درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲٬۳۸۱ تا ۲٬۴۰۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۲۳۸۱.

بررسی انعکاس گرایش های قومی، دینی و سیاسی در متون جغرافیایی: بررسی موردی المسالک و الممالک اصطخری و احسن التقاسیم مقدسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 73 - 93

کلید واژه ها: اصطخری مقدسی گرایش های قومی گرایش های دینی گرایش های سیاسی عربگرایی ایرانگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۳ تعداد دانلود : ۴۶۷
از متون جغرافیای انسانی اطلاعات و آگاهی های ارزشمندی در زمینه های اجتماعی، فرهنگی و تاریخی به دست می آید. در این متون، جغرافی نگاران مسلمان به وصف اوضاع اجتماعی، خُلق و خو، آداب و رسوم، اوضاع دینی و سیاسی اقوام و ساکنان مناطق گوناگون جهان اسلام پرداخته اند. وصف اصطخری و مقدسی دو جغرافی نگار برجسته ایرانی و عرب قرن چهارم، علاوه بر بیان امور واقع جغرافیایی تاریخی، تحت تأثیر گرایشهای قومی، دینی و سیاسی آنان نیز قرار داشته است. در این مقاله، به روش توصیفی تحلیلی نمونه هایی از انعکاس گرایشهای مذکور در آثار دو دانشمند جغرافی نگار بررسی خواهد شد. نتیجه نشان می دهد که در بهره گیری از متون جغرافیایی و نیز تاریخی، همواره باید جانب احتیاط را نگاه داشت و ارزیابی، تهذیب و نقد محتویات در استناد به آنها می باید در نظر گرفته شود.
۲۳۸۲.

بررسی و نقد پروژه بازسازی میراث حسن حنفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دوازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 105 - 124

کلید واژه ها: حسن حنفی جهان عرب بازسازی میراث پدیدارشناسی هوسرل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۲ تعداد دانلود : ۴۲۸
میراث و تجدد، چالش انگیزترین و شاید حساس ترین ﻣﺴﺌﻠه دویست سال گذﺷﺘه جهان اسلام است. درباره این مسئله، خوانش ها و رویکردهای متفاوت و گاه متناقض و افراطی و تفریطی شکل گرفته است. بی تردید این مسئله ازجمله موضوع های متداول و مکرر در گفتمان فکری جهان عرب است و ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود جلب کرده است. در تاریخ ملت ها و روند توﺳﻌه آنها، موضوع میراث ﻧﻘﻂه کانونی است؛ اما میان کسانی که میراث را رد می کنند یا ﺗﺄیید می کنند و بر آن ﺗﺄکید، اختلاف نظر جدی وجود دارد. آنچه آنها را به این مسئله واداشت، همان وضعیت اسفناک و واقعیت تلخ جهان اسلام عرب بود. به علت شکست های پی درپی و فاجعه بار در جهان عرب، پروژه های نوسازی و نوزایشِ نیازمند به بازاندیشی، در مفهوم متن شکل گرفت و حتی تشدید شد. حسن حنفی (1935م/1353ق) اندیشمند و نظریه پرداز و از نواندیشان دینی معاصر و نظریه پرداز جریان چپ اسلامی است. پروژه او در زﻣیﻨه بازسازی میراث، از طرح های سترگ در جهان اسلام عرب به شمار می رود. حنفی پروژه بازاندیشی و بازسازی میراث گذشته را برای حل بحران ها و مسائل چالشی جهان اسلام عرب مطرح کرد. روش های حنفی در زﻣیﻨه خودآگاهی سیاسی، در حکم راهکار اساسی برای برون رفت از بحران، تنها از نظریه پردازی های متفکران غرب در ابتدای قرن بیستم نشئت گرفته است. این مقاله این پرسش ها را بررسی می کند: از دیدگاه حنفی تعریف میراث چیست؟ مؤلفه ها و مبانی فکری و رهیافت های پروژه بازسازی میراث چیست؟
۲۳۸۳.

بررسی مولفه های پایداری شهر درتمدن اسلامی، مطالعه موردی حلّه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳۸ ۷۷-۱۰۲

کلید واژه ها: شهر اسلامی حله بنی مزید شهر پایدار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۸ تعداد دانلود : ۵۳۷
حلّه شهری تأثیرگذار در جهان تشیع است که توسط حکام بنی مزید بنا شد. برخی ویژگی هایی این شهر، با تعاریف شهر پایدار اسلامی و مولفه های آن، قابل تطبیق است. از این رو با دسته بندی مولفه های شهرپایدار اسلامی به مادّی و معنوی، آنها را در حلّه خواهیم یافت. در این پژوهش سعی شده است که عوامل معنوی برای ایجاد یکپارچگی بین ساکنان و عوامل مادّی در سطحی پایین تر، جهت رزق و امنیت مورد بررسی قرارگیرد چراکه پایداری یک شهر به وجود این مولفه ها در کنار هم، بستگی دارد وگرنه از رونق خواهد افتاد همان طور که در حلّه قرن نهم روی داد. ازاین رو در بنای شهرحله، به این نتیجه می رسیم که بنی مزید با استفاده حداکثری از عوامل تأثیرگذار در پایداری شهر، توانستند کارویژه از تمدن اسلامی را به نمایش گذارند.
۲۳۸۴.

بررسی علل انتخاب و تداوم بوشهر به عنوان پایگاه نمایندگی کمپانی هند شرقی بریتانیا در خلیج فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۲۴ 73 - 92

کلید واژه ها: کمپانی هند شرقی بریتانیا بوشهر خلیج فارس تجارت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۰ تعداد دانلود : ۳۰۳
تجار کمپانی هند شرقی در آغاز قرن ۱۷م موفق شدند سرزمین هندوستان را به پایگاه تجاری خود تبدیل کنند و مدت کوتاهی بعد، آن سرزمین را تحت سیطره خود درآوردند. در این راستا هندوستان به پایگاه مهمی برای به دست گرفتن تجارت منطقه توسط کمپانی هند شرقی بریتانیا تبدیل شد. خلیج فارس یکی از بهترین بازارها برای کالاهای کمپانی هند شرقی به شمار می آمد. ازاین رو کمپانی تمام تلاش خود را برای به دست آوردن بازار این منطقه به کار برد؛ و نهایتاً در آغاز دوره زندیه موفق شد موقعیت خود را در منطقه تثبیت کند. کمپانی هند شرقی بریتانیا، بندر بوشهر را به عنوان پایگاه تجاری خود در منطقه برگزید و تا حدود دو قرن بعد، تمام تلاش خود را برای حفظ پایگاه مذکور به کار برد. این پژوهش علل انتخاب بوشهر را به عنوان مرکزیت فعالیت نمایندگی کمپانی هند شرقی بریتانیا مورد بررسی قرار داده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که عمق مناسب سواحل شمالی نسبت به سواحل جنوبی، وجود دولت های متمرکز و صلح و امنیت سواحل شمالی، وجود امکانات و منابع پس کرانه ای همچون آب شیرین، حمایت دولت های داخلی ایران، بازار ارزشمند ایران برای ماهوت انگلیسی و امکان ایجاد بندرگاه و لنگر انداختن کشتی ها در کرانه های شمالی، منجر به گزینش پایگاه کمپانی در ساحل شمالی خلیج فارس شد؛ در ادامه در کنار وجود تمامی مزیت های فوق در بوشهر، وجود ساختار اداری، اقتصادی و سیاسی در این شهر، منجر به گزینش نهایی و تداوم بندر بوشهر به عنوان پایگاه نمایندگی آن شرکت گردید.
۲۳۸۵.

قیام دهقانان در استرآباد؛ سیاه پوشان (پوشندگان لباس سیاه)، سیدها و دولت صفوی

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال هشتم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳۱ 13-40
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۲ تعداد دانلود : ۵۷۰
شورش هایی که دهقانان-عشایر، صاحب منصبان محلی و تعدادی از سیدها را در کنار هم قرار داد، از اواخر قرن شانزدهم مانعی برای نظارت مؤثر پادشاهان صفوی بر فعالیت های سیاسی و اقتصادی در ایالت استرآباد شد. این مقاله به بررسی ماهیت این شورش ها به رهبری سیاه پوشان (پوشندگان لباس سیاه)، و پیشینه اقتصادی - اجتماعی و تمایلات مذهبی این شورشیان و متحدان مختلف آن ها می پردازد. این پژوهش همچنین توجه ویژه ای به سیدهای استرآباد، زمینه های شکل گیری فکری آن ها و رویکردهای متمایز آن ها نسبت به دولت صفویه از اوایل قرن شانزدهم تا اواخر دهه 1570 م، یعنی هنگامی که قیام بخش اعظم قدرت خود را ازدست داده بود، خواهد داشت. درحالی که ممکن است ارتداد و زنادقه جزئی از چشم انداز مذهبی استرآباد باشد اما هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهنده تأثیر قابل توجه آن در جنبش سیاه پوشان باشد. مهم تر از همه، تعلیمات شیعی شهری و سنت های شرعی ریشه های عمیقی در استرآباد داشت که توسط سیدها پرورده شده و قبل از ظهور صفویان توسط بزرگان بتکچی ترویج می شدند. این موضوع با توجه به این واقعیت که گروهی از سیدها از استرآباد (خصوصاً شهر فندرسک) مستقیماً در شورش علیه صفویان اولیه شرکت داشتند، قابل توجه است.
۲۳۸۶.

علل و عوامل رویکرد عضدالدوله به مذهب ظاهریه (338- 372 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۵ 1 - 21

کلید واژه ها: داود ظاهری عرفی گری فقه قاضی القضات مذهب حنفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۲ تعداد دانلود : ۲۸۶
در دوره حکومت عضدالدوله (338- 372 ق) مذهب ظاهری به اوج رشد و اعتلای خود رسید و فقهای این مذهب در رأس برخی دیوان ها به ویژه دیوان قضا قرار گرفتند. گسترش مذهب ظاهری معلول شرایط خاص این دوره تاریخی و اهداف سیاسی حکومت بوده است. نیات حکومت از این رویکرد بازتاب چندانی در منابع نیافته ولی عوامل و مؤلفه های چندی در قالب مسائل سیاسی، اجتماعی و مذهبی در این روند اثرگذار بوده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای در پی مطالعه علل توجه حکومت به مذهب ظاهری است. به نظر می رسد ویژگی های فقه ظاهری مانند کمینه گرایی، عدم گسترش قوانین شرعی، عرف گرایی و مخالفت ایشان با برخی مبادی فقه حنفی به عنوان مذهب رسمی دستگاه خلافت و اکثریت اهل سنت که با نیازها و سیاست مذهبی حکومت همخوانی بیشتری داشته، در این روند تأثیرگذار بوده است. مهم ترین دستاورد پژوهش حاضر شناخت علایق سیاسی حکام آل بویه در رویکرد مذهبی، با وجود رواداری است.
۲۳۸۷.

رسول زاده و دین اسلام (تحلیلی بر جایگاه دین اسلام در اندیشه و عملِ سیاسی محمدامین رسول زاده)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲۵ 149 - 173

کلید واژه ها: رسول زاده دین اسلام سوسیالیسم ناسیونالیسم پان اسلامیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۱ تعداد دانلود : ۲۹۶
این مقاله که با هدف بررسی اندیشه و عملِ سیاسی محمدامین رسول زاده در عرصه دین اسلام انجام شده است، در صدد است به این سوالات پاسخ دهد که دین اسلام چه جایگاهی در اندیشه محمدامین رسول زاده داشته است؟ و مهم ترین شاخصه های رفتار سیاسی رسول زاده در عرصه دین اسلام کدام اند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که رسول زاده با وجود این که بر نقش و اهمیت دین اسلام در زندگی شخصی و اجتماعی انسان تأکید داشت، اما شرایط سیاسی و اجتماعی قفقاز و نیز برخی پیش فرض های ذهنی مانند تأثیرپذیری از روشنفکران عصر خود، باعث شد که وی از دین اسلام در راستای اهداف سیاسی و ناسیونالیستی خود نیز بهره جوید. او از ظلم و استعمار تزاریسم علیه مسلمانان روسیه و قفقاز در راستای اهداف و آمال سیاسی خود استفاده نموده و از هیچ کوششی در راستای تطبیق اسلام با اندیشه های سوسیالیستی و ناسیونالیستی و نیز تفسیر ناسیونالیستی از مسئله اتحاد اسلام فروگذار نمی کرد. روش پژوهش دراین نوشتار، توصیفی تحلیلی با تکیه بر آثار محمدامین رسول زاده و اسناد تاریخی است.
۲۳۸۹.

شیخ جعفر صفوی: شخصیتی مشهور، اما گمنام در سنت صفویان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال سی ام بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۵ (پیاپی ۱۳۵) 107-125

کلید واژه ها: صفویان شیخ جعفر جنید جهانشاه اوزون حسن حیدر صفوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۱ تعداد دانلود : ۴۹۱
به طور عام در سنت خاندان و حاکمیت صفوی، تعداد زیادی از سابقین این خاندان با عنوان مشایخ صفوی، از شیخ صفی تا شاه اسماعیل، از احترام ویژه و موقعیت قدیس گونه ای برخوردار بوده اند، اما در میان اعضای این خاندان شیخ جعفر صفوی فرزند خواجه علی، حالتی خاص و منحصر به فرد و استثنائی دارد. این عضو خاندان صفوی نه تنها در سنت تاریخی- روایی و خاندانی- حکومتی صفویان جایگاهی ندارد، بلکه به طور واضح و بارزی کینه توازنه مورد نفرت واقع شده بود. درحالی که این شیخ صفوی تا حد زیادی مورد توجه حاکمیت های معاصر بوده و از احترام فراوانی برخوردار بوده است. علاوه بر آن، منابع معاصر تیموری و ترکمانی نیز با لحنی مساعد و مناسب و با تکریم از وی یاد کرده اند. لذا در این میان تناقض خاصی وجود دارد. منابع صفوی با ابهام و اجمال فراوان و با اغراق و مبالغه، این موضع گیری خصمانه را در راستای امر تعیین جانشینی و مخالفت شیخ جعفر با جایگزینی جنید مطرح کرده اند که ضمن آن، با حرارت خاصی پای جهانشاه قراقویونلو را نیز به این ماجرا کشانده اند؛ تا جایی که خروج جنید از اردبیل را به وی منتسب کرده اند. حال با توجه به این تناقضات و ابهامات، آیا ادعاهای منابع و سنت صفویان درباره امر جانشینی و حقانیت جنید مبدأ و منشأیی دارد؟ آیا به راستی شیخ جعفر مرتکب رفتار ساختارشکنانه ای در خاندان صفوی شده است؟ نگارنده این مقاله درصدد است ضمن بیان مقام و موقعیت این شیخ صفوی، چرایی و چگونگی مقابله او با جنید و تبعات آن را مورد بررسی قرار دهد.
۲۳۹۰.

بررسی هویت ِخلفای راشدین در فضایل الصحابه ی نسایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ ۱۱-۳۹

کلید واژه ها: صحابه نگاری نسایی فضایل الصحابه هویت خلفای راشدین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۰ تعداد دانلود : ۱۳۵
از منظر گفتمان انتقادی، متون تاریخی صرفاً در راستای گزارش رویدادهای گذشته نیست، بلکه شیوه ی اندیشیدن مورخین مسلمان دربار ه ی گذشته است. همچنین میان متن موجود و ساختارها و فرآیندهای سیاسی و مذهبی رابطه ای وجود دارد. در واقع، نویسنده ایدئولوژی خود و ارزش ها و اعتقادات جامعه را با سبکی خاص و هنرمندانه در زبان رمزگذاری می کند. به بیانی دیگر تاریخ امری برساخته است، زیرا به واسطه ی ایدئولوژی و اندیشه های مورخ و جامعه عصر او شکل گرفته است. از این رو، هر متن تاریخی را می توان با طرح این مسئله پیش رو نهاد که دغدغه های سیاسی، اجتماعی و مذهبی ِمورخ به برجستگی چه اشخاصی منجر شده و این نام ها با چه نوع هویت هایی، ذیل چه رابطه هایی با چه سنخ داوری و با بهره گیری از کدام واژه ها و در چه نوع پیکربندی هایی سامان یافته است؟ با اتکا به این مبانی نظری، روایات فضایل الصحابه نیز اگرچه انعکاس همان روایات قرون نخست هجری است، اما گزینش، چینش و چگونگی استعمال واژگان آن در راستای طرد و برجسته سازی هویت برخی از اصحاب رسول خدا شکل گرفته است تا به فرآیند سیاسی مذهبی زمانه پاسخ قاطعی دهد و یا در جهت تأیید این فرآیندها و ایدئولوژی ها حرکت کند. در این پژوهش به منظور بازیابی هویت خلفای راشدین با بهره گیری از تحلیل گفتمان فرکلاف به نقد و بررسی ساختار جملات و واژگان به کاررفته در فضایل الصحابه می پردازیم.
۲۳۹۱.

یک رویداد ، چهار مورخ رویکرد عینی جوینی ، ابن فوطی ، منهاج سراج و وصاف به واقعه سقوط بغداد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۲)

کلید واژه ها: سقوط بغداد عینیت تاریخی مورخان عصر مغول و ایلخانی رویکرد علی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۲۷۶
هجوم مغولان به سرزمین های اسلامی و سقوط خلافت عباسی از رویداد های مهم قرن هفتم هجری است که از ابعاد مختلف مورد توجه مورخان آن عصر قرار گرفته است. این پژوهش با روش تاریخی مبتنی بر رویکرد توصیفی، تحلیلی در پی مقایسه رویکرد عینی مورخان عصر ایلخانی( جوینی ، ابن فوطی، منهاج سراج جوزجانی ، وصاف) در روایت سقوط بغداد و عوامل موثر در آن است. فرض برآن است عواملی چون استواری روش راوی در روایت بر دو اصل انتقاد و تعلیل ، رویکرد اجتماعی مورخ ، دیدگاه وی نسبت به چیستی تاریخ ، دوری و نزدیکی راوی به واقعه، تعصبات و تعلقات سیاسی ، مذهبی و پایگاه اجتماعی او در رعایت عینیت تاریخی تاثیرگذار است.
۲۳۹۲.

رویکرد ابن رضوان مالقی و ابن ازرق غرناطی در بازتاب تشیع سلطان محمّد خدابنده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال دهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳۷ ۴۷-۶۴

کلید واژه ها: ابن ازرق غرناطی ابن رضوان مالقی سلطان محمد خدابنده مذهب در دوره ایلخانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۳ تعداد دانلود : ۲۳۹
علل و نتایج تشیع سلطان محمّد خدابنده در منابع تاریخی شرق جهان اسلام به ویژه در منابع ایرانی بازتاب گسترده ای داشته است. ابن رضوان مالقی (متوفای782) و ابن ازرق غرناطی (متوفای896) دو عالم برجسته سیاست نامه نگار اندلسی در غرب جهان اسلام از طریق رحله ابن بطوطه با این ماجرا آشنا شدند. آن دو نه از منظر تاریخ نگارانه، بلکه در مقام تخطئه و تقبیح این رویداد از موضع عالمان سیاسی که در پی تصحیح امور و تبیین نظام سیاسی مطلوب اسلامی بر اساس قرائت خاص اسلام سنی مالکی بودند، به این موضوع پرداخته اند. سؤال اصلی پژوهش این است که گرایش سلطان محمّد خدابنده به تشیع چه بازتابی در اندیشه سیاسی ابن رضوان مالقی و ابن ازرق غرناطی داشته است؟ این نوشتار با بررسی آثار این دو عالم اندلسی نشان داده است که تأثیر جهان بینی سنی این دو دانشمند و انگیزه های دخیل در تصنیف آثارشان متأثر از فضای سیاسی و اجتماعی غرب جهان اسلام بوده است. باورهای اسلامی ابن رضوان و ابن ازرق بر اساس مذهب تسنّن مالکی و نگاه به تشیع به مثابه رفض و بدعت در اسلام، موجب ارائه تصویری منفی از گرایش سلطان محمد خدابنده به تشیع در غرب جهان اسلام شده است.
۲۳۹۳.

دیوان و ویژگی های سبکی ملاقاسم مشهدی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال نوزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۷ 249-274

کلید واژه ها: ملامحمدقاسم مشهدی دیوان قاسم دیوانه سبک هندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۱ تعداد دانلود : ۲۷۱
ملاّمحمّدقاسم مشهدی، معروف به دیوانه، شاعر اوایل سدۀ یازدهم، حلقۀ واسطۀ مفقود، میان صائب تبریزی، استاد مستقیم او، و بیدل دهلوی، شاگرد مکتب اوست. دیوان ملاّقاسم که اخیراً تصحیح و منتشر شده، حاوی سه هزار بیت، شامل پنج دفتر است: خانۀ سخن(غزلیّات)؛ سلسلۀ شعله(غزل واره ها)؛ بال نگاه(رباعیّات)؛ شاگرد خاموشی(دوبیتی ها)؛ ناوک آه(مفردات). مسألۀ اصلی این پژوهش، تعیین ویژگی های سبکی قاسم مشهدی، مبتنی بر نظریّات سبک شناسی مدرن، بویژه، آرای کارل فوسلر، محقّق و زبان شناس معاصر آلمانی است. نزد فوسلر بررسی کاربرد زبان در ادبیّات باید با در نظر داشتن همۀ خصوصیّات زبان صورت بپذیرد. از این رو دامنۀ بررسی ها در سبک شناسی بسیار گسترده تر از آن چیزی خواهد بود که شکل گرایان معرفی می کردند. مطالعۀ سبک قاسم از منظر آرای فوسلر علاوه بر آن که جزئیّات دقیق تری از سبک دورۀ او را نشان می دهد، موجب معرّفی شاعری است که پیونددهندۀ دو نسل از شاعران سبک هندی است. قاسم از جمله شاعرانی است که ظرفیّت های بالقوّۀ سبک هندی را بخوبی درک کرده و از ابزارهایی که این سبک در اختیار شاعر قرار می دهد، به نیکی استفاده کرده است. او بدون آن که در دام صنعت زدگی بیفتد، از موسیقی لفظی و معنوی بهرۀ فراوان برده و تصویرسازی های او بدیع و استوار است. عشق در شعر قاسم بیشتر جنبۀ زمینی دارد و در اثنای سرایش شعر، به نقد خویشتن از مناظر روحی و جسمی علاقه نشان داده است.
۲۳۹۴.

اعتراض مردمی، بی نظمی و شورش در ایران: جمعیت تهران و ظهور رضاخان، ۱۹۲۱-۱۹۲۵م/۱۳۰۰-۱۳۰۴ش

نویسنده: مترجم:
منبع: پژوهش در تاریخ سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۷ 65 - 109
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۷ تعداد دانلود : ۲۶۳
این مقاله به پویایی سیاسی جمعیت شهری در ایران اوایل حکومت پهلوی و نقش آن در بحران هایی که تهران را در نیمه اول دهه ۱۹۲۰ م / 1299 ه.ش در نوردید می پردازد و تا حدّ امکان به روش های بسیج توده مردم، ترکیب جمعیتی ایشان، رهبران و اهدافشان، خواهد پرداخت. همچنین و به طور خاص، اتخاذ روش های عوام گرایانه از سوی رضاخان در مبارزه او با سلسله قاجار در سال های ۱۹۲۵ – ۱۹۲۴م / 1303-1304 ه.ش و تلاش های رژیمش برای استفاده از  توده مردم در جهت فائق آمدن بر مخالفان، هم از نخبگان و هم از مردم و ارعاب نهادهای دموکراتیک رسمی مانند مجلس و مطبوعات مستقل نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. برای بیرون آوردن توده مردم تهران از گمنامی یا از متهم شدن به اوباشی متعصب که کورکورانه واکنش نشان می دهند، این مقاله قصد دارد عدم تعادل موجود در تحقیقات قدیمی تر، که ایران اوایل پهلوی را صرفاً از طریق منشور تلاش های دولت سازی اش می دید، را اصلاح کند و همچنین برخی از دیدگاه های «تاریخ از پایین» را برای مطالعه تاریخ ایران معرفی کند.
۲۳۹۵.

نقش عالمان در مناسبات مذهبی منطقه شام در عصر ممالیک (923-948ه.ق.)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۸۴) 197 - 224

کلید واژه ها: عالمان شیعه عالمان سنی مناسبات مذهبی ممالیک منطقه شام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۷ تعداد دانلود : ۳۳۰
مناسبات مذهبی در منطقه راهبردی شام، همواره تابعی از سیاست های حاکم بر رویکردهای فکری این منطقه بوده است. پرداختن به چگونگی ایفای نقش عالمان در جهت دهی به این روابط در عصر حساس و مهم ممالیک (923-648ه.ق.) می تواند بخشی از منازعات فکری این منطقه را ریشه یابی کند. بر این اساس، پژوهش حاضر با روش وصفی تحلیلی درصدد پاسخ گویی به این سؤال است که نقش عالمان شیعی و سنی در مناسبات مذهبی عصر ممالیک چگونه بوده است؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که عالمان سنی مذهب به واسطه حمایت حاکمان سنی و تراز اجتماعی بالاتر، اغلب با رویکردی تقابلی به ایفای نقش پرداخته اند و این امر زمینه ساز تعارضات شدید اجتماعی شیعی سنی و واگرایی هرچه بیشتر بین آن ها بوده است. از سوی دیگر، کوشش عالمان شیعه برای حفظ هویت و موجودیت تشیع در راستای هم گرایی با اهل سنت به دلیل موضع ضعف و انفعال آن ها و استفاده از پوشش تقیه ماهیت هم گرایانه نیافته است و زمینه رفع تعارضات اجتماعی را فراهم نکرده است.
۲۳۹۶.

نقش نوع کارکرد و موقعیت اجتماعی و سیاسی بانیان در شکل گیری ساختار کالبدی کاروانسراها و سراهای درون شهری قزوین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 169-214

کلید واژه ها: نوع کارکرد موقعیت اجتماعی و سیاسی بانیان ساختار کالبدی کاروانسراها و سراهای درون شهری قزوین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۷ تعداد دانلود : ۲۲۲
کاروانسراها و سراهای درون شهری از جمله بناهای تجاری بوده که با وجود ساختاری همانند، از تفاوت های کالبدی برخوردار هستند. هدف تحقیق، بررسی تفاوت های کالبدی کاروانسراها و سراها با مطالعه نوع کارکرد آن ها و موقعیت اجتماعی و سیاسی بانیان است. پرسش تحقیق آن است که چگونه نوع کارکرد و موقعیت بانیان در کالبد کاروانسراها و سراها موثر بوده است؟ پژوهش به سبب جنبه تاریخی، به روش تفسیری-تاریخی انجام شده است. بخشی از داده ها به صورت میدانی، مصاحبه با تجار قدیمی و بخشی به شکل اسنادی، از متن های تاریخی، سفرنامه ها و وقفنامه ها گردآوری شده است. یافته های تحقیق بیانگر تاثیر نوع کارکرد و موقعیت اجتماعی و سیاسی بانیان بر ساختار کالبدی کاروانسراها و سراها است. بدین ترتیب کارکرد باراندازی بر موقعیت ورودی، سطح فضای باز بیش تر، وجود اصطبل، شترخان و حیاط خدمات؛ کارکرد پذیرایی بر حجره های اقامت کاروانیان، تجار و بزرگ کاروان از منظر ابعاد، دسترسی به امکانات، موقعیت قرارگیری و سلسله مراتب ورود به حجره، افزایش سطح فضای نیمه باز جهت تعامل کاروانیان و وجود فضاهای خدماتی؛ کارکرد تجاری براساس درجه اهمیت کالای مبادله شده بر ابعاد، موقعیت قرارگیری حجره و فضاهای وابسته به آن چون پستو و انبار، تعریف سلسله مراتب ورود به حجره، افزایش سطح فضای بسته برای حجره های بیش تر و حفظ امنیت، کالبد یکپارچه فضای کارگاهی و اختصاص حجره های طبقات بالا به کالاهای سبک یا دفاتر تجار اثرگذار بوده است. همچنین جایگاه اجتماعی و سیاسی بانیان سبب کیفیت و گستره تزئینات فضای باز،بسته و نیمه باز، تنوع فضاهای خدماتی و تجاری و در نتیجه رونق تجاری سرا و کاروانسرا و تبدیل هشتی به تیمچه شده است.
۲۳۹۷.

بینش نظری ابن مجاور در تاریخ المستبصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال سی ام بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۵ (پیاپی ۱۳۵) 63-85

کلید واژه ها: نظریه ابن مجاور تاریخ المستبصر جابه جایی مراکز تجاری علل انحطاط و شکوفایی شهرها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۵ تعداد دانلود : ۲۹۷
ابن مجاور یک نظریه پرداز گمنام ایرانی است که سفرنامه اش تاریخ المستبصر، با وجود اهمیت نظری آن، در میان پژوهشگران معاصر کمتر شناخته شده است. تاریخ المستبصر گزارشی از سفر ابن مجاور در شهرهای شبه جزیره عربی است که در آن روایت دست اولی از جابه جایی کانون های تجاری و علل آن در نیمه اول سده هفتم قمری آمده است. یکی از خصایص قابل توجه مؤلف این سفرنامه، توجه او به مسائل نظری در بررسی علل ویرانی یا آبادانی شهرهاست. ابن مجاور با وجود نظریه پردازی درباره جابه جایی کانون های مزبور، به طور مستقیم چارچوب نظری خود را معرفی نکرده، اما از واکاوی گزارش های او در تاریخ المستبصر می توان استنباط کرد که مؤلف توصیفات و مشاهدات خود را به صورت روشمند بر پایه یک چارچوب نظری منسجم مطرح کرده است. بنیاد نظری او بر این نظریه مبتنی است که ویرانی و از رونق افتادن مراکز شهری، به ویژه مراکز بندری، به رونق شهرهای دیگر منجر می شود. در پژوهش حاضر با بهره گیری از روش تحلیل هرمنوتیک قصدی، ضمن ابهام زدایی از دو اشکال تاریخی مرتبط با ابن مجاور و سفرنامه اش، بینش نظری او نیز معرفی شده و برای نخستین بار نظریه ابن مجاور درباره جابه جایی مراکز تجاری و جمعیتی مورد مطالعه قرار گرفته است. روش گردآوری داده های این مقاله، کتابخانه ای است.
۲۳۹۸.

Ups and Downs in Iran – Japan Trade Relations: From the End of Nāser-al-Dīn Era to the Rise of Reza Shah (1891 -1941 AD)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲۳ 123 - 147

کلید واژه ها: Iran Japan -Trade Relations Nāser-al-dīn Shah Reza Shah

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۳۱۶
Japan was the first Asian nation in the nineteenth century which successfully implemented modernization. Therefore, to ensure its economic progress it sought new markets to sell its products. Iran, also with various motivations, to compensate for its backwardness sought to develop its relations with Japan. The present study attempts to study the ups and downs of trade relations between Iran and Japan in the contemporary era. Based on its findings, the study reveals that the First World War and the Bolshevik revolution in Russia boosted the trade between Iran and Japan and Japan became one of the Iran's top ten trade partners and the Japanese products officially entered Iran. Due to official relations, the trade activities between the two nations entered a new phase. Iran needed to be industrialized. Therefore, it hired Japanese experts and specialists to accelerate its progress. The trade balance between the two nations was equal in the beginning years of the Reza Shah era but gradually the Japanese benefitted more and this process continued.
۲۳۹۹.

بررسی تاریخی جشن های یمن در دوره طاهریان (858-945 ه.ق.)(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و یکم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۸۲) 199 - 220

کلید واژه ها: تاریخ اجتماعی یمن طاهریان یمن (858 945 ه.ق.) ملک ظافر عامر بن عبدالوهاب (894 923 ه.ق.) جشن های مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۳۵۶
بررسی آداب و رسوم اجتماعی، جشن ها، پوشش، تغذیه و ترکیب جمعیت از موضوعات مهم حوزه تاریخ اجتماعی محسوب می شوند. مقاله حاضر با استناد به منابع تاریخی و با طرح پرسش هایی درباره چگونگی جشن های سیاسی و فرهنگی جامعه یمن عصر طاهریان و نقش حاکمان این سلسله در برگزاری این آیین ها به بررسی تفصیلی این موضوع می پردازد. یافته های مقاله نشان می دهد که در این دوره به مناسبت های مختلفی چون تولد رسول خدا(ع)، حلول ماه مبارک رمضان، اعیاد سعید فطر و قربان، نگارش کتاب، عروسی، تولد نوزاد و استقبال از افراد سیاسی، جشن برگزار می شد و حاکمان طاهری برای نشان دادن قدرت سیاسی و اقتصادی خود، نقش فعالی در برپایی بیشتر این جشن ها داشتند
۲۴۰۰.

مأموریت پدر ژان تاده در ایران عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 219 - 237

کلید واژه ها: پدر ژان تاده فرقه کرملیت صفویه شاه عباس اول تبشیر مسیحیت روابط خارجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۲ تعداد دانلود : ۲۲۱
بررسی فعالیت های اتباع و سفرای دولت های اروپایی در ایران از جمله موضوعات قابل توجه در دوره صفوی است. در میان فرستادگان مذکور، «پدر ژان تاده»، سفیر اعزامی دربار واتیکان که در سال 1607م / 1016ق مقارن سلطنت شاه عباس اول همراه شماری از کشیشان کرملیت وارد اصفهان شد، یکی از مشهورترین آنهاست. حضور 19 ساله این کشیش اسپانیایی تباردر ایران و همچنین انتخاب وی به عنوان فرستاده ویژه شاه عباس به دربار روسیه تزاری و نیز پادشاهی لهستان، نشانه ای از اعتماد و توجه خاص شاه ایران به این مبلّغ مذهبی و فرستاده است. در این مقاله، با روش توصیفی تحلیلی به حضور دراز مدت ژان تاده در دربار صفوی و همچنین چگونگی فعالیت های وی به عنوان سفیر دربار واتیکان در ایران پرداخته خواهد شد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان