درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: هدف پژوهش بررسی اعتبار مقالات ایرانی حوزه شیمی سال 2010 میلادی بر پایه ارزش استنادی آنها می باشد. ارزش استنادی بر اساس دو شاخص استناد متنی و سهم استناد متنی محاسبه شده است. سهم استناد متنی در این پژوهش عبارت است از نسبت بین فراوانی استناد متنی به پتانسیل ارجاعی مقالات استناد کننده. روش: مقالات مورد بررسی به روش تحلیل استنادی مورد سنجش قرار گرفته است. گردآوری داده ها به روش تحلیل استنادی صورت گرفته و برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آزمون اسپیرمن استفاده شده است. یافته ها: در این پژوهش 955 استناد به 517 مقاله ایرانی مورد بررسی قرار گرفت. این مقالات 1434 استناد متنی دریافت کرده اند که 213 (برابر با 22 درصد) آنها خود استنادی است. تنها 02/17 درصد مقالات، سهم استناد متنی بیش از سطح مورد انتظار را به دست آورده و 97/82 درصد از مقالات کمتر از حد مورد انتظار عمل کرده اند. یافته ها بیانگر این است که استناد پیش بین مناسبی برای بسامد متنی استناد است اما با سهم استناد متنی رابطه معنی داری ندارد. نتیجه گیری: با وجود رشد چشمگیر تولیدات علمی ایران در حوزه شیمی، بررسی ارزش استنادی مقالات این حوزه نشان داد بیشینه مقالات ارزش استنادی کمتر از حد مورد انتظار را به دست آورده اند. بر این اساس، اگر سامانه ارزیابی پژوهشی کشور به ارزیابی دقیق و عمیق تر مقالات نیازمند باشد، بهتر است ارزیابی های کیفی حاصل از شاخص های ارزشگذاری شده را جایگزین ارزیابی کمی مبتنی بر شمارش ساده استنادها نماید.

هدف: پژوهش حاضر به بررسی تولیدات، اثرگذاری و مشارکت علمی 16 کشور منطقه خاورمیانه در پایگاه اسکوپوس طی یک دوره زمانی ده ساله (1999-2008) می پردازد. روش/ رویکرد پژوهش: جامعه پژوهش حاضر که به روش پیمایشی انجام شده است را تعداد 444715 مدرک تشکیل می دهند که حداقل یکی از نویسندگان آن دارای وابستگی سازمانی به دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی کشورهای منطقه خاورمیانه هستند و طی سال های1999- 2008 در پایگاه اسکوپوس نمایه شده اند. یافته ها: بررسی تولیدات و استنادهای کشورهای منطقه خاورمیانه بیان گر این است که بیشترین تعداد مقالات مربوط به ترکیه و بیشترین استنادهای دریافتی و خوداستنادی مربوط به رژیم اشغالگر قدس بوده است. همچنین 67/14 درصد از مقالات و 74/7 درصد از استنادهای منطقه به پژوهشگران ایرانی تعلق دارد. از سوی دیگر تولیدات علمی کشور در پایگاه اسکوپوس با دریافت 25/3 استناد به طور متوسط، از اثرگذاری پایینی برخوردار بوده است و از نظر شاخصِ اثرگذاری، ایران در رتبه سیزدهم منطقه قرار دارد. بررسی همکاری های علمی کشورهای منطقه نشان گر این است که کشور یمن دارای بیشترین همکاری بین المللی در تولیدات علمی خود بوده و1/23 درصد از تولیدات علمی ایران نیز حاصل همکاری های بین المللی است. نتیجه گیری : کشورهای منطقه خاورمیانه درمجموع با انتشار 3 درصد از کل تولیدات و دریافت 4/2 درصد از کل استنادهای پایگاه اسکوپوس، از سهم نسبتاً کمی در تولیدات علمی جهانی این پایگاه برخوردارند.

هدف: تعیین رابطه بین باورهای خودکارآمدی کاربران و مهارت های آنها برای جستجو در پایگاه های اطلاعاتی. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی است و از روش همبستگی استفاده کرده است. تمامی دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته های علوم انسانی دانشگاه بوعلی سینا ورودی سال 1392 جامعه پژوهش را تشکیل داده اند. حجم نمونه 104 نفر بوده است که با روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی تعداد 49 پسر و 55 دختر به صورت تصادفی انتخاب شده است. ابزار گردآوری داده ها مقیاس باورهای خودکارآمدی عمومی (GSE-10) برای سنجش میزان خودکارآمدی کاربران، و پرسشنامه پژوهشگرساخته برای سنجش مهارت های جستجو در پایگاه های اطلاعاتی است. به منظور تحلیل داده ها از آزمون همبستگی پیرسون و آزمون t استودنت برای گروه های مستقل استفاده شده است. یافته ها: مهارت های جستجوی دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته های علوم انسانی دانشگاه بوعلی سینا در حد متوسط است؛ و باورهای خودکارآمدی آنها بالاتر از حد متوسط ارزیابی شده است. یافته ها همبستگی مثبت و معناداری بین مهارت های جستجوی کاربران و باورهای خودکارآمدی آنها نشان داد. نتیجه گیری: تأثیر عوامل روا ن شناختی از جمله باورهای خودکارآمدی بر نحوه تعامل با فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی اثبات می شود.

کندوکاو در پژوهش ها برای رسیدن به نتایج مطمئن، رفع تناقضات موجود در انواع مطالعات، و کشف شکاف های دانشی از عمده اهداف پژوهش علمی است. فراتحلیل، مروری سیستماتیک برای نیل به این اهداف با تحلیل آماری یافت ههای کمی حاصل از مطالعات مربوط به یک مسئله پژوهشی است . این مقاله بر آن است تا زمینه ای مقدماتی برای مطرح کردن این نوع تحلیل در مسائل پژوهشی مختلف رشته علم اطلاعات و دانش شناسی فراهم کند؛ به همین سبب، به روش مروری و تبیینی به پیشینه، روش ها، رویکردهای آماری، فرصت ها و چالش های فراتحلیل در این رشته پرداخته است . فراتحلیل مراحلی منظم و مدون دارد. تلخیص آماریِ نتایج، مهم ترین بخش این مراحل است که سه رویکرد عمومی دارد. با وجود اهمیت فراتحلیل در توسعه و بلوغ حوزه های علمی، این نوع مطالعه در این حوزه هنوز چندان شناخته شده و رایج نیست و در انجام آن نقص و ناهماهنگی وجود دارد. نویسندگان مقاله های پژوهشی و سردبیران مجلات باید رهنمودهایی را برای تدوین مقاله پژوهشی مناسب برای ورود به فراتحلیل مدنظر قرار دهند. این بررسی گامی در جهت شناساندن مبانی و منابع فراتحلیل به جامعه علمی حوزه علم اطلاعات و دان ش شناسی در حکم رویکردی نو و ضروری به تلفیق و ارزیابی پژوهش های روزافزون این رشته - به ویژه پژوهش های داخل کشور- است.

کتابخانه های قرن بیست ویکم برخلاف آنچه بسیاری پیش بینی میکنند، کتابخانه های «بیکاغذ» نخواهند بود که تمام مواد کاغذی خود را یکسره به قالب های الکترونیکی منتقل کنند؛ بلکه کتابخانه های آینده اطّلاعات موجود در قالب های چاپی و غیرچاپی را درهم خواهند آمیخت و مجموعه های خود را به قالب های مختلفی چون الکترونیکی، رایانه ای، رسانه ای و چاپی تقسیم خواهند کرد. متقابلاً، بخش هایی از مجموعهی خود را، بسته به مناسب ترین قالب و نیز بنابر محتوا و کاربرد مواد، و تقریب ﴼ به همان روشی که کتابخانه های قرن بیستم فهرست های خود را در طی پروژه های تبدیلی گذشته نگر خود «مسدود» میکردند، «مسدود» خواهند کرد. به عنوان بخشی از این سازگاری «جو ّی» آینده، یکی از دغدغه های جدید و مهم کتابخانه های آینده طراحی، ساخت و نگهداری داده پایگاه های منحصربه فرد و ارزش افزوده به منظور گردآوری اطلاعاتی خواهد بود که دارای ارتباط بلافصل با نیازهای خاص مراجعان کتابخانه است. در این نوع جدید از کتابداری، خط افتراق کتابداران، پژوهندگان، و ناشران، برخورداری از نرمش لازم برای دستیابی به اطّلاعات موردنیاز فوری کاربران کتابخانه خواهد بود.

هدف: پژوهش حاضر با بهره مندی از شاخص های تحلیل شبکه های اجتماعی به بررسی شبکه ی هم تألیفی دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی کشور در حوزه ی اطلاع سنجی طی سال های 1381 تا 1391 می پردازد. روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و از شاخص های علم سنجی و تحلیل شبکه های اجتماعی جهت مطالعه شبکه هم تالیفی دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی استفاده شده است. جامعه این پژوهش از تعداد 779 مقاله فارسی و انگلیسی تشکیل شده که در زمینه های مختلف سنجش کمی طی سال های 1381 تا 1391 منتشر شده و در ویراست چهارم کتابسنجی علم سنجی که در اسفند 1391 از سوی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران منتشر شده، نمایه شده اند. ماتریس هم تالیفی شبکه مذکور نخست با استفاده از برنامه مایکروسافت اکسل تهیه و سپس جهت ترسیم و تحلیل شبکه هم تالیفی به نرم افزارهای تحلیل شبکه های اجتماعی یو.سی.آی.نت و وی.او.اس.ویوور انتقال یافته است. یافته ها: بررسی عملکرد دانشگاه ها و موسسات پژوهشی کشور در حوزه اطلاع سنجی با استفاده از شاخصه های مختلف تولید، مرکزیت و مشارکت نشان می دهد که دانشگاه های تهران، علوم پزشکی تهران، آزاد اسلامی، تربیت مدرس، شاهد، شهید چمران اهواز، مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور از مهم ترین و مرکزی ترین جایگاه در شبکه هم تالیفی دانشگاه ها در حوزه مذکور برخوردارند. بیشترین تعداد تالیف مشترک در شبکه مورد بررسی به ترتیب به ""دانشگاه تربیت مدرس- دانشگاه شاهد""، ""دانشگاه پیام نور- مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری""، و ""دانشگاه شاهد- مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور"" تعلق داشته است. نتیجه گیری: بررسی جرگه های تشکیل دهنده شبکه هم تالیفی دانشگاه ها نشان می دهد که شبکه مذکور از 12 جرگه با حداقل اندازه 5 تشکیل شده است. دانشگاه های تهران و آزاد اسلامی با عضویت در 7 جرگه در بیشترین تعداد زیرگروه ها مشارکت داشته اند. عضویت و مجاورت دانشگاه ها و موسسات پژوهشی کشور به زیرگروه های مختلف شبکه هم تالیفی دانشگاه ها نیز در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است.

توسعه به لحاظ علمی و نظری با پیچیدگیهای خاصی رو به روست. توسعه، فرایندی فراگیر است که تمامی جنبه های زندگی اجتماعی را در بر میگیرد. چون تغییر به عنوان اصل اساسی و رکن اصلی توسعه تلقی میشود و تغییر بدون داشتن اطلاعات یا ممکن نیست یا به نتیجه مناسب نمیانجامد، اطلاع رسانی در راستای توسعه باید در رأس برنامه ریزیها قرار گیرد. این مقاله با مرور نوشته های پنج تن از نویسندگان و اندیشمندان در حوزه توسعه و اطلاعات، از یکسو مبانی نظری موجود در مورد توسعه را بررسی و از سوی دیگر، نقش اطلاعات، مراکز اطلاع رسانی و مدیریت اطلاعات را در تسریع فرایند توسعه تبیین می نماید

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ارتباط میان قابلیت های منطقه ای و جغرافیای تولیدعلم درحوزه های موضوعی علوم دریایی واقیانوس شناسی، کشاورزی، پزشکی، نفت و پتروشیمی و انرژی درکشور ایران است. این پژوهش از نوع کتابسنجی و تحلیل موضوعی ساده بوده و درآن از روش تحلیل محتوای سطحی بهره گرفته شده است. داده ها شامل تمامی مقالات موجود در حوزه های موضوعی مذکور با همکاری حداقل یک نویسنده ایرانی که درخلال سالهای 2007-2011 درپایگاه اسکوپوس نمایه شده اند. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد، تمرکزمتخصصان، مراکزعلمی و تحقیقاتی و دانشگاه ها در استان تهران منجر به تجمع تولیدات علمی دراین استان شده است. این امر نشان دهنده وجود زیرساخت های لازم برای انجام تحقیقات علمی دراستان تهران و عدم توزیع این زیرساخت ها در سایر استان هایی است که قابلیت انجام تحقیقات علمی درحوزه های موضوعی مورد نظرراداشته اند. به همین دلیل بیشترین میزان همکاری علمی با استان تهران صورت گرفته و استان تهران به عنوان مهم ترین قطب علمی کشور شناخته شده است. تجمع تولیدات علمی در یک نقطه با ماهیت ثروت علمی و بحث تاثیرگذاری همگانی علم درتضاد بوده و مانع از نزدیکی جغرافیای تولید به جغرافیای بهره مندی درکشور پهناوری چون ایران شده است