فرهنگ مشاوره و روان درمانی

در گزاره های متون دینی، پیش زمینه تشکیل خانواده -که خواستگاری نیز جزئی از آن است - می تواند از عوامل مؤثر بر ثبات خانواده باشد؛ بنابراین، این پژوهش با هدف واکاوی خواستگاری اسلامی بر مبنای قرآن کریم انجام شد. روش پژوهش کیفی از نوع تحلیل مضمون بود. جامعه پژوهش شامل کلیّه آیات قران مربوط به مرحله خواستگاری بود که با استفاده از تفاسیر با رویکرد تحلیلی – اجتماعی، مضامین اصلی شناسایی شده برای مرحله خواستگاری، تسهیل گری های خانواده، توجه به آیین های خواستگاری و ضرورت آشنایی ها و ارزیابی های اولیه، انتخاب شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که با توجه به مضامین اصلی، خانواده باید در امر خواستگاری به احساسات دختر و نشانه های میل او، فراهم کردن شرایطی مناسب، دعوت از پسر و شناخت او در حین رعایت حرمت دختر و ایجاد فضای آرام بخش برای دختر و پسر توجه داشته باشد. خانواده باید بازخوردهای منفی اطرافیان را مبنی بر ناصحیح بودن ازدواج دختر کوچک تر قبل از دختر بزرگ تر نادیده گرفته و خود را مقید به این باورهای نادرست ننمایند. از بدو آشنایی باید رفتارهای طرفین مورد توجّه قرار گیرد (در مورد هر دو جنس دختر و پسر، ویژگی های ایمان، کفویت اعتقادی، مسئولیت پذیری، پاکدامنی، داشتن صلاحیت اداره زندگی مشترک، اصالت خانواده و کفویت شخصیتی، فرهنگی و فکری از نکات مهم برای انتخاب همسر است). از طرفی در مرحله آشنایی، از طریق پرسش هایی در مورد قومیت خانواده، شغل، سوابق خانواده، روایت کنونی فرد و اهدافش، شخص مورد ارزیابی قرار گیرد.

این پژوهش با هدف ارائه الگوی خانواده تراز اسلامی با بهره گیری از تکنیک پژوهش کیفی داده بنیاد تدوین شده است. در مرحله اول از پژوهش با مطالعه و مرور دقیق منابع دینی که شامل قرآن کریم و نیز کتب حدیثی معتبر و مشهور می باشد، مقوله های مرتبط با خانواده استکشاف و طی سه مرحله با استفاده از نرم افزارMAXQDA11 کدگذاری شد. در کدگذاری باز 284 مقوله و در کدگذاری محوری که بر اساس شباهت موضوعی دسته بندی شده بودند 54 مقوله به دست آمد و در مرحله آخر پس از رعایت سلسله مراتب کدهای محوری، 5 مقوله گزینشی استنتاج شد. سپس با استفاده از شیوه اعتبار یابی صوری، اعتبار یافته ها از طریق مصاحبه با 7 نفر از صاحب نظران و متخصصان خانواده اسلامی بررسی شد و پس از حصول اشباع، الگوی تدوین شده خانواده تراز اسلامی که از سه بعد پیش زمینه های تشکیل خانواده، ساختار خانواده و کارکردهای خانواده تشکیل یافته است، مورد تأیید قرار گرفت. بر اساس یافته ها در خانواده تراز اسلامی ارتباط میان سه بعد استخراج شده دوسویه و درهم تنیده می باشد و اگرچه شکل گیری خانواده تراز اسلامی به وجود هر سه بعد وابسته است، ولی در میان این سه بعد توجه به کارکردهای خانواده از فراوانی بیشتری در متون دینی برخوردار بوده و از میان کارکردهای مستخرج از متون دینی کارکردهای حمایتی عاطفی نیز بیشترین تعداد از مقوله ها را به خود اختصاص داده است. همچنین در پایان مقاله، راهکارهایی علمی برآمده از نتایج ارائه شده اند.

ارتباط و تعامل با دیگران از مؤلفه های مؤثر در زندگی اجتماعی و تضمین سلامت و بهداشت روان آدمی محسوب می شود و با تمرکز بر رویکردهای پیشگیرانه و درمانی به تقویت ارتباط و درنهایت سلامت انسان ها کمک می کند. پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی روان درمانی جامع دینی و تقویت ارتباط بین فردی دانش آموزان دختر متوسطه دوم با والدین آنان انجام شد. هدف نهایی روان درمانی جامع دینی، حل مشکل و پیشگیری از آسیب ها و اختلالات و معرفی انسان سالم می باشد که در این پژوهش با تمرکز بر این مدل به پیشگیری از آسیب های مربوط به ارتباط معیوب و تقویت ارتباط و تعامل در خانواده و والد- فرزند و بالعکس می باشد. روش پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی و طرح آن پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر عبارت بود از کلیه دانش آموزان دختر دوره دوم متوسطه منطقه سه آموزش وپرورش شهر تهران که در سال تحصیلی 1397-1396 مشغول به تحصیل بودند. نمونه پژوهش شامل 24 نفر از دانش آموزان بود که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. به این صورت که با استفاده از پرسش نامه غربالگری، تعداد 100 نفر را که بیشترین مشکل را در ارتباط بین فردی داشتند، انتخاب شدند. سپس به صورت تصادفی در دو گروه 12 نفری (آزمایش و کنترل) تقسیم شدند. گروه آزمایش به مدت 10 جلسه بر اساس پروتکل مبتنی بر روان درمانی جامع دینی تحت آموزش قرار گرفتند. از پرسش نامه های الف- SCL90 (دروکاتیس و همکاران، 1973)، ب- الگوی ارتباطی خانواده (RFCP، ریچی و فیتر پاتریک، 1990) ج- GHQ (سلامت روان) برای جمع آوری های داده های پژوهش استفاده شد. داده ها با استفاده از روش آماری تحلیل کواریانس نشان داد، اثر گروه آزمایش بر پس آزمون نمرات ارتباط بین فردی معنی دار است. نتایج این تحقیق نشانگر مؤثر بودن آموزش روان درمانی جامع دینی در تقویت ارتباط بین فردی والدین و دانش آموزان بود. لذا روان درمانی جامع دینی برای نوجوانان از سوی بسیاری از درمانگران مورداستفاده قرار گیرد. این پژوهش لزوم توجه و مؤثر بودن آموزش روان درمانی جامع دینی را خاطرنشان می سازد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر ماندالا درمانی در کاهش اضطراب نوجوانان انجام شد. پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون گسترش یافته با یک گروه آزمایش و دو گروه مقایسه بود. جامعه آماری پژوهش را تمامی دانش آموزان مقطع دبیرستان شهرستان گرمی با دامنه سنی 15 تا 18 سال تشکیل می دادند که از میان آن ها 45 نفر به تصادف انتخاب شد و در سه گروه، یک گروه آزمایش (15 نفر) و دو گروه مقایسه (هر گروه 15 نفر) به تصادف گمارده شدند. آزمودنی ها پرسشنامه اضطراب موقعیتی اشپیلبرگر (1983) را در دو نوبت (پیش آزمون و پس آزمون) تکمیل کردند. از گروه آزمایش خواسته شد که به مدت 20 دقیقه به رنگ آمیزی طرح ماندالا بپردازند، همچنین از گروه اول مقایسه خواسته شد که به مدت 20 دقیقه به رنگ آمیزی صفحه شطرنجی مشغول شوند و از گروه دوم مقایسه نیز خواسته شد به مدت 20 دقیقه به کشیدن نقاشی آزاد بپردازند. نتایج تحلیل کوواریانس نشان داد که تفاوت میان گروه ها در پس آزمون اضطراب از لحاظ آماری معنادار است، به این معنی که هر سه روش رنگ آمیزی ماندالا، رنگ آمیزی صفحه شطرنجی و نقاشی آزاد در کاهش اضطراب مؤثر بوده اند. در ادامه نتایج حاصل از آزمون تعقیبی بنفرونی نشان داد روش رنگ آمیزی ماندالا نسبت به دو روش دیگر تأثیر بیشتری داشته است. این تفاوت می تواند بر اثر فراخوانی کنش های خود برای یکپارچه سازی فعالیت ها در جریان درگیر شدن آزمودنی ها در رنگ آمیزی ماندالا تفسیر شود.

این پژوهش با هدف بررسی نقش میانجی گری اضطراب پیشرفت تحصیلی در رابطه بین کنترل روان شناختی والدین و درگیری تحصیلی، انجام شد. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان سال آخر مقطع متوسطه شهرستان اهواز بود که در سال تحصیلی 98- 1397 داوطلب ورود به دانشگاه بودند که از بین آن ها 353 نفر به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند؛ و به پرسشنامه های کنترل روان شناختی والدینی، اضطراب پیشرفت و درگیری تحصیلی پاسخ دادند. داده ها با استفاده از روش مدل یابی معادلات ساختاری تحلیل شدند؛ و به منظور تعیین پایایی ابزار از روش آلفای کرونباخ استفاده شد. نتایج نشان داد رابطه مستقیم کنترل روان شناختی والدین با اضطراب پیشرفت تحصیلی (01/0≤ P, 28/0= β) و رابطه اضطراب پیشرفت تحصیلی و درگیری تحصیلی (01/0≤ P, 20/0- = β)، معنی دار بود. همچنین اضطراب پیشرفت تحصیلی رابطه بین کنترل روان شناختی والدین و درگیری تحصیلی را به صورت کامل میانجی گری کرد. درنتیجه می توان با کاهش کنترل روان شناختی توسط والدین میزان اضطراب پیشرفت تحصیلی را کاهش و درنتیجه آن درگیری تحصیلی دانش آموزان را بهبود بخشید.

هدف پژوهش حاضر تعیین اثربخشی راهبردهای نظم جویی فرایندی هیجان در بهبود سلامت روان، شفقت خود و وسوسه در معتادان شهر خرم آباد بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش آزمون_ پس آزمون_ پیگیری با گروه کنترل می باشد. نمونه مورد نظر شامل 32 مرد از معتادان بود که به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش جایگزین شدند. گروه آزمایش برنامه راهبردهای نظم جویی هیجان مبتنی بر مدل گراس را به مدت ده جلسه گروهی دریافت کردند درحالی که گروه کنترل تا پایان طرح هیچ گونه مداخله ای دریافت نکرد. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ)، مقیاس شفقت خود (SCS) و پرسشنامه سنجش وسوسه و برای تحلیل از آزمون تحلیل واریانس چند متغیری استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد آموزش راهبردهای نظم جویی فرایندی هیجان موجب ارتقاء سلامت روان و شفقت خود و کاهش وسوسه در افراد گروه آزمایش شد؛ و در نهایت آموزش راهبردهای نظم جویی فرایندی هیجان تلویحات کاربردی مفیدی در درمان و پیشگیری از عود اعتیاد دارد.

هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش واسطه ای تعارضات نقش کار-خانواده-تحصیل در رابطه بین حمایت اجتماعی مرتبط با نقش و مؤلفه های فرسودگی تحصیلی بود. طرح این پژوهش، همبستگی بود. تعداد 337 نفر از زنان دانشجوی متأهل، مادر و شاغل که در دانشگاه های شهرهای نیشابور و مشهد مشغول به تحصیل بودند، در سال تحصیلی 97-1396 انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش عبارت بودند از سیاهه ی فرسودگی تحصیلی اولدنبرگ (ریسا، زانثوپولوب و تیسائوسیسک، 2015)، مقیاس حمایت اجتماعی مرتبط با نقش (زو و سانگ، 2013) و مقیاس تعارضات نقش کار-خانواده-تحصیل (زو و سانگ، 2013). با استفاده از روش برآورد حداکثر درست نمایی و فرایند خودگردان سازی، نتایج تحلیل مسیر نشان داد که الگوی مفهومی پیشنهادی پژوهش برازش مطلوبی با داده ها دارد. مؤلفه های حمایت اجتماعی مرتبط با نقش تأثیر مستقیم، منفی و معنی دار بر عدم مشغولیت داشتند. حمایت از سوی دانشگاه تأثیر مستقیم، منفی و معنی دار بر خستگی داشت. نتایج نشان داد که تعارضات نقش کار-خانواده-تحصیل در رابطه بین حمایت از سوی خانواده و مؤلفه های فرسودگی تحصیلی، نقش واسطه ای دارد (05/0 < p). از بین مؤلفه های حمایت اجتماعی مرتبط با نقش، حمایت از سوی خانواده از طریق کاهش سطح تعارضات نقش کار-خانواده-تحصیل، منجر به کاهش فرسودگی تحصیلی دانشجویان زن متأهل-مادر-شاغل می شود.