درخت حوزه‌های تخصصی

منابع و کلیات

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۱٬۸۸۵ مورد.
۱.

تحلیل تاریخ تصوف و تشیع صفوی در مثنوی بحرالاسرار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تصوف تشیع صفوی مظفرعلیشاه بحرالاسرار

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
تعداد بازدید : 481 تعداد دانلود : 784
در ایران، پیش از هر سرزمینی، تصوف و تشیع مجال پیدایش یافته است و بسیاری از بزرگان عرفان، ایرانی بوده اند که مستقیم یا غیرمستقیم آثاری در این زمینه آفریده اند. یکی از اندیشمندان بزرگ عرفان ایران محمدتقی مظفر کرمانی، ملقب به مظفرعلیشاه بود که در اوایل دوره قاجار می زیست. تفسیر منظوم بحرالاسرار که تفسیر عرفانی سورﮤ حمد است، از مهم ترین آثار این شاعر است. در این مثنوی، مظفرعلیشاه در خلال بیان مراتب وجود براساس فلسفه ابن عربی و فراگیری آن بر سوره حمد، ولایت علی(ع) را شرط اساسی تصوف و عرفان اسلامی و راهیابی به سعادت ابدی دانسته است. در مثنوی بحرالاسرار، شاعر پس از بیان اشتمال سوره حمد بر بحرهای بیست گانه، ظهور و بطون اسلام، ایمان و عرفان را به هفت دور تقسیم کرده است و به ادوار سبعه موسوم کرده است. او درضمن بیان این ادوار، از دیدگاه خود، ظهور تشیع و تصوف (عرفان) را از آغاز ظهور اسلام تا ظهور موعود بیان کرده است. در این نوشتار ضمن بیان اعتقاد سرایندﮤ مثنوی بحرالاسرار در زﻣیﻨﮥ ریشه های تصوف و تشیع، دیدگاه او دربارﮤ تشیع صفوی مطرح شده است و کوشش شده است براساس منابع موجود در زﻣیﻨﮥ تاریخ تشیع و تصوف صفوی، نظریه های مظفرعلیشاه دراین باره تحلیل و نقد شود؛ همچنین دیدگاه او دربارﮤ تقیه بررسی شده است که از اصول بسیار مهم تشیع بوده است. در این مقاله، سعی نگارندگان براین است که تشیع و تصوف صفوی که از دیدگاه این شاعر براساس تصوف حقیقی بوده است، تحلیل و نقد شود.
۲.

مضمون تقابل خِرد و آز و جایگاه آن دراندیشه ایرانشهری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خرد آز جمشید اَشَه اندیشه ایرانشهری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
تعداد بازدید : 166 تعداد دانلود : 740
تقابل خِرد و آز از کهن ترین، بنیادی ترین و پایاترین مضامین ایرانی است که در شکل دادن به حیات فکری و دینی و نیز اندیﺸﮥ سیاسی ایرانیان باستان نقش بسیار مؤثری داشته است؛ اما متأسفانه کمتر به چشم آمده است. البته صورت های دیگر این مضمون که عبارت اند از تقابل سپنته مَینیو و انگره مَینیو، هرمزد و اهریمن، اَشَه و دْروج و... بیشتر کاویده شده اند؛ اما به نظر می رسد فهم دقیق این صورت ها نیز به فهم و درک مضمون تقابلِ خرد و آز وابسته باشد. پژوهش حاضر با تکیه بر روایت های ملی ایرانیان و با روش تاریخی و به شیوه توصیفی تحلیلی، می کوشد تا جایگاه این مضمون را در جهان بینی ایرانیان نشان دهد و سهم آن را در شکل گیری اندیشه ایرانشهری مشخص کند. نتایج این پژوهش نشان می دهد تقابل آز و خِرد از این نظر که بیش از هر جای دیگر در وجود آدمی نمود می یابد، صورتی انسانی تر از ثنویّت ایرانی است. براین اساس خرد یا عقل، گوهر الهی یا فرّه ایزدیِ وجود انسان و بهترین راهنمای انسان برای گام برداشتن در مسیر راستی یا اَشَه و رسیدن به رستگاری است و در برابر آن، آز اهریمنی است که تلاش می کند انسان را به بیراهه بکشاند؛ همچنین در عالَم سیاست و شهریاری، این تقابل خود را در قالب تضاد و تقابل داد و بی داد نشان می دهد. شهریاری که خِرد راهنمای اوست، دادگر و فرّهمند است و شهریاری که آز بر او چیره است، بی دادگر و ناگزیر فاقد فرّه و مشروعیّت است. این معنی به ویژه در حکایت جمشید و ضحاک نمود یافته است.
۳.

تاریخ نگاری عبداللطیف بغدادی: نمونه پژوهی کتاب الافادةوالاعتبار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مصر تاریخ نگاری محلی تاریخ نگاری اسلامی عبدللطیف بغدادی الافادةوالاعتبار

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگاری
تعداد بازدید : 40 تعداد دانلود : 520
عبداللطیف بغدادی طبیب، زیست شناس، پژوهشگر، مورخ و حکیمی ذوفنون است که کتاب الافادةوالاعتبار را متأثر از همین مهارت های خود تدوین کرده است. این کتاب که بیشتر در زمرﮤ تاریخ های محلی مصر شناخته شده است، صرف نظر از ارزش علمی، به علت برخورداری از روش خاص مؤلف در جمع آوری اطلاعات و تنظیم داده ها، با سایر نوشته های تاریخی پیش و پس از خود متفاوت است. بی شک این مهم در پژوهش های تاریخی مهم و درخور توجه است. نوشتار حاضر برآن است که با مطالعه وجوه غالب بر این کتاب و ارزیابی بینش و روش تاریخی مؤلف، واقعیت تاریخ نگاری وی را در جایگاه مورخی مسلمان و درعین حال غیر​حرفه ای نشان دهد. به نظر می رسد که الافاده بیشتر از آنکه اثری تاریخی و جغرافیایی باشد، رساله ای در مباحث مربوط به تاریخ پزشکی، زیست شناسی و زمین شناسی است که البته دستاورد پژوهش و تفحص میدانی مؤلف است. ازآنجاکه در این اثر، از ذکر مراجع داده های تاریخی غفلت شده است و ثبت و ضبط دیده ها و شنیده ها اساس کار تألیف بوده است، اعتماد و استناد بدان ها مستلزم تأمل و دقت نظر بیشتری است.
۴.

بینش و روش تاریخ نگاری ظهیرالدوله با تکیه بر تاریخ بی دروغ

نویسنده:

کلید واژه ها: ناصرالدین شاه تاریخ‏نگاری تاریخ بی دروغ میرزا علی اصغر خان ظهیرالدوله

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگاری
تعداد بازدید : 800 تعداد دانلود : 434
کتاب تاریخ صحیح بی دروغ نوشته میرزا علی اصغر خان قاجار ملقب به ظهیرالدوله یکی از رجال مشهور دوره قاجار است. این کتاب از لحاظ اهمیت کتاب های تاریخی این دوره، در درجه اول قرار دارد و به علت ذکر حوادث تاریخی دوره ی ناصری و مظفری و بررسی تحلیلی روند حوادث، بسیار مهم و ارزشمند بوده و حقایق تاریخی فراوانی در آن نهفته است . تحقیق پیش رو با توجه به همین مسأله و به منظور بررسی ویژگی تاریخ-نگاری ظهیرالدوله با عنوان «بینش و روش تاریخ نگاری ظهیرالدوله با تکیه بر تاریخ بی دروغ» به رشته ی تحریر درآمده است و سعی دارد پاسخی درخور برای سؤالات زیر بیابد: ویژگی های تاریخ نگاری تاریخ بی دروغ چه می باشد؟ این اثر به چه میزان از تاریخ نگاری دوره قاجار تأثیر پذیرفته است؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است به دلیل حضور نویسنده در جریان وقایع این کتاب از اهمیت ویژه ای در تاریخ نگاری دوره قاجار دارد. همچنین از جمله ویژگی های تاریخ نگاری این اثر می توان به سبک بیان ساده، ریشه یابی و تحلیل وقایع، موضوع محور بودن و بیان احساسی و پیش داوری در بیان وقایع اشاره کرد.
۵.

تصویر سیره علمی امام زین العابدین(ع) بر پایه منابع اهل سنّت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: علم تفسیر فقه حدیث علی بن حسین (ع) زین العابدین (ع)

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره تاریخ و سیره شناسی تاریخ و سیره اهل بیت(ع)
تعداد بازدید : 341 تعداد دانلود : 708
علم لدنی از اختصاصات و ویژگی های مهم ائمه شیعه است. مطابق منابع روایی و اسناد تاریخی امام زین العابدین(ع) نیز به عنوان چهارمین امام منصوص شیعه از علمی سرشار برخوردار بوده است. حال آنکه متکی بر صفات اخلاقی ایشان بیشتر محققان بر ابعاد اجتماعی و منش های فردی وی تأکید کرده اند. اما با رجوع به منابع متقدم می توان دریافت آن حضرت با احراز جایگاه امام، مفسر و محدث، ضمن گره گشایی از مسائل دینی مختلف با تأکید بر قرآن کریم و با استعانت از علم خویش با درایت به بسیاری از پرسش های مطرح عصر خود پاسخ می داده است و متکی بر همین ویژگی اخلاقی توأم با سرآمدی علمی و پیشقراولی دانشی مرجعیت یافته است. براساس این جایگاه آنچه مقرر است در این جُستار بدان پرداخته شود یافت انعکاس سیره علمی امام زین العابدین در منابع متقدم اهل سنت است و اینکه: امام زین العابدین(ع) در پهنه علوم گوناگون دینی؛ یعنی فقه، حدیث، فتوا و تفسیر از دید اهل سنت چه جایگاهی داشته است؟ بر پایه یافته های این تحقیق، منابع متقدم اهل سنت ضمن تأکید گرامیداشت جایگاه علمی امامان شیعه به ویژه امام زین العابدین(ع) ایشان را به عنوان فقیه، محدث و مفسر یاد کرده اند و این نشان می دهد که نویسندگان اهل سنت از ابعاد علمی ایشان غافل نبوده اند، بلکه به سیره علمی ایشان از منظرهای گوناگون نگریسته اند. روش این پژوهش، توصیفی و شیوه گرد آوری اطلاعاتش، کتابخانه ای بوده است.
۶.

نگاهی به سیر تاریخی و موضوعی مقالات حافظ پژوهی از آغاز تا سال 1390(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: محتوا سیر تاریخی دوره های زمانی مقالات حافظ پژوهی سیر موضوعی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ نقد و بررسی کتاب
تعداد بازدید : 309 تعداد دانلود : 538
درباره حافظ، اندیشه، مقام و هنر او در ادب فارسی در قالب کتاب و مقاله، بررسی ها و تحقیقاتی فراوان انجام شده است. با توجه به حجم آثار و تداوم سیر این گونه تحقیقات به ویژه در امرنگارش مقالات لازم است آثار منتشر شده بررسی شوند تا با آشنایی به نقاط قوت و ضعف این دسته از پژوهش ها بتوان از نتایج آن در پر کردن خلأهای موجود در این بخش بهره برد. در این تحقیق به بررسی سیر تاریخی، هم چنین سیر موضوعی مقالات حافظ پژوهی پرداخته شده است. از آغاز سیر حافظ پژوهی1298 تا سال1390، حدود 2082 مقاله تألیف شده است. در این پژوهش ضمن بررسی سیر تاریخی حافظ پژوهی در قالب مقالات فارسی و تحقیق در علل و زمینه های اوج و فرود تعداد(کمیّت)آنها،  مقالات در پنج دوره تاریخی و در هشت موضوع شرح ابیات، نقد کتاب و مقالات حافظ پژوهی، معرفی انواع تصحیحات دیوان، نسخه شناسی و معرفی نسخه های جدید، تحلیل شخصیّت، زندگی و  اندیشه حافظ، حافظ و دیگران، زیبایی شناسی (جمال شناسی شعر حافظ) و مقالات متفرّقه بررسی شده اند. این بررسی نشان می دهد سیر مقالات تا دوره سوم به دلیل برگزاری دو کنگره ی بزرگداشت حافظ سیر صعودی داشته و در دوره چهارم از کمیّت آن کاسته شده، اما بر محتوا و کیفیّت آن افزوده شده است تا اینکه در دوره پنجم به دلیل ورود مباحث جدید ادبی و گسترش حوزه ی نقد، مقالات هم از نظر کمیّت و هم از نظر کیفیّت تحوّل یافته اند
۷.

دیدگاه مادلونگ درباره اختلاف امام حسن(ع) و امام علی(ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: امام علی(ع) تاریخ صدر اسلام مطالعات اسلامی در غرب امام حسن(ع) ویلفرد مادلونگ

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگری
تعداد بازدید : 882 تعداد دانلود : 1000
ویلفرد مادلونگ (متولد 1930م) از جمله اسلام شناسان غربی است که می توان گفت رویکردی تقریبا منصفانه و انگیزه ای علمی در بررسی تاریخ اسلام دارد. وی در نوشته های خود درباره تاریخ زندگی امام حسن(ع) به موضوعاتی چون ازدواج ها و طلاق های امام، صلح امام، مفاد صلح نامه و زندگی خانوادگی ایشان پرداخته و کوشیده است شبهات مطرح شده از سوی دیگر اسلام شناسان غربی درباره امام حسن(ع) را پاسخ دهد. اما خود وی مطرح کننده مطالبی است که منشأ شبهاتی درباره امام حسن(ع) شده است؛ مانند اختلاف نظر آن حضرت با اهداف و برنامه های امیرالمؤمنین علی(ع)، تمایل نداشتن ایشان به تصدی خلافت و تأیید روش حکومت عثمان از سوی ایشان. این نوشتار به بررسی انتقادی این شبهات و پاسخ به آن ها بر اساس منابع تاریخی و روایی شیعی و سنی پرداخته است.
۸.

تبیین ساختار سلسله مراتب اداری گورکانیان، با تکیه بر منشآت بدایع الانشاء یوسفی هروی( 940 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نامه نگاری گورکانیان بدایع الانشاء یوسفی هروی مراتب اداری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی یاستان شناسی آثار هنری و بومی ملل
تعداد بازدید : 126 تعداد دانلود : 135
نامه نگاری که در قدیم به آن فن «ترسّل» می گفته اند، به عنوان یکی از فنون انشاء و نویسندگی در گسترة فرهنگ و ادب فارسی، جایگاه ویژه ای دارد و نامه های برجای مانده از هر دوران حکومتی، اطّلاعات ارزشمند ادبی، تاریخی، اجتماعی، سیاسی و غیره را در برمی گیرد که پرداختن به آن ها در حیطة پژوهش های تاریخی بسیار راهگشاست. بدایع الانشاءیوسفی هروی یکی از این منابع مکتوب است که برحسب سلسله مراتب اداری و مشاغل دیوانی، در زمان همایون شاه گورکانی نگارش یافته است. هدف: نظر به اهمیّت میراث مکتوب، هدف این پژوهش در وهلة نخست، معرّفی نسخه ای مربوط به دورة گورکانیان، به منظور استفاده در پژوهش های ادبی و تاریخی و در وهلة دوم، تبیین ساختار سلسله مراتب اداری این دوره با تکیه بر محتوای این اثر است. روش/ رویکرد: روش مورداستفاده در این تحقیق، توصیفی- تحلیلی، بر اساس نسخة خطی بدایع الانشاءو سایر منابع تاریخی موجود است. یافته ها و نتایج: نامه های بدایع الانشاءبه عنوان یکی از آثار ارزندة دورة گورکانیان، اطّلاعات مفیدی درزمینة سلسله مراتب اداری، مشاغل دیوانی، مذاهب و آیین ها، آداب ورسوم و شیوة نامه نگاری مرسوم در این دورة تاریخی را آشکار می نماید.
۹.

تحلیل گفتمانی میراث حدیثی شیعه؛ مبانی و نتایج مطالعه موردی: بصائر الدرجات صفار قمی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مفوضه حدیث شیعه علم امام نظریه گفتمان بصائر الدرجات مقصره

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگاری
تعداد بازدید : 179 تعداد دانلود : 121
بازتابندگی خوانش ها از سنت، زمینه ساز کشمکش گفتمان های شیعی پیرامون بازنمایی صحیح از سنت و انگیزه ای برای بازاندیشی میراث شیعی شده است. از متقدم ترین آثار شیعی باقی مانده که در آغاز عصر غیبت امام دوازدهم بر اساس احادیث امامان شیعی تدوین شده است، بصائر الدرجات صفار قمی است که دشواره های جامعه شیعی و مسائل و پاسخ نخبگان تشیع را در آستانه این تحول اساسی در تاریخ تشیع امامی، استفاده از آن در بعد از این تحول تا به امروز درباره جایگاه امام شیعی و همچنین تعریف مفاهیم مرتبط با آن در میان جریان های مختلف فکری تشیع به خصوص در دوران اخیر نشان می دهد. تحلیل گفتمان بصائر الدرجات صفار قمی در این مقاله نیز به واسطه چنین شرایط و انگیزه هایی تعین یافته است، زیرا فقدان وضوح مبانی روش شناسی در مباحثه درباره این مسئله یکی از مبادی جدلی شدن خوانش ها از میراث شیعی و کژتابی اعتبار یافته ها از معنا و تفسیر آنها است. رهیافت این مقاله در تحلیل گفتمان بصائر الدرجات برساختگرایی اجتماعی به مثابه نظام مفروضات هستی شناسانه، معرفتی و نظریه گفتمان لاکلو و موف همچون روش تحلیل است. از کاربست این چارچوب نظری چنین استنباط می شود که «علم امام» در فضای گفتمانی حاکم بر این متن، مبدل به گره گاه گفتمانی در نظم گفتمانی تشیع شد. پراکنش محتوایی و عددی روایات در بصائر الدرجات مؤید این امر است. در این میان مفوضه و مقصره مهم ترین گفتمان های شیعی بودند که حول گره گاه علم امام مفصل بندی شدند. از حضور پررنگ عناصر گفتمانی مفوضه، همچون تفویض امور جهان به ائمه و توانایی ها و دانش خارق العاده امامان، چنین برمی آید که بصائر الدرجات در هم انطباقی با شاخصه های گفتمانی مفوضه مفصل بندی شده است.
۱۰.

بلاغت طنز در آثار ادیب قاسمی کرمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: طنز بلاغت کلیات آثار ادیب قاسمی کرمانی علم معانی و بیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 973 تعداد دانلود : 443
ادیب قاسمی (1238- 1308ه.ش)، نویسنده و شاعر طنزپرداز کرمانی در زمان قاجاریه بود. تدریس در دارالفنون و حشر و نشر با مشروطه خواهان را از ویژگی های بارز حیات او دانسته اند. وی نیستانو خارستانرا با نظیره گویی از بوستانو گلستانسعدی تألیف کرد. این نظیره گویی طنزآمیز با ابتکار شخصی مؤلّف خویش همراه گشته و مجموعه ای متنوّع و مفرّح را  فراهم نموده است. بلاغت طنز در آثار ادیب قاسمی با شگردها وصنعت های خاصّی در دو شاخة علم معانی و بیان برجسته شده که افزون بر معرّفی سبک وی، یافته های ارزشمندی را در زمینة پیوند طنز و بلاغت سنّتی ارائه نموده است. این پژوهش به شیوه ای تحلیلی- توصیفی، شگردهای بلاغی طنزپردازی در آثار ادیب قاسمی کرمانی  و کارکردهای هریک را در پیوند با مخاطب و کلّ متن تحلیل نموده است. یافته ها نشان داده که کاربرد صنعت های ادبی با محوریّت تشبیه، در شکل گیری سبک ادیب و برجسته سازی طنز وی نقشی مؤثّر داشته است.
۱۱.

اصول اندیشة سیاسی و نظریه «امامت قهریة» ابن جماعه، با تکیه بر کتاب تحریرالأحکام فی تدبیر أهل الإسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: خلافت مغولان ابن جماعه امامت قهریه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ نقد و بررسی کتاب
تعداد بازدید : 499 تعداد دانلود : 492
بدرالدین ابن جماعه (639-733 ه.ق) قاضی القضات دمشق و قاهره، در روزگاری می زیست که مغولان به سرزمین های اسلامی حمله کردند و خلافت عباسیان را در بغداد منقرض نمودند. این رویداد، نگرانی شدیدی در میان فقیهان و اندیشمندان مسلمان ایجاد نمود. نخستین بار بود که غیرمسلمانان بر بخش وسیعی از سرزمین های اسلامی سلطه می یافتند. در این شرایط، طبیعی بود که طرفداران نهاد خلافت، دربارة نظریة نظام سیاسی در اسلام به تمهیدات جدیدی البته در چهارچوب اندیشة دینی بپردازند تا به این ترتیب بتوانند برای اوضاع سیاسی تازه، توجیه شرعی پیدا کنند. اندیشمندان سنّیِ طرفدار نهاد خلافت، درصدد برآمدند تا به توجیه نظری و شرعی از وضعیت موجود نظام سیاسی بپردازند. پژوهش حاضر سعی دارد اصول اندیشه ها و نظریّات سیاسی ابن جماعه را به شیوه توصیفی تحلیلی تا حدّ امکان وضوح ببخشد. این مقاله نشان می دهد که تحولات سیاسی و اجتماعی عصری که ابن جماعه در آن زندگی می کرد، محرّک و انگیزه ای بود تا وی را به سوی طرح دیدگاه های سیاسی اش سوق دهد و با وجود این که نهاد خلافت اسلامی عملاً از میان رفته بود، باز به مسئلة خلافت اسلامی توجه کند و در این باره به ارائة نظرات و اندیشه های خود بپردازد.
۱۲.

بررسی نمودهای فرهنگ سازمانی ایرانیان در آیین بارِعصر ساسانی با تکیه بر شاهنامه فردوسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرهنگ سازمانی مدیریت شاهنامه ساسانیان آیین بار

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ فرهنگی-اجتماعی-اداری ایران
تعداد بازدید : 355 تعداد دانلود : 135
بار به معنی اجازه ورود و اذن دخول دادن است و آن، آیین بر تخت نشستن پادشاه وپذیرفتن اشخاص است. بار، یکی از مهم ترین آیین های کشوری در ایران و یکی از آشکارترین مثال های پیوستگی و استمرار فرهنگ این کشور و نفوذ آن درفرهنگ های دیگر کشورهاست . جشن ها و مراسم رسمی و به حضور پذیرفتن سفیران و نمایندگان دیگر کشورها از ویژگی های مهمّ فرهنگ سازمانی هستند . فرهنگ سازمانی عبارت است از مجموعه ای از باورهای بادوام که از طریق واسطه های نمادین ، مبادله می شوند و در زندگی کاری انسان ها معنی پیدا می کنند . آیین بار، یک فرهنگ سازمانی در دربار شاهان ایران بوده است. به همین منظور آموختن رسوم بار ، بخشی از برنامه تربیت شاهزادگان، همه درباریان و عموم ایرانیان- هریک به فراخور حال و سطح خویش- بود و به ویژه شاهزادگان، تعلیماتی ویژه می آموختند تا این آیین را به بهترین وجه برگزار کنند یا در آن حضور یابند. در این مجال با تحقیق درآیین بار در بخش تاریخی شاهنامه به روش تحلیلی و توصیفی، چگونگی بار دادن و زمان و مکان، انواع و ملزومات آن را بررسی می نماییم و هدف، بازنمودن بخشی از فرهنگ سازمانی غنی و دقیق ایرانیان است. درحقیقت، سؤال اساسی در این مقاله آن است که «بار» در دولت های ایرانی چه ماهیّت و چه جایگاهی داشته است؟ نتایج نشان می دهد که بار برای ایرانیان، تنها مجالی برای دیدار شاه و مردم نبوده، بلکه حلقه بسیار مهمی از زنجیره مستحکم و قرین توفیق مدیریّت در دولت های ایرانی باستان بوده که بعدها در ایران عصر اسلامی نیز تداوم یافته است.
۱۳.

بینش و روش محمد کاظم مروی در تاریخ نگاری عالم آرای نادری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ نگاری روش بینش محمدکاظم مروی تاریخ عالم آرای نادری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ نقد و بررسی کتاب
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگری
تعداد بازدید : 88 تعداد دانلود : 68
در قلمرو تاریخ نگاری و نقد تاریخی توجه به بینش و روش مورخ امری ضروری است. بینش و روش در تاریخ نگاری دو مقوله تفکیک ناپذیر و مرتبط با یکدیگرند. شناخت مورخ و اثر تاریخ نگارانه ی او مبنای شناخت زمانه اوست و فهم متون تاریخ نگارانه در هر عصری مستلزم شناخت عناصر روشی و بینش حاکم بر متن تاریخی است. نوشتار حاضر بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی به بررسی بینش و روش مروی، نویسنده عالم آرای نادری، اختصاص دارد. این اثر یکی از منابع تاریخ نگاری سلسله ای عصر افشاریه است. در واکاوی بینش مروی در تاریخ عالم آرای نادریبه گرایش ها و باورهای مورخ در چند محور مشیت گرایی، اعتقادات، نخبه گرایی و بینش انتقادی پرداخته شده است. در بررسی روش مروی نیز، مؤلفه هایی که در مباحث روش شناختی مدنظر قرار می گیرد، نظیر تحلیل ویژگی های سبکی، منابع مورد استفاده و عواملی از این دست مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد که در نگارش عالم آرای نادری، عواملی چون موقعیت اجتماعی و گرایش های فردی مؤلف در کنار ویژگی های زبانی و بافت موقعیتی زمانه بر بینش و روش تاریخ نگارانه ی متون این عصر تأثیر گذارده است.
۱۴.

بررسی نسخه خطی تاریخ سلاطین عجم (روزمه خسروان پارسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شاهنامه بازگشت ادبی وقار شیرازی تاریخ سلاطین عجم روزمه خسروان پارسی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی قاجاریه
تعداد بازدید : 662 تعداد دانلود : 879
تاریخ سلاطین عجم یکی از آثار وقار شیرازی، پسر وصال شیرازی، در دوره ی بازگشت ادبی و سده ی سیزدهم هجری است. این اثر به دلیل هماهنگی و هم گامی با موج ادبی زمانه ی نویسنده از جایگاه ویژه ای برخورداراست. این اثر تاریخ ایران باستان را همانند الگوهای مورد استفاده ی خود در چهار دوره پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان و ساسانیان مورد بررسی قرارداده و در آن تلاش کرده تا سبک خراسانی و زبان فارسی سره را در نوشته خود به کارگیرد و از نظر تاریخی نیز  تلاش کرده تا هم گام با باستان گرایی شکل گرفته، در این دوره بتواند نقشی ایفا نماید. در پژوهش حاضر بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر متن نسخه خطی تاریخ سلاطین عجم سعی بر آن است تا بخش پیشدادیان نسخه خطی «تاریخ سلاطین عجم» را مورد بررسی قرار داده، منابع وقار شیرازی برای نگارش این اثر و همچنین بررسی فضای فرهنگی معاصر با دوره ی نویسنده شناسایی شود.
۱۵.

ابن عربی در نگاه شرق شناسان

نویسنده: مترجم:

کلید واژه ها: تصوف وحدت وجود ابن عربی فتوحات مکیه وحدت شهود شرق شناسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 993 تعداد دانلود : 587
کنکاش و تفحص در آراء و اندیشه های عارفان و اهل معرفت از مطالعات راهبردی برای محققان عرفان و تصوف به ویژه شرق شناسان به شمار می رود. شیخ اکبر محی الدین معروف به ابن عربی (متوفی 638 ه ) در زمره همان عارفان و دارای شخصیتی استثنایی در جهان اسلام است، با آنکه عارفی از منتهی الیه غرب جهان اسلام است، اما به اندیشه های حکمی و عرفانی شرق بسیار واقف و نزدیک است. اهمیت ابن عربی در آن است که عقاید متصوفه را نظم بخشیده و صورت بندی کرده و آن ها را به شکل صریح بیان کرده است. ابن عربی عالی ترین شارح تصوف و عرفان اسلامی به حساب می آید. اعتقاد اساسی تصوف، مخصوصاً به آن صورت که توسط شیخ اکبر و مکتب او تفسیر شده، وحدت متعالی وجود یا وحده الوجود است، که بسیار مورد مناقشه، مطالعه و تحقیق اندیشمندان داخل و خارج از جهان اسلام قرار گرفته است. در برخی مواقع این مناقشه ها و مطالعات دچار سوءفهم و برداشت های غلط شده است. در این مقاله به بررسی آراء و دیدگاه های شرق شناسان درباره ابن عربی و به طور خاص وحدت وجود از نگاه آن ها پرداخته می شود.
۱۶.

واکاوی اندیشه سیاسی – مذهبی ملاحسین واعظ کاشفی (910-820ق.)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سیاست مذهب تیموریان کاشفی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : 917 تعداد دانلود : 580
ملا حسین واعظ کاشفی (910-820ق.) ، یکی از بر جسته ترین نمایندگان جریان های فکری – فرهنگی سده نهم هجری است.او در زمینه های مختلفی همچون تعامل دین و سیاست، آثار با اهمیتی پدید آورده است. آنچه بر اهمیت واکاوی اندیشه سیاسی –مذهبی کاشفی می افزاید آن است که، کاشفی در یکی از مراکز مهم شیعیان خراسان (سبزوار) متولد و در یکی از مراکز مهم اهل سنت شرق ایران (هرات) ، با سیاستمداران و فرهنگ دوستانی همچون سلطان ابو سعید تیموری، سلطان حسین بایقرا، امیر علیشیر نوایی و نورالدین عبدالرحمن جامی که همگی از معتقدان مذهب اهل سنت بودند، آشنایی و ارتباط داشت. در این مقاله با بهره جستن از روش تحقیق تاریخی (the historical research method) تلاش شده است آشکار گردد، کاشفی در چه شرایطی و با چه هدفی به طرح اندیشه سیاسی – مذهبی پرداخته است؟ و مولفه های اندیشه سیاسی-مذهبی او کدامند؟ بررسی مجموعه داده های تاریخی و آگاهی های موجود نشان داد، بر مبنای اندیشه کاشفی؛ سیاست همان مفهوم سنتی خود را دارد و ساختار نوی نیز در عرصه عمل ارایه نمی شود. این مفهوم پیوند دیرینه خود را با حوزه مذهب حفظ کرده است و بدون سیاست و تدبیر امور، نه احکام شرع امکان تحقق پیدا می کند و نه حکومت به دوام و قوام دست پیدا می کند و با سیاست و دیانت، نظام معاش و معادِ مردم در شکل سنتی خود سامان پیدا می کند. اندیشه دینی کاشفی دستاوردی بزرگ از امتزاج نگاه تصوفی-تشیعی است و آخرین مرحله تکاملی گذر به تشیع را طی می کند. امری که در عمل نزدیکی اذهان جامعه سنی-صوفی به مرزهای اعتقادی شیعه را در پی دارد.
۱۷.

آفرین و نفرین در آثار ایرانی باستان و میانه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نفرین دعا اوستا کتیبه های هخامنشی آثار دوره میانه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  3. حوزه‌های تخصصی ادبیات کلیات نعابیر و اصطلاحات
تعداد بازدید : 378 تعداد دانلود : 460
آفرین و نفرین(دعا و لعن) از بن مایه های دینی، فرهنگی، اسطوره ای و ادبی است که از دیرباز، همگام با هم، از ادبیات قبل از اسلام تا شریطه های قصاید مدحی و انواع مختلف ادبی استمرار یافته است. هدف این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، بررسی وجوه مختلف آفرین و نفرین در آثار دوران پیش از اسلام(باستان و میانه) است. از همین منظر، با توجه به آثار ایرانی باستان(اوستا و کتیبه های هخامنشی) و آثار اشکانی و پهلوی دوران میانه(کتیبه های شاهان و رجال ساسانی، کتاب های کارنامة اردشیر بابکان، یادگار زریران و ...)، انواع دعا و نفرین استخراج و از جنبه هایی مانند نقش آن در پیشبرد کارها، اهداف، درخواست کنندگان، بلا یا نعمت های درخواست شده، کارکردها و جنبه های بلاغی آن بررسی شده است. در اوستا این دو مقوله به خصوص آفرین و دعا در بخش های نیایشی آن بسامد گسترده ای یافته که بیشتر در راستای اهداف، تعالیم، اندیشه ها و آموزه های مذهبی قرار گرفته و موجودات اهریمنی نفرین و موجودات اهورایی مورد دعا واقع شده اند. در کتیبه های هخامنشی دعا و نفرین، از یکسو هدف ترغیبی و گاه تحذیری در خصوص پاسداشت کتیبه ها دارد و از سویی دیگر حس وطن دوستیِ پادشاهان را با بسامد فراوان دعاهای نیک نسبت به کشور نشان می دهد. در کتیبه های دوره میانه نفرین دیده نمی شود، اما دعا همچنان استمرار یافته که  بیشتر متضمن طلب عمر طولانی و پیرورزی بر دشمنان است. در کتاب های این دوره دعا و نفرین بیشتر کارکردی ادبی داشته و نشان گر حالات عاطفی شخصیت ها در موقعیت های مختلف روایی است.
۱۸.

آیین های عیّاری و جوانمردی در داستان سمک عیّار(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جوانمردی سمک عیار عیار آیین های عیاری و جوانمردی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه شخصیت ها
تعداد بازدید : 395 تعداد دانلود : 573
سمک عیّار قدیمی ترین نمونة باقی مانده از داستان پردازی فارسی است. اولین داستان بلند و طولانی منثورکه امروزه در دست است و یکی از زیباترین و دلکش ترین داستان ها در زبان و ادبیات فارسی است که با نثری ساده، روان و زیبا نوشته شده است. از این کتاب دربارة اوضاع اجتماعی و فرهنگی ایران در قرون ششم و هفتم اطلاعات زیادی به دست می توان آورد. از جملة این اطلاعات اجتماعی در مرحلة اول وضع عیّاران یا جوانمردان و رسوم مربوط به آنها در جامعة آن روزگار و قبل از آن است. سمک عیّار فقط داستانی عاشقانه نیست، بلکه می توان گفت که یک حماسه منثور است که متعلّق به طبقات متوسط و پایین جامعه بوده و به گونه ای شفاهی نقل می شده تا آنکه مکتوب شده است. داستان های عامیانه، اصلی بسیار کهن در تاریخ زندگی یک قوم دارند. در این داستان، عیّاران و جوانمردان به همه اصل های اخلاقی، انسانی، اجتماعی و مردمی معتقد و پایبند ند. آیین ها، رسوم و اوصاف اخلاقی این طبقه در جای جای کتاب به تناسب سخن ذکر شده که در این پژوهش مهمترین آنها استخراج و بررسی شده است.
۱۹.

رابطة مفاهیم «فرّه» و «خویشکاری» براساس متون پهلوی و کارکرد اجتماعی آنها در اندیشة سیاسی ایران باستان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: طبقه اجتماعی خویشکاری آفرینش فره نور ایزدی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
تعداد بازدید : 77 تعداد دانلود : 934
بسیاری از واژه هایی که در متون پهلوی به کار رفته است، فارغ از معانی انتزاعی و نظری شان، کارکردی عمل گرایانه در صحنة اجتماعی ایران باستان داشته اند. از مهم ترین این واژه ها، «فرّه» و «خویشکاری» می باشند که ارتباط نزدیکی با یکدیگر داشته و در معنای عملی خود، از کارکردی یکسان برخوردارند؛ متون پهلوی با تأکید بر دینکرد نشان می دهند که این دو واژه نسبت مستقیمی با یکدیگر دارند. درواقع، خویشکاری در هر فرد ظرفیتی از فروغ ایزدی و روشنایی مطلق می باشد که همان فره یزدانی است و به هر آفریده ای به اندازه تاب و توان و انجام خویشکاری آفرینشی او، اعطا می گردد. این نور یا روشنایی، از بهترین نوع خویشکاری از سوی هر فردی حاصل می شود که فرد در جایگاه خویش و در ساختار طبقاتی اش از بهترین کارکردها در جهت نیرومند ساختن عوامل حیات و زندگی بهره می برد و به موجودات مینوی مانندتر می شود و بدین ترتیب، شایسته لقب «فرّه مند» می گردد. شیوه پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و هدف آن که با بررسی منابع دست اول پهلوی و مطابقت آن با ساختار اجتماعی ایران باستان انجام شده، نشان دادن پیوند این دو مفهوم است که در حقیقت، آمیزه ای میان نظر و عمل در نزد فرزانگان ایران باستان بوده است  تا از این طریق بتوان بیشترین بازده و نتایج عینی را از فعالیّت های مردم در جهت پایداری و ثبات بنیان قدرت به دست آورد.
۲۰.

بررسی تاریخ نگاری مسکویه در تجارب الامم با تأکید بر منابع(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تاریخ نگاری تجارب الامم مکتوب مسکویه منابع شفاهی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ نگاری
تعداد بازدید : 398 تعداد دانلود : 860
اگرچه بررسی کارنامه تاریخ نگاری مسکویه منحصر در کتاب تجارب الامم نیست، می توان گفت شاکلة اصلی تاریخ نگاری وی را در بر می گیرد. مسکویه مورخ برجستة سده های چهارم و پنجم هجری از بنیان گذاران تاریخ نگاری انتقادی به شمار می رود که با تألیف آثار خود نگرشی خاص را در تاریخ نگاری اعمال کرده است. شیوه ای که او در تاریخ نگاری استفاده کرده در روند تکوین افق ها و کلیت تاریخ نگاری تأثیری بسزا بر جای گذاشته است. موضوع اصلی این نوشتار شناسایی منابع اطلاعات تاریخ نگاری مسکویه در تجارب الامم است. استفاده از متون منابع ادبی و تاریخی ایران باستان، به کار گرفتن متون تاریخ نگاری اسلامی و استفاده از تحقیقات میدانی چون فراگرفتن اخبار و شواهد تاریخی از شاهدان و ناظران قضایا و تأمل در رویدادهای زمانه، آن هم در ارتباط با تحولات و رخدادهای دوره های تاریخی، از جملة محورهای اصلی منابع و شیوه های ابن مسکویه در کسب اخبار و معرفت تاریخی برای نوشتن تاریخ بوده که وی را میراث دار سنت تاریخ نگاری ایرانی و اسلامی ساخته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان