درخت حوزه‌های تخصصی

مقالة حاضر گزارشی است از طرح ایجاد پایگاه مستند موضوعی فارسی در کتابخانة مرکزی و مرکز اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهد که دربرگیرندة موضوع های کلیة کتاب های فهرست شدة کتابخانه های این دانشگاه میباشد.فهرست سرعنوان های موضوعی فارسی موجود در کتابخانه های دانشگاه فردوسی با خدمت سیساله به بازنگری، اصلاح و تکمیل نیاز دارد. گزینش و ساخت موضوعات جدید، تطبیق آن ها با یافته های قبلی، روزآمدسازی واژه ها، بررسی همخوانی آن ها با موضوع های کتابخانة کنگره آمریکا و کتابخانة ملی ایران با درنظرگرفتن اقتضای فرهنگی و زبانی، مراحل کار را دربر میگرفت. ویراستاری و تکمیل فهرست سرعنوان های موضوعی فارسی کتابخانه که با همکاری یک گروه کاری منتخب، با دقت و با صرف ساعت ها وقت انجام گرفت دسترسی به یک پایگاه مستند موضوعی مطمئن و مستند را در سیستم شبکه ای کتابخانه ممکن ساخت.

در عصر شبکه ها ، سازماندهی و ارائه اطلاعات در همه جنبه ها دچار تغییرات زیادی شده اند . این تغییرات نه تنها روشها و فناوریهای مورد استفاده را در بردارد ، بلکه استانداردهای مورد استفاده برای ارائه و جستجوی اطلاعات را نیز شامل میشود . استاندارد مارک در زمینه های زیادی نتوانسته است با محیط اطلاعاتی جدید همسو شود . اس. جی. ام. ال به دلیل انعطاف پذیری زیاد میتواند از بسیاری جهات نواقص مارک را جبران کند و به مثابه جایگزین و یا مکملی برای مارک به کار رود . مقاله حاضر مارک را به طور خلاصه معرفی میکند و نواقص آن را در محیط جدید اطلاعاتی بر میشمرد ...

تحقیق حاضر بر آن است تا میزان همگونی فهرست نویسی منابم ایران شناسی کتابخانه های دانشگاس و مراکز پژوهش تهران را با کتابخانة ملی- به عنوان شاخص- مورد ارزیابی ترار دهد. به همین منظور؟ با استفاده از روش پیمایشی و تحلیل محتوا، برگه های فهرست نویسی 12 کتابخانه (از سال 362 ا-1376)، که با موضوع نحت بررسی نزدیکی بیشتری داشتنده از نظر سرشناسه مؤلف. موضوع و رده بندی مورد بررس قرارگرفت و با استفاده از جداول آماری و نیز فرمول هوپر تجزیه و تحلیل گردید. یافته های تحقیق حاضر نشان می دهد که 66/6 درصد کتابخانه ها کمتر از 50% درصد ناهمگونی در سرشناسهء مولف دارند و نیز 3/33 درصد آنها دارای 5/65 – 5/87 درصد ناهمگرنی هستند. به بیان دیگر، بیش از 75 درصد کتابخانه ها دارای همگونی بالاتر از 50 درصد در شناساه مؤلف هستند. اما از لحاظ موضوع در 75 درصدکتابخافه ها بین 60-85 درصد ناهمگونی مشاهده شده است. 5/91 درصد کتابخانه ها دارای بیش از 50 درصد ناهمگونی در شمارهء رده بندی بوده اند. در این میان، بیشترین ناهمگونی در سرشناسهء اسامی به کتابخانهء استاد دانش پژوه وکمترین ناهمگونی به پژوهشگاه علوم انسانی تعلق یافته است. بیشترین ناهمگونی در موضوع به کتابخانهء دانشکده هنرهای زیبا و کمترین أن به پژوهشگاه علوم انسانی اختصاص دارد. بیشترین ناهمگونی در رده بندی به کتابخانهء مرکز مطالعات عالی و بین المللی اختصاص دارد و کمترین آن درکتابخانه مجلس یافت شد. است. همچنین با بررسی هر یک از فهرست برگه ها در رده های ده گانه مشخص گردید که بیشترین ناهمگونی اسامی به ردهء ادبیات؟ بیشترین ناهمگونی موضرع و نیز بیشترین ناهمگونی رده بندی به ردهء فلسفه تعلق یافته است. در مجموع یافته ها نشان دادکه ناهمگونی در شمارهء رده بندی (3/72 درصد) بیش از موضوع (71 درصد)، و ناهمگونی در موضوع بیش از ناهمگرنی در سرشناسهء مژلف (8/50 درصد) بوده است.

در این نوشته به عناصر مندرج در 3 سطح توصیف فهرستنویسی «قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن» اشاره گردیده و نشان داده شده که کتابخانه ملّی جمهوری اسلامی ایران در فهرستنویسی کتاب های فارسی گاه از سطح دوم و گاه از برخی عناصر سطح سوم استفاده کرده است.چون برگه های فهرست کتابخانة ملی در همة انواع کتابخانه ها مورد استفاده است. مؤلف شیوه ای نوین و در عین حال ساده برای فهرستنویسی در سطح اول و دوم پیشنهاد کرده که در انواع کتابخانه ها میتواند کاربرد داشته باشد

کتاب «گذری در ادبیات کودکان» از جمله کتاب هایی است که مفاهیم پایه در ادبیات کودکان و نوجوانان را به گونه ای جامع مورد بررسی قرار داده است. این کتاب حد ّاقل پنج بار تجدید چاپ شده و چارچوب کتابی را به نام «ادبیات کودکان: ویژگیها و جنبه ها» نیز تشکیل داده که در سال 1374 برای نخستین بار چاپ شد و تا سال 1382 به چاپ ششم نیز رسیده است. نوشتة زیر در پی طرح این پرسش است که آیا تقسیم بندی مورد استفاده برای داستان های واقعی در کتاب «گذری در ادبیات کودکان» و به دنبال آن، در کتاب «ادبیات کودکان و نوجوانان، ویژگیها و جنبه ها» به اندازة لازم، دقیق هست و اگر نیست چه تقسیم بندی دیگری بهتر است جایگزین آن شود. به همین منظور، نخست گروه های موضوعی بررسی میگردند و آن گاه، طبقه بندی نوینی برای گروه بندی داستان های واقعی پیشنهاد میشود.

کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران به عنوان یکی از بزرگ ترین و غنی ترین کتابخانه ذانشگاهی کشور است، در این مقاله سعی شده است در حد امکان ناریخچه، ساختار و نحوه ارانه خدمات بخش فهرست نویسی کنابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران ارائه کردد. در نهایت مروری بر روند فعالبت های فعلی بخش و نحوهء خدمات آن ببان گردبده است.

این مقاله تلاشی برای کشف ارزش اطلاعات موجود در فهرستبرگه های کتابخانه میباشد که در آن ارزش پیشینه های کتابشناختی مارک و اطلاعات مربوط به محل اطلاعات ارزیابی شده است. تأکید مقاله بر محتوای فهرستبرگه های کتابخانه است نه بر ارزش تأثیر استفاده از فهرستبرگه های آن. مثالی از ارزش افزودة حاصل از فهرستنویسی غیربنیادی در مقایسه با فهرستنویسی بنیادی به صورت کم ّی ارائه شده است.

فهرستنویسی پیش از انتشاریکی از روشهایی است که با ارائه فهرستبرگه کتاب درکتاب، کار فهرستنویسی را برایکتابداربسیار آسان می کند و باعث می شود که کتاب، سریعتر در قفسه قرارگیرد و به دست خواننده برسد.ازسویدیگر، فهرستنویسی پیش از انتشار باعث یکدستی در امر فهرسـتنویسی می شود و به این ترتیب، امکان بازیأبی کتاب را در شبکه کامپیوتری بسیار تسهیل می نماید. نوشتة حاضر بر آن است تا با بررسی دو مورد فهرستنویسی پیش از انتشار دوکتاب که تقریبا إز هر نظر به یکدیگر شبیه اند و بیان تفاوتهایی که میان این دو فهرستبرگه وجود دارد نشان دهدکه این نوع فهرستنویسی پیش از انتشار غیراستاندارد نه تنها سودمند نیست بلکه زیانهإی بی شماری نیز دربردارد. پیشنهادهایی در پایان برای بهبود کار ارائه شده است.