درخت حوزه‌های تخصصی

ایران اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
حکومت های ایرانی- اسلامی خلفای مسلمان
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۵۴۱ تا ۵۶۰ مورد از کل ۱۲٬۷۳۴ مورد.
۵۴۱.

واکاوی اصول جوانمردی و فتوت در دو نگاره هارون الرشید در حمام متعلق به مکاتب نگارگری هرات و مشهد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۰ 105-122

کلید واژه ها: مکتب های هرات و مشهد نگاره هارون الرشید در حمام اهل فتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۷ تعداد دانلود : ۴۳۶
نگارگران تحت تأثیر فرهنگ و طبقه مسلط اجتماعی یعنی اهل فتی، نگاره هایی خلق کرده اند همچون دو نگاره هارون الرشید در حمام اثر بهزاد و هنرمند گمنام از مکتب مشهد. هدف این پژوهش تحلیل اصول اهل فتی در دو نگاره یادشده است. جمع آوری داده ها با روش کتابخانه ای و روش تحقیق تحلیل جامعه شناسی است. یافته ها گویاست که نگارگر با نگاه خاصی که در جامعه جاری بوده، اشاره ای نمادین به اهل جوانمردی و آئین تشرف داشته است. در نگاره هرات با نشان دادن لنگ های بسیار، اختصاص بخش عمده ای از نگاره به آن که سروال دلاکان بوده و حقیر جلوه دادن خلیفه در گوشه کادر، مخاطب را رهنمون ساخته و در نگاره مکتب مشهد، موضوع جوانمردان در لفافه ارائه شده است. در این نگاره اشاره به آب، مراحل تشرف به فتی شدن در سه قسمت سمت چپ نگاره و موقعیت والای لنگ، و در سمت راست اشاره ای کاملا پنهان به خلیفه در کنار مردم عادی و حلق کردن خلیفه نشان از پایین آوردن جایگاه او و در مقابل، مبارک داشتن مراحل فتی شدن است.
۵۴۲.

بیکاری به مثابه مفهومی تاریخی: طرحی برای تحقیق در تاریخِ بیکاری در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴۰ (پیاپی ۱۳۰) 59 - 79

کلید واژه ها: ایران تاریخ تاریخ اجتماعی بیکاری بیکاران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۸ تعداد دانلود : ۳۲۷
در ایران بیشترِ پژوهش ها درباره تاریخ بیکاری، تحقیقاتی هستند که نهادهای زیرمجموعه دولت انجام داده اند. این پژوهش ها عمدتاً کوشیده اند تا به زعم خود، برپایه آمارهای رسمی، سیاست هایی برای برنامه ریزی دولت در زمینه بیکاری فراهم کنند. فرض پنهان در این بررسی ها با روش های کمّی، غیرتاریخی بودن و ایستایی مفاهیم اقتصادی از قبیل بیکاری است.   با این حال، آنچه در این تحقیقات مغفول می ماند، ناهمگن بودن معنای مفاهیم اقتصادی از قبیل بیکاری در دوره های مختلف است.   بنابراین، پرسش نوشته حاضر این است که چگونه بیکاری به مثابه مفهومی که معمولاً ایستا در نظر گرفته می شود، به موضوع تحقیقی تاریخی تبدیل شود. مدعای نوشته حاضر این است که با کمک گرفتن از رویکرد مورخان اجتماعی در تشریح پدیدار شدن بیکاری به عنوان مشکلی اجتماعی، می توان نشان داد که با فرا رفتن از سری های آماری، بیکاری می تواند به مثابه مفهومی در حال تغییر، به موضوعی برای تحقیقات تاریخی تبدیل شود. بر این اساس، نخست وجه تاریخی مفهوم کار شرح داده می شود. سپس تأخیر در پذیرش بیکاری به مثابه مسئله ای اجتماعی بررسی می شود تا در پایان با شرح رویکرد مورخان اجتماعی به این موضوع بتوان نشان داد که چگونه معنای بیکاری در طی زمان تغییر یافته و در تحلیل بیکاری نمی توان به شکلی خودبسنده به تحلیل های کمّی اکتفا کرد.
۵۴۳.

بررسی کارکرد های تمبر پستی در دوران قاجار و پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳۷)

کلید واژه ها: قاجار کارکردها پهلوی اول تمبر نظام پستی

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی قاجار اقتصادی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی پهلوی دوم اقتصادی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۳۱۱۱ تعداد دانلود : ۲۲۳۴
سلطنت ناصرالدین شاه با ایجاد اصلاحات سیاسی و اجتماعی در ایران همراه بود. ازجمله این اصلاحات تغییر در ساختار پستی کشور را باید نام برد. ورود تمبر به کشور تغییرات بنیادینی در زﻣیﻨﮥ ارتقاء نظام پستی به وجود آورد و عاملی برای تسریع روند اداری پست شد. در ابتدا تمبر نشان دهندﮤ کرایﮥ پستی بود و کارکردی اقتصادی داشت. در اواخر دورﮤ ناصرالدین شاه، کارکردهای دیگری برای تمبر در نظر گرفته شد و کارکردهای سیاسی و اجتماعی در کنار کارکرد فرهنگی نقش آفرینی کردند. این پژوهش در پی پاسخ به پرسش های زیر است: در نظام پستی دوره های قاجار و پهلوی، تمبر چه کارکردهایی داشته است. در این دوره، قالب شکلی و مفهومی تمبر چه فرآیندی را پشت سر گذاشته است. داده های پژوهش نشان می دهد که در مسیر تحول نظام پستی کشور، تمبر محورها و ابعاد مختلفی را دربرگرفت و باوجود مشکلات و موانع و کم شدن اعتبار جهانی آن، در زﻣیﻨﮥ چاپ و انتشار روند روبه رشدی را در پیش گرفت.
۵۴۴.

اندیﺸﮥ ظل اللهی سلطان در نگرش تاریخ نگاراﻧﮥ مورخان عصر افشاری نمونه پژوهی: عالم آرای نادری و جهانگشای نادری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳۷)

کلید واژه ها: تاریخ نگاری استرآبادی اندیﺸﮥ ظل اللهی مروی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۷۹ تعداد دانلود : ۱۶۹۳
در تاریخ سیاسی ایران، اندیﺸﮥ ظل اللهی سلطان قدمت و دیرینگی بسیاری دارد. اندیشه ای که در دوران باستان با نام فره ایزدی مطرح بود. متون تاریخی یکی از جایگاه های بروز این اندیشه است و مورخان در نقل روایت های تاریخی، به کرات به اندیﺸﮥ ظل اللهی و تعابیر وابسته به آن استناد کرده اند. نموﻧﮥ این گونه روایت ها در متون تاریخیِ ایران عصر افشاریه یافت می شود. مروی و استرآبادی از مورخان شاخص عصر افشاری بودند که در آثارشان نمودهای اندیﺸﮥ ظل اللهی مشاهده می شود. مقاﻟﮥ حاضر بر آن است با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی، نمودهای اندیﺸﮥ ظل اللهی سلطان را در نگرش تاریخ نگاراﻧﮥ مورخان عصر افشاری بررسی و تحلیل کند. دستاوردهای این پژوهش نشان دهندﮤ کاربرد تلویحی و غیرمستقیم و گاه مستقیم عبارت های مربوط به شأن ظل اللهیِ نادر برای مشروعیت بخشی او و ﻏﻠﺒﮥ این اندیشه بر باور و نگرش مورخان این عصر است.
۵۴۵.

دو گزارش از یک واقعه تاریخی: مطالعه تطبیقی نگاه طه حسین و مارتین هیندز به قتل خلیفه سوم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 47-74

کلید واژه ها: عثمان بن عفان طه حسین مارتین هیندز تاریخ نگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۶ تعداد دانلود : ۳۵۶
تاریخ نگاری صدر اسلام از تاثیر انگیزه های مذهبی مصون نبوده است و تفاوت مذاهب کلامی مختلف اغلب در نگاه ایشان به وقایع و شخصیت های صدر اسلام نیز بازتاب یافته است، تا جایی که برخی از مذاهب، مشروعیت خویش را از این نوع نگاه کسب می کنند. نگرش ها به خلیفه سوم، عثمان و مساله قتل او، منشأ اختلافات گسترده ای میان مسلمانان بوده است. در این میان، تاریخ پژوهان، علی رغم تاثر از علایق خویش، با روش های علمی به مطالعه حوادث مربوط به قتل او پرداخته اند و تاحدودی به واقعیت و عینیت نزدیک شده اند. مطالعه تطبیقی دو نگاه معاصر، یکی عربی و دیگری غربی، به منظور تبیین این مسئله، موضوع نوشتار حاضر است. طه حسین، مورخ و ادیب مصری و مارتین هیندز، پژوهشگر غربی، کوشیده اند با بی طرفی، رخداد قتل خلیفه را تبیین کنند. قرار دادن این دو نوع نگاه در دو کفه ترازو و مقایسه هدف، شیوه پژوهش، منابع، قوت تحلیل و نیز زاویه نگاه آنها، از تفاوت چشمگیر میان آن دو پرده برمی دارد.
۵۴۶.

علل شکل گیری جریان خوارج

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 57 - 66
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۷ تعداد دانلود : ۱۳۰
در تاریخ اسلام ما شاهد تغییر و تحولات بسیاری هستیم و در این میان مسئله خوارج که در تاریخ اسلام در مورد آنها زیاد بحث و تفصیل شده است جای تحقیق و تفحص بیشتری دارد. خوارج افرادی بودند در طول تاریخ سیاسی و نظامی بسیار باعث فتنه و فساد شدند و     شورش های مکرری را به دنبال خود به راه انداختند و می بینیم که سوء قصد به معاویه و عمروعاص و شهادت حضرت علی (ع) نیز به دست این گروه می انجامد٬ خوارجی که در شعارهای خود به شعار «لا حکم الا الله» تاکید می کردند و فقط به نوع تفکر خارج شده خود از دین اهمیت می دادند و زیر لوای این شعار تمام مقاصد خود را انجام می دادند. خوارجی که جایگاه و پایگاهی میان صحابه نداشتند و چنانکه در گذر تاریخ می بینیم و شاهد هستیم باید پایگاه اجتماعی آنان را میان تابعین جست.در این پژوهش تلاش نگارنده بر آن است تا با استفاده از منابع تاریخی دست اول و مکتوب به علل شکل گیری جریان خوارج بپردازد.
۵۴۷.

اشکانیان و شاهنامه

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال ششم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 35 - 46
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸ تعداد دانلود : ۱۸۵
ابوالقاسم فردوسی یکی از مهم ترین شاعران ایرانی است که در سال 319 هجری قمری در طابران توس بدنیا آمد. به دلیل اینکه در این زمان ایران زیر سلطه بیگانگان بود، فردوسی بخاطر علاقه ملی به فکر نظم شاهنامه و گردآوری تاریخ ایرانیان در عصر باستان می افتد. شاهنامه به دو بخش اساطیری و تاریخی تقسیم می شود. با وجود اینکه فردوسی در شاهنامه ابیات زیادی را به اساطیر ایرانی و به خصوص دوره ساسانی اختصاص داده است ولی فقط 20 بیت در مورد اشکانیان سروده است. خود فردوسی نیز در پایان این چند بیت بیان می دارد که از اشکانیان فقط نامی شنیده و در نوشته های تاریخی و غیر تاریخی از آنها ذکری نشنیده است. در این مقاله به علت توجه کم فردوسی به دوره اشکانی که طولانی ترین مدت زمامداری را در تاریخ ایران داشته اند اشاره می شود.
۵۴۸.

اخلاق، عادات و رسوم ایرانیان از نگاه مأموران انگلیسی عصر ناصری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳۷)

کلید واژه ها: ایران اخلاق انگلستان ناصرالدین شاه سفرنامه آداب و رسوم مأموران سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۶۸ تعداد دانلود : ۲۳۷۱
در دورﮤ قاجار، ایران به علت داشتن موقعیت استراتژیکی در کانون توجه روسیه و دول غربی، به ویژه انگلستان، بود. در عصر قاجار انگلیس با اهداف استعماری، ایران را از هر لحاظ زیر نظر داشت. در زمان ناصرالدین شاه که بسیاری از سفرای خارجی با اهداف سیاسی اقتصادی در ایران مأموریت داشتند، انگلستان نیز سفرای متعددی رواﻧﮥ ایران کرد. مأموران انگلیسی ضمن انجام وظایف سیاسی محول شده در راستای منافع دولت خود، بادقت تمام دیگر جنبه های اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی ایران را بررسی می کردند. مأموران انگلیسی از کنجکاوی و علاقه به فرهنگ ایرانی فارغ نبودند؛ اما برای کسب بهترین امتیازها از دولت ایران، به شناخت کافی از اخلاق و آداب و صفات ایرانیان نیاز داشتند. بنابراین بیشترِ آنها پس از حضور در ایران، در راستای انجام خدمات سیاسی، مشاهده ها و گزارش های خ ود را از ویژگی ها و آداب و اخلاق عوام و خواص مردم ایران برای دولت متبوع خود مکتوب می کردند. درواقع پژوهش حاضر پاسخی است به این پرسش که مأموران سیاسی انگلستانِ عصر ناصری اخلاق و عادات ایرانیان را چگونه ترسیم کرده اند. هدف از این مقاله بررسی اخلاق و عادات ایرانیان از نگاه مأموران سیاسی انگلیسی عصر ناصری است که با روش توصیفی تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای نگاشته شده است .
۵۴۹.

سنجش روایات شفاهی از دیدگاه امیرالمؤمنین(ع)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۰ 59-84

کلید واژه ها: سنت شفاهی تاریخ نگاری اسلامی نقد راوی نقد روایت حافظان صادق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۹ تعداد دانلود : ۳۵۳
سنت و فرایند نقل شفاهی در تولید، حفظ و انتقال مواد و اطلاعات تاریخی که به پیدایش تاریخ نگاری اسلامی انجامید از مسائل بنیادی در تاریخ نگاری اسلامی است چراکه، مهمترین منبع نگارش و تدوین متون تاریخی قرون نخستین اسلامی داده های شفاهی است که متکی بر مسموعات و محفوظات راویان بوده است. باتوجه به شفاهی بودن بخش عمده ای از اطلاعات اولیه تاریخی و ثبت و تدوین تدریجی آنها، و از سوی دیگر به دلایلی ازجمله جعل، تحریف و به تبع آن تعارض و اختلاف روایات، اعتبار منقولات تاریخی که همان روایات شفاهی است مسئله اصلی این تحقیق است . نخستین و جامع ترین معیار سنجش روایات شفاهی خطبه حضرت علی(ع) است که با تقسیم روایات و اصناف راویان به چهار گروه به نقد رجال براساس اوصاف آنان پرداخته است. در این پژوهش با روش تحلیلی انتقادی، ضمن تبیین مفهوم سنت شفاهی و نقش آن در تاریخ نگاری اسلامی، معیارهای اعتبارسنجی روایات تاریخی و راویان از نگاه امام علی(ع) به دست بررسی سپرده شده است .
۵۵۱.

بررسی جایگاه و کارکرد علمای عصر طاهریانِ یمن (945 858 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۲ 53-72

کلید واژه ها: یمن طاهریان علما و دانشمندان پرتغال بامَخرَمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۱ تعداد دانلود : ۳۲۸
در عصر طاهریانِ یمن (945 858ق)، علما به دلیل وجود تعاملات بسیار با دولت، از جایگاه و امتیازات ویژه ای برخوردار بوده اند. بررسی جایگاه، ویژگی ها و کارکرد های مختلف علمای یمن و همچنین تعامل و ارتباط میان آنان و حاکمان طاهری و اقدامات حکومت طاهری برای پیشرفت علم و ارتقای مقام علما، هدف مقاله پیش روست. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع تاریخی، نقش و کارکرد علمی و سیاسی علما و روابط آنان با دربار طاهریان و فعالیت های مختلف این گروه و تعامل حاکمان با آنان را بررسی کرده است. نتایج نشان داد که در عصر طاهریان علما به دو طبقه درباری و مردمی تقسیم می شدند و هر کدام از آنها بر اساس منافع شخصی یا عمومی با حاکمان ارتباط داشتند و حاکمان نیز برای پیشرفت علم و فرهنگ به ساخت مدارس، خرید کتاب های مختلف و همچنین تشویق عالمان پرداخته اند.
۵۵۲.

روابط فتحعلی شاه قاجار با شاهزادگان و امرای گرجستان بر اساس اسناد فارسی و روسی (آرشیوهای روسی و گرجی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۶ 39 - 64

کلید واژه ها: فتحعلی شاه عباس میرزا ایران امرای گرجستان جنگهای ایران و روس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۹۳ تعداد دانلود : ۳۵۲
با روی کارآمدن فتحعلی شاه قاجار (1212-1250ه.ق/1798-1834م ) تغییری در رویکرد سیاست ایران نسبت به گرجستان روی نداد. فتحعلی شاه به تأسی از سیاست آقا محمدخان (1210- 1211ه.ق/1795-1797م) سعی نمود تا حاکمیت ایران را بر سرزمین گرجستان حفظ نماید. او ابتدا از طریق مکاتبه با شاه گرجستان گرگین خان از او خواست تا به تابعیت ایران درآمده و از اطاعت روسها خارج شود وکماکان در تخت گرجستان برقرار باشد، و در غیر این صورت می بایست منتظر حمله ای دیگر از سوی ایران به سرزمین خود باشد. در واقع همزمان با تلاشهای روسیه در تسلط بر قفقاز و به ویژه گرجستان از طریق ارسال قوای نظامی به منطقه و ایجاد رعب و هراس در آنجا، فتحعلی شاه نیز با انجام مکاتباتی با حاکمان منطقه از جمله گرجی ها، شکی ها و شیروانی ها سعی نمود تا از طریق برقراری مناسبات دیپلماتیک با آنها از دستیابی روسها به قفقازیه جلوگیری نماید. اما با همه آن تلاشها وی نتوانست مانع جدایی گرجستان از ایران شود و روسها از تمایلات تجزیه طلبانه گرجی ها استفاده کرده و درآن نفوذ نمودند و از آن طریق توانستند در پایان جنگهای اول ایران و روس با انعقاد قراردادگلستان، گرجستان را از ایران جدا و تحت حاکمیت خود درآورند.این نوشتار بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و اِسنادی و با بهره گیری از اسناد فارسی و روسی، روابط فتحعلی شاه قاجار با شاهزادگان و امرای گرجستان را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد تا از آن طریق تلاشهای فتحعلی شاه و همچنین دولتمردان او از جمله عباس میرزا برای حفظ حاکمیت ایران در قفقاز از طریق برقراری مناسبات دیپلماتیک با حاکمان آن مناطق را نشان دهد.
۵۵۳.

تجزیه و تحلیل نقش سیاسی و اقتصادی دربند در دوره صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۶ 65 - 89

کلید واژه ها: صفویه دربند روسیه عثمانی شروان قفقاز داغستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۷ تعداد دانلود : ۴۸۷
دربند نه تنها در عصر صفویه، بلکه از عصر باستان به علت همجواری با داغستان شمالی و اقوام بیابانگرد به عنوان دروازه ورود به قفقاز، ارّان و ایران شناخته می شد. در عصر صفویه، اهمیت دربند افزون بر موقعیت استراتژیکی آن به عنوان شهری مرزی، از نظر مذهبی نیز به صورت کانون مهاجرت قزلباشان تشیع درآمده بود. همچنین این شهر در مسیر راه تجارت ابریشم قفقاز و گیلان قرار داشت و بازرگانان محصولات خود را از مسیر بندر این شهر با روسیه و یا نقاط دیگر مبادله می کردند. شاهان نخستینِ صفوی، به دلیل اهمیتی که این شهر در نظام اداری صفویه داشت به ارزش آن پی بردند، اما در اواخر صفویه دربند بارها شاهد هجوم داغستانی ها، قزاق ها و دیگر اقوام بود؛ علت این امر عدم توجه حکومت صفوی نسبت به حفظ مناطق مرزی و استراتژیک بود. با توجه به گزارش های موجود، می توان به این نتیجه رسید که دربند در طول تاریخ به جهت موقعیت جغرافیایی خود همواره کلید فتح قفقاز، ارّان و گیلان از سوی مهاجمان شمال داغستان و روسیه بود و از سوی دیگر، مرکز تجارت زمینی و دریایی ایران با روسیه نیز به شمار می رفته است؛ در نتیجه عدم توجه حاکمان به دربند می توانست پیامدهای ناگواری برای حیات سیاسی ایران در پی داشته باشد. هدف از انجام پژوهش حاضر، تأثیر نقش سیاسی و تجارتی دربند بر مناسبات ایران و روسیه با تکیه بر اواخر عصر صفویه است.
۵۵۴.

بحران آذربایجان به روایت کاریکاتور: تاملی تاریخی برنشریه تهران مصور (۱۳۲۴-۱۳۲۵)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۶ 137 - 182

کلید واژه ها: کاریکاتور نشانه شناسی اجتماعی بحران آذربایجان گفتمان ناسیونالیسم رسمی فرقه دموکرات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۰ تعداد دانلود : ۵۴۹
این پژوهش تلاشی است در جهت روشن کردن شیوه های بازنمایی بحران آذربایجان در کاریکاتورهای نشریه تهران مصور که توسط گفتمان مدرنیسم پهلوی جهت تثبیت فهم و روایتی خاص از هویت ملی بکار گرفته شدند. برای تحلیل بیست و چهار کاریکاتور تهران مصور در فاصله زمانی شهریور 1324 تا آذر 1325 از روش نشانه شناسی اجتماعی بهره بردیم تا با مطالعه نظام های نشانه ای از جمله نمادها به درک واقعیت های عینی بحران آذربایجان و نگرش عمومی نسبت به آن دست یابیم. بررسی فرایند معنی دار شدن کاریکاتورها بر اساس سه فرانقش مهم بازنمودی، تعاملی و ترکیبی در رویکرد نشانه شناسی کرس و ون لیون نشان داد که گفتمان پهلوی آگاهانه با تقلید از نمادنگاری دوران انقلاب مشروطه و رضاشاهی به تثبیت آن بخش از مؤلفه های ایجابی هویت ملی پرداخت که وحدت ملی و امکان تجسم ایران به عنوان ملت واحد با مرزهای ثابت را فراهم می کرد. نمادهای قابل تصور و ملموس مانند نقشه، درخت، مادر وطن، تاریخ و شاهان پراقتدار و... در همین راستا بکار گرفته شدند. سکوت معنادار تهران مصور در خصوص نمادهای تمایزبخش قومی مانند زبان و قومیت و... با هدف انکار بحران در خودآگاهی عمومی نسبت به هویت جمعی برساخته ی ناسیونالیسم رسمی، انجام می شد. بهره گیری از نمادهایی دال بر توطئه، نفاق و صفات تمامیت خواهانه ی سران حزب توده و فرقه دموکرات به غیر سازی آنان کمک می کرد و مانع از آن بود تا فرقه اهداف خویش را سازگار با اصول مشروطیت و قانون اساسی جلوه دهد و یا به شیوه مشابه مرکز از شعارهای ناسیونالیستی جهت جلب حمایت و همدلی آزادی خواهان بهره گیرد. گفتمان جنسیت و خشونت در نمادنگاری کاریکاتورهای تهران مصور با تحریک غیرت ملی راه را برای عملیات سرکوبگرانه و نظامی در آذربایجان باز می کرد تا مفهوم اقتدار شاه و ارتش، ضامن استقلال و وحدت ملی کشور، تثبیت گردد.
۵۵۵.

تبیین علل و روند بازتاب شخصیت و شورش بهرام چوبین در تاریخ نگاری دوره ایلخانان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۶ 183 - 213

کلید واژه ها: بهرام چوبین حکومتداری شورش های داخلی تاریخ نگاری ایلخانان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۸ تعداد دانلود : ۶۲۴
هدف این مقاله شناخت علل ثبت رویداد شورش بهرام چوبین بر ضد هرمزد چهارم ساسانی (590-579 م)، در متون تاریخی دوره ایلخانان با رویکرد اندرزنامه ای است. متأثر از نظریه عبرت در تاریخ، مورخان این دوره با ذکر داستان بهرام چوبین که بررسی آن، مسئله این مقاله است، سعی داشتند به حکام یادآوری کنند با رعایت جانب حق و عدل و خودداری از رفتار ناشایست، مانع از شورش زیردستان و رجال سیاسی- نظامی شوند؛ گرچه پاره ای از آنان رفتار بهرام را نقد کرده اند، اما اکثراً عامل بروز این رویداد را رفتار نادرست و غیرعادلانه هرمز ساسانی دانسته و بدینوسیله، ایلخانان را از تکرار اینگونه اشتباهات بر حذر داشتند. در این پژوهش سعی می گردد با نگاه به متون تاریخی و برخی کتب ادبی دوره ایلخانان، دیدگاه مورخان این دوره درباره شورش بهرام چوبین شناخته شود. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای است. نتایج نشان می دهد که گرچه بیشتر مورخان، به اصطلاح درباری بودند، اما با ذکر حادثه بهرام چوبین اندیشه حکومت داری بر اساس عدل و تدبیر را به حکام ایلخانی گوشزد کرده اند.
۵۵۶.

سیاست های دولت های ایران در حل بحران دارو (1332 – 1320.ش)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۶ 215 - 240

کلید واژه ها: دولت های ایران کمبود دارو احتکار دارو داروهای تقلبی گرانی دارو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۴ تعداد دانلود : ۴۹۲
اهمیت دارو در درمان بیماری های همه گیر بر کسی پوشیده نیست و حکومت ها نیز از آن آگاهی داشتند. لذا هر حکومتی، به منظور تأمین دارو، با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی خود، سیاست هایی را اعمال می کرد. شرایط خاص سیاسی، اقتصادی و اجتماعی فاصله زمانی 1320 تا 1332ه.ش، همچون جنگ جهانی دوم و اشغال نظامی ایران، فقدان زیرساخت های بهداشتی و شیوع بیماری های همه گیر، عمر کوتاه دولت ها، کمبود بودجه های بهداشتی، بحران اقتصادی سال 1331، بر اهمیت بررسی اقدامات داروئی دولت های این زمان افزوده است. با توجه به این اهمیت، تاکنون هیچ پژوهشی در این مورد صورت نگرفته است. پژوهش حاضر سعی دارد تا با تکیه بر نشریات و با روش توصیفی- تحلیلی به این سؤالات پاسخ گوید: دولت ها در برابر گرانی، کمبود، احتکار و تقلب داروئی چه سیاست هایی را در پیش گرفتند؟ و تا چه حد در غلبه بر این دشواری ها کامیاب بودند؟ نتایج بدست آمده در این پژوهش نشان می دهد که دولت ها برای حل بحران دارو اقدامات زیر را انجام دادند: تأسیس اداره دارویی و اداره منع احتکار دارو، تشکیل بنگاه های دارویی، لغو انحصار دارو و عوارض گمرکی داروهای اختصاصی، نظارت بر ورود و تولید داروهای اختصاصی و داروخانه ها، توسعه بنگاه رازی و انستیتو پاستور ایران. این اقدامات که با وضع قوانین و اعمال مجازات هایی همراه بوده است مشکلات دارویی را حل نکرد و تنها تأثیرات آنی داشت.
۵۵۷.

زندان و زندانی در دوره صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۷ 207 - 236

کلید واژه ها: زندان صفویه نظام قضایی فقه تشیع محاکم عرفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۱۵ تعداد دانلود : ۵۰۲
حکومت صفویان در تاریخ ایران به عنوان یکی از دوره های مهم این سرزمین شناخته می شود، تا پیش از دوره صفویه هیچ یک از حکومت هایی که در قلمرو سرزمین ایران به قدرت رسیدند، تشیع اثنی عشری را به عنوان دین رسمی خود اعلام نکرده بودند، اما رسمیت یافتن تشیع اثنی عشری برای اولین بار در این سرزمین، بوسیله حکومت تازه تأسیس صفویه، نیازمند استفاده از قوانین فقهی مربوط به آن بود، مسئله ای که این پژوهش به دنبال تحلیل آن بر اساس منابع کتابخانه ای به روش توصیفی – تحلیلی می باشد، موضوع وضعیت حاکم بر زندان ها و زندانیان در این دوره است، آنچه که از منابع این دوره می توان استنباط کرد؛ قوانین حاکم بر صدور حکم زندان بیشتر عرفی بوده است و محاکم عرفی نقش فعالی در صدور حکم زندان داشتند، زندان عمومی به معنای خاص وجود نداشته بلکه زندان ها بر اساس طبقه اجتماعی فرد دسته بندی می شدند،
۵۵۸.

واکاوی سکه های نو یافته ساسانی در موزه چین

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ 1 - 26

کلید واژه ها: ایران چین ساسانی سکه موزه چین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۸ تعداد دانلود : ۱۴۲
سکه و روند ضرب آن به عنوان یکی از شاخص های تمدنی به حساب می آید که در ادوار مختلف دچار تغییر و تحول می شوند. شدت ضعف و قوت حکومت ها در روند آنها تأثیری به سزای داشته، به طوری که در یک زمان در نهایت زیبایی، کیفیت ظاهر می شوند و در مقطع دیگر افول می کنند. کاوش و پویش در سکه ها و بررسی نشانه ها و علایم موجود در آن،  ابعاد مختلفی چون  سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی نظامی هر دوره تاریخی را تبیین می کند؛ سکه های هر دوره تاریخی، اطلاعات متنوعی چون عادات، آداب، خط، زبان، هنر، مذهب، تمدن، ثروت، ورشکستگی، روابط تجاری با سایر دول و هزاران نکات ریز دیگر که در هیچ یک از متون تاریخی و یا اسناد به آنها اشاره نشده،  می توان دست یافت. نوشتار حاضر درصدد است تا ضمن پویش و کاوش، در منابع و تحقیقات و پژوهش های جدید،  با شناسایی این شئی، پیچیدگی ها و ابهامات موجود تاریخی آن را  بر طرف سازد.  علاوه بر آن  ضمن تطبیق و مقایسه با نمونه های دیگر با استفاد از داده های باستان شناسی و شواهد تاریخی، با دیدی جامع تری نسبت به آن تبیین کند؛ در این گفتار سعی شده است تا با جمع آوری و تحلیل اطلاعات و مشخص کردن تاریخ آن ،  با استفاده از نمونه های موجود  و همچنین با استناد به داده های باستان شناسی و شواهد تاریخی، در جهت اثبات این موضوع که سکه های نو یافته در موزه چین متعلق به پادشاه ساسانی احتمالا از آن پیروز،  شواهد و قراین مستدلی را ارائه دهد.
۵۵۹.

بررسی ابعاد تحولات روابط ایران با روسیه در دورﮤ صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال دهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳۷)

کلید واژه ها: ایران صفویه روسیه روابط خارجی تزاریسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۰۲ تعداد دانلود : ۲۶۰۶
از دورﮤ صفویه و مقارن با تحولات بین المللی، مجالی فراهم شد تا کشورهای اروپایی به گشایش مناسبات دیپلماتیک و پایدار با ایران اقدام کنند. دراین میان، روسیه در موقعیت گسترش ارضی و تحکیم اقتدار سیاسی و نظامی خویش، برای برقراری و توﺳﻌﮥ روابط با ایران امکان بیشتری داشت؛ اما در عهد صفوی، موانع ناشی از مشکلات گاه به گاه داخلی و کنش دول رقیب و معارض، این مناسبات را چندان پیوسته و رو به جلو قرار نداد. مقاﻟﮥ حاضر برآن است تا با بررسی ابعاد تحولات روابط ایران با روسیه در دورﮤ صفوی، ازطریق خوانش منابع و مآخذ معتبر و با روش مطالعات اسنادی، فرازونشیب های مناسبات دو کشور را در این مقطع تاریخی به چالش بکشد و با رهیافتی علمی، چگونگی و سیر روابط بدفرجام و منتهی به تنش دو دولت را تبیین کند. ﻧﺘیﺠﮥ پژوهش بیان کنندﮤ این نظریه است که مسیر روابط دولت صفوی با روسیه، برخلاف بیشتر نمونه های مناسبات صفویان با اروپا، به علت نداشتن درک صحیح از مناسبات بین الملل و گرفتاری فزایندﮤ داخلی، به فرجام خوشایند و ثمربخشی نرسید؛ بلکه آزمونی شد برای دولت های استعمارگر و نیز روسیه تزاری که از موقعیت ژئوپلتیکی ایران و ناتوانی هم زمان مدیریتی کشور شناخت بیشتری کسب کنند. بهرﮤ این آزمون و شناخت نیز تجاوز نظامی روسیه به قلمرو ایران بود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان