۱.
جریان های فکری-فرهنگی هر کدام به اعتباری جریان نامیده شده اند؛ این اعتبار ناشی از آرای آنان، کنش گران مطرح، تاثیرات عینی در صحنه اجتماع، گروه های حامی و... است، اما با کدامین معیار یا براساس کدام مقسمی، می توان تصویری از فضای نظری جامعه ایران در سده اخیر به دست داد. این پرسش اصلی مقاله حاضر است که تلاش شده با استفاده از منابع مختلف، اصلی ترین مبانی یا مبادی تفکیک و تقسیم جریان های فرهنگی کشور را روشن کند و در نتیجه مدعی است که جریان شناسی معاصر در ایران ذیل این شکاف ها یا مسائل قابل احضا و دسته بندی هستند: دین، هویت، سنت و تجدد، روشن فکری، حکومت دینی (اسلام سیاسی) و فرهنگ.
۲.
بی شک نظریه های فرهنگی نقش اساسی در سیاستگذاری فرهنگی دارند. و هر نظریه فرهنگی سیاستگذاری فرهنگی خاصی را ایجاب می کند. پرسش اصلی این پژوهش آن است ظرفیت ها و دلالت های نظریه پدیدارشناختی فرهنگ در عرصه سیاستگذاری فرهنگی چیست؟ نگارنده با اتخاذ روش شناسی مطالعات تحلیلی تلاش کرد پس از تبیین نظریه پدیدارشناسانه فرهنگ با تکیه بر آرای هوسرل، شوتس و گارفینگل، دلالت های آن را در حوزه سیاستگذاری فرهنگی نشان دهد. ضرورت اتخاذ گفتمان سیاست فرهنگی ارتباطی، ضرورت اتخاذ رویکرد معرفت شناسی فرهنگی، توجه ویژه به فرهنگ عمومی و نگرانی از تقلیل آن به فرهنگ عامه پسند، ضرورت انجام تحقیقات معرفت پژوهی جامعه شناختی جهت کشف وضعیت جامعه جویی و کنش ارتباطی مردم و لایه های زیزرین فرهنگ عمومی و لزوم وحدت زیست جهان سیاستگذار، برنامه ریز و مجری سیاست ها از پیامدهای چنین رویکردی است.
۳.
سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران به عنوان نهادی حاکمیتی برحسب قانون اساسی به طور انحصاری فعالیت می کند. از سوی دیگر به دلیل فراگیری مخاطبان خود در سراسر کشور به روشنی جزو مسائل و موضوعات حوزه عمومی قرار می گیرد.باتوجه به ویژگی های فوق (حاکمیتی- انحصاری – عمومی)، هر نوع سیاستگذاری برای مجموعه رادیو و تلویزیون در ایران مشمول تعریف خط مشی گذاری عمومی خواهد بود.چه آنکه طبق تعریف ، خط مشی عمومی تصمیم یا فرایندی است که در قبال یک مشکل عمومی اعمال می شود. در این نوشته، ضمن معرفی سطوح و انواع نظارت کنونی بر برنامه های صدا و سیما و تحولات تاریخی آن، به برخی از مهمترین مدل های خط مشی گذاری عمومی اشاره شده و نحوه کاربست آنان در حوزه نظارت بر برنامه های یاد شده مورد واکاوی قرار گرفته است.
۴.
طرح تفکیک جنسیتی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی از جمله سیاست هایی بود که در دولت دهم پیگیری و تا حدی هم عملیاتی شد. فارغ از جهت گیری های سیاسی یا جناحی برای تحلیل این سیاست، مقاله ی پیش روی در نظر دارد تا این سیاست (خط مشی) را از منظر علم سیاستگذاری مورد تحلیل و واکاوی قرار دهد. از آنجا که هر سیاست از سه بعد تدوین، اجرا و ارزیابی قابل تحلیل است این نوشتار هم تلاش دارد تا خط مشی تفکیک جنسیتی دانشگاه ها را از این سه بعد تحلیل کند. نتایج این پژوهش نشان می دهد مبانی یا قرائت های اسلامی و کنترل آسیب های اجتماعی از دلایل و مبانی نظری تدوین این سیاست بوده اند. در حوزه ی اجراء هم سیاست تا حدود زیادی به صورت «دفعی» اجرا شده است و در بعد «ارزیابی» هم از آنجا که این سیاست به صورت ناتمام پایان می یابد، تحلیل جامعی از نتایج آن وجود ندارد و اظهارات موافقان و مجریان این سیاست هم از مثبت بودن آن در کاهش جرائم اجتماعی در حوزه ی دانشگاه حکایت دارد. مبنای تئوریک تحلیل های این مقاله، پست مدرنیسم نیست اما تلاش شده است تا خوانش های این مکتب هنگامی که به تحلیل سیاست تفکیک جنسیتی دانشگاه ها می پردازد هم تشریح شوند.
۵.
نشانه شناسی ساختارگرا از نشانه شناسی به عنوان ابزاری تحلیلی برای بررسی حضور فرهنگ و ایدئولوژی در نمودها و مؤلفه های فرهنگی بهره می برد. این را می توان نقطه تلاقی نشانه شناسی ساختارگرا به عنوان یک نظریه فرهنگی با سیاست گذاری فرهنگی دانست. نشانه شناسی ساختارگرا در زمینه سیاست گذاری فرهنگی از امکانات و مزیت های نسبی و نیز محدودیت ها و نقص هایی برخوردار است. تمرکز بر حوزه ی فرهنگ به عنوان یک مزیت این نظریه و در مقابل عدم توجه به تعامل دو سویه ی فرهنگ با دیگر ساحت های حیات اجتماعی، بررسی مسائل و مشکلات فرهنگی در سطح ساختارهای کلان فرهنگی و در مقابل ناتوانی در بررسی سطح خرد، توجه به توصیف و تبیین مقولات فرهنگی و در مقابل عدم رویکرد تجویزی و معطوف به تغییر برخی از این امتیازها و محدودیت هاست. همچنین می توان نسبت بین نشانه شناسی ساختارگرا با «گفتمان ها» ، «مکاتب» و «مدل های» سیاست گذاری فرهنگی را مطرح کرد و همسازی و هماهنگی و احیانا ناسازگاری بین آنها را بررسی نمود.
۶.
هرچند امروزه خانه داری از شکل سنتی آن فاصله گرفته و زندگی مدرن شهری از جهاتی از رنج های آن کاسته است، امّا بسیاری از امتیازات عاطفی و منزلتی آن را نیز روبوده تا جایی که بیشتر زنان خانه دار، خانه داری را شغلی پر زحمت، یکنواخت و امروزه کم ثمر، تلقی می کنند. در حالی که با وجود تحولات جوامع شهری و حتی روستایی هنوز همان انتظارات سنتی از نقش زن در خانه در نگرش اکثر افراد باقی است. سئوالی که در اینجا مطرح می شود آن است که آیا با وجود باقی ماندن این انتظارات سنتی، جامعه ما جایگاه و منزلت واقعی نقش خانه داری را برای ایفاگران این نقش قائل است و یا آنکه از همان منزلت سنتی نیز فروکاسته است؟ این موضوع دارای ریشه ها و علل جامعه شناختی و روانشناختی عمیقی است که در این مقاله تلاش شده است با بررسی عوامل نگرشی مسئله منزلت خانه داری به عنوان یک نقش اجتماعی از طریق به کارگیری روش کیفی -مصاحبه مسئله محور با زنان جوان- ابعاد تاثیر مؤلفه های شخصیتی و نیازهای افراد و دیدگاه گروه خودی، الزامات موقعیتی و همچنین تاثیر تصورات قالبی افراد جامعه بر منزلت این نقش توصیف شود. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که مؤلفه های فردی در نگرش شاغلین بیشتر از خانه دارها مؤثر بوده است و با وجود اهمیت مؤلفه دیدگاه گروه خودی در انتخاب خانه داری نتایج بیانگر آن است که گروه خودی نتوانسته در فرد انتخاب کننده خانه داری احساس رضایت پایدار نسبت به این انتخاب ایجاد کند. براین اساس آنچه مهم و ضروری به نظر می رسد آن است که به جای اتخاذ رویکردهای اقتصادی به این مسئله، جامعه کنونی ما نیازمند اتخاذ سیاستگذاری فرهنگی در این زمینه می باشد تا با تغییر نگرش خانه داری به عنوان وظیفه بانوان که ریشه در تصورات قالبی جامعه ما دارد، منزلت حقیقی این نقش را بازگرداند.
