فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۸۱ تا ۲۰۰ مورد از کل ۲۶٬۷۹۳ مورد.
حوزه های تخصصی:
One of the issues and problems in the field of recognizing BMAC is to explain the time period for the beginning and end of this culture in its geographical area and especially in Bactria region. A brief look at the sources related to this culture shows that different histories are presented for the period of emergence and end of this culture in different regions of Bactria (Northern Bactria, Southern Bactria and Eastern Bactria). Interval for the emergence of BMAC, different dates are suggested in the period between 2400 to 2100 B.C. and for its end, the date is 1700 or 1400 to 1300 B.C. This concern in the field of chronology, research and study has made it difficult to identify, correctly introduce the works and findings, as well as to compare this culture with neighbor zones and cultures. In this article, an attempt has been made to explain and propose the chronology of this culture in the Bactria region by examining the different opinions of archaeologists and examining the maximum dates of the carbon 14.
بررسی تأثیر شرایط سیاسی در آرای ابوحامد محمد غزالی و امام فخر رازی نسبت به زنان
منبع:
پژواک زنان در تاریخ سال دوم بهار ۱۴۰۱ شماره ۵
67-80
حوزه های تخصصی:
در دوره سلجوقیان با وجود اینکه نقش زنان در خانه و خانواده محدود بود، زنانی صاحب نام در عرصه و ساختار حاکمیت حضور داشتند. از خصوصیات این دوره، وجود فلاسفه ای با نفوذ مانند ابوحامد غزالی و فخر رازی بود، که تعالیم و آموزه هایی در ارتباط با نقش زنان در جامعه ابراز نموده و به بررسی ابعاد منش و خصوصیات زنان در جامعه میپرداختند. در این مقاله، ضمن تبیین جایگاه زنان در سیاست، به بررسی افکار و آرای غزالی و فخر رازی میپردازیم، تا به تاثیر شرایط سیاسی و اوضاع و احوال زمانه در شکل گیری دیدگاه های آنها راه یابیم. پژوهش حاضر به شیوه توصیفی - تحلیلی با تکیه بر منابع اصلی و تحقیقات جدید صورت گرفته است. حاصل آنکه اوضاع سیاسی زمانه و نفوذ زنان در عرصه قدرت و سیاست در عصر سلجوقی باعث شد که غزالی بیشتر از فخر رازی در بیان آرای خود، متوسل به تعابیر و مضامین ناشایست نسبت به زنان گردد. در واقع میتوان گفت، برخی از آرای آنها برگرفته از جایگاه زن در روزگار تاریخ میانه ایران بود که نقش زنان در خانواده تعریف میشد، و آنها حق ورود به مسائل سیاسی و اجتماعی را نداشتند. برخی از نظریات برگرفته از احکام فقهی و برخی نیز برگرفته از نگاه مردسالارانه آنها بود که زن موجودی ضعیف تلقّی میشد و از نظر عقلی و جسمی، ناقص بود.
بررسی تاریخی ورود امام حسن عسکری(ع) به گرگان و اعتبارسنجی قدمگاه منسوب به ایشان(مقاله پژوهشی حوزه)
منبع:
تاریخ اسلام سال بیست و سوم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۸۹)
67 - 92
حوزه های تخصصی:
بررسی تاریخی سیره و زندگانی اهل بیت(ع)، یکی از روش های سنجش باورهای شیعیان و پاس داشت آن در برابر اندیشه ها و برداشت های ناصواب است. قدمگاه منسوب به امام حسن عسکری(ع) در شهر گرگان که در دوره معاصر بنا گردیده، مستند به روایتی است که بر پایه آن، شخصی به نام جعفربن شریف جرجانی خدمت امام عسکری(ع) رسید و حضرت به او وعده داد که به جرجان می آید و این وعده، با طیّ الأرض حضرت در تاریخ موعود محقق گشت. مقاله پیش رو که به بررسی تاریخی این رویداد پرداخته است، نشان می دهد که در باره ورود امام(ع)به گرگان، تنها بعضی از آثاری که کرامات اهل بیت(ع) را نقل کرده اند، در ضمن روایت مذکور، به این موضوع اشاره کرده اند و هیچ یک از دیگر عالمان و مورخان مسلمان، این موضوع را بیان ننموده اند. بر این اساس، با توجه به عدم قدمت بنای موجود و ضعف سندی روایت و حتی سازگار نبودن جغرافیایی مکان مذکور در روایت با مکان بنای قدمگاه و نیز با در نظر گرفتن شرایط حاکم در زمان امام عسکری(ع)، اصالت مکان مورد بحث قابل اثبات نیست.
تأثیر اصلاحات اقتصادی الحاکم بامر الله بر کاهش پیامدهای بحران مستنصریه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۳۱
426 - 456
حوزه های تخصصی:
مصر در عصر اول خلافت فاطمیان به دلایل متعدد، شاهد گرانی های پیاپی بود. پیامدهای این بحران ها که منجر به انباشت طلا و حذف تدریجی آن از معاملات تجاری می شد، آن چنان جدی بود که الحاکم بامرالله فاطمی (ششمین خلیفه فاطمی و شانزدهمین امام اسماعیلی) را به اصلاح سیاست های پولی واداشت. پرسش نوشتار حاضر این است که اصلاحات اقتصادی الحاکم بامرالله چگونه بر کاهش پیامدهای بحران مستنصریه تأثیر گذاشت؟ یافته های این پژوهش که مبتنی بر روش توصیف و تحلیل داده های تاریخی کتابخانه ای است، نشان می دهد مهم ترین اصلاحات اقتصادی الحاکم بامرالله شامل تثبیت نظام پول دو فلزی (درهم و دینار)، تأسیس «دیوان مفرد» و بازتوزیع نقدینگی در قالب صدقات و بخشش های حکومتی به منظور بازگرداندن طلاهای ذخیره شده به چرخه مبادلات اقتصادی بوده است. این اصلاحات توانست از رواج پول های کم ارزش به جای درهم و دینار پیشگیری کند. در نتیجه، شدت بحران های اقتصادی مصر را در بلندمدت و به ویژه پس از قطع ارتباط مصر با زیریان و کاهش واردات طلای مغرب و همچنین غارت ذخایر حکومت در بحران مستنصریه، کاهش داد.
سازماندهی نظام اوقاف و اهداف آموزشی آن در عصر پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مسئله وقف یکی از مسائل مهم تاریخ ایران دوران اسلامی است. این اهمیت ناشی از تأثیر و تأثر آن بر جنبه های مختلف مذهبی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. از این رو در تاریخ ایران همواره حکومت ها درصدد مداخله در امور اوقاف برآمدند، حکومت پهلوی اول نیز از این قاعده مستثنی نبود. این حکومت در امور اوقاف همانند دیگر عرصه ها و ساخت های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران بازمانده از عصر قاجار، دست به تغییرات اساسی زد و درصدد سازماندهی ساختار اوقاف و میراث بازمانده از دوره قاجار برآمد. بر این اساس این پژوهش درصدد است تا با استفاده از روش تحقیق تاریخی و به کارگیری اسناد و مدارک آرشیوی، نشریات و دیگر منابع تاریخی این پرسش را طرح کند و به آن پاسخ دهد که سازماندهی امور اوقاف در عصر پهلوی اول چگونه صورت گرفت و اهداف آموزشی آن چه بود؟ یافته های تحقیق نشان می دهد حکومت پهلوی طی یک روند ده ساله ازطریق وضع قوانین جدید، موفق به سازماندهی اوقاف و ایجاد تغییرات در آن حوزه با هدف توسعه کمی و کیفی نظام آموزشی کشور شد. این هدف با به کارگیری اوقاف و صرف عواید حاصل از اوقاف در حوزه های ساختمانی (ساخت بنا های آموزشی)، معارفی (ترویج آموزش و تأمین منابع آموزشی) و طبعی ( نشر کتاب) محقق شد.
بررسی وضعیت برنامه ریزی آموزشی و مواد درسی مدارس نوین عصر قاجار (مطالعه موردی: مدارس مازندران)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات تاریخ اسلام سال چهاردهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۳
135-115
حوزه های تخصصی:
متفکران عصر قاجار با انتقاد از آموزش سنتی ایران، در پی تغییر و تحول در روش و شیوه آموزش، محتوا و مواد درسی بودند. این تغییر از طریق برنامه ریزی آموزشی و تألیف کتاب های درسی، برای مواد درسی جدید محقق شد. در مدارس نوین مازندران نیز وضعیت برنامه ریزی آموزشی، مواد و کتاب های درسی تحت تأثیر جریان نوگرایی در کشور دچار تغییر و تحول شد. نگارندگان این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی، با استفاده از اسناد آرشیوی تاریخی و منابع معتبر، در پی پاسخ گویی به این پرسش اند که سیر تحولات برنامه های آموزشی و مواد درسی مدارس نوین مازندران در عصر قاجار چگونه بوده است. یافته های پژوهش (اسناد نویافته) نشان می دهد که مدارس مازندران در آغازین سال های تأسیس از برنامه آموزشی، مواد درسی و کتاب های مورد تدریس در مدارس تهران استفاده می کردند و پس از تأسیس وزارت معارف و تصویب قانون اساسی معارف، به تدریج براساس برنامه وزارتخانه اقدام کرده اند. به نظر می رسد وضعیت زیست بوم و شرایط سیاسی و اقتصادی مازندران در آن روزگار، بر روند برنامه ریزی آموزشی همانند تدریس زبان روسی و آموزش کشاورزی تأثیرگذار بوده است.
سیره فقیه مدار امام سجاد(ع)، مطالعه موردی: تبیین تقیّه در مواجهه با قیام حَرّه(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه های تخصصی:
تقیّه، به معنای پرهیز از افتادن به دام خطر و مهلکه، از مهم ترین عوامل حفظ مکتب تشیع در طول تاریخ است. پس از واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع)، امام سجاد(ع) (امامت: 61 95ق) به ناچار رویه تقیّه را به عنوان بهترین روش سیاسی در پیش گرفت. امامان بعدی شیعه نیز با بهره گیری از این روش برای حفظ امامت و هویت تشیع، آن را به کار گرفتند. حوادث و فتنه هایی که در این برهه از تاریخ امامت رخ نمود، از پیچیده ترین و خطرناک ترین بحران هایی بود که هرکدام موضوع اتخاذ مواضعی هوشمندانه را می طلبید و هر اشتباهی می توانست تداوم امامت و بازسازی جامعه شیعه را که امام سجاد(ع) در پی آن بود، با خطرات بزرگی مواجه کند.این پژوهش، در پی پاسخ به این مسئله است که امام سجاد(ع) با روش تقیّه چگونه توانست در یکی از این مقاطع بحرانی، یعنی واقعه حرّه، خود و جامعه شیعه را به سلامت برهاند؟ یافته های پژوهش، نشانگر آن است که امام سجاد(ع) با چشم پوشی مقطعی از مظالم امویان، مانع از آن شدند تا دشمنی دیگر، همچون آل زبیر بر اهل بیت(ع) و شیعیان مسلط گردد.
بررسی و تحلیل روند تأسیس کارخانه های تولید اسلحه و فشنگ در دوره قاجار (1222- 1340ق/1807- 1922م)(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
گنجینه اسناد سال ۳۲ بهار ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۵)
46 - 69
حوزه های تخصصی:
شاهان و دولت مردان دوره قاجار با هدف تقویت نیروهای ارتش و توسعه و پیشرفت صنایع جنگی و هم چنین رفع نیازهای ارتش ایران تلاش کردند تا کارخانه های نظامیِ تولید اسلحه و فشنگ تأسیس کنند. در راستای این امر مهم، به تأسیس کارخانه های اسلحه سازی، فشنگ سازی و توپ ریزی توجه شد و در مقاطعی از دوران حکومت قاجار و در شهرهایی همانند تهران، تبریز و اصفهان تعدادی کارخانه نظامی پایه ریزی شد. هدف : بررسی و تحلیل چگونگی احداث کارخانه های تولید اسلحه و فشنگ و نیز گزارش فعالیت آن ها در دوره قاجار. روش/رویکرد پژوهش : این پژوهش توصیفی-تحلیلی است و بر منابع کتاب خانه ای، روزنامه ها و اسناد و مدارک آرشیوی مبتنی است. یافته ها و نتیجه گیری : اگرچه در دوره های نخستین حکومت قاجار به ویژه در مقاطع زمانی جنگ های ایران و روسیه، فعالیت و بازدهی کارخانه های نظامی در مسیر درست و مطلوبی قرار نگرفت، ولی از دوره ناصرالدین شاه نقش کارخانه های اسلحه سازی و فشنگ سازی ملموس تر شد؛ تاآن جاکه باوجود نبود خودکفایی کامل بخشی از نیازهای ارتش ایران ازطریق همین کارخانه ها تأمین شد و واردات اسلحه در مقاطعی کاهش یافت و صنایع نظامی داخلی تاحدودی توسعه یافت.
بررسی انتقادی آثار ابن حبیب، با تأکید بر المُنَمَّق و المُحَبَّر(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱۰۸
117 - 141
حوزه های تخصصی:
محمد بن حبیب از مورخان سده سوم هجری است که دو اثر مهم وی المُنَمَّق فی أخبار قریش و المُحَبَّر از منابعی هستند که برای مطالعه و بررسی تاریخ پیش و صدر اسلام به کار می آیند. این پژوهش به بررسی و نقد دیدگاه نویسنده و این دو اثر بزرگ پرداخته است. نگرش انتقادی آثار ابن حبیب به عنوان یک راوی مسلمان و همچنین آثار او به عنوان روایت هایی که در تاریخ جاهلیت و اسلام موردتوجه هستند، به شناخت روش وی در تاریخ نگاری اسلام کمک می کند. بررسی ها نشان می دهد که ابن حبیب در تاریخ جاهلیت به سنت های جاهلی مانند منافره و جار پرداخته و گزارش هایی آورده است. وی در تاریخ جاهلیت و اسلام نسبت به ثبت نام و نسب افراد و ابزارآلات و یا حیوانات (مانند اسب) دقت فراوانی داشته و گزارش هایی در این باره آورده که در دیگر منابع دیده نمی شود. فقدان نظم و انسجام در تدوین اخبار، همچنین روایات خلاصه وار از کاستی های این دو اثر است. مهم ترین نکته در تاریخ نگاری وی، رعایت امانت داری و ارائه سلسله اسناد است، به ویژه در حوزه تاریخ جاهلیت که بیشتر مطالب خود را به استناد استاد خود ابن هشام ثبت کرده است. در نهایت نگارندگان این پژوهش در مورد مذهب ابن حبیب که به تشیع منسوب شده است، را با توجه به بررسی های محتوایی آثار وی رد می کنند.
تأملی بر نقوش تاج های شاهان ساسانی بر مبنای جنبه های دینی، سیاسی و اقتصادی زمان خویش(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
حوزه های تخصصی:
تاریخ اجتماعی حوزه وسیعی از جلوه های مختلف زندگی و فرهنگ انسان گذشته را بررسی می کند. بررسی همه جانبه تاریخ اجتماعی هر ملتی نیازمند توجه به تمامی علل و عواملی است که در فرآیند شکل گیری تاریخ اجتماعی آنها دخالت دارد. ازجمله این علل و عوامل، اوضاع سیاسی، اجتماعی و مذهبی حاکم بر جامعه است که از مؤلفه های بسیار تأثیرگذار در تاریخ اجتماعی و هویت جمعی ملت ها به شمار می رود. در دوره ساسانی از گرانبهاترین میراث به جای مانده از گذشتگان هنری است که زبان ارتباطی معانی احساسات، روابط، تفکر و عقاید آنها را دربردارد. با مطالعه این آثار، محقق به درک روشنی از زندگی اجتماعی، سیاسی، تاریخی، رسوم و اعتقادات آنان خواهد رسید. هدف از مطالعه این پژوهش، شناخت و مطالعه وضعیت تاریخ اجتماعی ساسانیان به عنوان یک فرهنگ بزرگ ایران باستان با تکیه بر طرح و نقش تاج آنان است. این پژوهش براساس هدف از نوع تحقیقات بنیادی و براساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات تحلیلی-تاریخی است. چگونگی گردآوری اطلاعات در این پژوهش به روش اسنادی (کتابخانه ای) است که براساس آن کلیه منابع و شواهد تاریخی مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان از مفاهیم نمادین بسیار از نقوش تاج های پادشاهان ساسانی است که می توان با مطالعه این نقوش و شناخت مفاهیم پنهان در آن تا حدودی به اوضاع اجتماعی، سیاسی و مذهبی حاکم و استقلال و استحکام بنیان حکومتی و سایر وقایع سیاسی و اجتماعی آن دوره دست یافت.
The Review of Mutual Relationships Between the Nīzām Shāhī Dynasty and the Safavids
حوزه های تخصصی:
Iran-India relations are deeply rooted in history,going back to the onset of Indo-migration. Based on the policy of neighborhood, their relationshipgrew smoothly in the spheres of commerce and tradeand thentheir cultural relations and exchangesforged. Thecommercial convergence and cultural similarities between two nations extendedthroughout the Islamic age, followed by the Muslimization of Iran and some parts of the western and southern India. However, the promotion of their relationships can be seenthroughout the relations of the Safavids with the Bāberiyān and Shi’a-ruled states in south Indiasuch asBahmani, Adil Shāhī and Qutb Shāhī and particularlyNīzām Shāhī.It seems that The Shi’areligion have greatly affected these governments to be closer to the Safavids in Iran as aShi’a-ruled state. According to the research sources, the growth of Shi’a-ruled states throughout India began in the 8th century and reached its peak in the 13th century. These states emerged in some areas such as Kashmir, southern India, Awadh and Bengal. The factors behind the spread of Shi’as throughout India have been the presence of Iranian Shi’a Muslim scholars and businesspersons and the propaganda of Shia missionaries. However, not only didthese Shi’as, especially Nīzām Shāhī dynastyshare the religious similarities with Safavids, but also they were considered one of the significant trading partners of this state, who was knownas the main economic, political and religioussponsor of Shi’a-ruled states and Nīzām Shāhī in India in this period. This study aims to investigate the elements affecting the relationships between the Safavids and the Nīzām Shāhīsconsidering the political developments of thisDynasty.“Which factors have created huge impacts on the interpersonal growth of relations between two governments” and “how much impressionsthese relations have had on the political policies of Nīzām Shāhī Dynasty?”To explorethe raised questions, this papertries to hypothesizethe Shi’a-ruled states like the Nīzām Shāhī dynastyin South India have been given the supportof Safavid dynastyin the economic, political and cultural spheres for antagonism towards the Sunnislike the Bāboriyānsin India. Ultimately, what brought about the overthrow of the Shi’a-ruled statesin southern India, such as the Nīzām Shāhī dynasty was that the increased Bāboriyāns’power in northern India had been simultaneous with the vicissitudes of Safavids’ power in Iran. This researchin a descriptive-analytic method has used original library resources.
The Safavid Dynasty and Chronogram
حوزه های تخصصی:
Chronogram is the conversion of numbers and figures of history into letters, words and terms. Due to its development and growth, especially in the Safavid period, this technique has become a complex form and has gradually attracted politicians` attention and has been used directly in historical developments to prove their legitimacy, as well as their confrontation against their opponents. The use of the chronogram and the attempt to reconcile it with the rise of the Safavids, the accession of Shah Ismail, the formation of Shah Tahmasb's army, some of the Indian conquests during the reign of Shah Abbas and accession of Nader are some of these historical approaches which will be discussed in this study. In addition to stating a specific part of history, some of these chronograms, also indirectly reveal some hidden social and historical issues that can be used in historical analysis.
شواهدی از حضور فرهنگ حسونا در غرب زاگرس مرکزی (تپه نظرگه شهرستان سرپل ذهاب)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
منبع:
پیام باستان شناس سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶
19 - 32
حوزه های تخصصی:
فرهنگ حسونا مربوط به اواخر دوران نوسگی است که بازه زمانی ۶۰۰۰ - ۵۳۰۰ ق.م را در بر می گیرد و یکی از فرهنگ های اولیه روستانشینی در زاگرس به شمار می رود. پس از کشف و کاوش تپه حسونا در شمال بین النهرین، به دلیل اهمیت یافته ها، این فرهنگ به عنوان شاخصی برای دوران اولیه روستانشینی زاگرس در نظر گرفته شد. تاکنون شواهدی از فرهنگ حسونا در شمال غرب و اخیراً در شرق زاگرس به دست آمده است که نشان از پهنه وسیع گسترش این فرهنگ است. با این حال، تاکنون شواهدی از حسونا در زاگرس مرکزی به خصوص مناطق غربی آن یافت نشده است. در پاییز ۱۴۰۰ بررسی نجات بخشی محدوده سد هواسان شهرستان سرپل ذهاب به سرپرستی ناصر امینی خواه به انجام رسید. این پژوهش اهداف مختلفی را دنبال می کرد که یکی از مهمترین آن ها مطالعه برهم کِنش های احتمالی فرهنگی منطقه با مناطق مجاور و بالاخص بین النهرین بود. یکی از وجوه محرز فرهنگ حسونا، نوعی سفال موسوم به «سینی پوست کنی» است که برای اولین بار از لایه ۲ تپه حسونا به دست آمد. وجود قطعات سینی پوست کنی بر روی تپه نظرگاه، به پرسش ما درباره وجود ارتباط زاگرس با بین النهرین آن هم در یکی از مهمترین دوران تاریخی پاسخ داد. در این مقاله، علاوه بر معرفی مواد فرهنگی تپه نظرگاه، به دلایل اهمیت محدوده تحت بررسی نیز پرداخته ایم.
پژوهش های سنجه پذیر در باستان شناسی محیطی دوره پلیستوسن (تعاریف، کاربرد و ضرورت ها برای فلات ایران)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
منبع:
پیام باستان شناس سال ۱۴ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲۶
123 - 156
حوزه های تخصصی:
زمین به عنوان یک بستر، همواره در حال ذخیره کردن اطلاعات اقلیمی، انسانی و محیطی است و می تواند آینه تمام نمای روابط زیا و گیاه با محیط زیست باشد. رژیم غذایی، پوشش گیاهی، وضعیت اقلیم، دلایل انقراض موجودات زنده، مهاجرت و الگوهای استقراری انسان از آن دسته اطلاعاتی است که می توان از بایگانیِ زمین برداشت کرد. بازیابی این اطلاعات همواره بخشی از دغدغه های پژوهشگران بوده است. اما آنچه مشخص است، این است که شرایط محیطی گذشته را نمی توان تنها با تکیه بر یافته های فرهنگی در بافت باستان شناسی بازسازی کرد، بلکه این امر مستلزم ادغام طیف گسترده ای از علوم است. نتیجه این ادغام، سر برآوردن شاخه هایی از علوم میان رشته ای همانند باستان شناسی محیطی است که هدف اصلی آن درک فرایندهای تعاملی بین انسان و محیط است. باستان شناسی، با پیشرفت علم و تخصص گرایی همواره با رویکردی نو و چالش های نوینی مواجه است، ازاین رو بومی سازی تکنیک های باستان شناسی محیطی و بازنگری مبانی نظری و عملی باستان شناسی ایران، که به میزان زیادی در این زمینه با کاستی مواجه است امری الزامی به نظر می رسد. در این مقاله کوشیده ایم با روش کیفی و با رویکرد توصیفی به مرور، بخشی از آزمایش های میان رشته ای (اهداف، کاربردها و کارکردها) با ذکر مثال هایی مورد استفاده در باستان شناسی، مبتنی بر رهیافت های باستان شناسی محیطی و به ویژه یکی از زیر شاخه های آن یعنی باستان زمین شناسی، در اواخر دوره پلیستوسن بپردازیم و به نیازها و ضرورت های این علوم میان رشته ای اشاره نمایم.
انعکاس دستاوردهای دریانوردی آمریکا در آرای ترقی خواهان عصر قاجار و تلاش برای ورود این صنعت به ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
پیشرفت های صنعتی و تکنولوژیکی آمریکا به ویژه در عرصه صنعت دریایی در سراسر قرن نوزدهم به سرعت در نقاط مختلف جهان از جمله ایران مورد توجه قرار گرفت و گروه های مختلف روشنفکری را به تفکر فرو برد. در این راستا مقاله حاضر بر آن است، برای نخستین بار تحول در صنعت دریایی آمریکا و تاثیر آن بر اقتصاد این کشور را از نگاه ترقی خواهان ایرانی دوره قاجاریه مورد بررسی قرار دهد و سپس به این پرسش پاسخ دهد که آیا تلاش دگراندیشان این دوره برای شناخت صنعت دریایی آمریکا به ایرانیان دستاوردهایی به دنبال داشت یا خیر؟ شیوه نگارش و تدوین مقاله حاضر با رویکرد تبیینی و با تکیه بر مطبوعات و اسناد منتشر نشده صورت گرفته است. یافته های پژوهش مبین آن است که ایرانیان از اواسط دوره ناصری از طریق متون جغرافیایی و به ویژه نشریات به شناخت نسبتاً جامعی از صنعت حمل و نقل دریایی آمریکا دست یافتند و به این نتیجه رسیدند که آمریکا در عرصه نیروی دریایی بر سایر کشورهای غربی پیشی گرفته است این موضوع از یک طرف و عدم مطامع سیاسی این کشور در ایران از طرف دیگر موجب گردید که روشنفکران و ترقی خواهان از آمریکا به بهترین الگو در عرصه صنعت حمل و نقل دریایی یاد کنند و در تلاش برآمدند که به کمک نمایندگان سیاسی ایران در واشنگتن زمینه ورود دستاوردهای دریایی آمریکا را به ایران فراهم آورند.
نخستین تکاپوها برای تربیت آموزگار زن در نظام آموزشی نوین ایران از دارالمعلمات تا دانش سرای عالی دختران
منبع:
پژواک زنان در تاریخ سال دوم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۶
33-53
حوزه های تخصصی:
تأسیس مدارس دخترانه در بستر جنبش و فعالیتهای زنان نوگرا در عرصههای جدید نظیر مطبوعات، آموزش، مشارکتهای اجتماعی، حق رأی و ... در دوره قاجار شکل گرفت، همانگونه که مسئله زنان نیز از همین دوره مورد توجه روشنفکران و بعضاً مشروطه خواهان واقع شد. از این سالها به تدریج و به رغم موانع و محدودیتهای سنّتی جامعه، زنان به ویژه در میان اقشار فرادست به عرصههای مختلف اجتماعی و فرهنگی ازجمله آموزش راه یافتند. به طوری که در نتیجه جنبش مدرسه سازی و گسترش نظام آموزشی در این دوره و فراهم شدن زمینه تحصیل دختران، وجود آموزگاران زن و مرکزی برای آموزش تخصّصی آنها جهت شغل آموزگاری به یک ضرورت تبدیل شد. صرف نظر از برخی اقدامات پراکنده نظیر آموزش دختران متقاضی معلمی در مدرسه فرانکوپرسان – یکی از مدارس دخترانه فرانسویان در ایران اواخر عصر قاجار – آموزش برخی زنان در خارج از کشور و ...، تأسیس دارالمعلّمات در سال 1297 ش. مهمترین گام اساسی برای تربیت معلم زن به طور رسمی از طرف نهاد حاکمیت تلقی میشود. این رویکرد با تشکیل شورای عالی معارف از سال 1301 ش. و تصویب قریب ده قانون اعم از اساسنامه دارالمعلّمات، برنامه درسی، میزان شهریه محصلان و ...، و همچنین چند مرحله اصلاحات و الحاقات آنها و نهایتاً تبدیل دارالمعلّمات به دانشسرای دختران در سال 1315 دنبال شد. این مقاله به روش توصیفی – تحلیلی و با بهره برداری – نخستین بار – از اسناد شورای عالی معارف بر آن است تأسیس و گسترش مراکز تربیت معلم خاص زنان را در ایران با عنایت به گستره جغرافیایی، برنامههای درسی و ...، نقش عمدهای در ورود زنان به عرصههای اجتماعی و سیاسی مورد بررسی قرار دهد. آموزش برخی موضوعات برنامه درسی دارالمعلّمات با عناوینی نظیر تعلیمات خانهداری، حفظ الصّحه و بچهداری، خیاطی، نقاشی و ورزش و به خصوص دروس جدید تعلیم و تربیتی از جمله اصول معرفه النّفس، علم تربیت، آموزش فنّ تدریس و تدبیر منزل، در این رویکرد، نقش اساسی داشت.
بررسی تطبیقی رمان جان شیفته و طوبی و معنای شب با رویکرد فمینیسم
منبع:
پژواک زنان در تاریخ سال دوم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۶
89-107
حوزه های تخصصی:
یکی از جنبشهای اجتماعی که در دهه های اخیر برای مطرح کردن مسائل زنان، گسترشی فراوان یافته، فمینیسم است که برای اثبات یا به دست آوردن حقوق اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زنان در جوامع مردسالار تلاش میکند، و مدّتهاست که وارد ادبیات اجتماعی و فرهنگی ما هم شده است. در طول دو سده اخیر بهویژه پس از انقلاب مشروطه، تعاملات ادبی فراوانی میان ایران و کشورهای اروپایی از جمله فرانسه صورت گرفته است. یکی از این تعاملات، رواج ادبیات تطبیقی است. نگارنده این پژوهش سعی دارد با بهره گرفتن از همین نوع ادبیات به نقد فمینیستی دو رمان « جان شیفته » و رمان « طوبی و معنای شب » بپردازد. نویسندگان این دو اثر برای بیان مشکلات زنان، قالب رمان را انتخاب کردهاند. پیچیدگیها و ظرافتهای ضمیر آدمی در هر دو رمان در خلال عمل شخصیتها و حوادث داستان هر دو نویسنده بیان شده است. پژوهش مزبور درصدد است نگرش فمینیستی را از دیدگاه شهرنوش پارسیپور از دیار شرق، و رومن رولان فرانسوی از دیار غرب مورد بررسی قرار دهد؛ نیز تفاوتها و شباهتهایی را که در اندیشه این دو نویسنده درباره مسائل زنان وجود دارد، تحلیل کند. نتایج حاصل نشان داد که دو رماننویس مزبور در دو جامعه متفاوت با شرایط و آداب و رسوم فرهنگی و اعتقادی و اجتماعی متفاوت، پیامهایی مشترک چون ظلم در حقّ زنان، خیانت به زنان، سختگیری با زنان در محیط کار، افسردگی زنان، سنّتهای غلط حاکم بر دنیای زنان و ... را به گوش خوانندگان میرسانند؛ همچنین در دو رمان مزبور، از فمینیسم افراطی غربی که موجب سستی بنیان خانواده میشود، نشانههایی دیده نمیشود؛ نیز الگوهایی مانند ارتقای آگاهی زنان، تعظیم و بزرگداشت زنان، پاکدامنی زنان و ... را نیز در دنیای زنانه ارائه میدهند.
تحولات سیاسی و اجتماعی مشهد در دوره حکومت ملک محمود سیستانی(1134- 1139ه.ق)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)
حوزه های تخصصی:
ملک محمود سیستانی که همزمان با حمله افاغنه به اصفهان بر مناطق تون و طبس حکومت می کرد، موفق شد تا با سقوط اصفهان صفویه، بر شهر مشهد و بخش های زیادی از خراسان حدود چهار سال مسلط شود. وی در بدو امر با سرکوب مخالفان در مشهد محیط امنِ توام با رعب و وحشت ایجاد کرد. در ادامه به دیگر شهرهای خراسان حمله برده و با تاجگذاری و ضرب سکه مساله ای دیگر در شرق کشور پدید آورد. در سایه این اقتدار خطر ابدالیان و ازبکان که مدتها شهر و منطقه را تهدید می کرد، رفع گردید. دست اندازی ملک محمود به اموال حرم رضوی و تغییر تولیت و همچنین برخوردهای او با رعایا و اخذ مالیات های سنگین موجبات فراهم آمدن نارضایتی عمومی شد. شاه طهماسب دوم سرانجام به کمک نادرقلی افشار مشهد را محاصره و ملک محمود دستگیر و مقتول گردید. آنچه در این تحقیق در پی آن هستیم این است که به این سؤال پاسخ داده شود که اوضاع سیاسی و اجتماعی مشهد قبل و بعد از تسلط ملک محمود چگونه بوده است؟ این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر منابع و پژوهش ها، زمینه های حضور ملک محمود در مشهد را مورد بررسی قرار داده و سلوک وی با شهروندان و اثرات این دوره در امنیت داخلی و دفع حملات خارجی را تحلیل و تشریح کند.
شورش های دهقانی منطقه شبانکاره و زیراه در دوره پهلوی؛ زمینه ساز پیروزی انقلاب اسلامی در استان بوشهر (براساس اسناد نویافته)
حوزه های تخصصی:
بخشی از تاریخ مناطق شبانکاره و زیراه از توابع شهرستان دشتستان در استان بوشهر متأثر از شورش های دهقانی است. در این مناطق، مناسبات و روابط دهقانان با زمین داران بزرگ تا اواخر دوره پهلوی تغییر چندانی نیافت و منابع ثروت و قدرت در اختیار زمین داران و مالکان بزرگ بود. تداوم این روند، به تضاد منافعِ دهقانان با مالکان و زمین داران و در نهایت به شورش های دهقانی منجر گردید. سؤال پژوهش حاضر آن است که علل و زمینه های این شورش ها و نتایج آن چه بوده است؟ ساختار زمین داری در این مناطق، پرداخت بهره های گزاف مالکانه از سوی دهقانان و تضعیف نفوذ مقامات اجرایی از اواخر دوره قاجار -که مالکان اصلی بودند- از زمینه های شورش ها در مرحله اول است. در مراحل بعد نیز از هم پاشیدگی کشور با آغاز جنگ جهانی دوم، افزایش قدرت و ثروت خوانین و همچنین روی کارآمدن کابینه دکتر مصدق در بروز این شورش ها مؤثر بوده است. یافته ها نشان می دهد شورش ها باعث تضعیف قدرت زمین داران بزرگ شد و زمینه ساز خیزش ها و اعتراض های گسترده بعدی و ازجمله انقلاب اسلامی در این مناطق گردید. هرچند این شورش ها به سبب فقدان سازمان دهی منظم و همراهی نکردن ساختار و گروه های سیاسی با این قیام ها و سرکوب آن توسط عوامل حکومت پهلوی به شکست منجر شد؛ اما زمینه های مخالفت با حکومت پهلوی و گرایش مردم این ناحیه به مبارزات ضدپهلوی و پیوستن به جریان انقلاب اسلامی را فراهم ساخت. این پژوهش با رویکرد توصیفی-تحلیلی با بهره گیری از اسناد نویافته به بررسی موضوع پرداخته است.
برهم کنش و روابط معنایی رمزگان های مشروعیت بخش در عناصر بصری سکه های ایلخانی با اتکا بر رویکردهای نشانه شناسی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال سیزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۳۰
115 - 140
حوزه های تخصصی:
کاربست رویکردهای نشانه شناسی در مطالعه مضامین سکه ها با توجه به ویژگی نوشتاری تصویریِ عناصر بصری سکه، معانی مستترتر و ضمنی آن ها را نسبت به سایر متون هنری بهتر می تواند آشکار نماید. این پژوهش با اتکا بر رویکردهای نشانه شناسی (به ویژه مفاهیم پساساختارگرایی آن)، مضامین موجود در عناصر بصری سکه های ایلخانی را مطمح نظر قرار داده و در این راه از نظریه مشروعیت قدرت «دیوید بیتهام» نیز بهره جسته است. سؤال اصلی پژوهش این است که برهم کنش و روابط معنایی رمزگان های سکه های ایلخانی به چه صورت بوده و نظام های نشانه ای در آن ها چگونه متجلی شده است؟ بر همین اساس داده ها به صورت کتابخانه ای آرشیوی جمع آوری و سپس مفاهیم موجود در آن ها به روش تحلیلی تاریخی موردمطالعه قرار گرفتند. طبق یافته ها کاربرد این روش پارادایم های گسترده تری را در مطالعه سکه درگیر می نماید و منجر به درک معناهای ضمنی در مضامین سکه ها می شود. بر این اساس معانی عناصر سکه های دوره هلاکوخان تا اواسط حکومت آباقاخان نشانگر تلاش خوانین برای کسب سطح اول مشروعیت و مفاهیم سکه های اواخر آباقاخان تا گیخاتو نشان از عدم موفقیت خوانین ایلخانی در پیشبرد اهداف توجیهی خود و چالش فقدان اعتقادات مشترک (سطح دوم مشروعیت)، با ضرب سکه هایی با مضامین مسیحی، یهودی (ستاره داوود) و حتی شیعی دارد. در دوران پس از غازان خان تا انقراض حکومت، هم نشینی رمزگان های اسلامی، اویغوری و ایرانی در مضامین سکه ها هم زمان با سطح سوم مشروعیت در بطن جامعه ایلخانی اتفاق می افتد. در این دوره مظاهر ارکان اصلی قدرت (اعم از سیاسی، مذهبی و اقتصادی) به گونه ای متناسب در مضامین سکه ها همنشین شده و بازتابی از شبکه قدرت هستند. در این دوره معانی سکه ها از طریق بسطِ روابط بینامتنی با سایر حوزه ها به نوعی نشانگی تبدیل شده اند.