سیروس منصوری

هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی آموزش غنی شده با نقشه مفهومی و روش سنتی بر یادگیری، یادداری و بارشناختی دانش آموزان کم توان ذهنی در درس علوم تجربی انجام شده است. روش: روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون-پیگیری با گروه کنترل بود. از بین تمام دانش آموزان کم توان ذهنی پایه سوم ابتدایی شهر تهران تعداد 30 نفر از آنها از راه نمونه گیری در دسترس انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل جای دهی شدند. برای هر گروه، نخست پیش آزمون یادگیری اجرا، سپس در گروه آزمایش، نخست معلم درس خود را (مباحث انواع مواد، اندازه گیری مواد، آب ها) به طور کامل به دانش آموزان ارائه داد و سپس از نقشه مفهومی به عنوان مکملی برای مفهوم آموزش داده شده استفاده شد. اما معلم در گروه کنترل برای آموزش مفاهیم درس علوم به روش مرسوم خود ادامه داد. در پایان، پس آزمون یادگیری و بارشناختی و پس از سه هفته، آزمون یادداری انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که بین یادگیری دانش آموزان گروه آزمایش و کنترل با سطح معناداری تفاوت معناداری وجود دارد (007/0 >P). همچنین بین یادداری آنها با سطح معناداری تفاوت معناداری وجود دارد (004/0 >P). از نظر بارشناختی تحمیل شده بر حافظه دانش آموزان نیز، بارشناختی کمتری بر حافظه دانش آموزان گروه آزمایش نسبت به دانش آموزان گروه کنترل وارد شد (001/0 >P). نتیجه گیری: استفاده از راهبرد آموزشی نقشه مفهومی به عنوان یک مداخله مبتنی بر فراشناخت می تواند باعث افزایش یادگیری و یادداری دانش آموزان کم توان ذهنی و در نتیجه کاهش بارشناختی وارد شده بر حافظه این دانش آموزان شود.

هدف : هدف هدف پژوهش حاضر، مطالعه تجربه زیسته دانشجویان دختر از اوقات فراغت بود. روش : روش پژوهش نیز پدیدارشناسی انتخاب شد. مشارکت کنندگان بالقوه پژوهش، دانشجویان دختر دانشگاه شیراز بودند که با نمونه گیری هدفمند 23 نفر از آنها مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار گرداوری داده ها، مصاحبه نیمه ساختار یافته بود و برای تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک تحلیل مضمون استفاده شد. یافته ها : یافته های پژوهش بیانگر آن است که جهت گیری فراغتی فردمحور،  محدودیت ساختارهای جامعه بر فراغت، بسترهای فراغتی تبعیض آمیز، عدم امنیت در گذران اوقات فراغت و جهت گیری اقتصاد محورِ فراغت، مضامین اصلی در الگوهای فراغتی دانشجویان دانشگاه شیراز را شکل می دهند. براساس یافته های پژوهش، تمایل به انتخاب فراغت غیرفعال و جهت گیری های فراغتی آزادانه و انتخابی، عواملی هستند که جهت گیری فراغتی فردمحور، را توضیح می دهند. جنبه های مذهبی، محدودیت های عرفی-فرهنگی و محدودیت های ساختارِ سیاسی، به عنوان محدودیت ساختارهای جامعه بر الگوهای فراغت، شناسایی شده اند. تخصیص امکانات نابرابر، محدودیت در تنوع فراغت و نگاه فرهنگی، بسترهای فراغتی تبعیض آمیز هستند که فراغتِ آنها را شکل می دهد. عدم امنیت ذهنی- ساختاری و  عدم امنیت مکانی و زمانی، محدویت دانشجویان دختر را از عدم امنیت در گذران اوقات فراغت درک پذیر می کنند. همچنین تمایز طبقاتی و جهت دهی فراغتی نیز جهت گیری اقتصادمحورِ فراغت دانشجویان را معرفی می کند. با توجه به نتایج پژوهش به سیاستگذاران فرهنگی و فراغتی توصیه می شود تا اقدامات مورد نیاز را جهت رفع موانع ساختاری و ذهنی شکل گرفته در بین دانشجویان در حوزه فراغت،  انجام دهند تا در این زمینه احساس تبعیض در بین دختران کاهش یابد.

هدف از پژوهش حاضر ارزیابی تأثیر تدریس به شیوه ایفای نقش بر عملکرد تحصیلی و اشتیاق به ارتباط در درس جامعه شناسی در بین دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر یزد بود. پژوهش حاضر، آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه است. جامعه آماری پژوهش، کلیه دانش آموزان دوره متوسطه شهر یزد بودند که به طور تصادفی یک مدرسه و تعداد 49 دانش آموز پسر انتخاب و به دو گروه کنترل و آزمایش تقسیم شدند. در نهایت پس از ریزش آزمودنی ها 17 نفر به عنوان گروه کنترل و 19 نفر به عنوان گروه آزمایش مورد تحلیل قرار گرفتند. گروه کنترل به شیوه مرسوم و مبتنی بر سخنرانی و گروه آزمایش به شیوه ایفای نقش آموزش دیدند. ابزار جمع آوری داده ها شامل مقیاس اشتیاق به ارتباط مک کروسکی و آزمون محقق ساخته عملکرد تحصیلی بود. به منظور تحلیل داده ها از آزمون تی مستقل استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که عملکرد تحصیلی دانش آموزان در تدریس مبتنی بر ایفای نقش در مقایسه با تدریس سنتی به صورت معنی داری افزایش یافته است. اما روش تدریس ایفای نقش در مقایسه با روش تدریس سنتی بر متغیر اشتیاق به ارتباط تأثیر معنی داری نداشت. بنابراین بر اساس نتایج پژوهش می توان نتیجه گرفت که معلمان درس جامعه شناسی به منظور بهبود کیفیت یادگیری به جای استفاده از روش های تدریس سنتی، تدریس خود را به شیوه ایفای نقش اجرا کنند.

هدف اساسی این پژوهشِ ترکیبی اکتشافی متوالی، ساخت و اعتباریابی مقیاس برنامه درسی سازنده گرا در آموزش عالی بود. روش پژوهش بخش کیفی مطالعه موردی کیفی بود. مشارکت کنندگان بالقوه، صاحب نظران برنامه درسی در حوزه سازنده گرایی و روش گردآوری داده، مصاحبه نیمه ساخت مند بود که با استفاده از رویکرد نمونه گیری هدفمند و روش معیار با 8 نفر مصاحبه شد. با استفاده از روش تحلیل مضمون، 40 مضمون پایه، 4 سازمان دهنده و یک مضمون فراگیر تدریس سازنده گرا کشف شدند. روش پژوهش بخش کمی توصیفی– پیمایشی و جامعه آماری برای اعتباریابی مقیاس، شامل صاحب نظران در حوزه سازنده گرایی بودند که با رویکرد نمونه گیری هدفمند، 30 نفر انتخاب شدند. ابزار پژوهش، مقیاس برنامه درسی سازنده گرا با  4 زیرمقیاس و 40 گویه با طیف لیکرتی پنج درجه ای بود. نتیجه تحلیل عامل تاییدی نشان داد که بر اساس بار عاملی عناصر هدف 67/0، محتوا 65/0، راهبردهای یاددهی- یادگیری 86/0و ارزشیابی 65/0، اعتبار سازه مقیاس مورد تایید قرار گرفت. همچنین بر اساس ضرایب آلفای کرونباخ این عناصر به ترتیب 78/0، 74/0، 81/0، 71/0 پایایی مقیاس برنامه درسی سازنده گرا در نظام آموزش عالی نیز مورد تایید قرار گرفت.

هدف پژوهش حاضر شناسایی و سطح بندی موانع ارتقای مدیریتی زنان در نظام آموزش و پرورش است. روش پژوهش، مطالعه موردی است و به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک مدل سازی ساختاری تفسیری برای سطح بندی موانع و دسته بندی آن ها استفاده شد. جامعه آماری پژوهش را اعضای هیئت علمی دانشگاه ها تشکیل می دهند که از بین آن ها 13 نفر به عنوان نمونه پژوهش به شیوه هدفمند انتخاب شدند. ابزار گرد آوری داده ها پرسش نامه خود تعاملی محقق ساخته بود. به منظور سنجش و ارزیابی روایی پرسش نامه از ملاک روایی محتوایی استفاده شد. بدین صورت که پرسش نامه در ابتدا از سوی متخصصان حوزه زنان بررسی و پس از اصلاحات عوامل نهایی تدوین شد. نتایج پژوهش نشان داد که 10 عامل به عنوان موانع نهایی مؤثر بر عدم ارتقای مدیریتی زنان در نظام آموزش و پرورش به حساب می آیند. همچنین، تحلیل حاصل از داده ها به سطح بندی مدل به 8 سطح منجر شد. سطح هشتم مدل شامل هنجارهای مبتنی بر سنت گرایی اند. سطح هفتم شامل غلبه فرهنگ مردسالاری و نگرش کلیشه ای به مدیریت زنان است. تبعیض های جنسیتی نانوشته به عنوان سطح ششم مدل به حساب می آید. عامل های نپذیرفتن مدیریت زنان از سوی کارکنان و همچنین ناتوانی زنان در برخورد قهر آمیز و ریسک ناپذیری مشترکاً به منزله سطح پنجم مدل به حساب می آیند. نداشتن خودباوری و اعتمادبه نفس زنان به منزله سطح چهارم مدل و تعارض شغلی با وظایف خانوادگی نیز به منزله سطح سوم مدل به دست آمد. همچنین، عامل های نپذیرفتن مسئولیت مدیریتی از سوی زنان به منزله سطح دوم و عدم شایسته گزینی به منزله سطح اول است.

مطالعه ی حاضر با هدف بررسی تأثیر آموزش ترکیبی بر موفقیت و رضایت فراگیران نظام آموزش فنی و حرفه ای انجام گردید. ازنظر روش، مطالعه ی کنونی شبه آزمایشی با طرح  پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه ی آماری پژوهش، کار آموزان نظام فنی و حرفه ای استان فارس بوده که از میان آن ها دوره ی نصاب سامانه مدیریت هوشمند ساختمان که دارای دو کلاس بود به صورت هدفمند، با روش در دسترس انتخاب گردیده و به صورت تعیین تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. تعداد اعضای نمونه در گروه آزمایش 18 نفر و در گروه کنترل 19 نفر تعیین گردید. به منظور مقایسه ی نمرات آزمون و هم چنین رضایت دو گروه از دوره ی آموزشی از آزمون تی مستقل استفاده و بر این اساس نتایج تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که میزان یادگیری محتوا در دوره ی آموزشی که با رویکرد یادگیری ترکیبی اجرا شده بود به صورت معناداری از یادگیری در گروه سنتی (رودررو) بیش تر بود. افزون بر آن میزان رضایت فراگیران دوره از یادگیری به شیوه ی ترکیبی به صورت معنا داری از رضایت مندی فراگیران در گروه سنتی (رودررو) بیش تر می باشد. بنابراین باتوجه به جایگاه ارزشمند آموزش ترکیبی در افزایش رضایت و موفقیت یادگیرندگان دوره های آموزش فنی و حرفه ای، به کارگیری این رویکرد آموزشی می تواند جزء برنامه های توسعه ی آموزش فنی و حرفه ای قرار گیرد.

هدف از این پژوهش ارائه ی مدل علّی ساختار کلاس سازنده گرا (شامل زمینه گرایی، نسبیت گرایی، مشارکت و ارزشیابی کیفی)، جهت گیری هدف و عملکرد تحصیلی دانشجویان بود.آزمودنی های این تحقیق شامل 218 نفر از دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز از کلیه ی گروه های تحصیلی علوم انسانی، علوم پایه و مهندسی بود. آزمودنی ها با روش نمونه گیری خوشه ای مرحله ای، انتخاب شدند. ابزارهای این پژوهش شامل، پرسش نامه ی سازنده گرایی (منصوری، 1389) و پرسش نامه ی جهت گیری هدف (الیوت و مک گریور، 2001) بود. هم چنین نمره ی استاندارد معدل تحصیلی به عنوان شاخص عملکرد تحصیلی در نظر گرفته شد. نتایج تحلیل مسیر بر اساس مراحل بارون و کنی (1986) نشان داد که مؤلفه های زمینه گرایی، مشارکت و نسبیت گرایی به نحو مثبت عملکرد تحصیلی دانشجویان را پیش بینی می کنند. هم چنین مؤلفه های زمینه گرایی و نسبیت گرایی ، پیش بینی کننده ی مثبت جهت گیری های هدف گرایشی و پیش بینی کننده ی منفی جهت گیری های هدف اجتنابی بودند. ارزشیابی کیفی نیز پیش بینی کننده ی مثبت جهت گیری های هدف اجتنابی بود.  علاوه بر این، جهت گیری های هدف گرایشی به نحو مثبت عملکرد تحصیلی را پیش بینی و در ارتباط بین مؤلفه های زمینه گرایی و نسبیت گرایی با عملکرد تحصیلی دانشجویان نقش واسطه ای ایفا نمودند.

برنامه درسی مطالعات اجتماعی سال ششم ابتدایی، با توجه به رویکرد کلی برنامه درسی ملی مبنی بر فطرت گرایی و اهتمام به شکوفایی آن، سعی دارد زمینه های تربیت فردی و اجتماعی کودکان و نوجوانان را فراهم آورد. هدف این پژوهش، شناسایی مؤلفه های مهارتهای اجتماعی در کتاب مطالعات اجتماعی پایه ششم ابتدایی است. این پژوهش از پژوهش های ترکیبی است و در دو بخش کیفی و کمّی انجام گرفته است. در بخش کیفی، ابزار شناسایی مهارتهای اجتماعی با استفاده از روش مطالعه موردی کیفی تدوین شده است. در بخش کمّی، ابتدا با استفاده از روش تحلیل عامل تاییدی، اعتبار و پایایی ملاکها و شاخصهای شناسایی شده بررسی و برمبنای آن و با روش تحلیل محتوای کمّی، مهارتهای اجتماعی شمارش شده است. جامعه آماری شامل همه معلمان ابتدایی شهر شیراز و کتاب تعلیمات اجتماعی سال ششم ابتدایی در سال تحصیلی 94- 93 است. نتایج نشان داد که مهارتهای گروهی بیشترین فراوانی و مهارتهای ارتباطی کمترین فراوانی را دارند. همچنین بیشترین و کمترین ضریب اهمیت، به ترتیب به مهارتهای جرأت ورزی و مهارتهای ارتباطی مربوط بود. همچنین مشخص شد که پراکندگی مهارتهای اجتماعی در این کتاب یکسان نیست و بیشتر بر مهارتهای ارتباطی، مهارتهای پرورش حس همکاری و شناسایی ارزشهای جامعه تأکید شده است. لذا توجه به سایر مهارتهای اجتماعی ضروری است.

هدف از پژوهش حاضر تحلیل محتوای برنامه درسی دوره ابتدایی بر مبنای مؤلفه های جنسیتی است. روش پژوهش توصیفی از نوع تحلیل محتوا و جامعه آماری پژوهش، کتاب های درسی دوره ابتدایی است. نمونه آماری پژوهش به شیوه هدفمند از نوع موارد مطلوب و شامل محتوای کتاب های هدیه های آسمانی، مطالعات اجتماعی و فارسی است. مؤلفه های پژوهش شامل ویژگی های شخصیتی، الگوهای اجتماعی و سیاسی و نقش های حرفه ای مربوط به جنسیت و نیز واحد تحلیل مضامین است. نتایج تحقیق نشان داد که زنان معمولاً در نقش افرادی احساسی و زیر دست و مردان با ویژگی های شخصیتی خردمحور و دستوردهنده ظاهر شده اند. در رابطه با نقش های شغلی، مردان در مشاغل بیرون از خانه و زنان در قالب مشاغل مربوط به خانه داری یا حداکثر در مشاغل آموزگاری و پرستاری ایفای نقش کرده اند. راجع به الگوهای اجتماعی و سیاسی نیز مردان در قالب الگوهای رهبری سیاسی، مصلحان اجتماعی و صاحبان خرد ظاهر شده اند و در مقابل، الگوی ارائه شده برای زنان در قالب مادری و همسری مجسم شده است.

این تحقیق هدف خود را بر بازنماییِ نقش های جنسیتی در کتاب های درسی سال ششم متمرکز نموده است و به بررسی میزان توجه به تصاویر جنسیتی و نقش های شغلی به تفکیک هر دو جنس پرداخته است. روش مورد استفاده در تحلیل محتوای این تحقیق، آنتروپی شانون بوده و واحدتحلیل نیز متن، پرسش ها، تمرین ها و تصاویر) می باشد که در مجموع 829 صفحه را شامل می شود. جامعه آماری، کلیه کتاب ها شامل 9جلد در سال تحصیلی1393-1392در نه عنوان فارسی (بخوانیم)، فارسی (بنویسیم)، علوم، هدیه های آسمانی، آموزش قرآن، ریاضی، مطالعات اجتماعی، تفکر و پژوهش، کار و فن آوری بوده و نمونه آماری این پژوهش، هشت عنوان فارسی (بخوانیم)، فارسی(بنویسیم)، علوم، هدیه های آسمانی، قرآن، مطالعات اجتماعی، تفکر و پژوهش، کار و فن آوری را شامل می شود. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان می دهدکه به نقش های شغلی مردان و تصاویر آمده در کتاب های درسی عمدتاً به این جنس تعلق دارد و نقش شغلی زنان و تصاویر آمده در کتاب ها کمرنگ و یا اینکه در برخی کتاب ها هیچ گونه اشاره ای نشده است.

مقاله حاضر با هدف بررسی و فراتحلیل تحقیقات مربوط به هویت ملی و برنامه درسی صورت گرفته است. با توجه به اینکه تقویت هویت ملی در دانشآموزان یکی از اهداف مهم آموزشی است، بسیاری از تحقیقات این امر را بررسی کردهاند؛ از این رو مقاله حاضر بر آن است تا با روش توصیفی از نوع فراتحلیل، مهمترین تحقیقات در این زمینه را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد. نتایج این تحقیقات در مجلات تربیتی و میا نرشتهای انتشار یافته است و بیشتر روشهای مورد استفاده در این تحقیقات از نوع تحلیل محتوا بوده و از کتا بهای درسی به منزله جامعه و نمونه آماری پژوهش استفاده شده است. نتایج حاصل از فراتحلیل نشان داد، نظام آموزشی و برنامه درسی در شکل دهی هویت ملی در دانش آموزان کارایی ندارند. با این حال راهکارهای ارائه شده در تحقیقات مذکور ضعیف است و بیشتر تحقیقات نتایج عدم توجه متعادل به » یا « عدم توجه کافی به مؤلفههای هویت ملی در برنامه درسی » خود را به صورت ارائه دادهاند. در نهایت به نظر میرسد، تحقیقات در این زمینه به « مؤلفههای هویت ملی در برنامه درسی بازنگری از بعد روششناختی و همچنین پردازش موضوعات نیاز دارند.

هدف تحقیق حاضر، بررسی میزان به کارگیری روش های تدریس مبتنی بر روی کرد سازنده گرایی در بین اعضای هیأت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران است. روش تحقیق مطالعه ی حاضر، توصیفی- پیمایشی است. جامعه ی آماری پژوهش را اعضای هیأت علمی و دانشجویان گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران تشکیل می دهند. به منظور بررسی میزان به کارگیری روش های تدریس مبتنی بر سازنده گرایی با دو روش پیمایش و مشاهده و با ابزار پرسش نامه محقق ساخته ی 42گویه ای و چک لیست محقق ساخته ی 42 گویه ای به بررسی دیدگاه دانشجویان و مشاهده ی کلاس درس اعضای هیأت علمی گروه مورد نظر پرداخته شد. نمونه گیری در بخش مشاهده، کلاس های درس تمام اعضای هیأت علمی گروه و نمونه گیری در بخش پیمایش به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای انجام شد. داده های گردآوری شده از پرسش نامه و چک لیست با روش کمی و با استفاده از نرم افزار(spss) و با استفاده از آزمون هایتی تک نمونه ای و تی مستقل، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحقیق نشان داد که اعضای هیأت علمی گروه یادشده از روش های تدریس مبتنی بر روی کرد سازنده گرا بهره نمی گیرند و به صورت سنتی تدریس می کنند. تدریس استادان در مقطع کارشناسی ارشد نسبت به کارشناسی سازنده گرا تر است، گر چه تفاوت تنها در شاخص «مشارکت» به صورت معنادار است.هم چنین تفاوت معناداری بین دیدگاه مشاهده گران و دانشجویان از میزان به کارگیری این روی کرد در کلاس درس مشاهده شد و مشاهده گران در مقایسه با دانشجویان قائل به تدریس سازنده گرا تر در کلاس های موردنظر بودند.