درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: بررسی تأثیر فرهنگ سازمانی بر رضایت شغلی کارکنان سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران است. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش از نوع کاربردی است. از طریق نمونه گیری تعداد 285 نفر از کارکنان رده های مختلف شغلی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در فاصله سال های 1392-1393 انتخاب و با استفاده از دو پرسشنامه نظر آنان پیمایش شده است. برای شناخت فرهنگ سازمانی، مدل دنیسون و برای شناسایی عوامل مرتبط با رضایت شغلی، مدل شاخص توصیفی شغل (JDI) استفاده شد. یافته ها: مؤلفه های فرهنگ سازمانی (درگیرشدن در کار، سازگاری، انطباق پذیری، و رسالت یا مأموریت) در کتابخانه ملی با عوامل پنج گانه رضایت شغلی کارکنان رابطه مثبت و معنادار داشته اند. نتیجه گیری: برداشت ها و نگرش های حرفه ای افراد در پیوند با عوامل مختلف سازمانی قرار دارد. چنانچه فرهنگ سازمانی در راستای ارتقای رضایت شغلی کارکنان قرارگیرد، افراد با انگیزه و اشتیاق بیشتری به انجام وظایف شغلی می پردازند.

در این پژوهش، استناد به انتشارات ملی به عنوان یک سنجه کمی برای بومی سازی علم در نظر گرفته شده است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر مطالعه این سنجه در مجموعه مقاله های علمی- پژوهشی حوزه علوم اجتماعی ایران بین سال های 1389-1381 است. روش شناسی: این پژوهش از نوع توصیفی است و از فن تحلیل استنادی بهره می برد. برای انجام آن، منابع و مآخذ مقالات شش نشریه علمی-پژوهشی حوزه علوم اجتماعی استخراج و به دو گروه انتشارات ملی و انتشارات خارجی تقسیم گردیدند. نشریات مورد مطالعه شامل آن هایی بود که طی دوره زمانی یاد شده به طور مرتب منتشر شده بودند. تحلیل روی 543 نمونه از 1528 مقاله صورت گرفت. اساس تعیین تعداد نمونه ها، فرمول کوکران بود. یافته ها: نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یک راهه نشان داد که متوسط تعداد استناد به انتشارات ملی در دوره زمانی یاد شده بدون تغییر مانده است. از طرف دیگر، متوسط استناد به انتشارات خارجی طی همین دوره رشد داشته است. آزمون تحلیل همبستگی مشخص ساخت که تابع این رشد، لگاریتمی است. یافته دیگر به تفاوت بین میانگین تعداد استناد به انتشارات ملی در نشریات مورد مطالعه می پردازد. یاقته های پژوهش همچنین نشان داد که این میانگین در نشریات مختلف متفاوت است. نتایج همچنین نشان داد نتایج آزمون آنوا تحت تأثیر نشریه مطالعات راهبردی زنان است. به این معنا که اگر این نشریه کنار گذاشته شده بود، از لحاظ آماری در پنج نشریه باقیمانده نرخ استناد به انتشارات ملی مشابه می شد. شاخص استناد به انتشارات ملی، به جز در نشریه یاد شده بالا، بین 31/0 و 39/0 متغیر است که این مقدار تحت تأثیر سال 1381 و 1382 است و در سال های اخیر به حدود 2/0 رسیده است. نتیجه گیری: با توجه به اینکه میزان تولید علم در ایران افزایش یافته، میزان استفاده از این منابع در حوزه علوم اجتماعی ثابت مانده است. بر اساس این سنجه، حوزه علوم اجتماعی ایران نه تنها به سمت بومی شدن پیش نمی رود بلکه با گذر زمان، تمایل به بهره گیری از علم خارجی نیز افزایش می یابد.

در دو دهه اخیر، شاهد طراحی و توسعه انواع پایگاه های اطلاعاتی در ایران بوده ایم. در این راستا، بسیاری از مراکز ملی اطلاع رسانی از جمله کتابخانه ملی، پژوهشگاه علوم و فنّاوری اطلاعات، مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فنّاوری، کتابخانه های مرکزی دانشگاه ها، سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، نهاد کتابخانه های عمومی کشور، و ... اقدام به ایجاد پایگاه های گوناگونی کرده اند تا بتوانند منابع و خدمات خود را در محیط الکترونیکی برای کل کشور و حتی فراتر از سطح ملی قابل دسترس سازند. این روند، خوشبختانه رو به رشد بوده و در سال های اخیر سرعت گرفته است. به موازات آن، جامعه کتابداری نیز تلاش کرده است تا این پایگاه ها را مورد ارزیابی قرار دهد. در این زمینه، شاهد تعداد قابل توجهی از پایان نامه های ارشد و دکتری بوده ایم که هر یک به موضوع و جنبه ویژه ای از پایگاه های اطلاعاتی پرداخته اند. یافته های کلی این پژوهش ها بیانگر آن است که پایگاه های طراحی شده با معیارهای کیفی و استانداردهای ساختاری فاصله دارند و به همین دلیل، میزان استفاده از آنها و نیز میزان رضایت کاربران در حد مطلوب نیست. زمینه های مورد بررسی آن پژوهش ها بیشتر به محیط رابط کاربر، محتوای اطلاعاتی (اطلاعات کتابشناختی، چکیده، متن کامل)، روزآمدی اطلاعات، شیوه های سازماندهی اطلاعات (چکیده نویسی و نمایه سازی)، و مواردی از این قبیل مربوط است. از سوی دیگر، نگاهی به این پایگاه ها که بیشتر از طریق وب سایت مراکز اطلاع رسانی و یا کتابخانه های مرکزی قابل دسترس است حاکی از آن است که گوناگونی ساختار و محیط رابط پایگاه ها و نیز استانداردهای ذخیره و بازیابی اطلاعات (فرمت ورود و ذخیره) بسیار متفاوت است، به شکلی که استفاده از آنها را کاهش می دهد و یا دشوار می کند. این وضعیت همچنین، امکان داده کاوی و یا تبادل اطلاعات را بسیار دشوار و یا غیرممکن می سازد

هدف: هدف این پژوهش، ارزیابی عملکرد کتابخانه های عمومی استان گلستان با استفاده از کارت امتیازی متوازن– الگویی نسبتاً نو و چندوجهی برای ارزیابی عملکرد همه جانبه سازمان ها- در سال 1392 بوده است. روش: این پژوهش کاربردی است و به روش پیمایشی انجام گرفته است. جامعه آماری آن در منظر مشتری، کلیه اعضای کتابخانه های عمومی استان گلستان به تعداد 28700 نفر بود که به روش نمونه گیری تصادفی ساده حجم نمونه ای به تعداد 375 نفر انتخاب شد. برای بررسی منظر رشد و یادگیری، کلیه کارکنان کتابخانه های عمومی استان گلستان به تعداد 98 نفر به شیوه سرشماری انتخاب شد. برای بررسی منظر فرآیندهای داخلی، کتابخانه عمومی میرفندرسکی گرگان به عنوان نمونه هدفمند انتخاب و وضعیت آن با استانداردهای ایفلا برای کتابخانه های عمومی مقایسه شد. برای بررسی منظر مالی، از سیاهه وارسی برای درج داده های مالی اداره کل کتابخانه های عمومی استان گلستان در دو سال مالی 1390 و 1391 استفاده گردید. ابزار گردآوری داده ها برای بررسی منظر مشتری (کاربران) و رشد و یادگیری (کارکنان) دو پرسشنامه مجزای محقق ساخته بود. روایی پرسشنامه ها با نظر متخصصان احراز شد. پایایی پرسشنامه های کاربران و کارکنان با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید که به ترتیب 967/0 و 968/0 به دست آمد. یافته ها: ارزیابی عملکرد در منظر مشتری با روش کارت امتیازی متوازن نشان داد که رضایت کاربران از خدمات کتابخانه، مطلوب و در منظر رشد و یادگیری، رضایت کارکنان در حد متوسط است. در منظر فرآیندهای داخلی، شاخص های کتابخانه عمومی میرفندرسکی پایین تر از حد استاندارد قرار داشت و در منظر مالی، درصد تحقق درآمدها و هزینه های اداره کل کتابخانه های عمومی استان گلستان به ترتیب کمتر از حد انتظار و در حد انتظار است. اصالت/ارزش: ارزش این مقاله در نشان دادن ضعف کتابخانه های استان گلستان در جلب رضایت مؤثر کاربران است که به نظر می رسد درصد پایین تحقق درآمدها خدمت رسانی مؤثر را تحت تأثیر قرار داده است.

هدف: مطالعه حاضر با هدف شناسایی شباهت ها، تفاوت ها و چگونگی کاربرد مفاهیم حوزه ارتباطات در علم اطلاعات و دانش شناسی انجام شد.روش: مطالعه حاضر مروری نقلی بود و  سعی شد  تا از منظر نظریه های حوزه ارتباطات به مسائل علم اطلاعات و دانش شناسی نگریسته شود.یافته ها: از میان علوم مختلف، کتابداری و اطلاع رسانی با علوم ارتباطات پیوستگی اجتناب ناپذیری دارد.  برخی از نظریه های حوزه ارتباطات از جمله نظریه کاربری و اقناع، نظریه بینامتنیت، نظریه اجتماعی شدن، نظریه یادگیری اجتماعی، نظریه شناخت اجتماعی، نظریه دروازه بانی، نظریه اشاعه نوآوری و نظریه برجسته سازی قابلیت کاربرد در بافت علم اطلاعات و دانش شناسی را دارند. نتیجه گیری: نظریه های ارتباطات در همه ارکان چهارگانه علم اطلاعات و دانش شناسی (مجموعه سازی، سازماندهی، اشاعه اطلاعات و مدیریت) کاربرد  دارند. به نظر می رسد با انجام پژوهش های مفصل تر، می توان کاربرد سایر نظریه های حوزه ارتباطات را در علم اطلاعات و دانش شناسی مورد بررسی قرار داد.