گروه های ویژه

نمایش ۷۰۱ تا ۷۲۰ مورد از کل ۷٬۶۹۳ مورد.

۷۰۱.

علل و انگیزه های رواج نام های اسلامی در قلمرو شرقی خلافت اسلامی (ایران)(12 ق تا 400 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عباس احمدوند شهرام یوسفی فر محمدحسن بهادری

منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: تغییر نام اسلام در ایران خلافت شرقی نام گذاری در ایران نام های عربی اسلامی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۳۵ تعداد دانلود : ۸۴۲

ورود اسلام به ایران و گسترش این دین، به تدریج، الگوهای گوناگون فرهنگی رایج در این سرزمین را تغییر داد. در این میان، ایرانیان به دلایل گوناگونی چون تعریب یا عربی سازی نام ها، امید به کسب ثروت و قدرت، ترس از فاتحان و بیم جان، و سرانجام از سرِ عقیده و باور به دین جدید اندک اندک نام های ایرانی خود را کنار گذاشتند و الگوهای نام گذاری عربی اسلامی را برگزیدند. این پژوهش به روش تحلیل کیفی انجام شده و نمونه های فراوانی از نام های عربی و اسلامی را از زمان ورود اسلام به ایران تا سال 400 ق بررسی کرده است.

۷۰۲.

بحران سیاسی- اجتماعی کرمان در نیمه دوم قرن ششم و تأثیر آن در مهاجرت اوحدالدین کرمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محرم مصطفوی

منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۰

کلید واژه ها: کرمان سلاجقه کرمان شیخ اوحدالدین کرمانی بحران سیاسی و اجتماعی اصل و نسب اوحدالدین

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۳۸ تعداد دانلود : ۷۱۹

شیخ اوحداالدین حامد بن ابوالفخر کرمانی (635-561) از شعرا و صوفیان مشهور قرن هفتم هجری می باشد که به دلیل بحران های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، خاستگاه اصلی خود کرمان را به قصد بغداد ترک نمود. آغاز دوره فترت سلاجقه کرمان مصادف با حیات کودکی و نوجوانی این شاعر صوفی است که به دنبال مرگ طغرل بن محمد و درگیری های داخلی بین شاهزادگان رخ داد. البته متعاقب این بحران داخلی، حمله خارجی غزها نیز موجب تشدید بحران داخلی و در نهایت منجر به سقوط این خاندان ترک در کرمان شد. در واقع بروز بحران سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شرایط حیات را آنچنان طاقت فرسا نمود که طیف وسیعی از اقشار مختلف جامعه مجبور به جلای وطن شدند. لذا اوحدالدین کرمانی از جمله این افراد بود که در 16 سالگی موطن خود را ترک کرد. در مورد نسب اوحدالدین کرمانی اقوال متفاوتی از سوی مناقب نامه وی و به تبع آن برخی منابع ارایه شده است. مؤلف مناقب نامه خواسته و ناخواسته با انتساب وی به خاندان سلاجقه کرمان به نوعی اقدام به مجعول نمودن نسب این صوفی بزرگ نموده است. در این راستا، برخی آثار نیز بدون دقت نظر در این موضوع و با تکیه بر مستندات بی اساس نسبت به اثبات این مساله اهتمام نموده اند. در رابطه با این صوفی و شاعر بزرگ دو مسأله مطرح است: اول این که وی به چه دلیل مجبور به مهاجرت از کرمان شد؟ دوم این که آیا وی واقعا به لحاظ نسبی می تواند به خاندان سلاجقه کرمان و ترک منتسب باشد یا خیر؟ برای پاسخگویی به دلایل خروج شیخ اوحدالدین از کرمان، با تکیه بر منابع آن عصر اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به عنوان اساسی ترین عامل خروج این صوفی بزرگ، مورد بررسی و نقد قرار گرفته شده است. از سوی دیگر در رابطه با مسأله انتساب وی به خاندان سلجوقی نیز با استناد به منابع دست اول به رد این ادعای بی اساس پرداخته شده است.

۷۰۳.

تفسیر در دین زرتشتی

نویسنده: فیلیپ کرینبروک مترجم: مرضیه بهزادی

منبع: جندی شاپور سال اول بهار ۱۳۹۴ شماره ۱

کلید واژه ها: تفسیر ساسانیان اوستا دین زرتشتی متون پهلوی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ ادیان

تعداد بازدید : ۱۴۱۹ تعداد دانلود : ۵۵۷

تفسیر در دین زرتشتی، به طور اساسی شامل شرح اوستاست. با این حال، زند، نزدیک ترین معادل ایرانی آن، به طور کلی شامل متون پهلوی است که عقیده بر این است که از شرح و تفسیرهای پیرامون کتاب مقدس اوستا گرفته شده است، اما متون قدیمی ای که در دسترس اند، هیچ عبارت اوستایی ای ندارند. تفسیر زرتشتی با تفسیرهای مشابه ادیان دیگر تفاوت دارد چرا که در دین زرتشتی، تفسیر به عنوان بخشی از سنت مذهبی است که تا پیش از دوره ساسانی، در نوشتارها از آن استفاده نمی شد یا استفاده از آن محدود بود. مسلماً در این دوره طولانی که انتقال به صورت شفاهی بود، زند، به زبان فارسی میانه شکل بخشیده و دامنه آن را به نوعی محدود ساخته است. اگرچه سنت متأخرتر، بین متون اوستایی «گاهانی»، «حقوقی» و احتمالاً «مذهبی» تمایز رسمی قائل شده اند، اما به نظر می رسد که تفاوت قابل ملاحظه ای بین تفسیر و شرح پهلوی از گات ها و متون حقوقی، مانند وَندیداد، هیربُدستان و نیرنگستان وجود ندارد. بنابراین، بنا بر هدف این مقاله، همه این متون به عنوان بخشی از تفسیر زرتشتی شناخته می شوند. از آن جایی که در سده ۱۹ و ۲۰ میلادی، آثار زرتشتیان دارای عنصری از تفسیر است و از سوی دیگر، ادبیات تفسیری به معنای دقیق کلمه، وجود نداشته است؛ در اینجا، پدیده تفسیر زرتشتی مدرن، بدون ارجاع دقیق به تک تک متون بررسی خواهد شد.

۷۰۴.

شناسایی و تحلیل بستر آثار سفالی بر مبنای بقایای محیط دفن (بررسی موردی سفالینه های خاکستری منسوب به عصر آهن)

نویسنده: مسعود باقرزاده کثیری حمیدرضا قربانی یاسر نظریه

منبع: پژوه باستان سنجی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلید واژه ها: بستر عصر آهن پتروگرافی سفال خاکستری پلاسمای جفت شده القایی ICP-OES کروماتوگرافی یونی IC

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۲۳ تعداد دانلود : ۷۷۳

در پژوهش حاضر سعی شده است تا به وسیله ی مطالعات آزمایشگاهی بستر و محیط دفن احتمالی پنج نمونه سفال خاکستری عصر آهن متعلق به موزه ی ایران باستان مورد شناسایی قرار گیرد. به همین منظور با شناسایی و اندازه گیری میزان عناصر موجود در رسوبات و بدنه ی سفالی نمونه ها با استفاده از دستگاه طیف سنج نشری پلاسمای جفت شده ی القایی (ICP-OES) سعی در شناخت بستر احتمالی آن ها شد. همچنین برای شناسایی آنیون های موجود در رسوبات سفالینه ها، از دستگاه کروماتوگرافی یونی (IC) استفاده گردید. نتایج نشان دادند که میزان عناصر موجود در نمونه MB-1 و MB-2 و نیز هم بستگی معنی دار برخی از عناصر خاص بیش ترین نزدیکی را به بستر قبرستان دارد. همچنین، بر اساس غلظت بالای کربنات کلسیم در تجزیه ی شیمیایی رسوبات نمونه MB-3 می توان آن را به بافت آشپزخانه و یا کف منطقه ی مسکونی نسبت داد. در مورد نمونه های MB-4 و MB-5 نیز که نتیجه ی شناسایی عناصر حاکی از بستر همسان برای آن هاست وجود عناصری نظیر پتاسیم، منیزیم، آهن، تیتانیوم و هم بستگی مثبت آن عناصر با یکدیگر و نیز هم بستگی منفی پتاسیم و منیزیم با سیلیسیوم نشان دهنده ی بافت های مرتبط با آتش، چون اجاق و کوره است. نتایج مطالعات میکروسکوپی نوری پلاریزان (PM) نیز نشان داد که همبستگی و شباهت ساختاری نزدیکی بر مبنای نوع تمپر با سفالینه های خاکستری عصر آهن دارند که تمپر به کار رفته در زمینه ی رسی تمامی نمونه های مورد مطالعه معدنی بوده و بافتی نسبتاً یک دست و همگن دارند.

۷۰۵.

نقش و جایگاه مشایخ طریقت در تحولات اجتماعی تاریخ معاصر کردستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علیه جوانمردی نصرالله پورمحمدی املشی

منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۸)

کلید واژه ها: تصوف کردستان نفــوذ اجتماعی دورة معاصر مشایخ طریقت

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۲۸۱ تعداد دانلود : ۲۵۹۸

سلسله های صوفیانه بعد از تأسیس در کردستان، فضای اجتماعی بخش قابل توجهی از جامعه را تحت تأثیر قرار دادند. تحقیق حاضر از شیوه ی پژوهش کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی در صدد بررسی چرایی و چگونگی جایگاه و نفوذ طریقت های تصوف بر جوامع کردنشین که مسئله محوری این پژوهش است، می باشد. بزرگان این طریقت ها در کردستان به واسطه ی حمایت مردم از آن ها و همچنین با حذف حکومت های محلی در راستای افزایش نفوذ و اعتبار سیاسی و اجتماعی خود در عرصه های گوناگون اقدامات بسیاری انجام دادند. نتیجه ی این پژوهش نشان می دهد این مشایخ با حکام و فرمانروایان رابطه ی دوسویه داشته و پیوسته به خاطر منافع خود در پی جلب رضایت طرف دیگر بودند. نفوذ سیاسی و اجتماعی؛ برخورداری اقتصادی را برای آنان به همراه داشت به طوریکه روز به روز بر تعداد مریدانشان افزوده می شد و در نتیجه زمینه نفوذ بیشتر را برای شیوخ در صحنه ی اجتماع فراهم می کرد.

۷۰۶.

پندنامه یحیویه؛ دریچه ای به افکار و اندیشه های امیرنظام گروسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: عباس قدیمی قیداری مرتضی خسروپناه

منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۱

کلید واژه ها: اندیشه سیاسی عصر قاجار پندنامه یحیویه امیرنظام گروسی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات

تعداد بازدید : ۱۶۰۵ تعداد دانلود : ۵۷۹

پندنامه یحیویه اثر حسنعلی خان امیرنظام گروسی از رجال دوره ناصری یکی از آثار اندرزنامه ای عصر قاجاریه به شمار می آید. بررسی، بازخوانی و تحلیل آن به منظور تعیین جایگاه این اثر در سنت اندرزنامه نویسی ایران و آشنایی با افکار و اندیشه های مولف آن، اهداف این پژوهش را تشکیل می دهد. اهمیت آن در ضرورت شناخت سیر تحولات فکری، سیاسی دوره قاجاریه است. در دوره قاجاریه با اینکه شاهد برخی رویکردهای باستانگرایی، ملی گرایی و یا ضد عربی–اسلامی هستیم اما پند نامه یحیویه برخلاف این روند دارای رویکردی اسلامی است. رویکرد اسلامی پندنامه یحیویه نشانه آشکار تحول فکری دراندیشه ایرانشهری دردوره قاجاریه است. این اثر با حفظ قالب اندرزنامه ای و با استفاده از این زبان توانسته است مفاهیم، آموزه ها و تعلیمات اعتقادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی ، ادبی و نظامی مورد نظر خود را به مخاطب القاء نماید. روش گردآوری داده ها کتابخانه ای است. در این مقاله متن پند نامه یحیویه به عنوان یک متن اندرزنامه ای مورد بررسی وتحلیل قرارگرفته است.

۷۰۷.

بررسی اوضاع مطبوعات ایران پس از سقوط رضاشاه تا کودتای 28 مرداد 1332

نویسنده: کبری بیرگانی قربانی محمدرضا علم

منبع: جندی شاپور سال اول زمستان ۱۳۹۴ شماره ۴

کلید واژه ها: پهلوی رضاشاه مطبوعات محمدرضاشاه

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۲۹۵۲ تعداد دانلود : ۱۴۳۵

در دورهٔ قاجار مطبوعات، ابزاری در جهت حمایت از دولت و عمال آن بود باوجوداین روزنامه هایی نیز بودند که به نقد دولت های وقت می پرداختند. مطبوعات که در وقوع انقلاب مشروطه نقش مهمی ایفا نمودند و به «رکن چهارم مشروطیت» معروف گردیدند، تا هنگام به قدرت رسیدن رضاشاه باوجود فشارهای زیادی که متحمل شدند نسبتاً پررونق بودند. هنگامی که رضاشاه زمام امور کشور را به دست گرفت نشریات در یک فضای رعب و وحشت فرو رفتند زیرا رضاشاه از نقش و تأثیر مطبوعات در شکل دادن به اذهان مردم و جامعه آگاه بود. با فروپاشی دیکتاتوری رضاخان در شهریور 1320 فضای نیمه باز سیاسی در کشور به وجود آمد. مطبوعات از این فضا تأثیر پذیرفتند و به گونه ای از آزادی دست یافتند که در دوره های قبل کمتر مشاهده شده بود. محتوای نشریات انتقادی تر و تعداد آن ها بیشتر گردید، احزاب زیادی در این دوره تشکیل شد و هرکدام نشریه ای را تأسیس کردند که از مواضع آن ها حمایت می کرد، دول متفق نیز رقابت خود را به صحنهٔ مطبوعات ایران کشاندند و دو جبهه یکی به طرفداری از شوروی و دیگری متمایل به غرب تشکیل شد. در این پژوهش که به روش کتابخانه ای و به شیوهٔ توصیفی و تحلیلی گردآوری شده است، برآنیم که اوضاع مطبوعات ایران پس از سقوط رضاشاه تا کودتای 28 مرداد 1332 را بررسی کنیم تا نشان دهیم که عواملی همچون خفقان و دیکتاتوری دوره رضاشاه، سیاست مداراجویانهٔ محمدرضاشاه، ضعف و سستی کابینه ها و خلأ قدرت مرکزی، جنگ و دخالت بیگانگان در امور کشور سبب آزادی نسبی مطبوعات در این دوره بودند.

۷۰۸.

بررسی و تحلیل پراکندگی بیماری های وبا و طاعون در ایران و تأثیر آن ها بر گسترش بحران های اجتماعی 1264-1210 ﻫ. ق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی اکبر جعفری نسرین فروغی

منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۱

کلید واژه ها: فقر قاجاریه شورش کاهش جمعیت وبا طاعون

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ پزشکی

تعداد بازدید : ۲۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۰۸۴

وبا و طاعون از جمله بیماری های مهلک و ویرانگری است، که بارها در سده سیزدهم هجری قمری در نقاط مختلف ایران شایع شد و تلفات و خسارات فراوانی از خود به جای گذاشت. این دو بیماری تا حدود نزدیک به یک سده پس از 1236ه. ق همه گیری آن در ایران به طور جدی قربانی می گرفت. همه ساله تعداد زیادی کودک و پیر و جوان این سرزمین از بین می رفتند، اما کوچکترین اقدامی برای مقابله یا حتی کاهش بیماری ها برداشته نمی شد. اهمیت این غفلت و بی توجهی کارگزاران نسبت به این بحران عظیم زمانی بیشتر آشکار می شود که به تلفات ناشی از فراگیری این بیماری ها توجه نمائیم. در مواردی تا یک سوم منطقه ای به علّت ابتلا به این بیماری ها فوت می کردند. فقدان امکانات بهداشتی و قرنطینه بیماران مهم ترین علت فراگیری این بیماری ها بود و مهم ترین پیامدش، کاهش جمعیت ایران عصر قاجار بود. علاوه بر این، در موردی اعتراض و شورش های محلی نسبت به حاکمان به دلیل بی توجهی آن ها به وضع مردم در این دوره دیده می شود. این بحران های اجتماعی اگر چه با مسائل دیگری پیوند می خورد، لیکن ریشه بسیاری از آن ها در همین بی توجهی ها قرار داشت. بر این اساس، این پژوهش با هدف بررسی آماری و اطلاع یابی از پراکندگی بیماری های وبا و طاعون در نیم قرن اول حاکمیت قاجارها در ایران، درصدد است تا به این سؤال پاسخ دهد که: «شیوع بیماری های طاعون و وبا در ایران در نیم قرن اول حکومت قاجارها، چه تأثیری بر گسترش بحران های اجتماعی داشت؟» پژوهش به شیوه توصیفی- تحلیلی به این موضوع می پردازد.

۷۰۹.

عبدالغفار نجم الملک و نقش او در دورة گذار از دانش جغرافیای سنتی به جغرافیای نوین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم ثقفی

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۹۸)

کلید واژه ها: تدریس قاجار کتاب جغرافیا دارالفنون نجم الملک

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۰۴۵ تعداد دانلود : ۴۶۰

هدف پژوهش: این پژوهش بر آن است تا با بررسی متون تألیفی و فعالیت های علمی نجم الملک در زمینة جغرافیا، به روشن شدن دورة مهمی از تحولات کشور، یعنی دورة گذار دانش جغرافیای سنتی به دورة نوین بپردازد و نقش او را در این انتقال مورد ارزیابی تاریخی قرار دهد. روش/رویکرد پژوهش: روش تحقیق این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و به شیوة اسنادی و کتابخانه ای است و در ادامه، اطلاعات گردآوری شده، سازماندهی و تجزیه و تحلیل شده است. یافته ها و نتیجه گیری: همزمان با تأسیس دارالفنون، آموزش علوم نظامی، نقشه نگاری و جغرافیای مدرن در ایران آغاز شد و پس از هفت سال، نخستین گروه از محصلان دارالفنون، فارغ التحصیل شدند. نجم الملک یکی از این دانش آموختگان بود که به مدت چهار دهه، به عنوان نخستین معلم ایرانی علوم ریاضی و جغرافیای جدید در کنار سایر معلمان فرنگی به تدریس و نگارش کتاب های درسی در دارالفنون پرداخت. علاوه بر تدریس، نجم الملک، بانی خدمات علمی بسیاری بود. نخستین سرشماری علمی، ساخت کرة جغرافیایی جواهرنشان، تدوین نخستین اطلس جغرافیایی و ترسیم نقشة دارالخلافه، بخشی از دستاوردهای علمی او در شاخه های مختلف جغرافیای انسانی و جمعیت، طبیعی، و سیاسی به شمار می آید که نقش مهمی در شکل گیری و گسترش جغرافیای جدید در ایران داشته است.

۷۱۰.

ارزیابی مدیریت خطر در موزه های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی، و گردشگری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: فهیمه باب الحوائجی زهرا ابوالفتحی

منبع: گنجینه اسناد سال بیست و پنجم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۹۸)

کلید واژه ها: مدیریت خطر موزه ها سازمان میراث فرهنگی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی

تعداد بازدید : ۹۹۴ تعداد دانلود : ۵۹۲

هدف: پژوهش حاضر، با هدف تبیین وضعیت مدیریت خطر در موزه های سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی، و گردشگری انجام شد. روش/ رویکرد: پژوهش به روش پیمایشی توصیفی انجام شده و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است. جامعة پژوهش، شامل80 نفر از مسئولان و مدیران موزه های وابسته به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی، و گردشگری در سطح کشور است. روایی پژوهش حاضر صوری است و ضریب پایایی پرسشنامه85درصد است. یافته ها ی پژوهش: آثار فلزی، بیشترین شیء موزه ای موجود در موزه های مورد بررسی است(66/56 درصد). عمر ساختمان دو سوم موزه ها(80درصد) بیش از 30 سال و 60درصد ساختمان موزه ها جزء آثار تاریخی هستند. همچنین، 7/91 درصد ساختمان موزه های مورد پژوهش بیمه نشده بودند. تمامی موزه ها (100درصد) در منطقه ای واقع شده اند که مورد تهدید بلایای طبیعی یا دیگر انواع خطر ها هستند و 7/71 درصد آنها فاقد برنامة مدون کنترل خطر بودند و از برنامه های آموزشی ضروری در حوزة مدیریت خطر به طور مستمر استفاده نمی شود. عدم پوشش بیمة ساختمان و مجموعة موزه ها، عدم برنامة مدون کنترل خطر، عدم ارتباط مؤثر و مستمر با افراد و سازمان های متخصص در حوزة مدیریت خطر، و عدم پیش بینی بودجة لازم از جمله مشکلات و موانع موجود مدیریت خطر در این موزه ها بود. نتیجه گیری: فرآیند اجرای مدیریت خطر در موزه های مورد پژوهش در شرایط مناسبی نیست. تشکیل کمیتة ملی آسیب شناسی و امکان سنجی شرایط اجرای فرآیند مدیریت خطر، تدوین برنامه های آموزشی مستمر، تدوین برنامة کنترل خطر برای موزه ها، تشکیل کارگروه تخصصی جهت امور بیمه ای موزه ها، و عضویت در شبکه های مختلف ملی یا منطقه ای مدیریت خطر جهت استفاده از خدمات خاص این سازمان ها از اهم راهکارهای پیشنهاد شده است.

۷۱۱.

نقش خاندان مهران در تحولات سیاسی ایران در دوران ساسانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نجم الدین گیلانی علی اکبر کجباف فریدون اللهیاری

منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۶)

کلید واژه ها: تحولات سیاسی بهرام چوبین خاندان های کهن خاندان مهران فروپاشی ساسانیان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۹۷۱ تعداد دانلود : ۳۰۴۸

خاندان های کهن به علت داشتن املاک و رعایای فراوان و همچنین لیاقت و شجاعت در فن جنگاوری و سوارکاری، در طول تمام سلسله های ایران باستان، در موفقیت ها و ناکامی های سلسله های ایران باستان تأثیر مستقیم داشتند. خاندان مهران نیز یکی از اعضای همین خاندان های بزرگ بود که در زمان ساسانیان توانستند همچنان موقعیت خود را حفظ کنند و در تحولات سیاسی این سلسله نقش فعال و مؤثری داشته باشند. خاندان مهران همانند دیگر خاندان های کهن، از پایه های اصلی دولت ساسانی بودند و جایگاه ممتازی در ساختار سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی کشور داشتند و مناصب کشوری و لشکری فراوانی در این دوره بر عهده داشتند. در این مقاله تلاش شده با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع به نقش خاندان مهران در تحولات سیاسی ایران در دوران ساسانی پرداخته شود.

۷۱۲.

وضعیت علوم غریبه پس از حمله مغول بررسی موردی آثار ملاحسین واعظ کاشفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مصطفی گوهری محمدعلی کاظم بیکی

منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۹۵

کلید واژه ها: تیموریان علوم غریبه ملاحسین واعظ کاشفی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات

تعداد بازدید : ۹۵۵ تعداد دانلود : ۶۲۳

علوم غریبه پس از حمله مغول در ایران رواج فوق العاده ای یافت. شکست های پی در پی از اقوام بیگانه در این گروش عام، نقش عمده ای داشت. این موضوع موجب رسوخ برخی باورها در میان مردم گردید که عده ای از آنها را می توان از اسباب انحطاط فکری ایرانیان و از موانع رشد و پیشرفت علوم طبیعی (تجربی) دانست. ملاحسین واعظ کاشفی که یکی از وعّاظ خوش نام و علمای دینی کثیرالتالیف این دوره بود در گسترش و رواج این علوم نقش عمده ای ایفا کرد. او در آثار خود کوشید دانش خود را در این زمینه در اختیار توده مردم قرار دهد. محتوای آثار او نشان می دهد باورهایی همچون محتوم بودن سرنوشت، تسخیر اجنّه و سایر نیروهای غیبی برای رفع حوائج مادی، متوسّل شدن به ستارگان برای آگاهی از سرنوشت خود و سپس پناه بردن به اوراد و طلسمات و ادعیه ساختگی برای دفع شومی این حوادث، در آن روزگار امری کاملا پذیرفته شده و عادی بود.

۷۱۳.

پژوهشی مقدماتی بر سیمای اقتصادی کهگیلویه و بویراحمد در دوران اسلامی بر اساس شواهد باستان شناختی و منابع تاریخی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: حسین سپیدنامه احمد صالحی کاخکی احمد آزادی

منبع: پیام باستان شناس سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۳ 103 - 122

کلید واژه ها: کهگیلویه و بویراحمد دوران اسلامی زیست بوم راه ارتباطی شهر

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی

تعداد بازدید : ۵۱ تعداد دانلود : ۵۸

منابع تاریخی و داده های باستان شناسی سهم مهمی در روشن نمودن اوضاع اقتصادی یک منطقه در دوران باستان دارند. امروزه جایگاه اقتصادی منطقه کهگیلویه و بویراحمد در دوران اسلامی بدلیل شمار اندک پژوهش های تاریخی و باستان شناسی کمتر شناخته شده است. بررسی اوضاع اقتصادی منطقه کوهستانی کهگیلویه و بویراحمد و تأثیر موقعیت جغرافیایی و طبیعی بر معیشت ساکنین آن در دوران اسلامی مهمترین هدف این پژوهش است. نتایج این پژوهش با بهره بردن از داده های بررسی های باستان شناختی و منابع نوشتاری کهن بدست آمده است. پژوهش حاضر به زیست بوم و سیستم معیشتی کوچ نشینان، شهرها به عنوان مراکز تجاری و راههای درون و برون منطقه ای به عنوان زیربنای توسعه تجارت و رونق اقتصادی این منطقه پرداخته است کهگیلویه و بویراحمد بدلیل تنوع آب و هوایی، کوهستانی بودن، رودخانه های متعدد و پوشش گیاهی متنوع، شرایط مساعدی را برای زندگی کوچ نشینی در طول تاریخ فراهم آورده است. شیوه معیشتی کوچ نشینی مردمان این منطقه طی سده های متأخر اسلامی، عمدتا مبتنی بر دامداری بوده است که افزون بر خودبسندگی در تأمین نیازهای ضروری، منجر به عرضه محصولات به شهرهای بهبهان اردکان شهرضا بنادر دیلم و گناوه و واردات برخی از نیازها از این شهرها می شد. بر اساس منابع تاریخی و شواهد باستان شناختی، این منطقه در دوران اسلامی شاهد پیدایش و رونق شهرهایی چون زیز، گنبد ملغان و دهدشت و دو مسیر برون منطقه ای خوزستان به فارس و خوزستان به اصفهان بوده است زیست بوم غنی نیز اهمیت راه های برون منطقه ای و شهرهای آن را دو چندان کرده بود، به طوری که محصولات این منطقه علاوه بر شهرهای همجوار به کشورهای دوردست نیز فرستاده می شد.

۷۱۴.

بررسی انتقادی دیدگاه ها درباره مذهب ناصر کبیر و خاندان او(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: سید علی موسوی نژاد سید اکبر موسوی تنیانی

منبع: تاریخ اسلام سال شانزدهم تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۶۲)

کلید واژه ها: امامیه زیدیه ناصر کبیر ناصر اطروش خاندان ناصر کبیر

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۱۷۵ تعداد دانلود : ۸۱۳

نوشتار پیش رو، در پی بررسیِ انتقادی نظرگاه های نایکسان درباره مذهب ناصر کبیر و خاندان وی است. در این باره، دو دیدگاه وجود دارد؛ گروهی از نویسندگان در سده های متمادی، با گرایش های اعتقادی مختلف و از طیف های گوناگون فکری و علمی، او را پیرو مذهب زیدیه شمرده اند و در مقابل، گروهی دیگر از نویسندگان امامی که بیشتر از قرن دهم هجری به بعد هستند، با استناد به پاره ای از گزاره ها، او را عالمی امامی مذهب معرفی کرده اند. با بررسی تحلیلی گزاره ها و شواهد تاریخی و نیز آثار و آرای ناصر کبیر، درمی یابیم که دیدگاه گروه نخست، به صواب نزدیک تر است. در زمینه مذهب خاندان ناصر کبیر نیز می توان گفت اگرچه برخی منابع به مذهب امامی ایشان تصریح کرده اند، ولی با بررسی قراین و شواهد تاریخی، به احتمال قوی، سایر افراد دودمان ناصر کبیر نیز به مذهب زیدیه باورمند بوده اند

۷۱۵.

نقش عَمّار بن یاسر در دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی صدر اسلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: اصغر منتظرالقائم

منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۷

کلید واژه ها: دگرگونی فرهنگی عمّار بن یاسر دگرگونی اجتماعی در اسلام اُسوه ایثار

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۶۱ تعداد دانلود : ۵۰۶

عَمّار بن یاسر یکی از یاران رسول خدا (ص) بود که در دوران دعوت مخفیانة عصر بعثت اسلام آورد. خانواده او از سوی اشراف مشرک مکّه به سختی شکنجه می شدند، بسانی که پدر و مادر وی در راه اسلام شهید شدند و خودش نیز چنان شکنجه می شد که هیچ یک از یاران رسول خدا (ص) به اندازة وی در راه اسلام شکنجه نشدند. عمّار در حیات خود ایمان و یقین کامل به خدای متعال داشت، آن گونه که رسول خدا (ص) وی را پیوسته همراه حق می دانست. عَمّار شناختی عمیق از اسلام داشت و بصیرت و معرفت کامل وی سبب شده بود تا فتنه ها را به خوبی بازشناسد و حقیقت را تبیین نماید و در فراز و نشیب حوادث مواضعی ثابت اتخاذ کند. به همین سبب در دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی مکه و در تضعیف موقعیت مشرکان و گسترش اسلام در این شهر نقش مهمی داشت. عمار در دروه هجرت همواره مدافع اسلام و در تمامی غزوات شرکت فعال داشت. پس از رحلت رسول خدا(ص) وی در عصر سه خلیفه اول از اهل بیت حمایت کرد و از مخالفان بیعت با خلیفه اول بود. وی در روزگار خلیفه دوم مدتی استاندار کوفه بود و در دوره عثمان جزو معترضان به شیوه حکمرانی وی بود و از سوی وی شکنجه شد. عمار در روزگار خلافت امام علی(ع) جزو حامیان سرسخت آن حضرت بود و در جنگ جمل و صفین از وی حمایت کرد و در این راه به شهادت رسید. بدین سان عمار در دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی صدر اسلام تاثیر فراوان داشت روش تحقیق در این مقاله توصیفی تحلیلی و روش جمع آوری مطالب به صورت کتابخانه ای با استفاده از منابع درجه اول تاریخ نگاری اسلامی است. فرضیة مقاله آن است که عمّار بن یاسر در دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی صدر اسلام وتثبیت موقعیت و نظریه امامت الهی اهل بیت تأثیر فراوان داشت.

۷۱۶.

گمانه زنی تپه کلین کبود شهرستان مریوان(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: سیروان محمدی قصریان اقبال عزیزی علی بهنیا

منبع: پیام باستان شناس سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲۳ 43 - 56

کلید واژه ها: تپه کلین کبود شهرستان مریوان دوره اشکانی سفال کلینکی تدفین خمره ای

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی

تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۵۹

شناسایی آثار زیادی از دوره اشکانی در شهرستان مریوان این شهرستان را به یکی از مهم ترین مناطق استان کردستان در جهت مطالعات آثار این دوره تبدیل کرده است. از این میان، تپه کلین کبود با مساحتی در حدود چهار هکتار و ارتفاع نه متر از سطح زمین های اطراف در دشت مریوان از جمله شاخص ترین محوطه های شناسایی شده دوره اشکانی در استان کردستان است. ابعاد قابل توجه تپه به عنوان یکی از بزرگترین محوطه های دوره اشکانی استان، موقعیت آن در مرکز دشت مریوان، دسترسی به راه های ارتباطی و منابع آبی و نیز عوامل دیگری از جمله به دست آمدن قطعات سفال شاخص این دوره نظیر خمره های دوره اشکانی نیز سفال های کلینکی در گمانه های کاوش شده و پراکنش زیاد قطعات آجر و جوش کوره در سطح محوطه نشان می دهد که تپه کلین کبود نمی تواند به عنوان استقراری معمولی از دوره اشکانی در دشت مریوان به حساب آید. گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم تپه اولین قدم در راستای حفظ و صیانت این اثر کلیدی در راستای مطالعات آتی دوران تاریخی استان کردستان محسوب می شود.

۷۱۷.

جایگاه جابر بن حیان در اندیشه کراوس و سزگین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سیده فاطمه محدث طاهره عظیم زاده تهرانی

منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ششم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۲۰

کلید واژه ها: کیمیا جابر بن حیان سزگین کراوس امام جعفر صادق (ع)

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۴۳۲ تعداد دانلود : ۵۸۶

ابوعبدالله جابر بن حیان بن عبدالله کوفی (200 103 ق / 815 721 م)، دانشمند بزرگ شیمی در جهان تشیع و شخصیتی مورد بحث و جدل و موجد آرا و عقاید متفاوت و متعارض نزد شرق شناسان، ازجمله مهم ترین شخصیت ها در تاریخ علوم اسلامی می باشد. دو تن از شرق پژوهان که درباره وی تحقیق بسیاری داشته و نظریات متفاوت ارائه داده اند، پاول کراوس و فؤاد سزگین می باشند. این مقاله درصدد بررسی نظرات این دو و دلایل آن درباره جابر می باشد؛ به این منظور ابتدا به معرفی جابر پرداخته، سپس به دیدگاه های کراوس و سزگین درباره او می پردازد.

۷۱۸.

بررسی پدیده راهزنی در سده هشتم هجری با تأکید بر روایات صفوه الصفا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: یزدان فرخی هوشنگ خسروبیگی

منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱۰

کلید واژه ها: گروه اجتماعی راهزنی صفوه الصفا شیخ صفی الدین مریدان حرامیان

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۳۲۹ تعداد دانلود : ۷۲۴

فعالیت راهزنان به دلیل ماهیت این گروه همواره در سایه ابهام باقی مانده است. در صورتی که ماهیت راهزنان هر چه بوده باشد، به عنوان یکی از گروه هایی که با فعالیت های خود بخش های تمدنی و اقتصادی و به طورکلی امنیت جامعه و اقتدار حکمرانان را تحت تأثیر قرار می دادند، قابل بررسی و ملاحظه است. علاوه بر این روزگار حکمرانی مغول ها به ویژه در اواخر دوره ایلخانی در ایران دوره ویژه ای از جهت رشد و افزایش شمار گروه های راهزنی و شیوع مسأله راهزنی محسوب می شود. از طرفی نیز مطالب اطلاعات متون تاریخ نگاری تاریخ میانه ایران و اسلام از جهت توجه به این گروه بسیار اندک بوده و هرگونه تحقیق درباره راهزنان و سایر مباحث اجتماعی مرتبط با آنان مستلزم توجه به متون دیگری نظیر متون ادبی، عرفانی است. در این میان صفوه الصفا عنوان یکی از تألیفات مهم تذکره ای در دنیای تصوّف در اواخر عهد ایلخانی، در لابلای مطالب خود اطلاعاتی در مورد وضعیت و تشکیلات درونی راهزنان در دسترس قرار می دهد که تاکنون مورد توجه شایسته محققان قرار نگرفته است. هدف این مقاله بررسی روایات متعدد صفوه الصفا درباره پدیده راهزنی و تحلیل آن ها به منظور شناخت حیات و فعالیت های تشکیلات راهزنان است.

۷۱۹.

نقد و بررسی برخی از ژرف ساخت های اسطوره ای اسفندیار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمود رضایی دشت ارژنه

منبع: مطالعات ایرانی سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۸

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۹۱۱ تعداد دانلود : ۶۸۴

۷۲۰.

بررسی دیوان سالاری ایلخانان با تکیه بر تشکیلات قضایی

نویسنده: محمدرضا رحمتی فاطمه نجفی

منبع: تاریخنامه خوارزمی سال سوم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلید واژه ها: ایلخانان مغولان دیوان سالاری دیوان قضاء

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۵۷۰ تعداد دانلود : ۱۶۳۶

هدف از این پژوهش بررسی دیوان سالاری ایلخانان با تکیه بر تشکیلات قضایی در این دوران می باشد. لذا این تحقیق از طریق بررسی ساختار دیوان قضایی دوره ایلخانان، از جمله نحوه انتصاب، میزان اختیارات، حوزه نفوذ و غیره تلاش می کند تا به شناخت دقیق تحولات قضایی آنان دست یابد. با وجود این، یافته های پژوهش حاکی از آن است که تشکیلات دیوان سالاری ایران در عهد حاکمیت مغولان دستخوش دگرگونی های قابل توجهی گردید. در این میان تسلط مغولان و تأسیس سلسله ایلخانی منجر به ورود سنت ها و عناصر جدیدی در تشکیلات قضایی ایلخانان شد که از ختاییان و همچنین یاسای چنگیزخان، اقتباس شده بود. این عوامل جدید به واسطه حاکمیت سیاسی مغولان، بر تشکیلات قضایی ایران تأثیر بسزایی گذاشت.

درخت حوزه‌های تخصصی