درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۲۶۱ تا ۳٬۲۸۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۳۲۶۱.

بازشناسی و مکان یابی شهرهای: سیمره، ابن هبیره و هاشمیه (نقدی بر یک مکان یابی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 67 - 99

کلید واژه ها: س‍ی‍م‍ره ابن هبیره هاشمیه مکان یابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۷ تعداد دانلود : ۲۱۱
شهر سیمره یا دره شهر امروزی که به تصدیق منابع تاریخی در دوره پیش از اسلام، مهرگان کدگ یا به زبانِ اعراب، مهرجان قذق نامیده شده، در غرب ایران واقع شده است. سیمین لک پور در کتاب کاوش ها وپژوهش های باستان شناسی دره شهر (سیمره)، درباره مکان یابی شهر سیمره به اظهارنظر پرداخته و با ارائه دلایلی، شهر سیمره را منطبق بر شهر ابن هبیره از دوران اموی و نیز هاشمیه در دوره عباسی می داند. پژوهش حاضر، بر آن است تا به شیوه تاریخی و بر اساس متون و منابع جغرافیایی اسلامی، به ردّ این ادعا بپردازد و با ارائه جغرافیای تاریخیِ هریک از سه شهرِ نامبرده، انفکاک آنها را از هم نشان دهد. بر اساس نتایج این پژوهش، شهرهای یادشده، در یک موقعیت جغرافیایی یکسان قرار نداشته اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که شهر سیمره، مرکز ایالت مهرجان قذق، از دوره ساسانی و بعدها شهری از استان جبال و در حدّ شمالی استان خوزستان با الگوی معیشتی کشاورزی، شهر ابن هبیره شهری از دوره امویه و میان بغداد و کوفه و با الگوی معیشتی مبتنی بر تجارت و بازرگانی و به احتمالِ بسیار کشاورزی، و شهر هاشمیه شهری منسوب به ابوالعباس سفاح از دوره عباسی و موقعیت تقریبی آن به احتمالِ بسیار قوی منطقه انبار و به احتمالِ بسیار کمتر، نزدیکی کوفه بوده است. بنابراین، مکان یابی شهرهای ابن هبیره و هاشمیه در شهرستان دره شهر، با استناد به مطالعاتِ انجام شده، قابل تأیید نمی باشد.
۳۲۶۲.

مناظر طبیعی چشمه ناز ونک (شهرستان سمیرم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۵ زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۵ 23 - 33

کلید واژه ها: چشمه ناز رودخانه ونک سمیرم مناظر طبیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹ تعداد دانلود : ۲۵
رودخانه و چشمه ناز ونک یکی از جذاب ترین مکان های شهرستان سمیرم و در یک منطقه کوهستانی در میان رشته کوه های زاگرس واقع شده است و جزو مناطق سردسیر استان اصفهان محسوب می شود. سرشاخه های رودخانه کارون در این حوزه قرار و پوشش گیاهی متنوعی دارد. آب و هوای این منطقه معتدل تا سرد است. رودخانه و چشمه ناز در فاصله 10 کیلومتری جنوب غربی شهر ونک قرار دارد. شهر ونک و چشمه ناز در دامنه های شمالی کوه دالان واقع است. آب چشمه ناز شفاف و زلال است و پس از جاری شدن به یک رودخانه محلی کم عرض و کم عمق، به طول چند کیلومتر به نام رودخانه آب ونک می پیوندد. عرض و عمق رودخانه کم است. کوه هایاطراف شهر ونک را سنگ های رسوبی تشکیل می دهند و ناهموار یها و دره های ایجاد شده در اثر فرآیندهای زمین ساختی و فرسایشی در این سنگ ها چشم انداز زیبایی را به منطقه داده است که نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کند. مناظر طبیعی منطقه محیط های مناسبی برای فعالیت های علمی، ورزشی، تفریحی و اقتصادی هستند. این پژوهش بر اساس منابع کتابخانه ای و بر مبنایروش توصیفی- تحلیلی انجام شده است.
۳۲۶۳.

بررسی و تحلیل تاثیر جنگ جهانی اول (1914م./ 1332ق.) بر تولید و تجارت فرش ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال سوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۱۰) 91 - 116

کلید واژه ها: جنگ جهانی اول قاجار فرش تولید تجارت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۰ تعداد دانلود : ۲۷۴
با احیاء تولید و تجارت فرش ایران در نیمه دوم قرن 19م./ 13ق.، سرمایه داخلی و خارجی در این رشته تولیدی به کار افتاده، منجر به سرمایه گذاری تجار و شرکت های داخلی و خارجی در صنعت فرش کشور گردید. با گسترش این سرمایه گذاری ها و ایجاد کارگاه های قالی بافی در اواخر قرن مذکور و اوایل سده 20م./ 14ق.، نه تنها تولید فرش از رونق برخوردار گردید، بلکه تجارت این کالا نیز رشد قابل توجهی پیدا کرده، جنبه جهانی یافت. این روند علیرغم وقوع جنگ جهانی اول (1914-1918م./ 1332-1336ق.) و نوسانات حاصله، تا اواخر دوره قاجار ادامه یافت. جستار حاضر با هدف بررسی وضعیت تولید و تجارت فرش ایران همزمان با جنگ جهانی اول، در نظر دارد با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس مستندات موجود، به این پرسش پاسخ بدهد که وقوع جنگ جهانی اول، چه تاثیری بر تولید و تجارت فرش کشور داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد، با آغاز جنگ و ناامنی های حاصل، علاوه بر آن که فعالیت تولیدی شرکت های سرمایه گذار تعطیل گردیده، تولید فرش در داخل کاهش یافت، با مسدود شدن راه های تجاری بین المللی و بروز مشکلات در صادرات فرش به خارج از کشور، همچنین آشفتگی اوضاع اقتصادی کشورهای واردکننده فرش و کسادی بازارهای فرش، صادرات این کالا نیز بسیار تنزل یافت.    
۳۲۶۴.

شاهراه خراسان و تأثیرات اقتصادی- اجتماعی آن بر ولایت جُوَین (سده 3-7 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 101 - 112

کلید واژه ها: ولایت جُوَین شاهراه خراسان علمای جوینی آزادوار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۴ تعداد دانلود : ۴۵۲
شاهراه خراسان، مهم ترین راه مواصلاتی ایران، از سده دوم تا حمله مغول، بوده است که خراسان، ماوراءالنهر و ترکستان را به غرب ایران و بین النهرین متصل می کرد. این شاهراه شاخه های فرعی متعدد داشت که یکی از آنها (حد فاصل نیشابور  بسطام) از ولایت جوین می گذشت. این مسیر، در مقایسه با مسیر موازی آن (نیشابور  سبزوار  بسطام) بیشتر مورد اقبال کاروان ها بود. پژوهش حاضر، به شیوه توصیفی  تحلیلی، به بررسی تأثیرات اقتصادی  اجتماعی این شاهراه بر ولایت جوین، از سده سوم تا هفتم هجری، پرداخته است. یافته های این پژوهش حاکی است که روستاهای متعدد ولایت جوین و فراوانی آذوقه و علوفه این ولایت، سبب اصلی استقبال کاروان ها از این مسیر بوده است. از سوی دیگر، جای داشتن ولایت جوین بر گذر این شاهراه، تأثیرات خود را بر آنجا گذاشت. توقف کوتاه یا طولانی مدت علما و بزرگان مسافر از این مسیر در ولایت و تسهیل ارتباط اهالی آنجا با شهرهای بزرگ نیشابور و ری، از جمله ره آوردهای اجتماعی این شاهراه بود. از سوی دیگر، این راه، با فراهم کردن زمینه فروش و صادرات محصولات محلی ولایت شرایط رونق آنجا را فراهم می کرد.
۳۲۶۵.

شباهت های میان رستم و خاندان سورن با تأکید بر سورنا

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال پنجم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱۷

کلید واژه ها: تطبیق اسطوره و تاریخ سیستان خاندان سورن سورنا رستم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۳ تعداد دانلود : ۵۴۵
تفکیک تاریخ و اسطوره در تاریخ حماسی ایران که پژوهشگران بسیاری نیز در این باره نظر داده اند، کاری است بس دشوار. برخی کاملاً مخالف ارتباط میان تاریخ و اسطوره هستند و نظریات برخی دیگر هم گوناگون و نسبت به یکدیگر متفاوت است. در این مقاله نگارندگان بر اساس ریشه های سنت شفاهی در دوران تاریخی و رواج آن توسط گوسان ها، پیوندی میان تاریخ حماسی با تاریخ فئودالی برقرار کرده، با توجه به شباهت های تاریخی، محیطی، اجتماعی، مذهبی، القابی و احتمالاً دوره زمانی نسبتاً یکسانی که میان خاندان سورن و شخص سورنا با رستم دستان می توان متصور شد، به بررسی این دو پرداخته اند و معتقدند شخصیت اسطوره ای رستم که در هاله ای از ابهام و اغراق قرار گرفته است، بخشی از آن مربوط به سورنا، سردار نامدار پارتی و بخشی دیگر مربوط به خاندان سورن است که با گذر زمان و دست به دست شدن تاریخ شفاهی، به تاریخ حماسی رسیده و دلاوری های خاندان های پارتی به دوره کیانیان نسبت داده شده است.
۳۲۶۶.

بررسی اندیشه های انسان گرایانه در عهد آل بویه با تکیه بر آراء ابن مسکویه

نویسنده:
منبع: پارسه پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 1-13

کلید واژه ها: اندیشه های انسان گرایانه مسکویه اخلاق مداری تساهل و تسامح

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۴۲۶
حکومت آل بویه بر عراق و بخش هایی از مرکز و غرب ایران تسلط داشت. در این عصر با توجه به فضای باز مذهبی که به وجود آمد اندیشه های انسان گرایانه مورد توجه تعدادی از دانشمندان این عصر از جمله ابن مسکویه و معاصرانش قرار گرفت. یکی از موضوعات مورد تأکید دین اسلام برابری انسان ها صرف نظر از نژاد ، مقام ، جنس، رنگ و مانند آنها است. حقوق و آزادی انسان در اسلام به حقوق فردی محدود نیست و حقوق اجتماعی را نیز شامل می شود و بر این اساس در دیدگاه اسلامی، انسانیت انسان زیربناست و تلاش های انسان برای شکوفایی استعدادها و پرورش مکارم اخلاقی صورت می پذیرد و همه فعّالیت های دنیوی انسان ها هماهنگ با این هدف برتر انجام می گیرد. ابن مسکویه اندیشه های انسان گرایانه را که مورد توجه قرآن وآموزه های اسلام است را محور عقلانیت و خرد ورزی قرار می دهد و با استفاده از فضای موجود در عصر بویه ای تلاش می کند تا به تبین آن در کتب تاریخی، فلسفی و اخلاقی خود بپردازد. سوال اصلی پژ وهش حاضر این است که اندیشه های انسان گرایانه در عصر آل بویه به چه صورت بوده است و ابن مسکویه چه نقشی در بیان این اندیشه ها داشته است؟ که در ادامه فرض پیش روی بر این اساس شکل می گیرد که عصر آل بویه یکی از بهترین دوران های تاریخ اسلام در زمینه رشد اخلاقیات و اندیشه های انسان گرایانه بوده است که بی شک مؤثرترین فرد در تعالی آن ابن مسکویه می باشد.
۳۲۶۷.

استناد به گزارش (نقل) و اصل مسئلگی (با تأکید بر متون تاریخی دینی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۳ (پیاپی ۱۳۳)

کلید واژه ها: تاریخ اسلام الهیات تاریخی مسئلگی مسئله سازی تحلیل انعکاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۲ تعداد دانلود : ۲۲۳
استدلال (استناد) به گزارش های تاریخی، مهم ترین رکن روشی در الهیات تاریخی است که فضای اصلی این مقاله، ناظر به آن شکل گرفته است. واقعیت آن است که مقوله استدلال و استناد در الهیات تاریخی، نیازمند روش است، اما آنچه که به طور معمول مشاهده می شود آن است که این استدلال ها معمولاً بدون هیچ تبیینی رها می شوند. دلالت یک گزارش و نقل، می تواند در نوع انعکاسی که گزارش در فضای پیرامون خود پیدا می کند، نیز رصد شود. «مسئلگی»، پدیده ای قابل توجه در این فضای انعکاسی است. از جمله قواعدی که در فضای انعکاس، قابل طرح است، «مسئلگی» است. به این صورت که صدور (نقل) یک گزارش، بیش از آنکه حکایت از یک امر دائم و ثابت داشته باشد، نشان دهنده یک مسئله و امری خارج از روال عادی است. در این مقاله، به تبیین اصل مسئلگی و تبیین رهاوردهای آن در تحلیل متون تاریخی و دینی پرداخته شده است. درواقع، می توان گفت «مسئلگی» قاعده ای زبان شناختی است که در تحلیل تاریخ و به ویژه الهیات تاریخی کاربرد قابل ملاحظه ای دارد.
۳۲۶۸.

بررسیِ سه بزهِ گرشاسب و تطبیق آن با نظریه کنشِ سه گانه «ژرژ دومزیل»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 49-71

کلید واژه ها: بزه پهلوان کنش های سه گانه گرشاسب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۶ تعداد دانلود : ۶۲۸
از سال (1938) که برای نخستین بار، ساختارِ «کنش های سه گانه» یعنی اداره «امور دینی»، «سلحشوری» و «فراوانی و باروی» به کوشش «ژرژ دومزیل»، در اساطیر هند و اروپایی، آشکار شد؛ بررسی در مورد هر یک از آن کارکردهای سه گانه، در اقوامِ گوناگونِ خانواده «هند و اروپایی» شروع گردید و پژوهش های ارزنده ای را برای اسطوره شناسیِ تطبیقی، به ارمغان آورد. در زیرمجموعه کنشِ دوم، یعنی «جنگاوری و سلحشوری»، سه کنشِ دیگر شناخته و معرفی شد؛ که به سه «بزه»، یا «گناهان سه گانه» پهلوان، در اقوامِ هند و اروپایی می پرداخت. ساختار این اسطوره ها چنان است که جنگجویی بنام و مشهور، مرتکب سه گناه، در قبالِ سه کنشِ «ایزدی»، «پهلوانی» و «باروری» می شود و معمولاً با کنشِ سوم، از پای درمی آید. در این پژوهش، تلاش می شود تا سه گناهِ «گرشاسب» یعنی: خوارداشتِ دین مزدیسنا، خاموش کردن آتش و آمیختن با یک پری، بررسی و با کارکردهای سه گانه، تطبیق داده شود. این پژوهش از نوع کتابخانه ای، تطبیقی و توصیفی است.
۳۲۶۹.

تحلیل و بررسی مأموریت های امام علی (ع) در زمان حیات پیامبر (ص)

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 19 - 28

کلید واژه ها: امیرالمؤمنین علی (ع) پیامبر اسلام (ص) مأموریت جانشین تاریخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۳۷۰
در پژوهش حاضر مأموریتهای امام علی (ع) در زمان حیات پیامبر (ص) و اهمیت آنها بررسی میشود. آیا میتوان با بررسی این مسئله منصوصبودن جانشینی امام علی (ع) ازطرف خدا و پیامبر (ص) را ثابت کرد؟ آیا میتوان غیر از ادله آیات و روایات باکمک عقل علت این مأموریتها را بهدست آورد؟ کسی که ازطرف خدا منصوب میشود باید بر انجام کارهای مهم توانایی داشته باشد و نقش مهمی در زندگی داشته باشد تا بتواند دین اسلامی که تا قیامت جاودانه خواهد بود را بهخوبی حفظ کند. پژوهش حاضر نظر پیامبر (ص) را با مأموریتهای خاص امام علی (ع) بررسی میکند و علت واگذاری این مأموریت را موردتوجه قرار میدهد.
۳۲۷۰.

کارکرد نهاد موزه ایران باستان در اندیشه دولت ملت دوره پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال یازدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۴۲) 99 - 117

کلید واژه ها: موزه ایران باستان دولت پهلوی ناسیونالیسم مشروعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۷ تعداد دانلود : ۳۸۱
تأسیس موزه در عصر جدید به عنوان نهادی چندوجهی و چند کارکردی، نشانگر تحولی بنیادین در نظام معرفتی انسان بود. زمینه شکل گیری این نهاد بر اساس زمینه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی خاصی استوار بود. ایجاد محلی به عنوان محل نگهداری اشیاء عتیقه یا موزه به دنبال آشنایی ایرانیان با موزه های اروپایی و اکتشافات آثار باستانی به عصر ناصرالدین شاه قاجار برمی گردد. ناصرالدین شاه در پی ایجاد موزه، در کاخ گلستان محلی را برای حفظ و نمایش آثار عتیقه و باارزش تاریخی دایر کرد، اما این اقدام قوام نیافت. با آشنایی ایرانیان با اندیشه های جدید و اهمیت موزه و آثار باستانی، اندیشه تأسیس موزه توسط نخبگانی که در انجمن آثار ملی جمع شده بودند، دنبال شد و درنهایت با تشکیل دولت مدرن پهلوی، بنای موزه ایران باستان در ضلع غربی میدان مشق و در موقعیت مرکزی پایتخت آغاز شد. این مقاله با روش تاریخی تحلیلی بر آن است که علل ایجاد و مهم ترین کارکردهای موزه ایران باستان را در بافتار دولت پهلوی تحلیل و بررسی نماید. دستاوردهای پژوهش بیانگر آن است که تأسیس موزه در ایران در پیوند عمیق با اندیشه ناسیونالیسم شکل گرفت. هرچند تأسیس این نهاد از آمال روشنفکران مشروطه بود، به دست دولت پهلوی نهایی و عملی شد. باوجود کارکردهایی چون گردآوری و نگهداری و حفاظت، نمایش، آموزش و پژوهش، هویت سازی و مشروعیت جویی از این نهاد مهم ترین هدف و خواست دولت پهلوی بود و به دنبال برساخت و بازتولید روایت هایی از تاریخ باستانی بود که از ایدئولوژی دولت پهلوی پشتیبانی نماید.
۳۲۷۱.

تأثیر ناپایداری سیاسی بر مفاسد اجتماعی قاضیانِ ایران در قرن هشتم قمری براساس متون منظوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۳ (پیاپی ۱۳۳)

کلید واژه ها: ناپایداری سیاسی ایران قرن هشتم هجری قاضیان منابع منظوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۵۴۷
قاضیان از موقعیت مهمی در نظام قضایی و اداری ایران در قرن هشتم قمری برخوردار بودند. آنان زیر نظر قاضی القضات و کارگزاران سیاسی به فعالیت می پرداختند. وظیفه آنها رسیدگی به دعاوی و مشکلات قضایی مردم بود. در این قرن، ایران برخلاف گذشته تمرکز و یکپارچگی سیاسی نداشت و گرفتار بی ثباتی شده بود. جدالِ همیشگیِ سلسله های محلی با یکدیگر، باعث گسترش ناامنی شده بود. شریان های اقتصادی از کار افتاده و ناهنجاری های اخلاقی و اجتماعی افزایش یافته بود. در این پژوهش، براساس منابع منظوم و با روش تبیین علّی تلاش شده است به این مسئله پرداخته شود که ناپایداری سیاسی چه تأثیری بر مفاسد اجتماعی قاضیان ایران در قرن هشتم قمری داشته است؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که ناامنی نقطه عزیمت بسیاری از تحولات ایران در این قرن بوده و موجب چندگانگی و تضاد اجتماعی، واپس گرایی و گسترش انحرافات اخلاقیِ قاضیان شده بود. با توجه به نابسامانی سیاسی، مفاسد اجتماعی قضات بیشتر شد و باعث شده بود تا گروهی از قاضیان بی دانش، رشوه خوار، ریاکار و بی اخلاق روی کار آیند.
۳۲۷۲.

واکاوی رویکرد تاریخ پژوهان معاصرتاجیکستان به حکومت سامانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ (پیاپی ۱۰۹) 257 - 279

کلید واژه ها: تاریخ پژوهی حکومت سامانیان هویت ملی استقلال تاجیکستان مورخان تاجیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۳۲۱
بررسی تاریخ پژوهی کشورهای همسایه ایران و نحوه نگریستن آنها به میراث و تاریخ مشترک گذشته، زمینه ای مناسب برای گفت وگوی علمی بین متفکران کشورهاست. مقاله حاضر با بررسی و تحلیل رویکرد تاریخ پژوهان تاجیکستان به دولت سامانیان، میراث مشترک این کشورها، سعی دارد تا به تلاش های مکمل ایشان از پژوهش های معاصر ایرانی نیز توجه کند. مورخان تاجیک در دوره شوروی با فراهم کردن بستر هویت قومی، تاریخ پژوهی دوره استقلال را جهت دادند و با برجسته کردن جنبه هویت ساز دولت سامانی، به ویژه دوره امیراسماعیل سامانی، درصدد الگوسازی عملی از یک «دولتدار» و« امیر عادل» برآمدند. آنها هویت دیگری را به شکل مبهم در شوروی و به طور برجسته در قوم ترک و ملت تاجیک جست وجو می کنند که خوشبختانه تاکنون، ستیزی با هویت ایرانی نداشته است. تاریخ پژوهی دوره استقلال سعی دارد وجه ایجابی هویتی را در«خودی امیراسماعیل» و وجه سلبی را در«دیگر ازبک و ازبکستان» جست وجو کند. این رویکرد، اگرچه پاره ای نواقص روشی و محتوایی را به شیوه تاریخ پژوهان تاجیکستان در دوره استقلال تحمیل کرده است، همچنان از عنایت ویژه ایشان به پژوهش های ایرانیان و تداوم آن و اجتناب از رویکرد تهاجمی به فرهنگ ایرانی برخوردار است.
۳۲۷۳.

انگیزه های سیاسی- اجتماعی و نظامی- امنیتی اشراف ایرانی در مصالحه با اعراب مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۳ 69 - 53

کلید واژه ها: فتوح اهداف و انگیزه های فتوح اشراف ایرانی راهبرد مصالحه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۸ تعداد دانلود : ۳۳۳
فتح ایران توسط اعراب مسلمان که به پایان یافتن حاکمیت دودمان ساسانی منجر شد و همچنین مسئله چگونگی، چرایی و پیامدهای آن، بارها و از زوایای گوناگون توسط تاریخ پژوهان مورد بحث و تحلیل قرار گرفته و درباره دلایل تسلط سریع و غیرقابل پیش بینی آنان بر قلمرو بزرگ ساسانی دیدگاه های مختلفی مطرح شده است. به عنوان مثال، می توان به مصالحه و سازش برخی از خاندان های اشراف و حکومتگر ایرانی با عرب ها با اهداف اقتصادی و دینی اشاره کرد. با این همه، تاکنون پژوهش مستقل و منسجمی درباره اهداف و انگیزه های غیراقتصادی و غیردینی اشراف ایرانی در مصالحه با عرب ها انجام نشده است. این پژوهش که از روش توصیفی تحلیلی بهره می برد می کوشد تا به بررسی انگیزه های سیاسی اجتماعی و نظامی امنیتی فاتحان عرب بپردازد. یافته ها نشان می دهد که اضطرار جهت حفظ جان، حفظ جایگاه و مناصب پیشین، کسب جایگاه سیاسی اجتماعی در نظام جدید، بهره گیری از نیروی نظامی عرب ها در حذف رقبای دیرینه و واقع گرایی برای گذر از بحران نظامی و تجدید قوا سبب شد تا دسته ای از اشراف ایرانی به راهبرد مصالحه و همکاری با نیروهای مهاجم عرب روی آورند.
۳۲۷۴.

عوامل به کارگیری بردگان در ساختار سیاسی و نظامی فاطمیان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۷۹) 189 - 218

کلید واژه ها: فاطمیان بردگان مصر مناصب درباری سپاه فاطمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۳۳۶
فاطمیان (297-567 ق) اسماعیلی مذهب که ابتدا در مغرب اسلامی به قدرت رسیدند و سپس وارد مصر شدند در ساختار سیاسی و نظامی حکومت خود به ویژه در سپاه، مناصب درباری و حکومت ولایات به عناصر بومی متکی نبودند و به صورت گسترده از بردگانی با نژادهای مختلف بهره می جستند. مقاله پیش رو می کوشد پس از ارائه تصویری کلی از مصداق ها و نمادهای اقتدار بردگان به روش وصفی- تحلیلی به این پرسش اصلی پاسخ دهد که مجموعه عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار در جلب و جذب غلامان به وسیله فاطمیان چه بود؟ این بررسی نشان می دهد که عواملی مانند جنگ، برتری نیروی نظامی بردگان، افزایش تعداد بردگان، تحکیم قدرت خود در برابر مدعیان داخلی، عدم اعتماد به نیروهای بومی و محلی در پی آشوب آفرینی های مکررشان، خطر همراهی نیروهای محلی با خلافت عباسی، توسعه ارضی و فراهم کردن سپاهی مطیع و فاقد تعلقات مادی و منطقه ای از عوامل اصلی به کارگیری گسترده بردگان در ساختار سیاسی و نظامی بوده است.
۳۲۷۵.

اشغال قطور و اقدامات میرزا جعفرخان مشیرالدوله (1265-1268ق) (براساس اسناد منتشر نشده)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 37 - 56

کلید واژه ها: قطور تحدید حدود ایران و عثمانی میرزا جعفرخان مشیرالدوله درویش-پاشا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۷ تعداد دانلود : ۸۰۲
روابط دیرپای ایران و عثمانی توام با جنگ و صلح بود. بنا به ماده سوم عهدنامه دوم ارزنه الروم (16جمادی الثانی1263) باید کمیسیون مشترکی با حضور نمایندگان چهار دولت تشکیل می شد. درویش پاشا، نماینده عثمانی، پیش از رسیدن به محل تشکیل کمیسیون در بغداد، درّه قطور را تصرف کرد. این اقدام تجاوزکارانه، تبدیل به مناقشه ای مهم بین دو کشور شد. ایران با محکومیت این اقدام از نمایندگان واسطه خواست تا نسبت به رفع تجاوز عثمانی عمل کنند. اشغال قطور سی سال(1295-1265ق.) به طول انجامید و سرانجام کنگره برلین بر حقانیّت ایران صحه گذاشت و دولت عثمانی مجبور به بازپس دادن قطور به ایران شد. درباره اشغال قطور و اقدامات میرزا جعفرخان مشیرالدوله در طول مأموریت تحدید حدود، هنوز بررسی مستقلی صورت نگرفته است. پژوهش حاضر با روش تاریخی و رویکرد توصیفی- تحلیلی، با اتکا به اسناد منتشر نشده وزارت امور خارجه، به این پرسش ها پاسخ می دهد: قطور دارای چه موقعیت و اهمیت راهبردی بود؟ چرا این منطقه از سوی عثمانی اشغال شد؟ دولتمردان ایران به ویژه میرزا جعفرخان به عنوان نماینده ایران در کمیسیون تحدید حدود در قِبال اشغال قطور دست به چه اقداماتی زدند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که اقدامات سه ساله مشیرالدوله (1268-1265ق) موجب شد نمایندگان دولت های واسطه بارها اشغال قطور را محکوم کرده و بر حقانیّت ایران صحه بگذارند. در واقع، اقدامات مشیرالدوله پایه و اساسی شد برای دولتمردان دستگاه دیپلماسی ایران در دهه های بعد که بتوانند موضوع اشغال قطور را در مجامع بین المللی طرح و برای بازپس گیری آن اقدام کنند. اقداماتی که سرانجام بعد از سی سال با استرداد قطور به ثمر نشست.
۳۲۷۶.

واکاوی دلایل محبوبیت سلطان محمود غزنوی در سیاست نامه خواجه نظام الملک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 297-313

کلید واژه ها: خواجه نظام الملک سیاست نامه محمود غزنوی محبوبیت سلطان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۱ تعداد دانلود : ۳۲۹
سیاست نامه ی خواجه نظام الملک، از منظر توجهی که به رویکردهای سیاسی و شیوه ی اعمال قدرت سلطان محمود غزنوی نشان می دهد، قابل تامل است. آنچه که خواجه نظام الملک از میراث سیاسی- حکومتی غزنویان به دست می دهد، برتافته از مهمترین دغدغه ها، ایدآلها و آمال سیاسی است که خواجه در تلاش برای تئوریزه کردن آن برای ملکشاه سلجوقی ست. تلاش خواجه در برجسته سازی برخی ویژگی های حکومت سلطان محمود مانند پایگاه غلامی- ترکی آن، نوع مواجهه اش با دربار خلافت، تلاش وی در جهت سرکوب آنچه خواجه نظام الملک بدعت می خواند، اقتدار وی در مقام مهمترین غازی در جبهه های هندوستان، توجه به اصول دقیق و همراه با جزئیات حکومت رانی و دیوانسالاری، اقامه ی شکلی ویژه از عدالت که محبوب خواجه بود و مولفه هایی از این دست، جایگاه سلطان محمود را در سیاست نامه و کل منظومه ی سیاسی- یدئولوژیکی نظام الملک برجسته می سازد به نحوی که تعادل و موازنه ی روایت ها و حکایات مندرج در سیاست نامه به نفع سلطان محمود سنگینی قابل توجهی دارد. این پژوهش، به روشی توصیفی- تحلیلی، در پی یافتن پاسخی برای دلایل این محبوبیت است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که شیوه و روش سیاست ورزی و حکمرانی سلطان محمود غزنوی تقریبا تمامی مولفه های مورد نظر خواجه به منظور تمرکز و تثبیت نوع خاصی از اقتدارگرایی ایدئولوژیک در این دوره ی زمانی را دارا بود.
۳۲۷۷.

نقش امام جعفر صادق (ع) در گسترش علوم

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 29 - 48

کلید واژه ها: امام صادق (ع) تمدن علوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۹ تعداد دانلود : ۴۴۷
 نقش ائمه اطهار (ع) در جامعه اسلامی بسیار چشمگیر و مهم است و این تفکر که آنها تنها رهبران معنوی و یا امامان هدایت و راهنمایی هستند با گزارشهای تاریخی موجود و واقعیتهای تاریخی مطابقت ندارد. بنابرابن، نمیتوان هیچ سهمی در شکلگیری و توسعه تمدن اسلامی بهویژه در بعد علمی برای آنها در نظر گرفت؛ زیرا این امر آشکارا در تاریخ زندگی ائمه (ع) دیده میشود و دو قرن و نیم حضور فعال علمی از طرف ائمه معصومین (ع) آنهم زمانی که سرآغاز تمدن اسلامی نامیده شده است نقشی مهم و غیرقابل انکار است. پژوهش حاضر به نقش امام صادق (ع) در گسترش علوم اشاره میکند، پس پژوهش حاضر رشد علمی و میزان تأثیرگذاری ایشان در این حرکت تمدنساز و حیات علمی ایشان را بررسی میکند.
۳۲۷۸.

مطالعه قنات ها در شبکه آبرسانی طرح قدیم شهر اراک

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۵ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۳ 107 - 120

کلید واژه ها: قنات ها شهرسازی سنتی شبکه آبرسانی ساختار شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۰
مقاله حاضر به بررسی شکل گیری و توسعه شهر اراک در دوره قاجار می پردازد و با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و مطالعات میدانی، شبکه آبرسانی اراک را در این دوره مورد مطالعه قرار می دهد. شهر اراک، برخلاف سایر شهرهای ایران که به مرور زمان گسترش یافته اند، با نقشه و الگوی مشخص مهندسی ساخته شده است. این شهر نمونه خوبی از شهرسازی قاجاریه است که با رعایت کردن الگوهای شهرسازی سنتی ایرانی از ویژگی های معماری غربی نیز بهره گرفته و بافت اولیه شهر به صورت شطرنجی و خیابان های عمود بر هم ساخته شده است. بازار دو محله اصلی اولیه شهر را از هم جدا می کند و ساختارهای شهری اراک به صورت برابر در محله ها پخششده اند. یکی از این ساختارهای شهری سیستم آبرسانی دقیق شهر است که پیش از ساخت شهر مورد توجه واقع شده است. در دوره قاجار قنات ها مهم ترین منابع آبرسانی بودند و در این دوره شاهد 7 رشته قنات هستیم که عبارتند از: «قنات شهر (قنات سپهداری)» ، «قنات وزیری» ، «قنات خان حاکم» ، «قنات آب ده» ، «قنات آزاد مرزآباد» ، «قنات مستوفی (قنات اربابی)» ، «قنات حاج آقاحسین (قنات خاکباز)». 
۳۲۷۹.

تاثیر نگارگری عصر صفوی در بازسازی داستانهای اساطیری ایران « تهمورث دیوبند به روایت شاهنامه طهماسبی »(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 296-319

کلید واژه ها: تهمورث دیوبند شاهنامه طهماسبی نگاره شناخت اساطیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۴ تعداد دانلود : ۶۶۳
بشر همواره برای بیان اسطوره هایش ازشیوه های گوناگونی چون نگارش ونقاشی سود جسته است ومتون ونگاره های بسیاری از خود به یادگارگذاشته است. آثار بیشماری که در جای، جای جهان، از کهن ترین دوران حیات بشری، به صورت نظم و نثر و نقش به جای مانده است، تلاشی برای بیان اسطوره هاست که گاه با توجه به تغییر در شیوه های بیان و نیز گذر زمان، تحولاتی را نیز بر اساطیر وارد کرده است. تاریخ اساطیری ایران نیز بازگو شده بر مبنای چنین شیوه هایی است که در طول هزاره های گذشته ؛ روایات شفاهی، متون، نگاره ها، حکاکی ها و نقاشی های بسیاری را به خود اختصاص داده است. از میان اسطوره های بیشمار ایرانی ، داستانی نیز درباره ی تهمورث است. اسطوره ی این پادشاه دیوبند ایرانی، در بسیاری از متون و گاه نقاشی های گذشته درج شده است که شاید شاخص ترین این نقوش ، نگاره تهمورث در شاهنامه طهماسبی باشد. تحلیلی بر این نگاره نشان می دهد که هر چند نحوه شکل پذیری اسطوره در این نقاشی، مبتنی بر اشعار فردوسی است، اما ساخت کلی این نقوش مفاهیمی دربر دارد که به شناخت اساطیری داستان از منظر دیگری پرداخته است و نقاش این عهد بنیان اساطیری ویژه ای را برای روایت رقم زده است.دراین پژوهش به شیوه کتابخانه ای و براساس منابع سعی شده است تا تحلیلی روشن از شناخت اسطوره ای نگارگر این نقش ارائه شود.
۳۲۸۰.

ایل گلباغی؛ سکونتگاه، تاریخ و کوچ اجباری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 259 - 270

کلید واژه ها: ایل گلباغی سارال کردستان اردلان قراتوره اوباتو (هوبه تو)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۱ تعداد دانلود : ۷۷۶
در پژوهش حاضر ایل گلباغی از آغاز تا زمان کوچ اجباری آنها توسط رضاشاه بررسی می شود. هدف از این پژوهش بازکاوی گوشه ای از حیات اجتماعی و ایلیاتی مردم کُرد و سؤال اصلی پژوهش هم معطوف به چرایی کوچ اجباری آنها از سوی رضاشاه است. این پژوهش بر روش توصیفی  تحلیلی استوار است. برای پاسخ به سؤال تحقیق ابتدا سکونتگاه ایل گلباغی و موقعیت تاریخی و جغرافیایی آنها در مناطق سردسیر سارال موردتوجه قرار گرفت، سپس به بررسی شیوه زندگی ییلاق  قشلاق آنها و دشمنی های حاصله از آن پرداخته شد و برای تبیین این مسئله، ناآرامی ها و دستبردهای صورت گرفته توسط گلباغی ها در مناطق پیرامون شامل گروس، اورامان، اطراف سنندج و همچنین برخورد آنها با جاف ها و سیاست های مقطعی حکومت محلی کردستان در بررسی شد. با روی کار آمدن دولت پهلوی و تلاش در راستای برقراری نظم نوین و دائمی در تمامی نقاط ایران، و نیز اتخاذ سیاست های عشایری خاص در این راستا، گرفتن تصمیمی قاطع در رابطه با گلباغی ها و سرکوب همیشگی آنها (حداقل از دید حکومت مرکزی جدید) ضروری می نمود و دولت نوین متمرکز و اقتدارگرا دیگر چنین آشفتگی ها و ناامنی هایی را برنمی تافت و چرایی کوچ آنها هم در همین عامل نهفته بود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان