درخت حوزه‌های تخصصی

حوضه دریاچه ارومیه با ویژگیهای خاص جغرافیایی و طبیعی همواره مورد توجه گروه های مختلف جمعیتی در دوران پیش از تاریخ تا به حال بوده است. امکان ارتباط حوضه دریاچه ارومیه از طریق کرویدورهای چون کیل شین و حاج عمران با شمال بین النهرین بسیار آسانتر از برقراری ارتباط با سایر مناطق خصوصا زاگرس مرکزی است. برخی شکل گیری را نتیجه مهاجرت مردمان شمال بین النهرین می دانند که به دنبال یافتن چراگاههای مناسب و وضعیت بهتر از طریق دره هایی که امروزه یخش غربی حوضه دراچه ارومیه را به شمال عراق وصل می کند، به این منطقه آمده اند. بر اساس شواهد باستان شناسی در دوره مس و سنگ ارتباط میان شمال غرب ایران و شرق اناتولی از طریق ارز روم، شرق رود ارس و حوالی دریاچه اورمیه صورت می گرفته است. اگرچه در بحث تشابهات فرهنگی باید روند تکامل جوامع را نیز در نظر داشت اما با توجه به مدارک و شواهد به نظر می رسد این فرهنگ نیز بیشتر متاثر از بین النهرین است و از طریق دره های میان کوهی زاگرس منتقل شده است.

مشارکت سیاسیِ مبتنی بر وفاداری ملیِ گروه های قومی و مذهبی موجود در یک کشور، از ارکان اصلی توسعه سیاسی محسوب می شود. در ایران دوره رضا شاه، اگرچه زمینه ی رشد مدرنیته و تحکیم مفاهیم اساسیِ آن فراهم شد اما در عمل توسعه یافتگیِ سیاسی به معنای مشارکت پذیری کلیه اقوام و ایلات و گروه های موجود در این سرزمین صورت نگرفت. مهم ترین علّت این امر، چالش این دولت با ایلات و عشایر بود. به علت اهمیت موضوع، این پژوهش با هدف بررسی وتحلیل مناسبات پُرچالش دولت رضا شاه با ایلات و عشایر به عنوان مانع مهم توسعه یافتگی سیاسی، قصد آن دارد تا به این سؤال پاسخ گوید که «چالش دولت مدرن رضا شاه با ایلات و عشایر، چرا مانع توسعه یافتگی سیاسی شد؟» برای پاسخ به سؤال پژوهش، این فرضیه در نظر گرفته شده که «اعمال سیاست های خشونت بار علیه ایلات و عشایر، در دولت رضا شاه موجب تحکیم احساسات قومیتی شد، لذا توسعه یافتگی سیاسی تحقق نیافت.» پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی به این موضوع می پردازد. یافته ها نشان می دهد استفاده از شیوه سرکوب، اجبار و کنترل شدید برای مهار ایلات و عشایر به منظور تحقق مدرنیسم و تجدّد مورد نظر در دوره رضاشاه، مانع اصلی توسعه یافتگی سیاسی بود.

در پژوهش حاضر که حاصل از طرح بررسی و بازنگری باستان شناسی دشت مریوان است، شواهد جالبی از آثار هزاره چهارم قبل ازمیلاد (مس سنگی جدید) مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت. پژوهش حاضر با توجه به گاه نگاری ارائه شده برای شمال بین النهرین و تطابق آن با گاه نگاری ارائه شده در گودین تپه انجام شده و دوره بندی های ارائه شده براساس تطابق شواهد سفالی با این دو حوزه فرهنگی ارائه شده است. دوره مس سنگی جدید براساس گاه نگاری شمال بین النهرین با واژه Late Chalcolithic و با نام اختصاری LC مشخص شده است که به پنج مرحله از LC1 تا LC5 طبقه بندی شده است. LC1 قدیمی ترین مرحله آن است که شاخص آن سفال های منقوشی است که طبق گاه نگاری گودین شامل مرحله گودین IX یا سنت سفالی سه گابی است و مرحله LC5، جدیدترین مرحله آن است که با مرحله گودین VI 1 یا فرهنگ سفالی اوروک جدید مشخص شده است. نکته جالب اینکه هیچ اثری از یکی از مراحل اوایل این دوره (گودین LC2-VII/VI3) مورد شناسایی قرار نگرفت و بیشتر محوطه ها مربوط به اواسط این دوره (گودین LC3, 4-VI2) هستند. هرچند که بازه زمانی پیشنهادی ما برای این دوره در مریوان تقریباً با بازه زمانی پیشنهادی برای دوره اوروک میانی برابر است، ولی شواهدی دال بر اوروکی بودن این آثار در بررسی به دست نیامد (به جز یک محوطه) و تفسیر ما از این آثار، استقرارهای کوچک و منطقه ای یکجانشین دوره مس سنگی جدید هستند. تنها در اواخر این هزاره است که شاهد تأثیرات واقعی فرهنگی بین النهرینی در منطقه هستیم که نمونه بارز آن تپه ره شه (Rasha) است که نمونه های جالبی از سفال های لبه واریخته نوع اوروک جدید از آن به دست آمده است. با نگاهی به ابعاد و اندازه این تپه می توان این فرض را محتمل دانست که این محوطه همزمان با دوره اوروک در بین النهرین نقش یک استقرار مرکزی در دشت مریوان را ایفا کرده و مابقی محوطه های هزاره چهارم قبل ازمیلاد در دشت مریوان غالباً استقرارهای کوچک این دوره بوده اند.

نظامی گنجوی در آثار خود به ویژه در اسکندرنامه توجه زیادی به نام ایران نموده است و ایران را مهم ترین بخش فرمانروایی اسکندر و اوج فتوحات او ذکر می کند. جایگاه ایران زمین در نزد نظامی گنجوی، به عنوان سرزمینی مطرح می شود که دل هفت اقلیم و مهمترین بخش آن است و هر کس که بر این سرزمین چیره گردد، بهترین بخش زمین را متصرف گشته است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی فراهم آمده است و یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که نظامی گنجوی، در سرزمینی(قفقاز) ساکن بود که اقوام گوناگون با فرهنگ های مختلف در کنار هم گرد آمده بودند و در زمانه ای زندگی می کرد که نفوذ ترکان و اعراب همچنان ادامه داشت و مهم تر آن که مرزهای سیاسی ایران زمین مدت زمان زیادی بود که از بین رفته و حکومت های محلی جای آن را گرفته بودند؛ بنابراین وظیفه خود دانست تا با توجه به اینکه مدت نسبتاً زیادی از سرودن شاهنامه به وسیله فردوسی می گذشت، باردیگر مسئله هویت سرزمینی ایران را از لحاظ کیفی در خلال داستان های عاشقانه و افسانه ای بیان کند و اندیشه ایرانیان را متوجه تمرکز سیاسی و بازگشت به مرزهای ایران پیش از اسلام نماید. نمود مسئله هویت سرزمینی در هفت پیکر و اسکندرنامه نظامی از جایگاه برتری نسبت به دیگر آثار نظامی گنجوی برخوردار است. واژه های کلیدی: هویت سرزمینی، ایران، نظامی گنجوی، فردوسی، اسکندرنامه، هفت پیکر

پژوهش در امور مالیو اداری در زمره موضوعاتی است که به دلایلی مانند کمبود اسناد، مدارک تاریخی و منابع تحقیقی کمتر مورد توجه محققان مسائل دوره صفویه قرار گرفته است. شمار چنین تحقیقاتی نیز به مراتب کمتر از بررسی ها در زمینه تشکیلات اداری و مالی می باشد. مسئله پژوهش حاضر فهم کاربرد و جایگاه اقتصادی اصطلاحات مالی ایران عصر صفویه است. در این پژوهش با بهره گیری از منابع تاریخی موجود و با تکیه بر شیوه توصیفی- تحلیلی، اصطلاحات مالی عصر صفوی در سطوح مختلف اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دستگاه مالیاتیِ ایران عصر صفوی با برخورداری از یک نظام سلسله مراتبی، بر قریب به اکثریت زمینه های اقتصادی و درآمدزای جامعه عصر خود نظارت داشته است. چنین نظارتی به وسیله حضور و فعالیت کارکنان و عمّال حکومتی در مراتب و درجات مختلف دیوان سالاری ممکن می شد. همچنین بخش زیادی از اصطلاحات مالیْ مختص نظام اقتصادی شهری بود. حوزه هایی چون مشاغل و مواجب دیوان سالاری، هزینه های تشریفات درباری، پیشه های بازاری و اصناف، امور نظامی و لشکری و راهداری و گمرک از مهم ترین حوزه های اقتصادیِ شهری آن عصر بودند که اصطلاحات مالی و مالیاتی آن ها به همراه میزان مخارج یا دیگر هزینه هایشان در دفترهای دیوان استیفا به ثبت می رسید. دو جامعه روستایی و کوچ نشین نیز با توجه به کارکرد اقتصادی خود، بخشی از اصطلاحات مالی را که شامل مالیات های مربوط به کشاورزی، دامداری و تأمین نیروی نظامی بود به خود اختصاص می دادند. پژوهش در امور مالیو اداری در زمره موضوعاتی است که به دلایلی مانند کمبود اسناد، مدارک تاریخی و منابع تحقیقی کمتر مورد توجه محققان مسائل دوره صفویه قرار گرفته است. شمار چنین تحقیقاتی نیز به مراتب کمتر از بررسی ها در زمینه تشکیلات اداری و مالی می باشد. مسئله پژوهش حاضر فهم کاربرد و جایگاه اقتصادی اصطلاحات مالی ایران عصر صفویه است. در این پژوهش با بهره گیری از منابع تاریخی موجود و با تکیه بر شیوه توصیفی- تحلیلی، اصطلاحات مالی عصر صفوی در سطوح مختلف اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دستگاه مالیاتیِ ایران عصر صفوی با برخورداری از یک نظام سلسله مراتبی، بر قریب به اکثریت زمینه های اقتصادی و درآمدزای جامعه عصر خود نظارت داشته است. چنین نظارتی به وسیله حضور و فعالیت کارکنان و عمّال حکومتی در مراتب و درجات مختلف دیوان سالاری ممکن می شد. همچنین بخش زیادی از اصطلاحات مالیْ مختص نظام اقتصادی شهری بود. حوزه هایی چون مشاغل و مواجب دیوان سالاری، هزینه های تشریفات درباری، پیشه های بازاری و اصناف، امور نظامی و لشکری و راهداری و گمرک از مهم ترین حوزه های اقتصادیِ شهری آن عصر بودند که اصطلاحات مالی و مالیاتی آن ها به همراه میزان مخارج یا دیگر هزینه هایشان در دفترهای دیوان استیفا به ثبت می رسید. دو جامعه روستایی و کوچ نشین نیز با توجه به کارکرد اقتصادی خود، بخشی از اصطلاحات مالی را که شامل مالیات های مربوط به کشاورزی، دامداری و تأمین نیروی نظامی بود به خود اختصاص می دادند.    

با توجه به محل قرارگیری شهر جی و ورود شاهراه شرقی اصفهان از این طریق و اِشراف کامل این منطقه به این شاهراه که محل گذر کاروانیان از شرق به مرکز ایران و بالعکس بوده است، در منطقه گورت دژ دفاعی در بلندترین نقطه کوه گورت ساخته شده که کاملاً مشرف به شاهراه اصلی و ورودی به شهر جی باستان از سوی شرق بوده که هم مقصد دفاعی داشته و هم ممکن است در مواقعی با برافروختن آتش بر فراز آن، نقش راهنمای کاروانیان را داشته است. روش تحقیق در این پژوهش براساس هدف بنیادی و ماهیّت آن از نوع تحقیقات تاریخی است و داده های اوّلیه از طریق مطالعات میدانی به دست آمده است. با توجه به مطالعه سبک معماری و سفال های این محوطه مشخص گردید که این مجموعه بنا در دوره ساسانی ساخته شده و احتمالاً در اوایل دوره اسلامی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. محوطه مورد پژوهش دارای ساختار معماری کوهستانی است و دارای نقشه و شکل هندسی خاصی نیست. در این محوطه فضاهای معماری یا همان برج ها طوری ساخته شده اند که هرکدام بر دشت روبه رویی اشراف کامل داشته است. این محوطه احتمالاً دارای الحاقاتی در پائین و دامنه کوه بوده؛ از جمله یک بنای دستکند که احتمالاً حصاری نیز داشته که با توجه به ساخت وسا زهای انجام گرفته در دامنه کوه، آثار آن از بین رفته است، این قلعه در سه سطح و ده فضای معماری ساخته شده است. داده های سفالی آن نیز هیچ کدام از نوع زینتی نبوده و همگی کاربردی هستند و درصد قابل توجهی از آن ها نیز خمره ذخیره آذوقه اند.

مغولان در سال 616ق/1219م و به رهبری چنگیزخان مغول، وارد سرزمین های شرقی بلاد اسلامی شدند و در مناسبت های اجتماعی و سیاسی این سرزمین ها تغییرات عمده ای پدید آوردند. پیامدهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی هجوم مغول به گونه ای بود که دوره اسلامی تاریخ ایران را می توان به پیش از مغول و پس از آن تقسیم کرد. این تغییرات چنان تأثیرگذار بود که بسیاری از مظاهر اجتماعی و بنیان های جاﻣﻌه ایرانی را متحول کرد. البته تمامی تغییرات تنها از هجوم مغول ناشی نبود و این مسئله بخشی از ماجرا را تشکیل می داد و بخش دیگر مسئله، تغییراتی بود که ایرانی ها خود به آن دست زدند؛ چه اینکه آن را از سر آگاهی انجام داده باشند یا از سر اجبار برای اداﻣه حیات اجتماعی. مجموع این تغییرات، تحولاتی اساسی را به وجود آورد که آن را باید «واژگونی اجتماعی» در ایران پس از مغول تعبیر کرد. در قبال این واژگونی اجتماعی، جاﻣﻌه ایرانی سه رویکرد متفاوت از خود نشان داد: همکاری، سکوت و تقابل. به نظر می رسد آن دسته از ایرانی ها که به تقابل اقدام کردند و اعتراض هایی را ترتیب دادند در غالب دو رویکرد کلی فعالیت می کردند: حرکت های مبتنی بر تفکرهای منجی گرایانه و فعالیت های فتیان. حرکت های منجی گرایانه خود به سه دسته تقسیم می شدند: جلال الدین های دروغین، مهدیان دروغین و انتظار بازگشت خلافت عباسی. این سه گوﻧه متفاوت تنها در معرفی نمونه و مصداق متفاوت بودند و درمجموع، هر سه جامعه را به این باور می رساند که شخصی ظهور خواهد کرد و آنها را از فلاکت و ادبار نجات خواهد داد. درهمین راستا، چون این حرکت ها نظام فکری مدونی نداشتند، درنهایت موفق نشدند به صورت نهضتی فراگیر درآیند. در مقابل، فتیان چون از نظام نامه ها و مرام نامه های مدون بهره می برد و جاﻣﻌه ﻧﺨﺒه ایرانی از آنها پشتیبانی می کرد به موفقیت های مؤثرتری دست یافت و درنهایت، یکی از عواملی شد که نظام ایلخانی را از درون مضمحل کرد.

توپ از سلاح های راهبردی و مهم ترین ابزار پشتیبانی نیروهای سواره نظام و پیاده نظام از اواسط دوره صفوی تا پایان دوره قاجار بود. کاربری این سلاح در دوره قاجار نقش مهمی در کامیابی یا عدم کامیابی ارتش قاجاران داشت. در پژوهش پیش رو با ابزار کتابخانه ای و مراجعه به منابع اصلی، سفرنامه ها و اسناد، با روش توصیفی تحلیلی، توپخانه دوره قاجار به بحث گذاشته شده و هدف اصلی پاسخ به این سؤال است که توپخانه چه جایگاهی در نظام قاجاری داشت؟ با بررسی منابع این فرضیه مطرح شد که کارگزاران قاجاری در صدد بودند با ایجاد نظام جدید، توپخانه و پیاده نظام مدرنی هم تراز با نمونه های ارتش اروپایی ایجاد نمایند؛ اما موانع عمده ای در جهت ایجاد توپخانه وجود داشت و چنین تلاش هایی در فرهنگ اجتماعی و سیاسی ایران ناکام ماند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در ساختار اجتماعی ایران، سران و سواران ایلی جایگاه ویژه ای داشتند و آنان مانع از تشکیل پیاده نظام و توپخانه آتشبار به عنوان رقیبان سواره نظام بودند. بنابراین، در سراسر دوران قاجار و در جنگ های خارجی سواره نظام چه از نظر تعداد و چه در ساختار نظام، از اهمیت بیشتری نسبت به توپخانه و پیاده نظام برخوردار بود. چنین ساختی یکی از دلائل اصلی ناکامی ارتش قاجار در رویارویی با ارتش های روس و انگلیس بود.

هدف: هدف از این نوشتار تبیین و تحلیل مسئله احمدوندها، به عنوان یکی از دل مشغولی ها و نگرانی های دوره حکومت ظل السلطان بر کرمانشاهان است. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر اسناد مراکز آرشیوی، روزنامه ها و تاریخ های محلی انجام شده است. یافته ها و نتیجه گیری نتایج این تحقیق بیانگر آن است که احمدوندهای چلبی تابعیت عثمانی را داشتند؛ ولی در دوره بررسی شده در این پژوهش بیشتر در خاک ایران مستقر بودند. داشتن تابعیت عثمانی نه تنها مانع استقرار احمدوندها در خاک ایران نشد، بلکه حتی جوان میرخان رئیس آن ها نیز ازجانب دولت ایران به عنوان حاکم قصر شیرین منصوب شد و برای بیش از یک دهه فرد مقتدر نواحی سرحدی باقی ماند. پذیرش او در خاک ایران نتیجه قدرت نظامی این ایل از یک سو و ضعف حکومت کرمانشاهان ازسوی دیگر بود. انتصاب جوان میرخان به عنوان حاکم نواحی سرحدی نه از روی رغبت حکومت بلکه بیشتر برای کنترل این ایل بود.

ازدواج سیاسی در حکم پدیده ای اجتماعی سیاسی، همواره در تاریخ ایران یکی از راهکارهای مناسب برای کسب منافع و مشروعیت سیاسی، عواید اقتصادی، توﺳﻌه ارضی و ترقی جایگاه اجتماعی بوده است. باوجود نقش و کارکرد مهم وصلت ها و ازدواج های سیاسی در فرازوفرود حکومت ها، خاندان ها و رجال سیاسی و نظامی، پژوهش های مستقل اندکی درباره این موضوع، به خصوص دوره تیموری و ترکمانان (قراقویونلوها و آق قویونلوها)، صورت گرفته است. پرسش اصلی پژوهش کنونی شناسایی انگیزه و اهداف ازدواج های سیاسی از عصر تیموری تا ظهور صفویان است و اینکه این ازدواج ها بر شکل گیری و جهت گیری آینده سیاسی ایران چه ﺗﺄثیری داشته است. باتوجه به حضور و تسلط هم زمان حکومت تیموریان و ترکمانان (قراقویونلوها و آق قویونلوها) در ایران و رویارویی ها، تضادها و اشتراک های منافع سیاسی و ارضی هم زمان آنها، درمی یابیم یکی از بهترین راهکارها برای کاهش تنش و توﺳﻌه ارضی و تثبیت موقعیت سیاسی در هر گستره جغرافیایی، تمسک به ازدواج سیاسی بود. این نوشتار قصد دارد به صورت توصیفی تحلیلی و با در نظر گرفتن قلمرو جغرافیایی و تباین مذهبی میان حکومت ها و جنبش های این دوره، ماهیت سیاسی این ازدواج ها را بررسی کند. ازدواج هایی که در حکم ابزاری، در روابط سیاسی علیه رقبا و دشمنان داخلی و خارجی به کار گرفته می شد.

سلطان آباد عراق نام قدیمی شهر اراک است که در سال 1231ق/1816م، یعنی زمان فتحعلی شاه قاجار، سردار شاه به نام یوسف خان گرجی آن را بنا کرد. فلسفه اولیه بنای این شهر، ایجاد مرکز نظامی و ساخت پادگان برای امنیت منطقه بود که با گذر زمان، زمینه های تجارت و فعالیت اقتصادی در آن روبه رشد نهاد. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی و با تکیه بر اسناد گوناگون مرتبط به آن دوره، در پی بررسی اوضاع اقتصادی و تجاری این منطقه از مشروطه تا پایان دوره پهلوی اول است. تبیین چگونگی صادرات و بررسی شکوائیه های ارسالی تجار و تجارتخانه های خارجی در سلطان آباد عراق به وزارتخانه های مربوط و مجلس شورای ملی و نیز واکاوی عوامل مؤثر در تجارت خارجی این ولایت، مانند تجارت فرش، هدف این جستار است. یافته های پژوهش بیان کننده آن است که توجه حکومت مرکزی و کمپانی های خارجی همراه با ﻣﺸﺎﺭﮐﺖ ﺍﺭﺍﻣﻨﻪ اراک، ﺩﺭ ﺩﻭﺭه یادشده آنجا را به یکی از مراکز ﺍﺻﻠﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ فرش تبدیل کرد. ازسوی دیگر، جنگ جهانی اول و به دنبال آن بی ثباتی سیاسی و اقتصادی و تعرض های لرها، روند توسعه عراق را با کندی مواجه کرد؛ اما با استقرار دولت پهلوی، برخی از مراکز سازمانی و اداری مثل مؤسسات مالی، اتاق تجارت و شرکت های سهامی ﺩﺭ اراک تأسیس شد ﻭ ﺩﺭ ﻋﻬﺪ مذکور، تجارت از رونق بیشتری برخوردار شد.

محوطه امیرشارلق در دهستان حسین آباد بخش میامی شهرستان شاهرود در بخش انتهای شمال شرقی استان سمنان در مجاورت استان گلستان و 220 کیلومتری شمال شرقی شاهرود قرار دارد. راه بزرگ خراسان که بخشی از شرق را به غرب ارتباط می داد و معبر مهاجرین و کاروانیان بود در همین شاهراه قرار گرفته است. شواهد به دست آمده از دَه ها تپه باستانی ما را با این واقعیت روبه رو می کند که این مسیر از دیرباز در مسیر راه تجاری و اقتصادی ابریشم به گرگان و خراسان بزرگ قرار داشته و سه استان سمنان، گرگان و خراسان را به هم پیوند می دهد. در حقیقت اهمیت محوطه امیرشارلق در این است که در مسیر جاده خراسان بزرگ قرار گرفته است. منطقه شمال شرق ایران در دوران اسلامی شاهد تحولات و رخدادهای سیاسی-فرهنگی متعددی بوده است. از این رو بررسی منطقه و کاوش های باستان شناسی در آن می تواند در شناخت تعاملات و تولیدات فرهنگی منطقه سودمند واقع شود. این نوشتار به بررسی و مطالعه یافته های تپه امیرشارلق و مطالعات تطبیقی با دیگر محوطه های همزمان، برای روشن ساختن تعاملات فرهنگی منطقه ای می پردازد. نتایج کاوش های باستان شناسی در منطقه نشان داد که بیشترین برهمکنش های فرهنگی با منطقه خراسان بوده است. در هنر سفالگری تأثیرات سنت های فرهنگی نیشابور به شدت در سفالینه های امیرشارلق دیده می شود. سفالینه های این محوطه از نظر نقش و تکنیک از تنوع بسیاری برخوردارند. همچنین استقرار در این محوطه مربوط به مردمان کوچ نشین بوده است؛ زیرا شواهد معماریِ برجا و ثابت در این محوطه به دست نیامده است.

اگرچه سابقه ترویج مسیحیت کاتولیک در ایران عهد اسلامی به دوران ایلخانی بازمی گردد، از زمان صفویه بود که تبلیغ مسیحیت کاتولیک در شکلی سازمان یافته با فرقه ای از زاهدان مسیحی که به سنت آگوستین منسوب بودند، آغاز شد. شروع این تکاپو، نه به دنبال فعالیت های صلح آمیز، بلکه در پی تصرفات نظامی پرتغالی ها در خلیج فارس و استقرار آنها در جزیره هرمز رقم خورد. هدف این پژوهش پرداختن به این مسئله است که کنش دینی آگوستینی ها چه پیامدها یی در عصر صفوی به دنبال داشت. در راستای پاسخ به این سؤال، تلاش شده موضوع بر اساس منابع اصلی و پژوهشی و به روش توصیفی و تحلیلی واکاوی شود. یافته های تحقیق نشان می دهد که آگوستینی ها در برابر پایبندی مستحکم ایرانیان نسبت به عقاید دینی خود، عملاً در تبلیغ و ترویج مسیحیت شکست خوردند و مجبور به ترک ایران برای همیشه شدند.

در معماری واژگان و پیوند هنری کلام، حافظ شیرازی سرآمد سخن سرایان زبان فارسی است. یکی از آشکارترین ویژگی های سخن حافظ تراکم معانی گونا گون در کمترین واژهاست؛ که معمولا از رهگذر شناخته شده ترین آرایه ی سخن او، یعنی ایهام پدید می آید. در باره ی رفتارهای هنری و شگردهای زیبایی-شناسانه ی حافظ و نیز ایهام های شعر او تا کنون بسیار سخن گفته شده است. اما آن چه در این مقاله در کانون توجه قرار گرفته، گونه ای ازابهام هنری ست که از سخنی دوپهلو با معانی ناساز پدید می آید که در کتاب های بلاغی گذشته محتمل الضدین، توجیه یا ذووجهین نامیده اند. مقصود این نوشته، واکاوی واژه های ایهامی با معانی چندگانه نیست، بلکه بازنمایی آن ویژگی از سخن حافظ است که در آن، کلام به گونه ای سامان یافته که می توان دو معنای کاملا متضاد را از آن دریافت. روی آوری به این شیوه از بیان می تواند برآمده از کارکردهای یک جامعه ی استبدادزده باشد. سخنور با این شیوه ی بیانی تلاش می کند از بستن گریزگاه های خود در چنین جامعه ای پیش گیری کند تا شاید راهی به رهایی داشته باشد. اما نمونه های سخن حافظ در این مقاله، نشان می دهد که اگر این گونه از بیان با انگیزه ی اجتماعی هم تولید شده باشد، در ذهن و زبان حافظ کم کم به یک عادت فراگیر تبدیل شده است. سخن دیگر این مقاله، آن است که حافظ هرچند خود همواره با ریا می ستیزد و پنهان کاری را می نکوهد، اما خود او نیز زیر فشارهای اجتماعی ناگزیر می شود پنهان کاری کند و ریا بورزد.

سلجوقیان پس از ورود به ایران با مدیریت نخبگان ایرانی، هویت قبیله ای خویش را با ایجاد سپاه ثابت و ساختار دیوانی منظم، به یک امپراتوری قدرتمند تغییر دادند. خواجه با احیای سنت دیرینه اقطاع داری و واگذاری حکومت ولایات مرزی به غلام امیران، دو نهاد نظامی و اقتصادی اقطاع را به هم پیوند داد تا علاوه بر تحدید گستره حکومت و تسهیل اداره آن، بر تأمین هزینه های نظامی هم فائق آید.ساختار حکومت سلجوقی از مثلثِ قدرتِ سلطان، وزیر و امیر تشکیل شده بود. همواره در دوران اقتدارِ حکومت، سلطان در رأس این مثلث و بر دو رکن دیگر مسلط بود، اما در دوره انحطاط، این امیرمقطعان بودند که با تبدیل شدن به حاکمانی سرکش، دو پایه دیگر قدرت را تحت سیطره قرار دادند. این مقاله به دنبال تحلیل تأثیر اقطاع داری بر تضعیف سلطنت و وزارت است و بر این مدعاست که اقطاع داری با کاهش دامنه سیطره سیاسی سلطان با ایجاد ولایات نیمه مستقل و گاه یاغی و رقیب تراشیِ شاهزادگان، سلطنت را تضعیف کرد و از طریق تصاحب درآمدهای مالیاتی و عدم پاسخ گویی به وزیران با عزل و نصب و در نهایت قتل آنها تضعیف این نهاد را فراهم ساخت.

اقلیت های دینی ساکن ایران، با آیین ها و باورهای متفاوتشان، در شکل دهی به زیست جهان تاریخی مشترک و غنا و تکثر فرهنگی ایرانی سهیم بوده اند. کوشش های ایشان برای حفظ هویت و بقا در میان اکثریتی دیگرکیش، گاه در حوزه های شغلی و حرفه ای هم نمود یافته است. در آنچه می آید، عمدتاً با تکیه بر گزارش ها و نگارش های سیاحان غیرایرانی، که نوعاً جزئیات بیشتری را از زندگی اقشار عامه و عموم اقشار بازتاب داده اند، و نیز بر پایه شماری از اسناد و مدارک درباره زرتشتیان، به عنوان اقلیتی ریشه دار و باسابقه در ایران، کوشش شده حرفه ها و پایگاه های عمده و معروف درآمدی ایرانیان زرتشتی در دوران قاجاری، روشن شود. نتیجتاً، این مشاغل و پایگاه ها در حوزه هایی حرفه ای که زرتشتیان به تأثیر سنت یا ساختارهای صنفی محلی بیشتر به آن ها می پرداخته اند، همچون تنجیم یا مشاغل غالباً یدی باغبانی و بنّایی و ابریشم تابی و پشم بافی، یا مشاغلی که وجاهت عمومی یا کارورزان مسلمان به نسبت کمتری را شامل می شده اند، همچون صرافی و شیرکچی گری، گونه بندی و افزون برآن ها، حرفه هایی هم که به علت برخی محدودیت ها زرتشتیان از ورود به آن ها منع می شده اند، همچون پیشه های نظامی و انتظامی یا مشاغل دیوانی، معرفی شده اند.

برندینگ ملت و برندسازی ملی در وجه مفهومی عبارت است از تغییر ، بازسازی و دگرگون کردن تصویر یک کشور در خارج از آن که توسط مردم و افکار عمومی خارجی ادراک شده است. برندینگ ملی در اصل هم تراز کردن تصویر یک ملت با واقعیت است. این امر به ویژه برای کشورهای که تغییرات اساسی را در سیستمهای اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی خود تجربه کرده اند، بسیار ضروری است به خصوص به این دلیل که معمولاً همیشه تصویر این کشورها به دور از واقعیت این ملتها در دنیای امروز است. حال سوال اساسی این است که اصولاً فرآیند ساخت تصویر و برندینگ ملت ایران از چه زمانی شروع شده است؟ مقاله حاضر با مفهوم شناسی فرآیند برندینگ و تصویر سازی ملی با تاکید بر سوال پژوهش بر این امر اذعان می کند که تصویر و برندیگ ملت ایران مدرن، با اقدامات رضا شاه پهلوی برساخته و بازسازی شده است. رضا شاه به عنوان اولین پادشاهی بود که در دوران مدرن اقدام به برساخت گرایی و بازسازی تصویر و برندینگ ملت ایران ، کرد. برندینگ و تصویر ملی ایران امروز و ادراک هویت ملی آن نیز تا حدودی ریشه در ساخت و بازسازی تصویر ایران مدرن دوران رضا شاه دارد.

گفتمان انقلاب اسلامی ایرانْ گفتمانی دینی، سیاسی و فرهنگی است که در آن فرهنگ اسلامی جلوه گر است. نفی استثمار، نفی سلطه پذیری، نفی تحقیر ملت به دست قدرت های سیاسی دنیا، نفی وابستگی سیاسی، نفی نفوذ و دخالت قدرت های مسلط دنیا در کشور مهم ترین ارزش های انقلاب اسلامی است. برای حفظ این گفتمان و ارزش های انقلابی و انتقال آن به نسل های بعدیْ اهتمام بیشتری باید داشته باشیم؛ چون تبیین گفتمان انقلاب اسلامی و انتقال ارزش های آن به ویژه به جوانان ضروری است؛ بنابراین باید از هر فرصتی برای نشر ارزش های انقلاب استفاده کنیم. بدون شک یکی از این فرصت ها شعر انقلاب است. شعر انقلاب یکی از مهم ترین ابزارهای گفتمان انقلاب اسلامی و انتقال ارزش های آن است.

در میانِ گروه هایِ اجتماعیِ جامعه ایران در دوره اسلامی سادات به دلیلِ انتساب به پیامبرِ اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) و تجلّی در پاره ای از عرصه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جایگاهِ در خورِ اعتنایی داشتند. با عنایت به جایگاهِ تثبیت شده سادات در جامعه ایران بر اساسِ مؤلفه های مذکور در پیش از تأسیس حکومت قاجار و ضرورتِ تمسکِ دودمانِ قاجار به سادات برای کسب مشروعیتِ دینی در دوره تثبیتِ حکومت شان این گروهِ اجتماعی شبکه ای از نقش های متنوع را برعهده گرفت. پژوهشِ حاضر می کوشد به این پرسش پاسخ دهد که، سادات چه جایگاه، کارکرد و مناسباتی در جامعه ایرانِ عصر قاجار داشتند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که سادات به موازاتِ مناسباتِ گسترده با حاکمیت و گروه های گوناگونِ اجتماعی، گروهی متمایز بودند که در واحدهایِ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کارکردهای متنوعی داشتند که این کارکردها عمدتاً ناشی از فقدانِ نهادهای اجتماعی و سیاسی در جامعه ایرانِ عصر قاجار بود و همین امر موجب به رسمیت شناخته شدنِ نقش آفرینیِ آن ها از سویِ حاکمیت و گروه های اجتماعی به مثابه نیرویی میانجی شده بود.

تپه قشلاق یکی از معدود محوطه های استقراری دوره روستانشینی قدیم در دره تالوار شهرستان بیجار مربوط به هزاره پنجم ق.م. است که با توجه به آزمایشات تاریخ گذاری به روش تابش گرما از تاریخ 5500 ق.م. لغایت 3600ق.م. بدون وقفه مورد سکونت بوده است. انجام سه فصل کاوش باستان شناختی این محوطه، اطلاعات ارزنده ای درخصوص وضعیت فرهنگی و باستان شناسی منطقه در اختیار ما قرار داد. شواهد باستان شناسی روستای کهن قشلاق نشان داد که بافت معماری به لحاظ کالبدی شامل اتاق های کوچک متمرکز و مشرف به حیاط مرکزی هستند که با توجه به یافته های منقول می توان کارکرد آشپزخانه ای، انباری و نشیمن را برای آن ها تشخیص داد. ورودی های اصلی به سمت جنوب غربی (آفتاب گیر) باز می شوند. در اتصال دیوارها در کنج ها از روش قفل و بست استفاده شده و در ارتفاع باقیمانده از بناها هیچ گونه نشانه ای از ترک ناشی از تفاوت بار وارده در کنج ها دیده نمی شود. با توجه به اینکه دره تالوار بیجار در گذرگاه بینابینی شمال غرب ایران و زاگرس مرکزی قرار گرفته، لذا نوعی تعامل روش و سازه ای از هزاره پنجم و چهارم ق.م. شمال غرب ایران مانند حاجی فیروز و دالما و همچنین ویژگی های بومی و محلی و تأثیرات فرهنگ های هم زمان در محوطه هایی مانند سه گابی و گودین در شرق زاگرس مرکزی در بافت آن وجود دارد. از لحاظ روش، این پژوهش متکی بر داده های نویافته از کاوش های میدانی باستان شناسی و سپس مطالعه و مقایسه با بافت های معماری شناخته شده هم زمان در مناطق پیرامونی استوار است. همچنین در برخی موارد به نشانه های معماری سنتی روستایی در محل نیز استناد شده است. در مجموع مشخص شده که معماری اولیه این منطقه به عنوان یک عنصر فرهنگی هنری از ارتباطات فرامنطقه ای، ویژگی های بومی و فناوری های نوآورانه ترکیب یافته است.