانه بود. ایالات متحده آمریکا با از دست دادن ایران، سیاستهای جدیدی در منطقه اتخاذ کرد که خلاء پدید آمده را پر کند. هدف نوشتار حاضر، بررسی سیاستهای آمریکا در خلیج فارس با تاکید بر سقوط شاه و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران میباشد. این مقاله پس از طرح مقدمه به بیان انقلاب اسلامی ایران از دیدگاه قدرتهای استکباری و اسرائیل پرداخته و با بررسی فروپاشی دکترین نیکسون – کیسینجر، خروج ایران از پیمان نظامی سنتو، قطع روابط سیاسی ایران و آمریکا و پیامدهای منطقه یی آن را تحلیل میکند. تشکیل شورای همکاری خلیج فارس و موارد مربوط به آن به عنوان اتفاقی مهم در خلیج فارس بخش دیگری از مقاله است که در نهایت به این نتیجه دست یابد که ظهور انقلاب اسلامی در ایران موجب تغییرات جدی و عمیقی در مناسبات سیاسی و اقتصادی منطقه شده و آمریکا را مجبور به تغییر خط مشی سیاسی خود در مقابله با وضع موجود کرده است.
۶.
از آنجا که خلیج فارس در طول تاریخ، بنا به ویژگی سیاسی، جغرافیایی و استراتژیکی خود دستخوش حوادث فراوانی بوده، نگاه شاعران هرمزگان از این مولفه مهم بومی ملی دور نمانده است و بازتاب گسترده یی در اشعار آنها با زمینه های مختلفی مانند حس وطن دوستی، عزت و شکوه خلیج فارس، دفاع از مرز و بوم، غرور ملی در حفظ میهن و مبارزه علیه استبداد و استعمار، اعتراض و انتقاد، اشاره به اماکن و شخصیتهای تاریخی، دفاع مقدس، احساس عاشقانه و مسائل اجتماعی داشته است. هدف نوشتار حاضر، بررسی بازتاب خلیج فارس بعنوان بخشی از میراث ملی میهن عزیزمان ایران در شعر شاعران هرمزگان است.
