درخت حوزه‌های تخصصی

پژوهش حاضر به بررسی وضعیت نماپهـ سازی مواد مکتوب غیرکتابی در پژوهشگاه های شهر تهران پرداخته است. روش پژوهش پیمایشیاست و اطلاعات مورد نظر از طریق پرسشنامه ه مشاهده و مصاحبه گردآوری شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که از مجموع 11 پژوهشگاه مورد بررسی، 5 پژوهشگاه برای سازماندهی منابع مکتوب غیرکتابی خود از روش نمایه سازی، یک پژوهشگاه از طریق فهرست نویسی (با استفاده از ورود اطلاعات کتابشناختی مدرک به رایانه یک پژوهشگاه از طریق ورود اطلاعات تمام متن مدرک در قالب PDF و یک پژوهشگاه نیز از طریق نمایه های موجود در پایگاه های اطلاع رسانی استفاده میکنند. سایر کتابخانه ها هیچگونه اقدامی برای سازماندهی منابع خود انجام نداده اند. در حال حاضر تنها 10 درصد مدارک مکتوب غیرکتابی در پژوهشگاه ها نمایه سازی شده اند و برای 90 درصد بقیه اقدامی صورت- نگرفته است. نارسایی های موجود بیشتر زاییدهء کمبود نیروی انسانی متخصص، کمبود اصطلاحنامه های تخصصی، نداشت سیاست و خط مش مدون منطبق با نیازهای فعلی و قابل گسترش همگام با نیازهای آتی، و نیز عدم توجه مسؤلان به مر نمایه سازی است.

هدف: هدف از نگارش این مقاله ارزیابی تأثیر شیوه نمایه سازی مفهوم-محور بر بهینه سازی بازیابی تصاویر با استفاده از موتور جست جوی گوگل است و روی ویژگی های مورد توجه موتور جست وجوی گوگل در بازیابی تصاویر بحث می کند. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی می باشد و روش آن، پژوهش مبتنی بر فن آوری و نیمه تجربی است. یافته ها: نمونه پژوهش این پژوهش شامل 900 تصویر بود که بر روی سایتی اختصاصی بارنهاده شد. سایت اختصاص یافته شامل 9 صفحه با کدهای مختلف بود؛ به این معنی که برای هر گروه از تصاویر ویژگی های خاص مفهومی منظور گردید. از 9 کد بازیابی (عنصر فراداه ای توصیف کننده تصاویر) در 4 کد که شامل: «عنوان تصویر»، «متن جایگزین تصویر»، «اطلاعات قالب تصویر» و «تصاویری که هیچ تغییری روی آنها اعمال نشده»، هیچ گونه تصویری بازیابی نشد و بنابراین تحلیل روی 5 کد باقیمانده شامل: «شرح حاشیه تصویر به زبان انگلیسی»، «شرح حاشیه تصویر به زبان فارسی»، «اسم فایل»، «اصطلاحات اختصاص یافته بر اساس زبان نمایه سازی آزاد» و «زبان نمایه سازی مهارشده» صورت گرفت. تعداد تصاویر بازیابی شده در این بخش شامل 417 تصویر بود. از بین 5 کدی که تصاویر آنها بازیابی شد، اختصاص شرح حاشیه تصویر بیشترین تأثیر را در بازیابی تصاویر از نظر تعداد داشت، یعنی تصاویر دارای کد فوق بیشتر از سایر کدها توسط گوگل نمایه سازی شدند. بنابراین در بارنهادن تصاویر به وبگاه های مختلف توجه به این نکته باعث بازیابی بیشتر تصاویر از طریق موتور جست وجوی گوگل می گردد. آزمون خی دو برای تفاوت فراوانی تصاویر بازیابی شده در 5 کد مذکور معنی دار بود و نشان داد که در کدهای مختلف به طور معنی-داری تعداد متفاوتی تصویر بازیابی شده اند. تخصیص شرح حاشیه تصویر به زبان انگلیسی بهترین و تخصیص اسم فایل به تصاویر کمترین تأثیر را در رتبه بازیابی تصاویر در نمونه پژوهشی داشت. آزمون کروسکال والیس برای سنجش تفاوت رتبه های گروه های پنج گانه، معنی دار بود که یعنی میانگین رتبه بازیابی تصاویر در گروه های پنج گانه متفاوت بوده است. اصالت/ارزش: شناخت شیوه ها، ویژگی ها و محدودیت های نمایه سازی تصاویر از طریق موتور جست وجوی گوگل می تواند به کاربران اینترنت و نمایه سازان تصاویر در بازیابی و نمایه سازی تصاویر مورد نظر آنها کمک کند.

ضرب المثل ها ،ارزنده ترین میراث فرهنگی هرملتی است که درآنها ادبیات ،زبان ،افکار،احساسات،عقاید ،ارزشهای اجتماعی واخلاقی آن ملت منعکس میشود .ضرب المثل ها علاوه برثبت وقایع تاریخی ،حکایات وافسانه ها،ضبط لغات واصطلاحات زبان وحفظ معانی اصلی آنها رابرعهده دارند.ازاین روپژوهشگران مسلمان در طول تاریخ سخت به تدوین مجموعه های امثال همت گماشتندوگنجینه ها وفرهنگهای بی مانندی از خود به یادگار نهادندکه متاسفانه برخی از آنها ازمیان رفته ویا درگذر زمان به بوته فراموشی سپرده شده است.نظربه این که تاکنون کسی فهرست جامعی از مثلنامه ها تدارک ندیده بود ،نگارنده به جستجوی این گنجینه های بی نظیر پرداخته و مجموعه ای بالغ بر200 اثرفراهم آورده است.به رغم آنکه تلاش فراوانی برای تکمیل آن صورت گرفته ،اما هنوز نمی توان ادعا کردکه به راستی به حد کمال رسیده است. زیرادستیابی به تمامی آثاری که تاکنون در زمینه ضرب المثل ها تدوین شده بسی مشکل است وچه بسا درآینده ازلابلای کتاب های منتشر شده ، مثلنامه هایی نا شناخته سربرکشند.درهرحال نگارنده امیدوار است آنچه دراین مقاله ارائه شده برای دانش پژوهان سودمند باشد.

هدف: آگاهی از میزان رضایتمندی کاربران در استفاده از اصطلاحنامه علوم اسلامی به عنوان ابزار بازیابی اطلاعات است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش پیمایشی - تحلیلی است و جامعة کاربران اصطلاحنامه علوم اسلامی از دو گروه تشکیل شده اند که به ترتیب تعداد 128 نفر از کاربران نهایی و 62 نفر از نمایه سازان مراکز اطلاع رسانی استفاده کننده از اصطلاحنامه فوق بوده اند. ابزار گردآوری داده ها دو پرسشنامه پژوهشگرساخته برای کاربران نهایی و نمایه سازان است. یافته ها: یافته ها نشان داد که وضعیت ساختار اصطلاحنامه علوم اسلامی و نظام ارجاعات در این اصطلاحنامه، متوسط و میزان تطابق تدوین اصطلاحنامه علوم اسلامی با نیازهای کاربران، میزان کاربرپسند بودن، روابط معنایی، ارائه محتوا، و صحت محتوا بالاتر از متوسط است. میزان رضایت کاربران از نه اصطلاحنامه تشکیل دهنده اصطلاحنامه علوم اسلامی تفاوت معناداری دارد. بیشترین رضایت کاربران نهایی مربوط به اصطلاحنامه علوم قرآنی، و بیشترین رضایت نمایه سازان از اصطلاحنامه فلسفه اسلامی است. نتیجه گیری: اصطلاحنامه علوم اسلامی به میزان زیاد در مدیریت اطلاعات اسلامی مؤثر است و کاربران نهایی به میزان متوسط مراجعه به آن را قبل از اقدام به جستجوی اطلاعات برای بازیابی بهتر اطلاعات لازم و ضروری می دانند. اعتماد کاربران نهایی به یافتن اصطلاحات مناسب و هماهنگ با نیاز اطلاعاتی شان در این اصطلاحنامه زیاد است.

هدف از نگارش این مقاله بررسی تأثیر نمایه سازی مفهوم-محور بر بهینه سازی بازیابی تصاویر با استفاده از عملگر سایت است. با توجه به اهمیت روزافزون تصاویر در دنیای کنونی؛ این مقاله پیرامون ویژگی های مورد توجه عملگر سایت در بازیابی تصاویر بحث می کند. پژوهش حاضر از نوع پژوهش کاربردی است و بر میزان بازیابی تصاویر در عملگر سایت تمرکز دارد. روش پژوهش مورد استفاده در آن از نوع پژوهش مبتنی بر فناوری و نیمه تجربی است. تعداد تصاویر بازیابی شده براساس عملگر سایت (site:) 151 تصویر از کل تصاویر مجموعه که تعداد 900 تصویر با 9 پیوند (صفحه) بوده است است. آماره خی دو جهت بررسی تفاوت فراوانی تعداد تصاویر بازیابی شده بر اساس کدهای مختلف معنی دار بوده است و نشان می دهد که تعداد تصاویر بازیابی شده در کدهای مختلف، متفاوت بوده است. تخصیص عنوان و شرح حاشیه تصویر به زبان فارسی به ترتیب باعت افزایش رتبه و تعداد بازیابی تصاویر در مرحله بازیابی از طریق عملگر فوق می شود. آزمون کروسکال والیس برای تفاوت میانگین رتبه های بازیابی تصاویر در 9 گروه معنی داری است و از این رو میانگین رتبه بازیابی تصاویر در گروه های نه گانه متفاوت است. بنابراین، توجه به برخی متغیرها، بر بهبود سازماندهی تصاویر یک وبگاه تاثیر دارد و لازم است نمایه سازان و مدیران وبگاه ها در استفاده از تصاویر آن ها را مد نظر قرار دهند. این مقاله با تاکید بر نمایه سازی مفهوم-محور تصاویر، ویژگی ها و محدودیت های نمایه سازی تصاویر از طریق عملگر سایت را مورد بررسی قرار داده است.

این پژوهش با هدف شناسایی و اولویت بندی شاخص های ارزیابی کیفیت نمایه های تخصصی معتبر در شش حوزه موضوعی فنی و مهندسی، علوم کشاورزی، علوم انسانی، علوم پایه، پزشکی و هنر انجام شده است. برای شناسایی شاخص ها، ابتدا مطالعات کتابخانه ای جامعی بر متون صورت پذیرفت و شاخص های مرتبط شناسایی شد. سپس، این شاخص ها به دو گروه شاخص های مربوط به ارزیابی کیفیت نمایه های تخصصی ""چاپی"" و ""الکترونیکی"" تقسیم شد. در مجموع ۴۶ شاخص برای ارزیابی کیفیت نمایه-های تخصصی چاپی و ۹۱ شاخص برای ارزیابی کیفیت نمایه های تخصصی الکترونیکی به دست آمد که برخی از این شاخص ها در هر دو شکل نمایه ها (چاپی و الکترونیکی) مشترک بود. سپس با مطالعه متون و بهره گیری از نظرات صاحبنظران، ابعاد و قابلیت های هر یک از این شاخص ها شناسایی شد. پس از شناسایی این ابعاد، کلیه شاخص ها با توجه به ابعاد و قابلیت هایشان در طبقات جداگانه ای قرار گرفت و از شاخص های شناسایی شده، پرسشنامه هایی تدوین شد و جهت اولویت بندی بر اساس میزان اهمیت، در اختیار تعدادی از افراد در هر یک از حوزه های موضوعی شش گانه قرار گرفت. نتایج این پیمایش به صورت جداول و نمودار ارائه شد. بررسی ها نتایج نشان داد، بین امتیازاتی که به وسیله صاحب نظرانِ شش حوزه موضوعی فنی و مهندسی، علوم کشاورزی، علوم انسانی، علوم پایه، پزشکی و هنر در خصوص میزان اعتبار شاخص های ارزیابی کیفیت نمایه های تخصّصی ""چاپی"" و ""الکترونیکی"" داده شده, تفاوت معنی داری وجود ندارد. این در حالی است که بین نظرات این شش گروه صاحب نظران در خصوص میزان اهمیّت شاخص های ارزیابی کیفیت نمایه های تخصّصی چاپی و الکترونیکی تفاوت معنی داری وجود دارد.

پژوهش حاضر به مطالعة ساختار توصیفگرهای فارسی پایگاه های پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران پرداخته است. به این منظور، سه پایگاه چکیده پایان نامه های ایران، راهنمای همایش های ایران، و چکیده تازه های تحقیق در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی ایران به عنوان پایگاه های نمونه انتخاب گردید. برای تجزیه و تحلیل توصیفگرها، سیاه هه ای با عنوان جدول شاخص های ارزیابی توصیفگرها با پنج ویژگی شکل، تشابه، برابرگزینی، اسامی خاص، و ارجاع مورد استفاده قرار گرفت که هر ویژگی، به نوبة خود، مؤلفه هایی را در برمیگرفت. براساس یافته های پژوهش، و با در نظر نگرفتن شاخص های شماره 7 و 12 که به ترتیب با 1 و 4 مورد 100 درصد استاندارد هستند، شاخص شماره 9 با 84/97 درصد، بالاترین درصد استاندارد و شاخص شماره 13 با 44/44، پایین ترن درصد استاندارد را داراست. در ارتباط با ویژگیهای توصیفگرها، مؤلفه های مربوط به شکل، تشابه، و برابرگزینی با درصد بالایی (بیش از 92 درصد) استاندارد هستتند. ولی شاخص شماره 3 تنها با 42/59 درصد، و شاخص شماره 6 با 11/79 درصد، استاندارد است

هدف اصلی از انجام این پژوهش، تعیین وضعیت کیفیت محتوای نمایه های استنادی WoS و Scopus در مقایسه با یکدیگر است. بدین منظور، ابتدا معیارهای نهایی ارزیابی کیفیت محتوای نمایه های استنادی تدوین شد و سپس، بر اساس این معیارها، کیفیت نشریات نمایه شده دو حوزه موضوعی «انسانی، اجتماعی و هنر» و «پزشکی، مهندسی، کشاورزی و علوم پایه» در نمایه های استنادی Scopus و WoS در مقایسه با یکدیگر و با توجه به هفت شاخص کلی مورد بررسی و تطبیق قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که در حوزه های موضوعی «انسانی، اجتماعی و هنر» بجز شاخص های «اعتبار و شهرت پدیدآورندگان» و «مدیریت» که در هر دو شاخص نیز پایگاه WoS نسبت به پایگاه Scopus از کیفیت بالاتری برخوردار بود، در بقیه شاخص ها کیفیت نشریات نمایه شده در پایگاه های Scopus و WoS یکسان است. همچنین، در حوزه های موضوعی «پزشکی، مهندسی، کشاورزی و علوم پایه»، در دو شاخص «هدف، محتوا و دامنه» و «کیفیت استنادی» کیفیت نشریات نمایه شده در پایگاه های Scopus و WoS یکسان است، در حالیکه در سه شاخص «اعتبار علمی»، «اعتبار و شهرت پدیدآورندگان» و «مدیریت» نشریات نمایه شده پایگاه WoS نسبت به پایگاه Scopus از کیفیت بالاتری برخوردار است. همچنین، کیفیت نشریات نمایه شده در پایگاه Scopus در دو شاخص «روزآمدی، ثبات و پایداری» و «سهولت دسترسی، بازیابی و استفاده» در این حوزه بیشتر از کیفیت نشریات نمایه شده در پایگاه WoS است.

پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و با هدف کشف نظام مفهومی حاکم بر سرعنوان های موضوعی فارسی و ویژگی های آن، به روش تحلیل محتوا انجام پذیرفته است. در شناسایی نظام مفهومی حاکم بر سرعنوان های موضوعی فارسی 84545 رکورد سرعنوانی مورد بررسی قرار گرفت و 241 درخت سلسله مراتبی شناسایی شد. نظام مفهومی شناسایی شده، با نظام دانشی موجود در ایران و نظام رده بندی کنگره مطابقت داده شد. بیشترین ارتباط میان نظام موضوعی و رده بندی کنگره در رده های علوم (5/19%)، فناوری (4/14 %)، علوم اجتماعی (6/10 %)، پزشکی (5/9 %) و فلسفه و روان شناسی (6/6 %) است. نیمی از سرعنوان های رأس با عنوان رشته های تحصیلی تطابق واژگانی ندارد و تنها 05/21 درصد از سرعنوان ها در تطابق کامل اند. در بررسی تطابق واژگانی سرعنوان های رأس با رده بندی کنگره مشخص گردید که 05/71 درصد از سرعنوان های رأس عیناً با همان واژگان در دو ابزار وجود دارند. در مجموع، نظام مفهومی فهرست سرعنوان های موضوعی فارسی تنها در تعداد معدودی از حوزه ها نظم یافته اند و در سایر حوزه ها پیوند سلسله مراتبی میان موضوعات، آن گونه که انتظار می رود، برقرار نشده است. پیشنهاد میشود این فهرست، در جهت غنی سازی شبکه معنایی میان سرعنوان ها و پوشش تمامی حوزه های دانش در ایران مورد بازنگری قرار گیرد.