با آغاز جنبش ملی شدن صنعت نفت، برادران قشقایی (محمد ناصر، ملک منصور و محمد حسین و خسرو) به این حکومت پیوستند و از دکتر مصدق حمایت گسترده ای کردند، اما وقوع کودتای 28 مرداد و اعلام مخالفت قشقاییها با دولت کودتا و کوشش امریکاییها و دولت زاهدی برای آرام نمودن تحرک آنان، موجب فروپاشی اتحادیه سیاسی ایل قشقایی و تضعیف موقعیت سران قشقایی شد.
پرسش اصلی این است که چرا در نقطه ای از فرایند مبارزات ملی شدن صنعت نفت، قدرتهای رقیب بر سر سقوط دکتر مصدق با یکدیگر به توافق رسیدند؟ پرسش دیگر اینکه چرا دکتر مصدق نتوانست اقدام به ساماندهی کانونهای قدرت داخلی برای مقابله با کودتا بکند؟
ملت و دولت ایران در زمان دکتر مصدق، همدل و همسو خواستار ملی شدن نفت بودند، اما دولت عراق در ابن باره با مردم عراق همسو نبود. از این رو مردم عراق و به ویژه روشنفکران، حمایت آشکار خویش را از اقدامات ملت و دولت ایران در این نهضت ضد استعماری اعلام نمودند و به انتقاد از دولتمردان عراق پرداختند.
همسویی و همکاری کلی ایران در اردوگاه غرب و لزوم پیروی از سیاستهای منطقه ای و جهانی این اردوگاه از دلایل شناسایی دو فاکتو (موقت) اسرائیل از سوی ایران باشد. هر چند زیر فشار روحانیت، ایران این رابطه را برای یک مدت کوتاه در سال 1330 قطع کرد، اما رفتارهای دوگانه و بی سیاستیهای دولتهای غربی، ایرانیان را آزرده خاطر ساخت.
جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران با توان عظیم خود، موجب به راه افتادن موج بزرگی از جنبشها و مبارزات آزادی خواهانه و استقلال طلبانه در خارج از مرزهای ایران، یعنی در پهنه ای گسترده از خاورمیانه گشته و منافع استعمار انگلیس به طور ویژه و روابط استعماری را به طور کلی به چالش طلبید.
تمام مناطقی که شهرکها در آن ساخته شدند، بیشتر به دلایل صنعتی انتخاب شده بودند. در آن زمان این شهرکهای صنعتی مدرن مانند عضوی کاملاً غریبه و ناهمگون، تصادفاً بر پیکر اجتماع ایران پیوند خورده بودند. اجتماعی که مردمش هنوز بسیاز سنتی، روستایی، ساده و بی پیرایه بوند.
مقامات و مطبوعات ترکیه از همان روزهای نخست شنیده شدن زمزمه ملی شدن صنعت نفت ایران و مخالفت انگلیسیها با این امر، نگرانی خویش را از احتمال بروز درگیری میان ایران و انگلیس ابراز داشتند. دولتمردان ترکیه موضوع اختلاف ایران و انگلیس بر سر ملی شدن صنعت نفت را قربانگاه امنیت ملی و منافع ملی خویش می دانستند و ترس ترکیه از شوروی مهم ترین عامل در نحوه برخورد ترکیه در برابر این مسئله بود.
اسناد مربوط به دلیل آنکه سازمان سیا خود مجری کودتا بود، نیازمند توجه بیشتری است. این اسناد مجموعه 200 برگی را شامل می شوند و در واقع گزارش بعد از عملیات هستند. بنا به اعلام سازمان سیا، هزار برگ سند محرمانه مربوط به این کودتا هنوز در بخش محرمانه آرشیو سیا نگهداری می شود و تاکنون منتشر نشده اند.
در زمان برقراری دوباره روابط سیاسی، اختلاف شدیدی میان دولت ایران و انگلیس بروز نمود. ایرانیان معتقد بودند که گفتگو، نخست باید در مورد حل اختلاف نفت باشد و پس از دستیابی به راه حل موفقیت آمیز، روابط سیاسی را تجدید نمود، اما انگلیسها نظرشان این بود که نخست باید مناسبات سیاسی بین دو دولت برقرار شود و بعد دولت انگلیس در شرایط مساوی با ایرانیان در مورد نفت گفتگو نماید.
جیمز اف. گود در این کتاب به درستی اشاره کرده است که امریکا در طراحی سیاستهای حضور خود، به سابقه حضور انگلیس در ایران توجه بسیار داشت. از این رو طراحی هر نوع سیاست جدید با در نظر گرفتن دوران مبارزات ملی شدن صنعت نفت و حاکمیت دولت مصدق بود.
ابراهیم یزدی، نویسنده کتاب، در بخشی از آن به درستی به دو هدف اصلی دکتر مصدق به هنگام تصدی نخست وزیری اشاره کرده است: یکی اجرایی کردن قانون ملی شدن صنعت نفت و دیگری اصلاح قانون انتخابات، به گونه ای که نقش تعیین کننده روستاها در شکل دادن به نمایندگی سیاسی کاهش یافته و در مقابل نقش حوزه های پیشرفته شهری افزایش یابد.
