درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۱۴۱ تا ۴٬۱۶۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۴۱۴۱.

مدْرَسیان عثمانی و بازیابی نفوذ سیاسی آنها در عهد مراد دوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هفتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۶ 79-102

کلید واژه ها: عثمانیان مراد دوم مدرسیان عثمانی طبقه علمیه شیخ الاسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۷ تعداد دانلود : ۳۴۷
مقام وزارت عظمی در دوره عثمانی همواره به مدرسیان برخاسته از طبقه علمیه اختصاص داشت. در پی تحولات پس از جنگ آنقره (802/1402م)، فردی از طبقه غلامان (قوللر) عهده دار این منصب شد. از این رو مدرسیان در روزگار مرادم دوم (حک. 824-848/ 1421-1444م و 850-855/ 1446-1451م) برای تجدید نفوذ سیاسی پیشین خود اقدام کردند. آنها با بهره گیری از تحولات اوایل سلطنت این سلطان، بایزید پاشا وزیر اوّل غیرمدرسی را از پیش روی خود برداشتند و با حمایت همه جانبه از جندرلو ابراهیم پاشا، وزارت عظمی را به طبقه مدرسی باز گرداندند. علاوه بر این، مراد دوم و دولتمردان، با تشویق مدرسیان، مدارس باشکوهی در بروسه و ادرنه تأسیس کردند و موقوفه های چشم گیری به آنها اختصاص دادند. در پی این اقدامات زمینه مناسبی برای گسترش آموزش مدرسی و تکامل طبقه علمیه فراهم شد. با ظهور و رسمی شدن نهاد شیخ الاسلامی، نفوذ مدرسیان شکل ملموس تری به خود گرفت. چنان که به فتوی شیخ الاسلام، حروفیان حاضر در شهر ادرنه قتل عام شدند. بنابر یافته های این پژوهش که با رویکرد تحلیلی انجام گرفته، مدرسیان، در دوره مورد بحث نفوذ سیاسی پیشین خود را تجدید کردند و آن را تا زمان فتح استانبول (857/1453م) استمرار بخشیدند.
۴۱۴۲.

جریان های فکری مؤثر بر تاریخ نگری بلاذری در أنساب الأشراف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هفتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۲۷ 87-108

کلید واژه ها: أنساب الأشراف بلاذری تاریخ نگاری اسلامی تاریخ نگری اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۳ تعداد دانلود : ۵۰۷
أنساب الأشراف بلاذری از برجسته ترین آثار تاریخی سده سوم، با وجود روایت های پرشمار و مهمی که درباره وقایع صدر اسلام دارد، به طور شایسته مورد توجه محققان قرار نگرفته است. برخلاف رویکرد دینی بیشتر مورخان سده های نخستین به تاریخ، بلاذری پایبندی چندانی به تمام محورهای اندیشه اهل سنت ندارد. بر این اساس، در پژوهش حاضر تلاش شده تا با بررسی روایت های أنساب الاشراف و مقایسه آن با آثار مورخان هم عصر، جریان های فکری مؤثر بر تاریخ نگری بلاذری مورد شناسایی و ارزیابی قرار گیرد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که بلاذری با وجود پایبندی به برخی عقاید اهل سنت همچون مشروعیت خلیفه، نظریه «عدالت صحابه» را قبول ندارد و به تفصیل از وقایع اختلاف برانگیزی چون سقیفه، قتل عثمان، جنگ جمل و نظایر اینها بحث می کند. به علاوه، او در تنظیم مطالب کتابش متأثر از نسب نگاران پیش از خود است و شاعر بودنش نیز سبب توجه ویژه او به مسائل ادبی همچون شعر و داستان شده است؛ به طوری که می توان أنساب الأشراف را از منابع مهم ادبیات عرب دانست. فصل بندی برخی مطالب أنساب الأشراف به تأسی از اخباریان صورت گرفته است؛ هرچند بلاذری برخلاف ایشان، به جای قصص به اخبار اجماعی اصالت داده است. ارتباط بلاذری با دربار عباسی به عنوان «ندیم» و «کاتب» نیز در ارائه تصویری مثبت از بنی عباس و گزینش برخی روایت ها نمایان است.
۴۱۴۳.

تجارت مسلمانان و عوامل موثر بر رونق و توسعه ی آن تا پایان عصر اول عباسی

نویسنده:
منبع: تاریخ نو تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۹

کلید واژه ها: بازار راه کالاها بازرگانان مسلمان تجارت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۳۳۹ تعداد دانلود : ۴۱۱۵
هدف اصلی این مقاله بررسی تجارت مسلمانان و عوامل پیشرفت آن در جامعه اسلامی در طی قرون اول تا سوم هجری می باشد. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که تجارت از ارکان مهم اقتصاد است. پژوهش درباره ی فعالیت های اقتصادی مسلمانان به ویژه در قرون اولیه ی اسلام اهمیت بسیاری دارد. گسترش اسلام در سرزمین های دوردست تحولات اقتصادی مهمی را طی قرون اول تا سوم هجری به دنبال آورد و سرزمین های اسلامی را به یکی از مراکز مهم تجاری دنیای آن روز بدل نمود. تجارت مکه مقارن ظهور اسلام از رونق بالایی برخوردار بود. در قرن اول مسلمانان مشغول گسترش قلمرو اسلامی بودند. تجارت بیشتر در این دوره جنبه داخلی داشت. از اوایل قرن دوم تجارت در توسعه اقتصادی جامعه ی اسلامی نقش مهمی پیدا کرد و به تدریج در سرزمین های اسلامی رونق یافت. به-طوری که از اواسط قرن دوم جنبه ی جهانی یافت. عواملی چون گسترش قلمرو اسلامی، روابط با سرزمین های دیگر، افزایش جمعیت و تولیدات، بازارها، اصناف، گسترش ضرب سکه و ایجاد شرکت های تجاری به رشد اقتصادی جامعه اسلامی کمک کرد و در شکوفایی و پیشرفت بازرگانی موثر بودند.
۴۱۴۴.

واکاوی نقش و جایگاه کمپانی برادران تومانیانتس در وضعیت اقتصادی-تجاری ایران عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و هفتم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۱۰۷)

کلید واژه ها: قاجار روسیه وابستگی اقتصادی تومانیانتس صرافی و بانکداری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۸۳ تعداد دانلود : ۸۹۱
ایران دوره قاجار درنتیجه برخورد مستقیم با دنیای بیرونی و به خاطرِ داشتن موقعیت مناسب تجاری، گامی به نظام اقتصاد جهانی نزدیک تر و کشور به بازاری برای فروش کالاهای خارجی تبدیل شد. تغییر در مسیرها و طرف های تجاری ایران قرن نوزدهم، نقش و کارکرد تجار و صرافان، ازجمله تومانیانتس را گسترش داد. کمپانی برادران ارمنی تومانیان ازجمله نهادهای اقتصادی ای بود که با فعالیت در زمینه های مختلف حمل ونقل و تأسیس تجارت خانه، امور رفاهی و عمرانی، صنایع، بانکداری، و کشاورزی –به ویژه در نیمه شمالی کشور و با روسیه تزاری– در امور اقتصادی کشور فعالیت می کرد. هدف:هدف این پژوهش تبیین عملکرد کمپانی برادران تومانیانتس در ساختار اقتصادی- تجاری ایران دوره قاجار و نقش آنان در وضعیت سرمایه داری کشور است. روش و رویکرد:این پژوهش با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسناد آرشیوی تهیه شده است. یافته ها و نتایج:کمپانی تومانیانتس فعالیت گسترده اقتصادی، توان مالی بالا و همین طور استقلال نسبی داشت؛ ولی برخی عوامل از قبیل بی ثباتی و ضعف سیاسی-اقتصادی، فقدان حمایت دولتی، تمایل نداشتن به سرمایه گذاری، سلطه رقبای خارجی، نگرش استعماری غرب، و فقدان سیاست گذاری روشن اقتصادی مانع از آن شد که این کمپانی نقش تأثیرگذاری در عرصه اقتصاد کشور و ورود به سرمایه داری داشته باشد؛ بنابراین درنهایت با اقدام های خود، بر وابستگی بیشتر به سرمایه و کالای خارجی افزود.
۴۱۴۵.

هنر نگارگری و نقاشی دوره آل جلایر و تأثیر آن بر شکل گیری مکتب نگارگری هرات دوره تیموریان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۶)

کلید واژه ها: هرات تیموریان نگارگری نقاشی چینی آل جلایر سلطان احمد سلطان اویس

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تیموری فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی دوره فترت فرهنگی
تعداد بازدید : ۲۴۱۵ تعداد دانلود : ۲۱۹۹
هنر نگارگری و نقاشی دوره آل جلایر را بایستی در تداوم سبک رایج دوره ایلخانی(مکتب تبریز) مورد بررسی قرار داد. مهمترین تأثیری که از دوره ایلخانی به جا ماند و در دوره آل جلایرصیقل داده شد؛ سبک هنر نقاشی چینی بود. در این مقاله بر آنیم با روش تاریخی و رویکردی توصیفی تحلیلی به بررسی هنر نگارگری و نقاشی این دوره و سهم آن در شکل گیری مکتب نگارگری هرات دوره تیموریان بپردازیم. یافته ها حاکی از آن است که سلاطین جلایری به ویژه سلطان اویس و فرزندش سلطان احمد با وجود آشوب های سیاسی در تاسیس کارگاه های هنری و حمایت از هنرمندان نقش عمده ای در تحول هنر نقاشی این دوره داشته اند؛ سبک هنر نقاشی چینی نیز در این زمان به ویژه در آثار مکتب بغداد تعدیل شده و رنگ و بوی ایرانی به خود گرفته بود و دیگر اینکه هنرمندان عصر جلایری و شاگردان شان با انتقال به مراکز هنری عصر تیموری سهم عمده ای در شکل گیری مکتب نگارگری هرات دوره تیموریان داشته اند.
۴۱۴۶.

موقعیت و جایگاه سیاسی ولایت بهبهان و کهگیلویه از سقوط زندیه تا آغاز عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال پنجم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۰)

کلید واژه ها: سیاست مالیات قاجاریه بهبهان زندیه کهگیلویه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی زندیه اجتماعی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار اجتماعی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۱۶۳۸ تعداد دانلود : ۱۳۹۵
بیگلربیگی کهگیلویه و بهبهان در عصر صفوی از موقعیت و جایگاه سیاسی  اجتماعی بالایی برخوردار بود. البته این جایگاه، پس از سقوط صفویه و نابسامانی کشور در دوره های افشاریه و زندیه، متزلزل شد؛ بنابراین، به دنبال درگیری و تقابل مدعیان زند و قاجار، منطقة مذکور سیاست تمایل و جانبداری قاجارها را پیشه کرد. با این حال، حدود دو دهه بعد از روی کار آمدن قاجار و شیوة رفتار و عملکرد آنها، ولایت مزبور به تدریج از ثبات و امنیت دور شد و شورش هایی علیه حکمرانان جدید صورت گرفت. بیشتر این شورش ها، به دلیل تحصیل مالیات و جبایت آن بود. با وجودی که ولایت مذکور بافت ایلی و عشیره ای داشت و اتحاد آنان می توانست موجب دردسر حاکمان قاجاری شود؛ تصمیم گیران حکومت قاجار، با سیاست هوشمندانه  و دیپلماسی درست  موفق به ادارة طولانی مدت منطقه گشتند. این مقاله، با رویکردی توصیفی  تحلیلی، موقعیت و جایگاه سیاسی ولایت بهبهان و کهگیلویه را در ارتباط با حکومت قاجار مورد مداقه قرار داده است. یافته ها نشان می دهد، حاکمان قاجار در اعمال سیاست های خویش، موفق بودند و این روند را تا پایان حفظ و تداوم بخشیدند.
۴۱۴۷.

واکاوی «مسئله گرانی نان» در کردستانِ دوره قاجار و تبیین عوامل موجده آن (1332 - 1342ه.ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۴ (پیاپی ۱۲۴)

کلید واژه ها: قاجار نان کردستان گرانی نیروهای خارجی اعیان و مالکین

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی اول اجتماعی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۱۱۸۹ تعداد دانلود : ۹۸۴
«نان» به عنوان غذای اصلی و قوت غالبِ مردم ایران در دوره قاجار و گرانی آن به ویژه طی سال های جنگ جهانی اول (1332 - 1336ق/ 1914 - 1918م) مسئله ای فراگیر در تمام نواحی ایران بود. مردمِ کردستان هم در غرب کشور، گرفتار مسئله قحطی و گرانی نان شدند. البته برخلاف دیگر نواحی که با رفتن نیروهای روسیه و انگلیس و برطرف شدن خشکسالی و رفع برخی از عوامل دیگر، اوضاع تغییر کرد و در کیفیت و قیمت گندم و نان ثبات نسبی، به وجود آمد، در کردستان این گونه نشد و با وجودِ خروج نیروهای بیگانه، بارش بارا ن های گسترده و غله فراوان، دامنه گرانی بعد از سال 1336ه.ق/ 1918م گسترده تر شد. از این رو، «مسئله گرانی نان» در کردستان دوره قاجار نیاز به تحلیل، تعلیل و واکاوی دارد. این مقاله حولِ محور این پرسش شکل گرفته که چه عواملی سبب شکل گیری مسئله گرانی نان در کردستان دوره قاجار (1332 - 1342ق/ 1914- 1924م) شدند؟ در پاسخ، مقاله این مدعا را طرح می کند، عواملی که مسئله گرانی نان در کردستان دوره قاجار را شکل دادند، هر کدام با فراهم آوردن شرایط مناسب، سعی کردند از همین مسئله برای حذف عامل های دیگر بهره ببرند. این پژوهش با تکیه بر اسناد، عرایض و منابع محلی نگاری و با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی می کوشد تا به تبیین علی و چرایی تکوین و استمرار این معضل اجتماعی بپردازد و نشان دهد که عامل های شکل دهنده مسئله گرانی، برای کسب منافع بیشتر، چگونه از مسئله ای که خود شکل داده بودند، برای حذف همدیگر هم استفاده می کردند.
۴۱۴۸.

افول در اوج شکوه: بررسی تحلیلی مناسبات سلطان محمد فاتح و طبقه علمیه عثمانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۴ (پیاپی ۱۲۴)

کلید واژه ها: سلطان محمد فاتح مدارس صحن ثمان مدارس در دوره عثمانی طبقه علمیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹۶ تعداد دانلود : ۱۱۳۶
در ادوار پیش از سلطنت محمد دوم(855-886/1451-1481)، سیر تاریخی مناسبات دولت عثمانی و طبقه علمیه، به گونه ای پیش رفته بود که فارغ التحصیلان مدارس به واسطه دانش مدرسی و جایگاه دینی اجتماعی خود، در دولت عثمانی جایگاه مهمی پیدا کرده بودند و در تصمیم گیری های مهم تأثیر تعیین کننده ای داشتند. مرسوم شدن انتخاب و انتصاب وزیراعظم، به عنوان مقتدرترین فرد در ساختار دولت پس از شخص سلطان، از میان مدرسیان خود دلیل آشکاری برای این مهم بود. با وجود این، به رغم اینکه دوره زمامداری محمد فاتح، به واسطه تأسیس مدارس صحن ثمان و گسترش آموزش مدرسی، نقطه عطفی در تاریخ عثمانی محسوب می شود، اما مناسبات طبقه علمیه با دولت عثمانی در این دوره، از حیث تأثیرگذاری بر سیاست های سلطان عثمانی تفاوت های بارز و آشکاری با ادوار پیشین داشت. بر این اساس، در مطالعه حاضر با رویکردی تحلیلی، این مناسبات و عوامل دخیل در آن مورد بررسی قرار خواهد گرفت. یافته های این پژوهش نشان می دهد که فتح شهر استانبول در 857/1453، قدرت و اقتدار محمد دوم را به گونه ای افزایش داد که او دیگر نیازی برای مشارکت مدرسیان در قدرت و کسب مشروعیت از طریق جلب نظر آنها احساس نمی کرد. از این رو، محمد فاتح برخلاف رسم مألوف، انتخاب وزیراعظم از میان مدرسیان را کنار گذشت و فردی از طبقه غلامان(قول ها) را جایگزین ساخت تا برخلاف وزراء مدرسی پیشین، کاملاً تابع اوامر او باشد. بر این اساس جایگاه و نفوذ مدرسیان طبقه علمیه در دولت عثمانی را به شکل چشمگیری کاهش داد. این سلطان عثمانی بر آن بود جهت برقراری اقتدار مطلق سلطنت، تلاش های مدرسیان برای تحت تأثیر قرار دادن او و سیاست های دولت را به حداقل برساند. با توجه به اینکه این مهم، نمودار تلاش های اقتدارگرایانه این سلطان عثمانی بود، اظهار نارضایتی متعدد علمای برجسته و مخالفت های آشکار آنها نیز تغییر خاصی را در رویه او در قبال مدرسیان و طبقه علمیه ایجاد نکرد.
۴۱۴۹.

فراز و فرود حزب سوسیالیست و عملکرد آن در مجالس چهارم و پنجم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال نهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۳۵)

کلید واژه ها: سلیمان میرزا رضاخان مجلس شورای ملی حزب سوسیالیست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۷۲ تعداد دانلود : ۸۷۲
سلیمان میرزا اسکندری و سیدمحمدصادق طباطبایی حزب سوسیالیست را در قالب حزبی چپگرا تشکیل دادند. در مجالس چهارم و پنجم این حزب اغلب در اقلیت بود؛ اما روند حوادث نشان می دهد که در حیات پارلمانی خود، در جایگاه حزبی مؤثر عرض اندام کرده است. مخالفت ها با کاﺑیﻨﮥ قوام السلطنه به ویژه بر سر ﻣﺴﺌﻠﮥ نفت شمال و قانون هیئت منصفان، حمایت از کاﺑیﻨﮥ مستوفی الممالک و نیز همراهی با رضاخان سردارسپه و نقش آفرینی در تحول نظام سیاسی از قاجاریه به پهلوی گوشه هایی از حیات سیاسی این حزب را به نمایش می گذارد که تاکنون در کانون پژوهش و ارزیابی قرار نگرفته است و درواقع، پژوهش حاضر پاسخ به این نیاز است.
۴۱۵۰.

زنان و پادشاهی: چند گفتار دربارهٔ پادشاهی بوران و خواهرش آذرمیدخت

نویسنده: مترجم:
منبع: جندی شاپور سال سوم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۱۲
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۲ تعداد دانلود : ۸۸۸
فروپاشی نهایی شاهنشاهی ساسانیان به دنبال یک دورهٔ هرج و مرج نظامی و مبارزه های داخلی اتفاق افتاد. زمانی که پادشاهان کوچک یکی پس از دیگری زیر فشار و نفوذ اشراف و فرماندهان نظامی می آمدند. متاسفانه سلسله سااسانیان که بنام گرگ و میش شناخته شده، به شکل پویا و متناقض آنگونه که بوده مورد مطالعه قرار نگرفته است در حالی که به خودی خود ارزش تعمق کردن را دارد. در واقع نمی توان چنین لحظه ی تاریکی را تنها در ایران اسلامی شده و یا در چهارچوب تعارض و جنگ با امپراطوری بیزانس در نظر بگیریم. نمی توان چنین لحظه ی تاریکی را تنها در ایران اسلامی شده و یا در چهارچوب تعارض و جنگ با امپراطوری بیزانس در نظر بگیریم. قصد و هدف بحث حاضر تمرکز و توضیح اجمالی سَلطنت ملکه بوران یعنی اولین شاهزاده خانمی که توانست به مقام پادشاهی ساسانی در سال (631-630) دست پیدا می کند، و نیز خواهرش آذرمیدخت (631) آخرین زنی بود که توانست به این امتیاز دست پیدا کند، می باشد. همانطور که می دانیم عمدتاً از منابع عربی، سریانی، ارمنی و یونانی، سرنوشت هر دوی این دختران خسرو پرویز دوم (627-590) خوشایند نبوده است. طبق گفته طبری، بوران توانست یک سال و چهار ماه قدرت را در دست نگه دارد (اما به گفته شالبی این مدت فقط 8 ماه بوده است). از سوی دیگر من فکر می کنم که ما باید بررسی کنیم که در آن لحظه آیا مردی در خاندان سلطنتی زندگی می کرده است یا خیر؟ یا برعکس اینکه آیا ملکه بوران و سپس خواهر او نتیجه یک انتخاب سیاسی میان احزاب مختلف پس از یک مبارزه قوی و خونین در داخل خانواده سلطنتی بود؛ در واقع طبق گفته طبری، بوران توانست یک سال و چهار ماه قدرت را در دست نگه دارد؛ (اما به گفته ثعالبی این مدت فقط 8 ماه بوده است) .
۴۱۵۱.

شیوه های معیشت صوفیان در ایران قرون میانه (5 – 7 هجری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۱)

کلید واژه ها: تصوف صوفیان خانقاه تاریخ اقتصادی ایران معیشت صوفیان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سلجوقی اجتماعی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سلجوقی فرهنگی
تعداد بازدید : ۳۴۶۷ تعداد دانلود : ۱۵۵۵
تصوف یکی از جریان های فکری و اجتماعی جوامع مسلمان است که شیوه تفکر و سبک زندگی متفاوتی را ترویج می کند. با آنکه مبانی زهدگرایانه تفکر تصوف عمدتا در پی پرهیز از دنیا و امور دنیوی است، ضرورت تأمین معاش صوفیان و برآورده کردن هزینه های مهم ترین نهاد صوفیه، خانقاه، صوفیان را بر آن داشت به روش های گوناگون دست به تأمین هزینه های مورد نیاز خویش بزنند. علی رغم اینکه تصور می شود حمایت های سازمانی مانند وقف و منابع دولتی پشتوانه اقتصادی طریقت های تصوف بوده است اما منابع معیشتی آنان قبل از تثبیت جماعت های صوفی در قالب طریقت ها تا قرن ششم هجری هنوز به طور مستقل موضوع پژوهشی قرار نگرفته است بنابراین با فرض تطابق شیوه های معیشتی صوفیان با نظام فکری تصوف، می توان پرسید انواع شیوه های غیرسازمانی تأمین نیازهای معیشتی صوفیان از قرن پنجم تا هفتم هجری در ایران قرون میانه چگونه بوده است؟ دستاورد تحقیق که به روش تاریخی انجام شده است نشان می دهد در کنار منابع سازمانی مانند وقف و عطایای حکومتی، منابع معیشتی صوفیان تحت تاثیر ارزش های دنیاگریزانه تفکر صوفیانه شامل شیوه های مختلفی مانند فتوح، نذور، توکل، هدیه، دریوزگی، زنبیل گردانی می شد که به نظر می رسد میراث سبک زندگی و معیشت اخوانی صوفیان پیش از گسترش خانقاه ها و شکل گیری طریقیت های صوفیان بوده است.
۴۱۵۲.

جای شناسی مذهبی ایرانِ عصر ایلخانی با تکیه بر نزههًْ القلوب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال نهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۳

کلید واژه ها: ایلخانان حمدالله مستوفی جای شناسی مذهبی نزههًْ القلوب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۶ تعداد دانلود : ۶۰۸
باوجود آگاهی های قابل توجه در خصوص تحولات دینی ایران در عهد ایلخانی، درباره وضع مذهبی شهرها و ولایات ایران در این دوران از جمله ترکیب مذهبی جامعه، اطلاع چندانی در دست نیست. حمدالله مستوفی (680-750 ق) در سال 740 ق با تألیف نزههًْ القلوب جای شناسی تقریباً دقیقی از اوضاع مذهبی ایران ِاین دوره به دست داده است. او در ضمن معرفی شهرها و مناطق ایران در بیشتر موارد درباره مذاهب مردم آنها نیز سخن به میان آورده است. استخراج و دسته بندی آگاهی های موجود در این کتاب و استفاده از دیگر آگاهی های موجود در منابع و پژوهش های مرتبط می تواند تصویر روشن تری از پراکندگی مذهبی در جامعه ایران در این عهد ارائه کند. براساس چنین دیدگاهی پژوهش حاضر می کوشد به روش پژوهش کتابخانه ای به گردآوری، دسته بندی و تحلیل این آگاهی ها بپردازد. بدین منظور مواردی چون ترسیم نمودار و نقشه نیز مدنظر قرار گرفته است. این بررسی با وجود پراکندگی بیشتر پیروان مذهب تسنن شافعی در دوران ایلخانان نشان از گسترش نسبی تشیع و در عین حال برخی جابه جایی ها در موقعیت مذاهب اهل سنت و ادیان غیراسلامی دارد.
۴۱۵۳.

ابوذر و نقش او در گسترش تشیع

نویسنده:
منبع: پارسه پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۹

کلید واژه ها: ابوذر تشیع شام ربذه عثمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۸۷ تعداد دانلود : ۳۳۶۰
ابوذر غفاری یکی از صحابه مشهور حضرت محمد (ص)، در زمان حیات پیامبر و پس از وی در تلاش بود تا اسلام راستین و حقیقی به مردم معرفی شود. ابوذر در زمان ابوبکر و عمر با مشکل خاصی روبرو نشد. اما در زمان عثمان که دوره ای پر از بدعت و متفاوت نسبت به زمان پیامبر و حتی خلفای پیشین بود، سبب شد تا ابوذر تاب نیاورده و زبان به اعتراض گشاید. عثمان معترضین را به شام تبعید می کرد، ابوذر را نیز به آنجا تبعید نمود. تا ابوذر از منطقه حجاز دور شده و خطری برای او نباشد. معاویه والی شام نیز تبعیدشدگان مدینه را پیش خود نگه نمی داشت و به شامات یا جبل عامل در جنوب شام می فرستاد. سخنان ابوذر از پیامبر و بیان حقایق اسلام سبب جذب مردم شامات به عقاید او گردید. به همین دلیل او را پایه گذار تشیع در آن مکان می-دانند. این پژوهش برآن است با روش توصیفی تحلیلی با تکیه بر منابع کتابخانه ای به بررسی نقش ابوذر در گسترش تشیع بپردازد.
۴۱۵۴.

بررسی فعالیت ها و پایگاه اجتماعی حزب دموکرات در مجلس دوم شورای ملی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال پنجم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱۵

کلید واژه ها: ایران احزاب مجلس دوم حزب دموکرات حزب اعتدالی ناصرالملک

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار مشروطه
تعداد بازدید : ۲۰۳۰ تعداد دانلود : ۲۴۲۶
حزب دموکرات نخستین حزب در ایران است که در دوره انتخابات مجلس دوم پا به عرصه ظهور می گذارد و با تأثیر پذیری از سیستم های حزبی اروپا در ایران شکل می گیرد. حزب دموکرات با 28 عضو در مجلس دوم و با داشتن مرامنامه مشخص در مقابل حزب اعتدالیون، در کشاکش های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نقش مؤثری را ایفا می نماید. در این دوره؛ نائب السلطنه ناصرالملک، قتل بهبهانی، اولتیماتوم روسیه مبنی بر اخراج شوستر و انحلال مجلس دوم، فعالیت های حزب دموکرات را تحت الشعاع قرا می دهند، ولی رئیس الوزرایی مستوفی الممالک و کابینه او فعالیت های این حزب تقویت می نمایند. شرایط پیدایش و فعالیت حزب دموکرات چگونه بود؟ حزب دموکرات در فعالیت های خود چه قشر و طیفی از جامعه را هدف قرار داده بودند؟ و چه افرادی از جامعه جذب آن می شدند؟ حزب دموکرات در نتیجه با داشتن روزنامه های متعدد در ایالات جهت گسترش دیدگاه های خود برای عضو گیری و دارا بودن افرادی تحصیل کرده، دنیا دیده و سخنور به خوبی توانستند، در قشر جوان و طبقه متوسط نفوذ کنند. البته به دلیل انقلابی و تند رو بودن حزب دموکرات، کمتر موفق شدند؛ اشراف، روحانیون و افراد طبقه پایین را به خود جذب کند. اگر چه این حزب در اساسنامه، خود از طبقه پایین جامعه حمایت می نمود. در نتیجه اختلاف و تفرقه احزاب در این دوره، دخالت روس و انگلیس ناکارآمدی احزاب بخصوص حزب دموکرات را موجب شد. با توجه به موضوع تحقیق، در گردآوری مطالب از شیوه کتابخانه ای ای، با فیش برداری از منابع بهره گرفته ام و در ثبت مطالب بیشتر سعی ام بر آن بوده با دیدی همه جانبه نگر، از روش تحلیلی و توصیفی استفاده نمایم.
۴۱۵۵.

بررسی عوامل مؤثر مهاجرت ایرانیان به هند در دوره سلاطین دهلی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال پنجم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱۵

کلید واژه ها: اسلام هندوستان مهاجرت ایرانیان س‍لاطی‍ن ده‍ل‍ی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷۷ تعداد دانلود : ۱۹۵۸
تشکیل حکومت سلاطین دهلی در سال 602 هجری قمری در هندوستان و به مرکزیت دهلی که همزمان با وقوع حادثه مهم حمله مغولان به سرزمین های اسلامی بوده است، بخشی از تاریخ اسلام را شامل می شود که دوره ای سیصد ساله را در بر می گیرد. در این دوره سیصد ساله دستاوردهای تاریخ نگاری و علمی بسیاری به دست آمده است که بخش زیادی از آن به وسیله ایرانیان ایجاد شده و قسمتی از تمدن اسلامی هندوستان را شکل داده است. عوامل مؤثر بر مهاجرت ایرانیان به هند در دوره سلاطین دهلی یکی از بخش های این سیر پدیدایی تمدن اسلامی هندوستان در دوره سلاطین دهلی را شکل می دهد. در این مقاله برآنیم تا بر اساس نظریه اورت اس لی که چهار عامل را در پدیدایی و یا شکست مهاجرت مؤثر و دخیل می داند، مورد بررسی قرار دهیم.
۴۱۵۶.

بررسی نقوش تزیینی معماری ایرانی اسلامی با تکیه بر دوره ایلخانی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال پنجم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱۶

کلید واژه ها: ایلخانی معماری اسلامی نقوش تزیینات

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی ایلخانان فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۳۴۹۰ تعداد دانلود : ۱۹۱۷
در تمام دوره های تاریخی آرایش بناها اهمیت خاصی داشته است و تزیینات بناها علاوه بر اینکه به عنوان یکی از ابعاد هنر و معماری در طول تاریخ مطرح است، شکل معماری را رونق می بخشید و بخشی از ساخت بنا محسوب می شد. برای معماری دوران اسلامی متناسب با تغییرات سیاسی، اقتصادی و مذهبی نیز، سبک و شیوهٔ خاصی وجود داشت و متناسب با همین تغییرات، تزیینات نیز دستخوش تحول می شد. نقوش تزیینی گویای احساسات معمار در تزیینات بنا بوده است که هر کدام معنای خاص خود را داشت و در هر دوره بسته به سلیقه معماران و تأثیراتی که پذیرفته اند رنگ های خاص و سبک های مختلف در اوج تزیینات بوده اند. در این پژوهش سعی شده است تصویری از نقوش تزیینی معماری اسلامی در ایران دوره مغول و ایلخانی ارائه شود و پرسش اساسی این است که شیوه تزیین به چه شکلی بوده و متأثر از چه ارکانی است؟ به نظرمی رسد هنر این دوره در حقیقت تلفیقی از هنر دوره های تاریخ ایران بعد از اسلام و برخی نقوش هنر شرق دور است. شیوه اجرای این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده است که با گردآوری منابع و داده ها از کتابخانه ها و تحلیل مطالب گردآوری شده به نگارش و تدوین نهایی آن اقدام شده است.
۴۱۵۷.

سیر تطور معنایی واژه قزلباش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال نهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۳۲

کلید واژه ها: قزلباش عثمانی صفوی تطور معنایی تاج حیدری شیخ حیدر صفوی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه تاریخ فرهنگی-اجتماعی-اداری ایران
تعداد بازدید : ۲۰۸۷ تعداد دانلود : ۲۴۷۸
ترکمانان مهاجر از شام و آناطولی طرفدار خاندان صفویه معاصر با دوران شیخ حیدر صفوی به توصیه شیخ خویش ملزم به استعمال نوعی کلاه سرخ رنگ دوازده ترک شدند. از آن پس این گروه به واسطه رنگ سرخ این سرپوش به قزلباش (سرخ سر) موسوم گشتند. کلاه قزلباشی به نماد طرفداری از جریان سیاسی-مذهبی صفویه مبدل گردید و مرز بین دوستان و دشمنان این خاندان با استعمال و عدم استعمال آن مشخص شد. واژه قزلباش از همان زمان تا دوران معاصر،در اراضی تاریخی دولت های صفوی، عثمانی و ازبک معانی و مفاهیم متفاوتی چون ترکمانان طرفدار طریقت صفوی، ارتش صفوی، دولت صفوی، سرزمین ایران، مذهب تشیع اثنی عشری، علویان، غالیان و ... به خود گرفت. این مفاهیم از سرزمینی به سرزمین دیگر و از دوره ای به دوره دیگر متغیر بود. با عنایت به اهمیت تشخیص درست مفهوم قزلباش در متون مختلف تاریخی، این پژوهش بر آن است تا با بهره مندی از منابع و مآخذ تاریخی و تاریخ نگاری سه حوزه سیاسی-جغرافیایی ایران، عثمانی و ازبک در زبان های فارسی، ترکی عثمانی، ترکی آذربایجانی و بعضاً عربی، ضمن شناخت کامل چگونگی و دلایل ابداع کلاه قزلباشی، خصوصیات ظاهری این کلاه، پیشینه استعمال سرپوش های سرخ رنگ و کلاه های ترکدار، تحقیر و تفاخر نسبت به استعمال آن، به تبیین سیر تطور معنایی واژه قزلباش در زمان ها و مکان های گوناگون بپردازد. نوع مطالعه در این پژوهش کتابخانه ای است و در آن از دو روش توصیفی و تحلیلی بهره برده شده است.
۴۱۵۸.

اِل سید و مناسبات وی با هودیان و مسیحیان اندلس(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال هجدهم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۶۹)

کلید واژه ها: اندلس رودریگو دیاز اِل سید بنی هود مسیحیان اسپانیا

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان اروپا ( تا قرن 19) قرون وسطی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ تاریخ جهان آفریقا
تعداد بازدید : ۱۷۱۵ تعداد دانلود : ۱۳۲۲
در اوایل قرن پنجم هجری (یازدهم میلادی)، مناسبات سیاسی نظامی گسترده ای بین ملوک الطوایف اندلس و حکومت های اسپانیایی شکل گرفت. در این میان، دولت بنی هود (حک. 431 503ق/1046 1118م)، به سبب نزدیکی تختگاه آنان به حوزه فرمانروایی مسیحیان اسپانیا و جنگ های درون خاندانی، ناگزیر روابط نزدیکی با دولت های مسیحی ایجاد کرد و این مناسبات منجر به افزایش همکاری نظامی بنی هود با قشتاله شد؛ به گونه ای که فرمانده برجسته نظامی قشتاله، رودریگو دیاز مشهور به ال سید کمپیدور، راهی دربار هودیان شد که با جنگاوری و کسب پیروزی های بسیار، توانست نقشی مؤثر در سازمان نظامی و سیاسی هودیان ایفا کند. مقاله حاضر با تکیه بر منابع تاریخی و تحقیقات جدید، ابتدا حیات سیاسی نظامی رودریگو دیاز در حکومت سانچو و قشتاله را به اختصار بیان کرده است و سپس با بیان چگونگی نفوذ، اقدامات و اهداف او در دوره بنی هود، بدین نتیجه رسیده است که به رغم حمایت های بی دریغ حاکمان بنی هود، رودریگو دیاز پس از دست یابی به مناصب بلند حکومتی، پیمان خود با هودیان را نقض کرد و در پی تشکیل حکومتی مستقل در شرق اندلس برآمد. از همین رو، وی که به دست آویزی برای توجیه رفتارش نیاز داشت، اطاعت از آلفونسو، پادشاه قدرتمند قشتاله را گردن نهاد و آن را بهانه کرد و همکاری خود با بنی هود را قطع کرد
۴۱۵۹.

تبیین ساختار سلسله مراتب اداری گورکانیان، با تکیه بر منشآت بدایع الانشاء یوسفی هروی( 940 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و هفتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۵)

کلید واژه ها: نامه نگاری گورکانیان بدایع الانشاء یوسفی هروی مراتب اداری

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه منابع و کلیات
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی یاستان شناسی آثار هنری و بومی ملل
تعداد بازدید : ۱۵۳۹ تعداد دانلود : ۱۴۹۲
نامه نگاری که در قدیم به آن فن «ترسّل» می گفته اند، به عنوان یکی از فنون انشاء و نویسندگی در گسترة فرهنگ و ادب فارسی، جایگاه ویژه ای دارد و نامه های برجای مانده از هر دوران حکومتی، اطّلاعات ارزشمند ادبی، تاریخی، اجتماعی، سیاسی و غیره را در برمی گیرد که پرداختن به آن ها در حیطة پژوهش های تاریخی بسیار راهگشاست. بدایع الانشاءیوسفی هروی یکی از این منابع مکتوب است که برحسب سلسله مراتب اداری و مشاغل دیوانی، در زمان همایون شاه گورکانی نگارش یافته است. هدف: نظر به اهمیّت میراث مکتوب، هدف این پژوهش در وهلة نخست، معرّفی نسخه ای مربوط به دورة گورکانیان، به منظور استفاده در پژوهش های ادبی و تاریخی و در وهلة دوم، تبیین ساختار سلسله مراتب اداری این دوره با تکیه بر محتوای این اثر است. روش/ رویکرد: روش مورداستفاده در این تحقیق، توصیفی- تحلیلی، بر اساس نسخة خطی بدایع الانشاءو سایر منابع تاریخی موجود است. یافته ها و نتایج: نامه های بدایع الانشاءبه عنوان یکی از آثار ارزندة دورة گورکانیان، اطّلاعات مفیدی درزمینة سلسله مراتب اداری، مشاغل دیوانی، مذاهب و آیین ها، آداب ورسوم و شیوة نامه نگاری مرسوم در این دورة تاریخی را آشکار می نماید.
۴۱۶۰.

شناسایی رنگینه ها و رنگ دانه های به کار رفته در تزیینات و مرکب نسخ خطی قرآنی دوره صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و هفتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۵)

کلید واژه ها: صفوی کتاب آرایی رنگینه رنگ دانه

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی صفوی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه سند شناسی و سندپژوهی صفویه
تعداد بازدید : ۲۵۶۶ تعداد دانلود : ۱۱۴۳
هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی رنگینه ها و رنگ دانه های به کاررفته در تزیینات نسخ خطی قرآنی دورة صفویه با روش های دستگاهی و مقایسة آن ها با مواد ذکرشده در رساله های کتاب آرایی است. برای اهداف حفاظتی و مرمتی نیز باید مواد رنگ دهنده شناسایی شود تا فرایند فرسایش و چگونگی پاک سازی و درمان آن ها معلوم گردد. روش و رویکرد پژوهش: این پژوهش از نوع آمیخته است که گردآوری داده ها بر اساس اطلاعات حاصل از مطالعات کتابخانه ای و روش های دستگاهی است. در این پژوهش از روش شیمی تر، میکروسکوپ الکترونی روبشی مجهز به تجزیة شیمیایی پاشندگی پرتوی ایکس (SEM-EDX)، طیف سنجی لیزری رامان و طیف سنجی زیر قرمز تبدیل فوریه (FTIR) مجهز به سلول انعکاسی ATR استفاده شد. یافته های پژوهش:در این پژوهش شانزده نمونه از رنگ های آبی، قرمز و سبز به کاررفته در جدول کشی، علامت آیه و مرکبِ شش نسخة خطی منسوب به دورة صفویه بررسی و شناسایی شد. نتایج بررسی رنگ ها نشان داد که لاجورد، نیل، آزوریت و سفید سرب (کربنات بازی سرب) در رنگ های آبی؛ شنگرف، سرنج و روناس (آلیزارین) در رنگ های قرمز و زنگار (وردیگریس) و سفید سرب در رنگ های سبز تزیینات و مرکب این نسخ قرآنی استفاده شده است. تاریخچة کاربرد رنگینه ها و رنگ دانه های شناسایی شده نشان می دهد که از همة آن ها در رساله های قدیمی نام برده شده و از مواد متداول در دورة صفویه بوده است و بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که هیچ تناقضی بین مواد استفاده شده و دورة تاریخیِ موردِنظر(صفویه) وجود ندارد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان