درخت حوزه‌های تخصصی

ایران اسلامی

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
حکومت های ایرانی- اسلامی خلفای مسلمان
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۶۱ تا ۴۸۰ مورد از کل ۱۲٬۷۳۴ مورد.
۴۶۱.

مطالعه مضامین کتیبه های نستعلیق در قالی های دوره صفوی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۳۴ 117-140

کلید واژه ها: قالی دوره صفوی خوشنویسی دوره صفوی شعر فارسی کتیبه نگاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۷ تعداد دانلود : ۴۲۹
طیف گسترده ای از قالی های کتیبه دار صفوی را می توان در زمره قالی های محرابی مشاهده کرد که حاوی مضامین مذهبی است. علاوه براین، قالی های زیادی نیز موجود است که مضامین بافته شده، از متون مذهبی به اشعار عرفانی و تغزلی سوق پیداکرده و غالباً با تغییر قلم خوشنویسی از ثلث به نستعلیق نیز همراه بوده است. لذا، پرسش پژوهش این است که کتیبه های نستعلیق از چه دوره ای وارد طرح قالی های ایرانی شده و مضامین رایج به کار رفته در آن کدامند؟ اطلاعات این پژوهش بنیادی به صورت کتابخانه ای تدوین گردیده و در آن از روش اکتشافی، توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. بدین منظور، تمامی نمونه های در دسترس، مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج حاصله از مطالعه 49 کتیبه نستعلیق در قالی های صفوی، بیان گر آن است که قلم نستعلیق از اواسط قرن دهم هجری وارد طرح قالی ها شده و این امر با ورود شمار زیادی از اشعار غیرمذهبی همراه بوده که تمام آنها اشعار فارسی می باشند
۴۶۲.

تبعید پارسادان گُرگی جانیدزه در شوشتر؛ قسمتی از زندگی نامه یک مقام رسمی گرجی در خدمت صفویان

نویسنده: مترجم:
منبع: مطالعات تاریخ ایران و اسلام سال اول زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ 85-110

کلید واژه ها: پارسادان گُرگی جانیدزه شهر گوری گرجستان صفویان ترجمه شوشتر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۵ تعداد دانلود : ۲۹۲
تاریخ صفویان (1736-1501م/ 1135-907 ه .ق) شاهد حضور نیروی های نظامی ترک تباران قزلباش در کنار دیوان سالاران تاجیک و بعدها نیروی سومی (که شامل گرجی ها، ارامنه، چرکس ها) بوده که پس از قدرت یابی شاه عباس اول (1629-1587 م/1038-996 ه .ق)، قدرتشان افزایش یافته و در دوره شاه صفی (1643-1629 م/ 1052-1038 ه .ق) بیشتر مناصب مهم، در اختیارشان بوده است. پارسادان گُرگی جانیدزه از اهالی شهر گوری در گرجستان، یکی از همین نیروها محسوب می شده که در خدمت صفویان بوده و مناصب نایب داروغه اصفهان و ایشیک آقاسی دربار صفوی را برعهده داشته است. گُرگی جانیدزه ازجمله گرجی تباران اهل فرهنگ و دانش بوده که لغت نامه چندزبانه فارسی عربی گرجی را نگاشته و ترجمه کتاب «جامع عباسی» را بر عهده داشته و در ترجمه کتاب شاهنامه فردوسی به گرجی نقش مؤثری داشته است. او همچنین کتاب تاریخ گرجستان را نیز تألیف کرده است. در این پژوهش، هیروتاکه مائدا به دنبال یافتن این مسئله است که پارسادان گُرگی جانیدزه در دوران زندگی خود چه تأثیرات فرهنگی و سیاسی در ایران و گرجستان داشته است؟
۴۶۳.

صورت بندی تأثیرات معروف و منکر در تاریخ سیاسی معتزله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ (پیاپی ۱۳۲) 9 - 28

کلید واژه ها: معتزله تاریخ سیاسی معروف و منکر رهیافت مبارزه مثبت رهیافت مبارزه منفی رهیافتِ شرکت در قدرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۹ تعداد دانلود : ۳۸۸
جایگاه راهبردی معروف و منکر در کلام سیاسیِ معتزله به گونه ای که امامت ذیل آن قرار می گیرد و تأثیرات ژرفی بر تاریخ سیاسی این گروه گذاشته است. مقاله حاضر با بهره گیری از چارچوب نظری مبتنیِ بر گونه شناسی مبارزه مثبت، منفی و مشارکت در قدرت، این تأثیر را کاویده است و در پاسخ به این پرسش که جایگاه و سطوح تأثیرگذاری معروف و منکر در تاریخ معتزله چیست، فرضیه خود را مبنی بر ظرفیت و گستردگی اصل پنجم معتزله نسبت به کنش اجتماعی فرهنگی و کنش سیاسی در گستره تاریخ به صورت مستقیم و غیرمستقیم در قالب سه رهیافتِ مبتنی بر چارچوب نظری به آزمون گذاشته است. بر این اساس، مقاله بر آن است که سه رهیافتِ تاریخی هم زمان در مواجهه با معروف و منکر در میان معتزله هویداست: رهیافت مبارزه مثبت، که درصدد مبارزه رویارو با حاکمان نامشروع است و به اِعمال آخرین مرتبه امر به معروف و نهی از منکر یعنی قیام بالسیف دست می زند؛ نمونه آن شرکت در قیام حسنیان و مشارکت در قیام علیه ولید بن یزید است. رهیافت مبارزه منفی، که تا پایه خروج و قیام پیش می رود اما از آن پیش تر نمی رود و به اقدام عملی دست نمی زند که نمونه آن اقدامات واصل بن عطا و عمرو بن عبید است. رهیافت شرکت در قدرت که دست یابی به مراکز سلطه را وسیله لازمی برای نشر عقاید خود و امر به معروف و نهی از منکر می شمرد که نمونه آن ابن ابی دؤاد و ثمامه بن اشرس است. این سه رهیافت سه صورت بندیِ انقلابیون، اصلاحیون و منفعلان را در کنارِ دولت شبه ایدئولوژیک و اقتدارگرا در تاریخ سیاسی معتزله برمی سازد.  
۴۶۴.

تأثیر ایرانی گرایی مأمون عباسی بر قیام های عصر خود (مطالعه موردی: قیام نصر بن شبث)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ ایران و اسلام سال اول شهریور ۱۳۹۸ شماره ۲ 11-22

کلید واژه ها: مأمون نصر بن شبث عنصر عربی ایران گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۴ تعداد دانلود : ۳۲۲
در پی درگیری بین امین و مأمون عباسی بر سر خلافت، چون مأمون به سبب این که از مادری ایرانی-تبار بود و نتوانست در برابر برادرش، امین، که مادری عرب تبار داشت، حمایت اشرافیت عربی را به دست آورد، به ایرانی ها گرایش پیدا کرد. این عامل در کنار حضور مأمون در خراسان، دوری وی از بغداد و سپردن امور آن به ایرانی ها از نظر مردم عراق نشانه بی توجهی به عنصر عربی اطلاق می شد که اعتراض برخی از جمله نصر بن شبث را به دنبال داشته است. در این پژوهش نخست گرایش مأمون به ایرانیان و سپس قیام نصر بن شبث که پس از یازده سال به شکست انجامید، تحلیل و بررسی خواهد شد.
۴۶۵.

وجه جنسیتی گفتمان دولت- ملت رضاشاه و تأکید بر ارزشمندی نقش خانگی زنان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۳ (پیاپی ۱۳۳)

کلید واژه ها: پهلوی اول جنسیت اشتغال زنان مدرنیته خانه نشینی سیاست های جنسیتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۹ تعداد دانلود : ۴۸۱
نوشتار حاضر با نگاهی به ابعاد مختلف طرح بیداری زنان در دوره رضاشاه، در پی پاسخ به این سؤال است که چرا در این دوره با وجود ادعای دولت مبنی بر رهایی و آزادی زنان از طریق فرایند نوسازی و تجدد، همچنان بر ارزشمندی نقش های سنتی زنان و خانه نشینی آنان تأکید شده بود. نگارندگان این پژوهش با تکیه بر منابع کتابخانه ای، با واکاوی سیاست های جنسیتی دولت رضاشاه، به این چرایی و چگونگی پاسخ داده اند. در این پژوهش، ابتدا به ترسیم فضای خاورمیانه و شکل گیری جنبش های ناسیونالیستی و دولت های ملی مدرن و همچنین نقش و جایگاه زنان در تحولات قرن نوزدهم و بیستم در این جوامع پرداخته شده و در این ارتباط، با تکیه بر شکل گیری مفهوم «خانواده ایده آل» و «مادری جدید»، سیاست های جنسیتی دولت نوگرا و ملّی گرای رضاشاه مورد بررسی قرار گرفته است و این نتیجه به دست آمد که درواقع هدف از طرح بیداری زنان، ساخت یک هویت جدید برای زن ایرانی بود. در این تصویر جدید، نقش های سنتی زنانه با ادلّه جدیدی گرامی داشته می شد و دولت در قابلیت زنان برای مادری و همسری، نقشی سیاسی و وطن پرستانه می دید؛ بدین معنا که زنان جدید ایرانی با وجود داشتن تحصیلات و ظاهری مدرن، باید همچنان نقش حافظان اخلاق، پاسداران سنت های فرهنگی و ملی را ایفا می کردند و به عنوان محافظان نهاد خانواده سنتی و آرمانی، نسلی از شهروندان وطن پرست و مترقّی را متناسب با آرمان های دولت می پروراندند.
۴۶۶.

تأملی در مفهوم جغرافیایی ایالت و شهر جیرفت در دوران اسلامی؛ از سده های نخستین تا اوایل سده هشتم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ (پیاپی ۱۳۲) 79 - 100

کلید واژه ها: جیرفت محوطه باستانی شهر قدیم جیرفت سده های اولیه تا میانی هجری باستان شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۳ تعداد دانلود : ۶۶۹
در منابع و متون کهن اعم از تاریخی و جغرافیایی به شهر جیرفت اشاره هایی اندک اما معتنابه شده است. اگر چه این مقدار به درک کامل و حتی ناقصی از اوضاع و شرایط این شهر در گذشته نمی انجامند اما دربر دارنده نکات مهمی هستند که در مسیر درک هر چه کامل تر اوضاع و احوال سرزمین جیرفت در گذشته تعیین کننده هستند. در مقاله پیش رو اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و مراجعه به متون دست اول گردآوری شده و روش پژوهش توصیفی تحلیلی از نوع «تحلیل محتوا» هستند. نتایج این پژوهش به طور کلی چنین هستند: شهر جیرفت پیش از حمله عرب نیز وجود داشته است. این شهر تا سده ششم هجری همچنان اهمیت خود را حفظ کرد و همواره از کانون های مهم تحولات منطقه جنوب شرق ایران بود. اما از این زمان به بعد رفته رفته و نه یکباره جیرفت، اهمیت خود را به عنوان یک مرکز شهری از دست داد و با اینکه این نام (جیرفت) بنا به متون همچنان مورد استفاده قرار می گرفت اما در همان متون هیچگاه نشانی از شهر جیرفت وجود ندارد؛ در حقیقت منظور از جیرفت در این متون نه یک شهر یا مرکز شهری که یک ناحیه جغرافیایی وسیع در جنوب ایالت کرمان بوده است.  
۴۶۷.

سیاست های نوگرایانه دولت پهلوی در ساختار شهری و تاثیر آن بر بافت تاریخی بین سالهای 1304 – 1340 شمسی (مطالعه موردی: بافت تاریخی شهر یزد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۲ (پیاپی ۱۳۲) 173 - 197

کلید واژه ها: پهلوی خیابان کشی توسعه شهری یزد آثار تاریخی تغییر کاربری اراضی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۶ تعداد دانلود : ۴۵۰
به چالش کشیده شدن چارچوب های قدرت سیاسیِ کهن در انقلاب مشروطه، منجر به تحولات عدیده در ساختارهای اجتماعی و اقتصادی ایران شد که بخشی از نوگرایی و نوزایی آن، تشکیلات شهری را نشانه رفت. این پژواکِ تجددگرایی، شهرسازی قدیم را نماد عقب ماندگی می دانست که در هماهنگی با بخش های دیگر جامعه، می بایست ظاهری نو به خود می گرفت. اندیشه های تجددگرایانه در دوره رضاشاه، سنت زدگی را ترویج، و جایگزینی انگاره ها و طرح های نوین شهرسازی را دنبال می کرد. وجود زیرساخت های مدیریت شهری همچون بلدیه ها برای اجرای چنین طرح هایی الزام آور بود. بنابراین با تشکیل بلدیه شهر یزد در سال 1310ش، طرح های نوسازیِ شهری، که نماد آن خیابان های صلیب شکل بود، در نقاط مختلف شهر یزد اعمال شد که نمونه آن ساخت دو خیابان پهلوی و شاه و گذر این خیابان ها درست از وسطِ بافتِ تاریخی بود. شتابزدگی در پیاده سازی طرح های شهرسازی بخش مهمی از آثار تاریخی را از میان برد، کالبد تاریخی را مورد اهانت قرار داد و باعث چیرگیِ عناصر جدید در برابر هویت اجتماعی شد. این تحقیق سعی کرده است اقدامات دولت پهلوی در توسعه فیزیکیِ بافت تاریخی شهر یزد را با استفاده از اسناد تاریخی در قالب نرم افزار جغرافیایی GIS مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.
۴۶۸.

فضل الله روزبهان خنجی و مؤلفه های مشروعیت ساز در حکومت آق قویونلوها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱۸ 155-179

کلید واژه ها: مشروعیت آق قویونلوها مجددمائه مشیت گرایی تأویل گرایی اندیشه ایرانشهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۴ تعداد دانلود : ۳۶۶
نابسامانی های بوجود آمده در جامعه ایرانی، در بازه زمانی دو سه قرن پس از برافتادن خلافت عباسی، چنان گسترده شده بود که، این جامعه را، به نهایت انحطاط خود رسانید، از این روی، برخی از اندیشمندان و نخبگان ایرانی از همان ابتدا، درصدد رفع و دفع این ناهنجاری ها برآمده و به روش های مختلف، در این زمینه تلاشهایی را، انجام دادند، در این میان، فضل الله روزبهان خنجی، ازجمله اندیشمندانی است که در دوره حکومت سلطان یعقوب آق قویونلو، با آگاهی از این اوضاع و با هدف تلقین حکومتی تشریعی، تلاش های بی شائبه ای را انجام داده و با بهره گیری از ترفندهای مختلف، ظهور حکومت آق قویونلو را، برپایه انگاره موعود محورِ مجددمائه، تبیین نموده است، درواقع، خنجی در راستای این هدف، و با استفاده از مؤلفه هایی دیگر، نظیر مشیت گرایی، تأویل گرایی و نمادهایی از اندیشه ایرانشهری مانند، فرهمندی، عدالت محوری و خردمندی، درصدد برآمده است تا، حکومت آق قویونلو را، حکومتی مشروع معرفی نماید، از این روی، در موارد متعدد، این مؤلفه ها را، در عالم آرای امینی ، به کار گرفته است، البته این رویکرد خنجی، در دیگر آثار وی، نظیر سلوک الملوک و مهمان نامه بخارا ، که به هنگام حضور وی در دربار خوانین ازبک، تألیف شده است نیز، خودنمایی می کند.
۴۶۹.

رویکرد حکومت آق قویونلو نسبت به افکار عمومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱۸ 181-203

کلید واژه ها: افکار عمومی آق قویونلو اوزون حسن یعقوب احمد بیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۴ تعداد دانلود : ۴۶۹
افکار عمومی یا توجه به توده مردم از دیرباز در تاریخ انسانی حضور و حیات داشته است هر چند که تا عصر روشنگری مصطلح نبوده و مورد بررسی علمی قرار نگرفته است. با وجود سلطه بدون چون و چرای پادشاهان و حاکمان بر زندگی مردم، بدون تردید آنها یکی از اجزاء و ارکان شکل دهنده حکومت ها بوده اند که میزان اهمیت مردم در حوزه سیاست به نوع جایگاه و رویکردی بر می گردد که نزد حاکمان خود داشته اند. در خلال نیمه دوم قرن پانزدهم میلادی ایران آق قویونلوها بر غرب ایران حاکم بوده و سازمان حکومت به گونه ای قبیله ای شکل گرفته و اداره می شد. حکومت آق قویونلو اگر چه بیشتر اوقاتش صرف کشمکش بین رهبران قبیله می شد اما نمی توانست بی توجه به مردم و شرایط اقتصادی- اجتماعی حاکم بر جامعه خویش باشد زیرا که هر حکومتی نیازمند شناساندن حق حکومت خود نزد مردم حکومت شونده جهت مورد پذیرش قرار گرفتن از جانب آنها می باشد. این پژوهش با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای قصد آن دارد تا رویکرد حکومت آق قویونلو را در جلب افکار عمومی جهت ایجاد پذیرش و مقبولیت مردمی بررسی کند. از منظر این پژوهش آق قویونلوها پس از تثبیت و استقرار حکومت خود به ویژه در دوره حکومت اوزون حسن یکی از مهم ترین وظایف پادشاه نسبت به مردم تحت تابعیت خود را اعاده دادرسی و برپایی عدالت در سطح جامعه و توجه به مسائل و مشکلات آنها می دانستند. علاوه بر این حکومت آق قویونلو در جریان جلب توجه افکار عمومی نسبت به خود مسئله تسهیل هر چه بیشتر جریان اخذ مالیات و کاستن از فشارهای اقتصادی و مالی را مد نظر و موضوع دین را نیز جهت فراهم آوردن زمینه های شناسایی و پذیرش حکومت خود در نزد عامه مردم مورد توجه قرار داد.
۴۷۰.

جنبش مشروطه خواهی در تالش (1330-1324 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۹ 25-47

کلید واژه ها: مشروطیت تالش دهقانان سردار امجد روسیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۴ تعداد دانلود : ۵۷۴
پس از تجزیه خاک تالش به وسیله روس ها در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار، بخش جنوبی آن که در ایالت گیلان باقی ماند، به پنج بلوک با نام های کرگان رود، اسالم، تالشدولا، شاندرمن و ماسال تقسیم گردید و «خمسه طوالش» خوانده شد و اداره آن بلوک ها به پنج خاندان از خوانین محلی واگذار گردید. در دوره مشروطیت حاکم کرگان رود، نصرت الله خان عمیدالسلطنه (سردار امجد) بود. دوره حکومت سردار امجد به سبب روا داشتن ستم های بی سابقه بر مردم، به عنوان یکی از سیاه ترین دوره ها در تاریخ تالش رقم خورده است. در چنان شرایطی دهقانان تالش و بخشی از اقشار متوسط تالش که از گزند خان حاکم در امان نبودند، آماده فرصتی برای خیزش بودند. اوج گرفتن جنبش سوسیال دمکراسی روسیه و پیوند آن با کانون های آزادی خواهی در گیلان و آغاز خیزش های ضد استبدادی در ایران که تدریجاً انقلاب مشروطیت نامیده شد، مردم تالش نیز به پا خاستند و مبارزات خود علیه خان حاکم و حامیان داخلی و روسی اش را با مشروطه خواهی پیوند زدند.
۴۷۱.

جریان شناسی حزب دموکرات ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۰ 71-91

کلید واژه ها: جریان شناسی سیاسی حزب دموکرات ایران مرامنامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳۱ تعداد دانلود : ۶۸۳
نخستین سازمان ها و گروه های سوسیال دموکرات ایران دراواخر قرن سیزدهم ه.ش پا به عرصه سیاسی گذاشتند. یکی از عوامل مهم در شکل گیری و تأسیس این سازمان ها رشد تمایلات سوسیالیستی و گسترش آن در بین ایرانیان، تحت تأثیر مهاجرت به روسیه و قفقاز بود. در این راستا حزب دموکرات ایران به عنوان یکی از احزاب، متأثر از اندیشه سوسیال دموکراسی روسیه و نظریات کارل کاتسکی اقدام به تدوین مرامنامه خود نموده و فعالیت خود را رسماً از مجلس دوم شورای ملی آغاز کرد. از این روی ضرورت بررسی جریان شناسی سیاسی این حزب از اهمیت خاصی برخوردار است، لذا پژوهش حاضر سعی دارد تا بااستناد برمنابع و اسناد و با روش توصیفی- تحلیلی به این سؤالات پاسخ گوید: حزب دموکرات ایران تا چه حد توانسته در روند دموکراسی سازی جامعه ایران موفق عمل کند؟ یا چه عواملی باعث ناکارآمدی حزب در رسیدن به اهداف و برنامه های خود در جامعه شده است؟ نتایج به دست آمده در این پژوهش نشان می دهد؛ علل داخلی و خارجی مانند: عدم انطباق مرامنامه حزب دموکرات در بسیاری از موارد باشرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ایران به عنوان علل داخلی، و دخالت های کشورهای مثل روسیه و انگلیس به عنوان علل خارجی که مانع از رسیدن حزب به اهداف اساسی خود شده است. با این اوصاف، تاکنون هیچ پژوهشی به جریان شناسی سیاسی حزب دموکرات ایران از این منظر نپرداخته است.
۴۷۲.

نقش بابیان و بهائیان در جنبش مشروطه ایران

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ ایران و اسلام سال اول زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ 51-84

کلید واژه ها: جنبش مشروطیت قاجار اقلیت ها بابیان بهائیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۷۰ تعداد دانلود : ۴۷۳
جنبش مشروطیت، حرکت بزرگی در تاریخ معاصر ایران بود ؛ نهضتی دینی مردمی به رهبری علماء و روشنفکران که باهدف نجات ایران از دست بیگانگان و استبداد قاجاریه و برپایی عدالت و رفع موانع پیشرفت کشور آغاز شد و با حمایت همه جانبه مردم به پیروزی نسبی دست یافت. همزمان با این جنبش و با توجه به تبلیغاتی که واعظان مشروطه برای نظام پارلمانی می نمودند، شوق چنین جامعه ای که سراسر عدالت و برابری بود دامن اقلیت های مذهبی را هم گرفت و نوید روزهای تساوی و برابری باعث شد تا بسیاری از اعضای این اقلیت ها با توجه به امکاناتشان، فعالیت-های در راه به ثمر رسیدن و استحکام و همراهی با جنبش مشروطه از خود نشان دهند. تلاش این اقلیت ها در همراهی و استحکام جنبش مشروطه خواهی را در جنبه های مختلفی اعم از رهبری و هدایت افکار عمومی، حمایت های مالی و حتی نظامی می توان مشاهده نمود. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی نقش اقلیت بابیان و بهائیان و جایگاه آن ها در میان گروه های مشروطه خواه ایران می باشد. باید گفت حضور این اقلیت ها را نباید ناشی از اعتقادات و برگرفته از آمیزه مذهبی آنان تلقی نمود؛ بلکه علت اصلی را باید در وضعیت نابهنجار اجتماعی و سیاسی آن زمان جستجو کرد.
۴۷۳.

شکل گیری مدارس نوین در کرمانشاه

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ ایران و اسلام سال اول زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳ 111-132

کلید واژه ها: آموزش سنتی مدارس جدید آموزش نوین کرمانشاه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۹ تعداد دانلود : ۲۹۸
یکی از تحولات مهم کرمانشاه در دوره قاجاریه، آموزش وپرورش و پیدایش و گسترش مدارس نوین بود که تحت تأثیر الگوها، مجاری و مؤلفه های مختلف منطقه ای ازجمله متأثر از موقعیت اقتصادی، فرهنگی و ارتباطی خاص منطقه و فرا منطقه ای ازجمله بازتابی از تغییرات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کل جامعه ایران در برخورد با عناصر فرهنگی و تمدن مغرب زمین به وقوع پیوست. جریانی که پس از استقرار و گسترش نسبی، افزون بر تحول نظام آموزشی با سازوکارها و رویکردهای نوین خود، در رشد فکری و علمی و عملی، در نسل جوان و سایر گروه های اجتماعی در جامعه آن روزهای کرمانشاه نقش سازنده ای داشته است. مقاله حاضر به صورت توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی، جریان پیدایش و استقرار نظام نوین آموزشی در کرمانشاه به عنوان پیشینه فرهنگی و معارف منطقه ، در راستای مطالعه و بازکاوی نخستین تجربیات بانیان و پیشگامان در برنامه ریزی آموزشی را مورد بررسی و پژوهش قرارمی دهد.
۴۷۴.

بررسی پیشگویی ابن برّجان درباره زمان فتح بیت المقدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۴ (پیاپی ۱۳۴) 159-177

کلید واژه ها: ابن برجان پیشگویی بیت المقدس دوائر التقدیر ابن زکی الدین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۶ تعداد دانلود : ۲۸۸
یکی از موضوعات قابل توجه در مطالعات تاریخی، پیشگویی وقایع تاریخی است. ابن زکی الدین بشارت فتح بیت المقدس در ماه رجب را به صلاح الدین داده بود و منبع پیشگویی خود را تفسیر ابن برّجان ذیل آیات ابتدایی سوره روم عنوان کرد. هدف این پژوهش، بررسی پیشگویی ابن برّجان درباره زمان فتح بیت المقدس و چگونگی محاسبه اوست. این مقاله با روش اسنادی و توصیفی-تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای به رشته تحریر درآمده است. مبنای پیشگویی ابن برّجان تأمل در آیات قرآن کریم با رویکرد عرفانی بود. او با کاربست نظریه «دوائر التقدیر» پیشگویی می کرد. او دوره های 1000 ماهه و دوره های مبتنی بر عدد 7 را دوره های مهمی می دانست. او آیات ابتدایی سوره روم را ناظر به سه پیروزی در بیت المقدس می دانست: پیروزی مسلمانان در زمان خلیفه دوم، پیروزی مسیحیان در 489ق. و پیروزی مسلمانان در ماه چهارمِ سال 584ق. (پایان ماه 7000 قمری). او معتقد بود این آیات پیروزی نهایی مسلمانان با ظهور حضرت مهدی(عج) را نیز بشارت می دهند. پیشگویی او درباره فتح بیت المقدس یک سال زودتر از زمانِ تعیین شده واقع شده بود. البته پیشگویی او درباره ظهور امام زمان(عج) همزمان با فتح بیت المقدس، محقق نشد.
۴۷۵.

نظم نوین سلطان سلیم سوم؛ نقطه عطف گرایش امپراطوری عثمانی به اصلاحات نوین (1807 1789 م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۷ ۸۷-۹۸

کلید واژه ها: امپراطوری عثمانی سلیم سوم نظم نوین سنت گرایان اصلاحات نوین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶۹ تعداد دانلود : ۸۳۰
سلطان سلیم سوم (1807 1789 م) در زمره سلاطین اصلاح گر عثمانی به شمار می رود که با افکار و ایده های نوگرایانه خویش و همراهی نخبگان متجدد درصدد بود به سان گذشته، دولت عثمانی را در عرصه رقابت های جهانی مطرح سازد و با سازماندهی اوضاع داخلی و ایجاد اصلاحات بنیادین، امپراطوری را از بحران و رکود نجات دهد. علاوه بر آن توانست مسیر اصلاحات نوین را برای جانشینان خویش هموارتر سازد. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای در پی تبیین و تحلیل سیر تحولات امپراطوری عثمانی در عرصه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی عصر سلیم سوم و نوع عملکردهای اصلاح گرایانه و واکنش های جامعه عثمانی نسبت به اقدامات وی است تا بتواند چرایی ناکامی پروژه اصلاحات سلطان نوگرای عثمانی را دریابد.
۴۷۶.

تأثیر ساختار مطلقه شبه مدرن دولت پهلوی بر پیدایش بحران محیط زیستی در ایران (مطالعه موردی: آلودگی هوا)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۳ (پیاپی ۱۳۳)

کلید واژه ها: حفاظت محیط زیست دولت مطلقه و شبه مدرن توسعه ایران آلودگی هوا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۴۰۶
مفهوم «حفاظت محیط زیست» مفهومی مدرن به حساب می آید که با توجه به زادگاهش -غرب- دارای مبادی و مبانی معرفتی و فکری خاصی است که آن را به مثابه مسأله ای اجتماعی و برآمده از جنبش های اجتماعی معرفی می کند. مفهومی که در بطن خود ضمن توجه به احقاق حق گروه های به حاشه رانده شده، در پی القای تفکری است کثرت گرا که طیف های مختلف فکری و سیاسی را در خود جای می دهد. این مفهوم، مفهومی است برآمده از فرایندهای دمکراتیک. اما در ایران به دلیل وجود دولت مطلقه ی شبه-مدرن پهلوی جریان توسعه به صورت آمرانه و آن هم به نحوی گزینشی، دلبخواهی و کاریکاتوروار پیش می رفت. این پژوهش با بررسی اجمالی زمینه-های شکل گیری مفهوم حفاظت محیط زیست در غرب، ضمن نگاهی به ساختار مطلقه و شبه-مدرن دولت پهلوی نشان می دهد که تجددسازی آمرانه و گزینشی از یکسو منجر به اولویت تولید صنعتی و کشاورزی بر حفاظت محیط زیست شد، و از سوی دیگر مانع از حضور مردم در امر حفاظت محیط زیست گردید و همین عوامل در کنار عدم توازن در بخش های مختلف توسعه، سبب پیدایش مسائل محیط زیستی از جمله آلودگی هوا-به عنوان مطالعه موردی این پژوهش- شد.
۴۷۷.

استناد به گزارش (نقل) و اصل مسئلگی (با تأکید بر متون تاریخی دینی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۳ (پیاپی ۱۳۳)

کلید واژه ها: تاریخ اسلام الهیات تاریخی مسئلگی مسئله سازی تحلیل انعکاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۱ تعداد دانلود : ۲۲۲
استدلال (استناد) به گزارش های تاریخی، مهم ترین رکن روشی در الهیات تاریخی است که فضای اصلی این مقاله، ناظر به آن شکل گرفته است. واقعیت آن است که مقوله استدلال و استناد در الهیات تاریخی، نیازمند روش است، اما آنچه که به طور معمول مشاهده می شود آن است که این استدلال ها معمولاً بدون هیچ تبیینی رها می شوند. دلالت یک گزارش و نقل، می تواند در نوع انعکاسی که گزارش در فضای پیرامون خود پیدا می کند، نیز رصد شود. «مسئلگی»، پدیده ای قابل توجه در این فضای انعکاسی است. از جمله قواعدی که در فضای انعکاس، قابل طرح است، «مسئلگی» است. به این صورت که صدور (نقل) یک گزارش، بیش از آنکه حکایت از یک امر دائم و ثابت داشته باشد، نشان دهنده یک مسئله و امری خارج از روال عادی است. در این مقاله، به تبیین اصل مسئلگی و تبیین رهاوردهای آن در تحلیل متون تاریخی و دینی پرداخته شده است. درواقع، می توان گفت «مسئلگی» قاعده ای زبان شناختی است که در تحلیل تاریخ و به ویژه الهیات تاریخی کاربرد قابل ملاحظه ای دارد.
۴۷۸.

محمد بن سنان و نقش او در انتقال حدیث زیدیه به امامیه

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 1-21

کلید واژه ها: محمد بن سنان محدثان امامی مشایخ زیدی زیدیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۱ تعداد دانلود : ۱۰۰
در مبحث تاریخ حدیث، راویان حدیث جایگاه مهمی دارند. نخستین احادیث که با عنوان «کتاب»، «اصل» یا «نسخه» یاد شده است، پس از سده دوم ه توسط طبقه و افراد خاصی دست به دست و نقل شده است. یکی از مهم ترین راویان ومحدثان امامی که حلقه اتصال منابع و احادیث سده دوم و سوم بود، محمدبن سنان(د.220ق ) است. اینکه محمدبن سنان از نظر وثاقت یا تضعیف میان محدثان امامی چه جایگاهی دارد؟ نقش او در انتقال روایات زیدی به امامیه چگونه بوده است ؟ روایات ذکر شده از سوی وی تا چه حدی در امامیه نفوذ دارد؟ موضوع این مقاله است که تلاش می گردد به روش تاریخی و شیوه توصیفی- تحلیلی باتکیه بر منابع موجود بررسی گردد. علی رغم، آنکه محمدبن سنان را به دلیل همنشینی با افرادی چون مفضل بن عمر و نقل روایات او،فردی غالی دانسته اند و تضعیف وی نزد محدثان و عدم پذیرش روایات او، کتاب ها و روایات نقل شده از او رواج یافت که روایات دو محدث زیدی صاحب نام، ابوالجارود(ح150ق)و طلحه بن زید(ح150ق) گزارش شده است. به نظر می رسد محمد بن سنان نقش مهمی در انتقال احادیث زیدی به امامی ایفا کرده است.
۴۷۹.

مطالعه تاریخی پیامدهای تجاری شدن کشاورزی در غرب ایران مطالعه موردی: کرمانشاه و لرستان (پهلوی اول)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۲۰ 47-70

کلید واژه ها: کرمانشاه لرستان پهلوی اول تجاری شدن کشاورزی تئوری زمینه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۰ تعداد دانلود : ۵۱۸
مسئله اصلی این مقاله تبیین اثرات تجاری شدن کشاورزی بر ساختار اجتماعی و اقتصادی غرب ایران در دورۀ پهلوی اول است. مقاله می خواهد پیامدهای توسعه کشاورزی تجاری در غرب ایران را نشان دهد. رویکرد پژوهش کیفی است. داده ها از آرشیو اسناد و منابع کتابخانه ای بر اساس نمونه گیری هدفمند گردآوری شد. روش تجزیه و تحلیل گراندد تئوری است. بر مبنای تئوری زمینه ای محقق پیش فرض ها را درهم می شکند و از داده های خام نظمی نو می آفریند. یافته ها نشان می دهد افزایش تقاضای بازارهای بین المللی به محصولات تجاری و حاشیه سود قابل توجه کاشت محصولات تجاری (مانند تریاک و چغندر) در مقایسه با کاشت گندم و جو از عمده ترین عوامل تغییر الگوی کشت و توسعه و تکامل کشاورزی تجاری در غرب ایران بود. تجاری شدن کشاورزی عامل اصلی تغییر سیاست های کلان دولت از محوریت «توزیع» به «تولید» بود. این فرآیند منجر به فروپاشی نظام ایلی، سقوط نظام ارباب رعیتی روستایی و توسعه شهرنشینی شد. همچنین دو قطبی شدن کشاورزی و توسعه قطب کلان کشاورزی سرمایه داری به همراه تخصصی شدن دانش بهره برداری از زمین، بالا رفتن ارزش کار فردی و ماشینی شدن کشاورزی از دیگر پیامدهای تجاری شدن کشاورزی در غرب ایران بوده است.
۴۸۰.

نقش اعداد سه، هفت و چهل در فرهنگ مردم ایران (با تکیه بر آیین های گذر ایرانی در فرهنگ قوم بختیاری)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 81-93

کلید واژه ها: اعداد تولد ازدواج مرگ قوم بختیاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۶ تعداد دانلود : ۲۹۰
در زندگی روزمره به نقش اعداد در آئین ها، باورها و اعتقادات خود در همه جنبه های زندگی اعم از عشایری، روستایی و شهری برمی خوریم. برخی از این اعداد پیوندی دیرینه با باورهای ما دارند و ریشه شناسی آنها ما را با دلایل مقبولیت و رواج آنها آشنا می سازد. این دلایل گاه دینی و گاه اسطوره ای می باشند. در این مقاله سعی بر آن است که نقش اعداد در آئین ها، آداب و رسومی که در فرهنگ مردم ایران اجرا می شده یا می شوند و بطور ویژه در آئین های گذر در سه مرحله تولد، ازدواج و مرگ بررسی گردد و پس از شناسایی نقش آنها، اهمیت و دلیل تداومشان را در طول تاریخ تا حد امکان واکایی نماید. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، صورت گرفته و نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که تقدس اسطوره ای و تکرر یک عدد بر اهمیت و حضور آن در فرهنگ عامیانه اثر نهاده است. و اعداد نزد اقوام ایرانی فقط برای شمارش نبوده بلکه با نمادها و باورهای آنها ارتباط تنگاتنگی داشتند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان