درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: در عصر ما که اطلاعات شاکله همه ابعاد زندگی ما را شکل می دهد، مشاوران اطلاعات نقشی حیات خواهند داشت. هدف این پژوهش، نیازسنجی ایجاد حرفه مشاور اطلاعات است. نیازسنجی حرفه مشاور اطلاعات، ناظر به بررسی زمینه های نیاز، ابعاد نیاز و نیز الزامات کسب این حرفه است. به نظر می رسد معرفی ویژگی های شاخص حرفه مشاور اطلاعات با توجه به گسترش شتابان علوم و نیاز جامعه به راهبری هدفمند افراد برای برخورداری از مزایا و دستاوردهای علمی و اجتماعی، ضروری است. در این پژوهش، ضمن بررسی زمینه های حرفه مشاور اطلاعات، نیازسنجی ایجاد حرفه مشاوره اطلاعات انجام شده است. روش : پژوهش حاضر با رویکرد کیفی و ازنظر روش گردآوری داده ها، به صورت ترکیبی با دو ابزار مطالعه کتابخانهای و مصاحبه ساختاریافته انجام شده است. در این پژوهش، ابتدا با جستجوی منظم در پایگاه های هدف ازجمله ساینس دایرکت، اسکوپوس، گوگل اسکولار و پایگاه های داخلی ازجمله ایرانداک، جهاد دانشگاهی و نورمگز، متون مرتبط استخراج شد. پس از بررسی متون برای استخراج متغیرهای نیازهای مربوط به مشاوره اطلاعات، 458 کد باز به دست آمد، و در مصاحبه های انجام شده با 12 متخصص این حوزه، 122 کد شناسایی شد. پس از این مراحل، کدهای استخراج شده از مصاحبه های متخصصان نیز با مفاهیم متون تلفیق شدند (درمجموع، 580 کد). در پایان، مقوله های اصلی (کدگذاری گزینشی) در چهار دسته نیازهای جاری، آستانه ای، بی پاسخ و آتی قرار گرفتند. یافته ها: درخصوص نیازهای ایجاد حرفه مشاوره اطلاعات، 32 مقوله مشتمل بر580 مؤلفه استخراج شد. از مهم ترین نیازهای جاری، می توان سواد اطلاعات سلامت، ورود به فرایندهای صنعتی، تاب آوری در مقابل آشوب و شرایط غیرمترقبه و کاریابی و تغییر شغل را ذکر کرد. برای نیازهای آستانه ای یا مرزی، می توان اقتصاد بازیافتی، یکپارچگی با هوش مصنوعی، هوش مصنوعی زایا، هویت مجازی و شبکه های اجتماعی و زمینه های صنعتی و تجاری مرتبط با ژنوم انسان را ذکر کرد. نیازهای بی پاسخ شامل مضامینِ بین المللی سازی و سازگاری فرهنگ سازمانی، داده های چندوجهی، افزایش عدم قطعیت و نیاز به نوآوری، استفاده عمومی از انرژی های پاک، تقابل شفافیت و منافع سازمان، و امنیت و محرمانگی در متاورس است. نیازهای آتی نیز مضامین شامل افزایش خطوط قرمز و فرایندهای فزاینده اداری، زبان رمزگونه علم، زندگی ابری و انسان سایبورگی می شود. اصالت/ارزش: در این پژوهش، پیچیدگی های نیازهای اطلاعاتی و نقش مهم مشاوران اطلاعاتی برای انواع نیازهای ما در جامعه بررسی شد. نیازسنجی انجام شده نشان داد که انسان امروزی، نیازهای جاری، آستانه ای، بی پاسخ، و آتی گسترده ای دارد و انتظار می رود مشاوران اطلاعات با توجه به پتانسیل های مورد انتظار ازجمله نگاه بیرونی و دید فراگیر و تجارب انباشتی مشابه به رفع این نیازها کمک کنند. زمینه و نیازهای شناسایی شده در این پژوهش راه را برای مطالعه شرایط حضور مشاوران اطلاعات و نحوه ارتباط و پاسخ گویی این متخصصان هموار کرده است.

هدف: هدف پژوهش حاضر کشف تأثیر اعتماد به رهبری، اشتراک دانش و کیفیت سیستم های اطلاعاتی بر نوآوری و انگیزه کارکنان در کتابخانه های عمومی استان چهارمحال و بختیاری است. روش: تحقیق حاضر از نوع کمّی-توصیفی و مبتنی بر مدل سازی معادلات ساختاری است که به شیوه پیمایشی انجام شده است. نمونه آماری پژوهش شامل کارکنان کتابخانه های عمومی استان چهارمحال و بختیاری در سال 1400 بود که با روش نمونه گیری تصادفی ساده تعداد 113 پرسش نامه کامل دریافت شد و مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. برای جمع آوری داده ها، از پرسش نامه اعتماد به رهبری، پرسش نامه کیفیت سیستم های اطلاعاتی، پرسش نامه نوآوری کارکنان، پرسش نامه انگیزه کارکنان و پرسش نامه اشتراک دانش استفاده شده است. یافته ها: یافته ها نشان داد که اعتماد به رهبری بر نوآوری و انگیزه کارکنان تأثیری معنادار دارد. به علاوه، کیفیت سیستم های اطلاعاتی بر نوآوری و انگیزه کارکنان تأثیرگذار است. از طرفی، اعتماد به رهبری و کیفیت سیستم های اطلاعاتی بر اشتراک دانش، و همچنین اشتراک دانش بر نوآوری و انگیزه کارکنان مؤثر است. اصالت/ارزش: پژوهش حاضر برای اولین بار است که بر اساس ترکیب پرسش نامه های مرجع داخلی و خارجی به نقش تعیین کننده و جایگاه این عوامل در افزایش کیفیت خدمات رسانی کتابخانه های عمومی کشور می پردازد. به علاوه، نتایج این پژوهش می تواند به مدیران کتابخانه ها کمک کند تا با سیاست گذاری و برنامه ریزی مناسب، جو همکاری درون کتابخانه ای را به سمت شرایط مطلوب تر در تعامل میان کارکنان سوق داده و زمینه خلاقیت و انگیزه بیشتر همکاران را فراهم کند. این خط مشی خود می تواند به پاسخ گویی مناسب تر کارکنان کتابخانه به ارباب رجوع منجر شود.

تغییر رویکرد نظام های اطلاعاتی از پردازش واژه به پردازش مفهوم، موجب توجه به هستی شناسی ها شده است. در علوم پزشکی و بیماری های انسان، به لحاظ وجود تنوع در اصطلاحات و لزوم اشتراک اطلاعات از طریق نرم افزارهای مختلف مانند پرونده های پزشکی، سامانه های ثبت سوابق بهداشتی و...  بکارگیری هستی شناسی ها ضروری به نظر می رسد. در  پژوهش حاضر، رویکردی نیمه خودکار برای توسعه هستی شناسی پیشنهاد شده است که می تواند با استفاده از ابزارهای متن کاوی، شناسایی مولفه های ساختاری هستی شناسی و تعیین نسبی روابط را از متون علمی تسهیل کند. مدل پیشنهادی در قالب کد نرم افزاری با نام اختصاری «TmbOnt_Alfa[1]» ارائه شده است. این کد با استفاده از رابط کاربر، فایل متنی ورودی را فراخوانی کرده و پس از پردازش بر اساس تنظیمات، اصطلاحات کلیدی برای توسعه هستی شناسی را استخراج می کند. به منظور ارزیابی کارایی روش پیشنهادی، مطالعه موردی در حوزه بیماری «گلوکوم» با داده های متنی مشتمل بر10،000 چکیده مقاله از «PubMed[2]» برمبنای جستجوی واژگانی تهیه گردید. پس از مراحل پردازش، مفاهیم و ساختار سلسله مراتبی هستی شناسی حاصل در پروتژ وارد شد. سرانجام، سنجش قیاسی هستی شناسی توسعه یافته با سرعنوان پزشکی «MESH[3]»، «اصطلاح نامه وتوصیفگرهای پزشکی فارسی» و «هستی شناسی  بیماری ها» و «هستی شناسی BAO[4]» نشان داد که میانگین دقت مفاهیم و میانگین دقت مکانی مفاهیم بیش از 70 درصد با هستی شناسی های بازنمایی شده در پایگاه های معتبر هستی شناسی بیماری های انسانی «Bio-Ontologies» انطباق داشته و به طور میانگین بیش از 30 درصد واژگان جدید برای افزودن به دامنه را فراهم کرده است. [1]  Text miner for base ontology development, Alfa version[2]  https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/[3]   https://www.ncbi.nlm.nih.gov/mesh/[4]  https://bioportal.bioontology.org/ontologies/BAO

هدف: هدف پژوهش حاضر تعیین عوامل مؤثر بر پذیرش استفاده از سیستم ها یا سامانه های یادگیری الکترونیک مجازی توسط کتابداران اداره کل کتابخانه های عمومی استان تهران در دوران پاندمی کووید-19 است. در این پژوهش، تأثیر عوامل خودکارآمدی رایانه ای، تنوع مهارت، پشتیبانی سازمانی، ویژگی های مدرس و کیفیت محتوایی دوره بر متغیرهای مدل پذیرش فناوری شامل برداشت ذهنی از سودمندی، برداشت ذهنی از سهولت، نگرش نسبت به استفاده از فناوری و در نهایت قصد استفاده از سامانه های یادگیری الکترونیک مجازی بررسی شد. روش : پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر نحوه گردآوری و تحلیل داده ها توصیفی-هم بستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل کتابداران کتابخانه های عمومی استان تهران بود که از این میان، 217 نفر براساس فرمول کوکران به عنوان نمونه آماری پژوهش تعیین شد. ابزار اصلی گردآوری داده ها پرسش نامه ای بود که روایی آن توسط شش متخصص تأیید شد. برای تحلیل داده ها، از آزمون مدل سازی معادلات ساختاری به روشِ کمترین مربعات جزئی (PLS) و نرم افزار SmartPLS (نسخه 3) استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که برداشت ذهنی از سودمندی و برداشت ذهنی از سهولت استفاده بر قصد و تمایل کارکنان به استفاده از سامانه های یادگیری الکترونیک مجازی تأثیر می گذارند. همچنین، متغیرهای خارجی مورد بررسی در این پژوهش، یعنی خودکارآمدی رایانه ای، تنوع مهارت، پشتیبانی سازمان، ویژگی های مدرس و کیفیت دوره، تأثیری مثبت و معنادار بر تعیین پذیرش سامانه های یادگیری الکترونیکی در سازمان دارند. بیشترین اثر کل مربوط به متغیر تنوع مهارت و کیفیت محتوای دوره و کمترین اثر کل مربوط به متغیر حمایت سازمان و قصد رفتاری است. اصالت/ارزش: آموزش الکترونیک مجازی نقشی مهم در آموزش و توسعه در محیط سازمانی ایفا می کند، و سامانه های یادگیری الکترونیک مجازی به ابزاری محبوب برای تسهیل فرایندهای یاددهی-یادگیری تبدیل شده اند که امکان آموزش انعطاف پذیر یادگیری محور را فراهم می کنند. یافته های پژوهش حاضر راهنما و نقشه راهی برای پذیرش و استفاده از سامانه های یادگیری الکترونیک مجازی در میان کتابداران کتابخانه های عمومی بر مبنای تجارب به دست آمده در این زمینه در دوران همه گیری کووید-19 است. ازآنجاکه توسعه و استقرار فناوری ها برای برخورداری از مزایای آن ها کافی نیست و برای دستیابی به مزایای بالقوه یک فناوری باید پذیرش آن توسط کاربران مد نظر قرار گیرد، یافته های پژوهش حاضر می تواند پیامدهایی عملی برای مدیران سازمانی، مربیان و توسعه دهندگان سیستم های آموزشی فراهم آورد.

هدف: با گسترش فناوری ها کارها با سرعت بیشتر و در زمان کمتری انجام می شوند، چنان که کمتر شدن زمان انجام کار و سرعت پاسخ دهی به مزیتی رقابتی در بین سازمان ها بدل شده است. این ویژگی ها و مزیت ها موجب رواج استفاده از فناوری اینترنت اشیاء در سطح وسیع در بین جوامع مختلف شده است و در عین حال، زمینه پذیرش و توسعه فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی در کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی نیز پدید آمده است؛ زیرا کتابخانه ها به منزله مراکز ارائه خدمات اطلاعاتی، باید بتواند هم پای دیگر سازمان ها به ایفای نقش بپردازند. با توجه به پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات، کتابخانه ها در مدیریت و ارائه خدمات دچار مشکل هستند. اینترنت اشیاء از جمله پدیده هایی است که به کتابداران کمک می کند تا مدیریت بهتری در امکانات، تجهیزات و برنامه های کاربردی داشته باشند. هدف پژوهش حاضر بررسی امنیت اطلاعات در کتابخانه های دیجیتال در بستر اینترنت اشیاء بود.روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی بوده و برای انجام آن از روش های کتابخانه ای (سندی) برای استخراج اقلام و عناصر اطلاعاتی مورد نیاز برای سیاهه وارسی و روش پیمایشی استفاده شده است. برای این منظور از سیاهه وارسی 19 گویه ای برای شناسایی و ارزیابی ابعاد پژوهش استفاده شد و وضعیت امنیت اطلاعات در کتابخانه های دیجیتال در 6 مؤلفه سطح دسترسی، امنیت و فناوری، ارائه خدمات، زیرساخت، حفاظت اطلاعات و محرمانگی اطلاعات مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. برای جمع آوری داده ها، پس از بررسی سیاهه وارسی در قالب پرسشنامه ای به متخصصان امر در کتابخانه های دیجیتال که اینترنت اشیاء داشتند، توزیع شد. در نهایت، برای تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های دوجمله ای و t تک نمونه ای در نرم افزار SPSS استفاده شده است.یافته ها: در این پژوهش، کتابخانه هایی که از فناوری اینترنت اشیا ء استفاده می کنند، همچنین نوع کتابخانه ها و خدماتی که فناوری های اینترنت اشیا ء در این کتابخانه ها ارائه می دهند مشخص شد. یافته ها حاکی از آن است که مؤلفه های سطح دسترسی، امنیت و فناوری، ارائه خدمات و زیرساخت در وضعیت مناسب و مؤلفه های حفاظت اطلاعات و محرمانگی اطلاعات در وضعیت نامناسبی به لحاظ امنیت اطلاعات اینترنت اشیاء در کتابخانه های دیجیتال قرار دارند.نتیجه گیری: استفاده از اینترنت اشیاء در کتابخانه ها رو به افزایش است و بسیاری از کتابخانه ها از این فناوری استفاده می کنند و یا تمایل به استفاده دارند زیرا مزیت های زیادی برای کتابخانه ها دارد. همچنین استفاده از این فناوری انتقال از نسلی به نسل دیگر کتابخانه ها، به ویژه انتقال از کتابخانه سنتی به کتابخانه دیجیتال و کتابخانه هوشمند با سرویس هوشمندتر را تسریع و تسهیل می کند. بهره برداری از اینترنت اشیاء در کتابخانه های دیجیتال می تواند منجر به ارائه خدماتی نوین و بدون جایگزین به کاربران این کتابخانه ها شود. در این بین امنیت یکی از چالش های کلیدی فناوری اطلاعات بوده و مسائل مربوط به امنیت اطلاعات در بستر اینترنت اشیاء در کتابخانه های دیجیتال بسیار حائز اهمیت است و کتابداران با توجه به رعایت آن باید بتوانند با دقت زیاد درباره کاربست آن تصمیم گیری نمایند.

هدف: مطالعه علم سنجی اعضاء هیئت تحریریه و سردبیران مجلات نمایه شده ISC علوم بهداشت، علوم زیستی و علوم انسانی و هنر هدف اصلی پژوهش حاضر است.روش پژوهش: نوع پژوهش حاضر کاربردی است و با شاخص های علم سنجی از جمله شاخص «درهم تنیدگی اعضاء هیئت تحریریه» و نیز تحلیل شبکه اجتماعی انجام شده است. برای اجرای این پژوهش از شاخص های مرکزیت و از نرم افزارهای اکسل، پایتون، اس پی اس اس، نت درا و یوسی آی نت استفاده شد. جامعه پژوهش 200 مجله و 2813 عضو هیئت تحریریه و سردبیر است.یافته ها: 08/13 درصد از اعضاء هیئت تحریریه و 5/81 درصد از مجلات مورد مطالعه در این مقاله دارای «پدیده درهم تنیدگی» هستند. مرتبه علمی اغلب اعضاء هیئت تحریریه در مجلات مورد بررسی «استاد» هست و مردان تقریباً شش برابر زنان با مجلات جامعه پژوهش همکاری دارند. دانشگاه های تهران، فردوسی مشهد و شهید بهشتی و استان های تهران، قم و خراسان رضوی بیشترین سهم را در انتشار مجلات دارند. تفاوت آماری معنی داری بین «درهم تنیدگی اعضاء هیئت تحریریه» و جنسیت مشاهده نگردید. با این وجود بین مرتبه علمی و «درهم تنیدگی اعضاء هیئت تحریریه» رابطه معنی دار آماری وجود دارد.نتیجه گیری: درهم تنیدگی اعضاء هیئت تحریریه در مجلات فارسی مورد مطالعه وجود دارد. هر اندازه میزان این پدیده در مجله ای افزایش یابد به این معنی است که افراد دارای درهم تنیدگی در سیاستگذاری های کلان و برنامه ریزی راهبردی در مجلات از جمله انتشار مقالات، انتخاب داوران و بسیاری از موارد کلیدی دیگر نقش مهمی دارند.

هدف: با توجه به اهمیت کسب وکارهای کوچک در اقتصاد و نقش و گستردگی کتابخانه های عمومی در ارائه خدمات، این پژوهش با هدف طراحی مدل و بررسی میزان آمادگی کتابخانه های عمومی استان خوزستان در تسهیل و توسعه کسب و کارهای کوچک است.روش شناسی: این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی، به لحاظ نحوه گردآوری داده ها یک پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی و به لحاظ ماهیت داده ها یک مطالعه آمیخته از نوع اکتشافی است که با تکنیک تحلیل مضمون انجام شد. در بخش کیفی ابتدا با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی و انجام 14 مصاحبه عوامل شناسایی شدند. تأیید روایی این عوامل با شاخص نسبت روایی محتوایی (CVR) و پایایی کیفی آن ها از طریق آزمون ضریب کاپای فلیس به تأیید رسید. در بخش کمی، پرسشنامه ای متشکل از عوامل کیفی استخراج شده در میان کتابداران کتابخانه های عمومی استان خوزستان به تعداد 173 نفر توزیع شد. سپس با کاربرد مدل تحلیل SWOT (تحلیل تکافت) عوامل در دو دسته درونی (نقاط قوت و نقاط ضعف) و عوامل بیرونی (فرصت ها و تهدیدها) دسته بندی شدند.یافته ها: این پژوهش نتایجی را در 4 بعد از عوامل درونی شامل «منابع و خدمات»، «نیروی انسانی»، «بازاریابی و تبلیغات» و «فناوری و فضا»؛ و 4 بعد از عوامل بیرونی شامل «قوانین و آیین نامه ها»، «نگرش های مدیریتی»، «آموزش» و «ارتباطات و تعاملات» ارائه می دهد. از مجموع 17 مؤلفه ای که در 4 بُعد از عوامل درونی مورد بررسی قرار گرفت، 1 نقطه قوت و 9 نقطه ضعف مشاهده و 7 عامل باقی مانده در وضعیت متوسط قرار داشتند که میانگین 2/389 به دست می آید. از سوی دیگر، کتابخانه های عمومی استان خوزستان از 19 عامل مورد بررسی در 4 بعد از عوامل بیرونی، با 2 فرصت مواجه و با 9 تهدید روبه رو هستند و 8 عامل دیگر نیز وضعیت متوسطی را دارا هستند و میانگین 2/482 برای عوامل بیرونی به دست می آید که وضعیت نسبتاً مطلوبی است و در کل میانگین به دست آمده برای تمامی مؤلفه ها و ابعاد مورد بررسی عدد 2/438 است که نشان از وضعیت نسبتاً مطلوبی دارد.نتیجه گیری: کسب وکارهای کوچک می توانند از خدمات کتابخانه های عمومی جهت شروع و توسعه استفاده کنند. با این حال، کتابخانه های عمومی خوزستان برای حمایت و تسهیل گیری از کسب وکارهای کوچک، در شرایط نسبتاً مطلوبی قرار دارند. به همین دلیل، برای حمایت از این کسب و کارها، پیش و بیش از هر چیز باید این امر جزئی از رسالت و هدف کتابخانه های عمومی خوزستان شوند. چنانچه حمایت و پشتیبانی از کسب و کارها جزئی از نظام ارزشی و رسالت کتابخانه های عمومی شود، بسیار محتمل است که در آن نظام و رسالت، کتابخانه ای پویا و حامی کسب و کار ایجاد شود.

هدف: با توجه به اهمیت آموزش های از راه دور، کتابخانه های دانشگاهی باید ضمن آمادگی برای پشتیبانی از خدمات آموزش از راه دور، برای ارزیابی عملکرد خود و اصلاح مسیر و خدمات، از استانداردها و معیارهایی مدون نیز بهره ببرند. ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان رعایت استانداردهای مربوط به خدمات آموزشی از راه دور توسط کتابخانه های دانشگاه های ایران بر اساس استانداردهای انجمن کتابخانه های دانشگاهی و تحقیقاتی (ACRL) صورت گرفت.روش: پژوهش حاضر به لحاظ روش، پیمایشی و ازنظر هدف نیز کاربردی بود. جامعه آماری این پژوهش، مدیران کتابخانه های دانشگاه های جامع ایرانی حاضر در نظام رتبه بندی دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی ایران (۱۳۹۹-۱۴۰۰) بودند. با استفاده از فرمول کوکران و با روش نمونه گیری تصادفی ساده، حجم نمونه پژوهش به تعداد ۶۳ کتابخانه محاسبه شد که پس از توزیع پرسشنامه ها (الکترونیکی و چاپی) تعداد ۶۰ پرسشنامه (معادل ۹۵ درصد حجم نمونه) جمع آوری و مبنای محاسبه و تحلیل قرار گرفت. گردآوری اطلاعات با استفاده از یک پرسشنامه محقّق ساخته بر مبنای مؤلفه های ذکرشده در استاندارد خدمات آموزش از راه دور انجمن کتابخانه های دانشگاهی و تحقیقاتی (ACRL) (الزامات سازمانی، کتابخانه ای و خاص) صورت گرفت. روایی ابزار پژوهش نیز با نظر متخصصان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ مورد تائید قرار گرفت.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که وضعیت ارائه خدمت آموزشی از راه دور کتابخانه های دانشگاهی ایران بر اساس استانداردهای انجمن کتابخانه های دانشگاهی و تحقیقاتی در بعد الزامات سازمانی در حد متوسط است. همچنین در بعد الزامات کتابخانه ای به این صورت است که خدمت «ارزیابی دوره ای خدمات آموزش از راه دور کتابخانه» رعایت نمی شود و سایر خدمات نیز در این بعد در حد متوسط رعایت می شوند. در مؤلفه الزامات خاص نیز مشخص شد که استانداردهای مربوط به زیرمؤلفه های «مسئولیت های مالی»، «کارکنان»، «مدیریت» و «امکانات و تجهیزات»، در حد متوسط رعایت می شود و استانداردهای زیرمؤلفه های «خدمات»، «منابع» و «مستندسازی» رعایت می گردند. دراین بین، در زیرمولفه امکانات و تجهیزات، صرفاً استاندارد «امکان از سال منابع کتابخانه به صورت پستی برای دانشجویان بین الملل» در کتابخانه های دانشگاهی ایران رعایت نمی شود اما استانداردهای مؤلفه مستندسازی در تمامی موارد در کتابخانه های دانشگاهی ایران رعایت می شود.نتیجه گیری: چنانچه کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی دانشگاهی در ایران بخواهند درزمینه ارائه خدمات آموزش از راه دور موفق عمل کنند و گام هایی اصولی بردارند باید ضمن رفع نقایص موجود نسبت به تدوین یک برنامه مدون برای ارائه و ارتقای سطح خدمات آموزش از راه دور خود اقدام کنند. تبعیت از یک استاندارد در این مسیر م ی تواند به عنوان یک نقشه راه عمل کرده و چهارچوبی را برای این خدمات در اختیار مدیران کتابخانه های دانشگاهی ایران قرار دهد. همچنین، کتابخانه ها باید در برنامه های خود نسبت به اولویت بخشی به خدمات آموزش از راه دور اقدامات لازم را انجام دهند و در اهداف و مأموریت های کتابخانه توجه به این نوع از خدمات گنجانده شود.

هدف: هدف این پژوهش اعتبارسنجی الگوی مؤلفه های شناسایی شده مدیریت راهبردی کتابخانه های عمومی ایران است. روش: رویکرد پژوهش حاضر کمّی بوده و با استفاده از روش دلفی در سال 1399 انجام شده است. جامعه آماری پژوهش را 20 نفر از خبرگان گروه مدیریت راهبردی و علم اطلاعات و دانش شناسی که از اعضای هیئت علمی دانشگاه ها هستند تشکیل می دهند. نمونه پژوهش به روشِ هدفمند انتخاب شد. مؤلفه های پژوهش حاضر براساس مقاله کهزادی طهنه و همکاران (1400) بوده است. داده ها با استفاده از روش معادلات ساختاری و مدل سازی حداقل مربعات جزئی (PLS-SEM) تحلیل شده اند. یافته ها: نتایج حاصل از اعتباریابی الگوی راهبردی حاصل از معادلات ساختاری نشان داد که در تدوین راهبردها، «مشخص شدن نوع خدمات و منابع» با بار عاملی 847/0، «توجه به عوامل سیاسی، قانونی و دولتی» با بار عاملی801/0، «هم سو بودن فرهنگ سازمانی با راهبردهای تدوین شده» با بار عاملی870/0 و برای متغیر انتخاب راهبردها، گویه «حمایت راهبردها از محصولات فرهنگی خاص جامعه» با بار عاملی 875/0 بالاترین بار عاملی را داشته و از اهمیت بالایی برخوردارند. برای شاخص اجرای راهبرد، گویه «اجرای راهبرد های ویژه برای تبلیغات محصولات/خدمات کتابخانه برای جذب کاربران جدید» با بار عاملی 878/0، برای متغیر مسائل مدیریت، گویه « پاداش ها و افزایش حقوق با توجه به عملکرد کارکنان کتابخانه» با بار عاملی 794/0 بالاترین بار عاملی را دارد. در مؤلفه های کنترل و ارزیابی برنامه های راهبردی نیز گویه «هماهنگی برنامه های راهبردی تعیین و اجراشده با محیط عملیاتی کتابخانه» با بارعاملی 754/0، بالاترین بار عاملی را داشته و در بالاترین سطح تأثیر از سایر مؤلفه هاست. این موارد در مدیریت راهبردی کتابخانه ها در مرحله تدوین، اجرا و ارزیابی راهبرد، اهمیت بالایی دارند. با توجه به مقدار به دست آمده از برازش مدل که برابر با 514/0 است، برازش کلی مدل بسیار قوی است. اصالت/ارزش: نتایج حاصل از این پژوهش می تواند مدیران را در شناسایی شکاف راهبردی در فرایند مدیریت راهبردی (تدوین، اجرا، ارزیابی) و اولویت بندی مسائل برای دستیابی به اهداف، بهبود کیفیت خدمات، رضایت کاربران و کارکنان و ماندگاری کتابخانه های عمومی یاری دهد. لازم است مدیران ارشد با توجه بیشتر به نیازهای جامعه، تدابیر متفاوت تری در حوزه مدیریت راهبردی به ویژه در فرایند تدوین و اجرای راهبردها داشته باشند.

مقدمه: هدف این پژوهش بررسی نقش سواد سلامت در ارتقای توانایی تشخیص اخبار جعلی کووید19 در بین دانشجویان دانشگاه رازی است.روش شناسی: این پژوهش از نوع کاربردی است که به روش پیمایشی با رویکرد توصیفی همبستگی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان دانشگاه رازی کرمانشاه تشکیل می دهند (10570 نفر) که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبی 371 نفر به عنوان اعضای نمونه انتخاب شدند. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه استاندارد سواد سلامت و پرسشنامه محقق ساخته توانایی تشخیص اخبار جعلی کووید19 بر اساس بیانیه ایفلا (2021) استفاده شده است. روایی ابزارها با نظر متخصصان و پایایی نیز با آزمون آلفای کرونباخ تأیید گردید.یافته ها: نتایج نشان داد که سطح سواد سلامت دانشجویان بالاتر از مقدار متوسط (80/3) و توانایی تشخیص اخبار جعلی کووید19 (26/3) دانشجویان نیز اندکی بالاتر از سطح متوسط است. همچنین بین میزان توانایی تشخیص اخبار جعلی کووید19 و سواد سلامت رابطه مثبتی وجود دارد و سواد سلامت با ضریب مسیر 33/0 بر متغیر توانایی تشخیص اخبار جعلی کووید19 تأثیر دارد.نتیجه گیری: با توجه به اینکه بین سواد سلامت و توانایی تشخیص اخبار جعلی مرتبط با بیماری کووید19 رابطه مثبت وجود دارد، باید آموزش و اقدامات لازم در جهت ارتقای سواد سلامت دانشجویان صورت گیرد تا بتوان به ارتقا مهارت های تشخیص اخبار جعلی بیماری کووید19 دانشجویان کمک نمود. نتایج این پژوهش می تواند در برنامه ریزی های آموزشی دانشگاه ها مورداستفاده قرار گیرد.

یکی از عواملی که منجر به موفقیت مدیریت دانش در سازمان می شود، ممیزی دانش است. در تحقیق حاضر هدف ارائه الگوی تحلیل عاملی ممیزی دانش در کتابخانه های دانشگاهی ایران بود.روش اجرای پژوهش حاضر پیمایشی-توصیفی بود و جهت بررسی روابط بین متغیرها از الگوی معادلات ساختاری بهره گرفته شده است. جامعه آماری تحقیق در بخش کمی شامل مدیران نهایی و مدیران بخش های کتابخانه های مرکزی دانشگاه های وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فناوری بود. روش نمونه گیری کتابخانه ها، با توجه به پراکندگی آن ها در کل کشور ابتدا به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای و سپس به روش هدفمند کتابخانه مرکزی بزرگترین دانشگاه مرکز استان انتخاب شدند. تعداد 300 پرسشنامه در بین آنان توزیع شد که از این تعداد به 279 پرسشنامه پاسخ داده شد. برای جمع آوری داده ها در این پژوهش از مطالعات کتابخانه ای به منظور جمع آوری ادبیات نظری و پژوهشی استفاده گردید و همچنین به منظور جمع آوری داده های آماری از روش میدانی با ابزار پرسشنامه استفاده گردید.براساس یافته ها بیشترین درصد به متغیر تحلیل جریان دانش (83/47) و کمترین درصد به ترسیم نقشه دانش (57/18) اختصاص دارد.استفاده از ممیزی دانش در کتابخانه های دانشگاهی منجر به جریان دانش می شود و مدل مناسب برای این سازمان ها شامل ابعاد و مولفه های ممیزی دانش است که باید راهنمای عمل مدیران کتابخانه های دانشگاهی قرار گیرد.

زمینه و هدف: یکی از مهم ترین چالش های نظام های اطلاعاتی مبتنی بر بافت با تأکید بر ساختارهای شناختی، فرموله کردن دریافت و نمایش دانش بازیگران شناختی به طور تجربی در فرایند تعامل بازیابی اطلاعات است. پژوهش حاضر باهدف شناسایی متغیرهای ابعاد بافت بازیابی اطلاعات در فرایند تعامل با استفاده از چهارچوب نظام اطلاعات و بازیابی اینگورسن و یارولین است. روش: پژوهش حاضر، از نوع بنیادی و توسعه ای و به روش پدیدارشناسی کلایزی (1978) در 7 مرحله انجام شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته عمیق با 7 نفر از متخصصین حوزه بازیابی اطلاعات و دانش برای شناسایی متغیرها در فرایند تعامل بافت بازیابی اطلاعات بوده است. روایی ابزار گردآوری اطلاعات روایی محتوایی با استفاده از تجربه متخصصان بوده و پایایی بر اساس معیارهای لینکلن و گوبا (1988) بر مبنای قابلیت اعتبار، قابلیت اعتماد، تأیید پذیری است. توصیف و تحلیل اطلاعات با بهره گیری از نتایج مرور سیستماتیک و تجارب متخصصان در حوزه بازیابی اطلاعات، مقایسه شده است. یافته ها: تعداد 12 متغیر در بعد جامعیت؛ 4 متغیر در بعد مانعیت؛ 7 متغیر در بعد اثربخشی؛ 12 متغیر در بعد کیفیت اطلاعات/ فرایند به منظور تثبیت فرایند عبارت جستجو، بازیابی و دسترسی اطلاعات شناسایی شد که بازیگران شناختی به عنوان طراحان نظام بازیابی اطلاعات می توانند در نظر بگیرند. نتیجه گیری: درنتیجه با جستجوی معانی و جوهره های کنشگران شناختی در طول زمان برحسب تجربه، برای رسیدن به فهم مشترک در شناسایی، کشف و ایجاد درک عمیق تر منجر به توصیف و تحلیل ساختارهای شناختی چهارچوب نظام اطلاعات و بازیابی اینگورسن و یارولین شده و درنهایت طراحی و دسترسی اطلاعات به صورت شبکه ای و نظام مند را فراهم می کند. 

ایجاد فرهنگ امنیت اطلاعات در به حداقل رساندن تهدیدات خصوصا تهدیدات انسانی در جهت حفاظت از اطلاعات کمک می نماید و در نتیجه به کاهش نقض داده ها یا حوادث در سازمان ها منجر می شود. تاکنون مطالعه ای جهت شناسایی مولفه های فرهنگ امنیت اطلاعت در کشور صورت نگرفته است. براساس نظریه های مختلف، فرهنگ امنیت اطلاعات با رویکردهای مختلفی بررسی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. هدف این مقاله بررسی تحقیقات موجود در حوزه فرهنگ امنیت اطلاعات جهت بررسی دانش حاصل یافته و شناسایی ابعاد و مولفه های فرهنگ امنیت اطلاعات و یکپارچه سازی ادبیات این حوزه انجام شده است.به منظور انجام این مرور سیستماتیک کلیه مطالعات انجام گرفته درحوزه فرهنگ امنیت اطلاعات با استفاده ازکلیدواژه های مرتبط، از پایگاه داده های معتبر استخراج شد، درنهایت تعداد 310 مقاله مرتبط از سال 2000 تا 2022 مورد بررسی قرار گرفته است.براساس نتایج پژوهش، مولفه ها و ابعاد فرهنگ امنیت اطلاعات شناسایی گردید و همچنین مشخص شد مجموعه ای از ابعاد و مولفه ها که بطور گسترده پذیرفته شده باشد وجود ندارد و محققان مختلف، ابعاد و مولفه های متفاوتی برای فرهنگ امنیت اطلاعات در نظر گرفته اند. محققان از 3 تئوری و مفهوم در مطالعات خود استفاده نموده اند و بیشترین تئوری مورد استفاده، مدل فرهنگ سازمانی شاین می باشد. پژوهش ها در سازمان ها و صنایع مختلفی انجام گرفته است و از لحاظ تفکیک جغرافیایی نیز بیشترین پژوهش ها به کشورهای در حال توسعه تعلق دارد. 

هدف: مراکز اطلاع رسانی در دانشگاه ها باید جایگاه خود را ارتقا و آن ها را با منافع و خواسته های ذی نفعانشان انطباق دهند. به این منظور، باید ظرفیت انطباقی خود را از طریق ترویج مدیریت دانش ارتقا دهند. هدف این پژوهش شناسایی ابعاد فرهنگ سازمانی مطلوب و تأثیر آن بر مدیریت دانش، باتوجه به نقش میانجیِ انعطاف پذیریِ منابع انسانی در مراکز اطلاع رسانی دانشگاه های پیام نور سراسر کشور است.روش: پژوهش حاضر از لحاظ هدف از نوع کاربردی، از لحاظ روش گردآوری داده ها از نوع آمیخته (کیفی و کمّی)، و از منظر فلسفی مبتنی بر فلسفه اثبات گرایانه است و با رویکرد قیاسی- استقرایی انجام شده است. مشارکت کنندگان پژوهش، در بخش کیفی، شامل 15 نفر از استادان و خبرگان بودند که به صورت غیراحتمالی هدفمند انتخاب شدند؛  در بخش کمّی شامل کلیه کارکنان مراکز اطلاع رسانی دانشگاه های پیام نور کشور در سال تحصیلی 1400-1401 به تعداد 1300 نفر بودند که از این تعداد، طبق فرمول کوکران در سطح اطمینان 95 درصد و خطای 5 درصد، 297 نفر با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. داده های موردنیاز از طریق پرسشنامه استاندارد مدیریت دانش لاوسون (2003)، پرسشنامه استاندارد انعطاف پذیری منابع انسانی باتاچاریا (2005)، و پرسشنامه محقق ساخته فرهنگ سازمانی به دست آمد. به منظور تأیید پایایی یا قابلیت اطمینان پرسشنامه از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد و ضریب آلفای کرونباخ بزرگ تر از 7/0، برای تمامی پرسشنامه ها، پایایی آن ها را تأیید کرد. برای تحلیل داده ها، در بخش کیفی، از رویکرد تحلیل تفسیری و روش تحلیل مضمون استفاده شد. در بخش کمّی نیز تحلیل توصیفی داده ها (فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار) با استفاده از نرم افزار spss26 انجام شده است. برای پاسخ به سؤالات پژوهش از مدل معادلات ساختاری با نرم افزار SMART PLS استفاده شده است.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که ابعاد فرهنگ سازمانی شامل فرهنگ تعاملی، فرهنگ قانون محور، فرهنگ انسان محور و فرهنگ زیبایی شناسی می شود. عامل زیبایی شناسی با بیشترین ضریب تأثیر (0/959) در رده نخست و عامل های قانون محور، تعاملی، و انسان محور به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند. نتایج نشان داد که فرهنگ سازمانی بر مدیریت دانش و انعطاف پذیری منابع انسانی، و ازسوی دیگر، انعطاف پذیری منابع انسانی بر مدیریت دانش تأثیر مثبت و معناداری دارد. انعطاف پذیری منابع انسانی رابطه بین فرهنگ سازمانی با مدیریت دانش را میانجیگری می کند (0/05>p). نتیجه گیری: با در نظر گرفتن نتایج به دست آمده می توان گفت توجّه به فرهنگ سازمانی در محیط کاری مؤلفه ای تأثیرگذار بر ارتقای مدیریت دانش و انعطاف پذیری منابع انسانی است، لذا پیشنهاد می شود مدیران مراکز اطلاع رسانی دانشگاه های پیام نور کشور با فراهم آوردن زمینه فرهنگی مناسب، از انعطاف پذیری نیروی انسانی به عنوان دروازه ورود به مدیریت دانش، با هدف ایجاد سازگاری سازمانی، استفاده کنند.

هدف: مدیران کتابخانه های دانشگاهی برای مواجهه با محیط متغیر و رقابتی آتی، نیازمند درکی از آینده هستند تا آمادگی کافی برای به کارگیری راهبردهای متناسب با شرایط مختلف پیش​آمده را داشته باشند. این پژوهش با هدف بررسی و طراحی سناریو برای آینده کتابخانه های دانشگاهی کشور در جهت کمک به ارائه راهبردهای پابرجا در ارتقاء و توسعه این کتابخانه ها انجام شده است.روش​: در این پژوهش کاربردی-پیمایشی، 16 کتابخانه دانشگاهی به روش نمونه ​گیری سهمیه ​ای انتخاب و تنی چند از صاحب​نظران حوزه علم اطلاعات و دانش​ شناسی به همراه مدیران یا معاونین کتابخانه ​های دانشگاه ​های منتخب، پنل خبرگی را تشکیل داده​ اند. ابزار گردآوری داده ها، چهار دسته پرسشنامه محقق​ ساخته است. در مرحله نخست، پیشران​ های مؤثر بر آینده کتابخانه های دانشگاهی با مطالعه جامع ادبیات پژوهش و پایش وغربال​سازی آن ​ها از سوی خبرگان با روش دلفی فازی، شناسایی شده است. سپس اوزان هر یک از پیشران ​ها به روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی محاسبه و در ادامه، با ترکیب نتایج حاصل از این روش با رویکرد تحلیل اثر متقابل، پیشران های کلیدی و عدم قطعیت های نهایی تعیین شده است.یافته ​ها: با تحلیل وجوه عدم قطعیت های نهایی، از میان سناریوهای کاندید امکان​پذیر، چهار سناریوی باورپذیر شامل مدینه فاضله، کلید گنج، دور باطل و خرابات برای آینده کتابخانه​ های دانشگاهی ترسیم شد که از میان آن ها سناریوی مدینه فاضله به عنوان آینده متصور برای کتابخانه های دانشگاهی کشور انتخاب گردید.

هدف: جستار حاضر با هدف کنکاش چگونگی کاربست قواعد فقهی در بررسی‌های حقوقی (به‌ طور کلی) و در بررسی فعالیت‌های داوطلبانه در کتابخانه‌ها (به ‌طور ویژه)، به دنبال این است که نشان دهد قواعد فقهی را تنها با چارچوب خاصی می‌توان در این راستا مورد بهره‌برداری قرار داد. روش پژوهش: اطلاعات لازم با استفاده از روش کتابخانه‌ای گردآوری و با منطق فقهی و حقوقی و بهره‌گیری متعادلی از ادراکات عقلی، مورد تحلیل قرار گرفته است. دامنه مطالعات حقوقی، محدود به حقوق ایران و دامنه مطالعات فقهی، محدود به فقه امامیه است.یافته‌ها: «قاعده احسان» در باب فعالیت‌های داوطلبانه در کتابخانه‌ها، گویای این است که فردی که به چنین فعالیتی مبادرت می‌کند، به دلیل این که کارش محسنانه (خیرخواهانه) است، قابل ‌مؤاخذه نیست. «قاعده اقدام» نیز بیانگر این است که چون وی بااراده خود استحقاق دستمزد را زایل کرده، کتابخانه مسئولیتی در باب آن نخواهد داشت. نتیجه‌گیری: امکان کاربست دو قاعده فوق، مطلق نبوده و دارای دو چارچوب «شرعی» و «عقلی» است، چارچوب شرعی آن برگرفته از ادله روایی مربوطه است که به ‌موجب آن، اگر کاربست این دو قاعده موجب ضرر شود، آن منتسب به قانون‌گذار شرعی نیست. چارچوب عقلانی آن نیز محصول ادراکات عقلانی است که اجازه نمی‌دهد تطبیق این دو قاعده، نتیجه غیرعادلانه‌ای در برداشته باشد. بنابراین، نمی‌توان در بررسی حقوقی فعالیت‌های داوطلبانه در کتابخانه‌های ایران با استناد به قواعد فقهی مذکور، به شکل مطلق مسئولیتی برای فاعل فعالیت‌های داوطلبانه از یک‌سو و نهاد کتابخانه از سوی دیگر، قائل نشد.

در راستای حمایت جامع از داده های شخصی و اشخاص موضوع داده، مقررات اروپایی مربوط به حفاظت از داده (GDPR) جنبه های مختلفی را موردتوجه قرار داده است. یکی از این حمایت ها، توجه ویژه به داده های شخصی است که به دلیل ماهیت حساسشان، نیازمند حفاظت بیشتری هستند (داده های شخصی خاص). این مقررات برای پردازش داده های شخصی خاص که شامل داده های شخصی حساس، داده ی شخصی مرتبط با امور کیفری و داده ی شخصی کودکان است، الزامات مختلفی را مقرر نموده است. این الزامات ازجمله اصل ممنوعیت پردازش داده های شخصی حساس است مگر اینکه استثنائی قانونی وجود داشته باشد. الزام دیگر، ضرورت وجود نظارت مرجع رسمی و جواز قانونی برای پردازش داده های شخصی مرتبط با امور کیفری است. هم چنین تعیین سن معین برای رضایت به پردازش نیز از الزامات پیش گفته برای حمایت از داده های شخصی کودکان است. این پژوهش با تبیین تفصیلی الزامات پیش گفته و شفاف سازی چگونگی پردازش داده ی شخصی خاص در حقوق اتحادیه اروپا؛ حمایت از داده ی شخصی خاص در حقوق ایران را نیز مورد بررسی قرار داده است. بررسی های انجام شده حکایت از این دارد که گرچه حقوق ایران در خصوص داده های شخصی قانونی مستقل ندارد تا برای حمایت از داده های شخصی خاص به آن استناد شود؛ لیکن می توان با توجه به قوانین و مقررات موجود، نظریات دکترین، مبانی حقوق ایران، بسیاری از الزاماتِ پردازش داده ی شخصی خاص موجود در مقررات اروپایی را در حقوق ایران نیز جاری دانست. 

هدف: ارزیابی و سنجش سطح سواد اطلاعاتی کاربران، پتانسیل بهبود و اثربخشی عملکرد آموزشی کتابخانه های عمومی را نمایان می سازد. ازاین رو، هدف پژوهش حاضر سنجش سطح سواد اطلاعاتی کاربران کتابخانه های عمومی بر اساس مدل هشت توانمندساز بود. این ارزیابی ممکن است به منظور برنامه ریزی هدفمند کتابخانه های عمومی برای ارتقاء سطح دانش و اطلاعات کاربران سودمند باشد.روش: این پژوهش از نوع کمّی و ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش پیمایشی بود. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ای محقّق ساخته برگرفته از مدل هشت توانمندساز شامل 40 سؤال با طیف لیکرت بود. روایی محتوایی پرسشنامه به تأیید 20 نفر از استادان دانشگاه و کارشناسان و کتابداران متخصص در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی رسیده است. با توزیع تصادفی تعداد 40 پرسشنامه میان کاربران و گردآوری آن ها، با استفاده از آلفای کرونباخ، پایایی پرسشنامه به میزان 92/0 محاسبه شد. روایی سازه نیز با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی، به میزان 66/0 محاسبه شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 45582 نفر از کاربران فعّال کتابخانه های عمومی استان خوزستان در سال 1399 بود. برای برآورد نمونه، ابتدا با استفاده از فرمول کوکران 497 کاربر انتخاب شد. سپس با روش انتساب بهینه، متناسب با جمعیت کاربران 21 شهرستان استان خوزستان، انتساب نمونه مناسب انجام گرفت. برای برآورد نمرات و درصدها و تعیین سطح سواد اطلاعاتی کاربران از محاسبه نمره لیکرت استفاده شد. ابزار تجزیه وتحلیل داده ها نیز نرم افزار SPSS نسخه 20 بود.یافته ها: برآورد هشت مؤلفه سواد اطلاعاتی نشان داد که مهارت و توانایی کاربران کتابخانه های عمومی استان خوزستان در مؤلفه های «شناسایی دانش و اطلاعات»، «کاوش و جست وجوی اطلاعات»، «سازمان دهی اطلاعات» و «ارائه و اشتراک گذاری دانش» بیشتر از حد متوسط است. در مؤلفه های «انتخاب و گزینش اطلاعات»، «خلق و ایجاد دانش»، «ارزیابی دانش و اطلاعات» و «به کارگیری دانش و اطلاعات» کمتر از حد متوسط است. درمجموع، سطح سواد اطلاعاتی کاربران کتابخانه های عمومی استان خوزستان بیشتر از حد متوسط بوده است.نتیجه گیری: تحلیل یافته ها نشان داد که سطح سواد اطلاعاتی کاربران در پژوهش حاضر بالاتر از حد متوسط (57/54) است. بااین حال، این سطح، بازتاب وضعیت بسیار مطلوب سواد اطلاعاتی کاربران نیست بلکه حاکی از آن است که به میزان 43/45 درصد تا رسیدن به بهترین وضعیت فاصله وجود دارد. ازاین رو، کتابخانه های عمومی برای دستیابی به مهم ترین هدف وجودی خود یعنی توسعه قابلیت های دانشی و سواد اطلاعاتی افراد جامعه، نیازمند تدوین و طراحی و برنامه ریزی توسعه، در دو بُعد کاربران و کتابداران هستند. برای تحقق این هدف، نیازمند استفاده از ابزارهای کارآمدتر و البته در دسترس، استفاده از زیرساخت های فنّاوری اطلاعات و ارتباطات، استقرار شبکه آموزش الکترونیک بدون مرز با تأکید بر یادگیری آنلاین و یادگیری ترکیبی و یادگیری مجازی هستند. لازم است ابتدا به بازتعریف نقش های سنتی خود و روزآمد کردن عملکردها همسو با انتظارات جدید بپردازند.

هدف: مدیریت داده های پژوهشی مجموعه ای از فعّالیت های مربوط به ذخیره سازی، دسترسی و حفظ داده های تولید شده است که مزایایی همچون حفظ یکپارچگی و تکرار تحقیق، افزایش امنیت داده ها و کاهش خطر از دست دادن داده ها و اجرای تحقیقات باکیفیت را تقویت می کند. کسب دانش و مهارت های مربوط به مدیریت داده های پژوهشی باعث ایجاد فرصت های شغلی بسیاری برای متخصصان اطّلاعات می شود و پژوهشگران را در اجرای خواسته های خود یاری می رساند. در همین راستا این پژوهش با هدف شناسایی وضعیت پژوهش ها در حوزه سواد مدیریت داده های پژوهشی صورت گرفته است.روش : پژوهش حاضر از نوع مروری نظام مند با رویکرد کیفی بود که به جمع آوری مطالعات انجام شده در موضوعی خاص پرداخته است و اطّلاعات حاصل را طبق اصول معین و نظام یافته ای بررسی و بازنگری شده و نتایج حاصل از آن را مورد تجزیه وتحلیل قرار داده است، به طور ملموس تر نمای جامعی از مطالعات مرتبط در یک حوزه موضوعی خاص را در اختیار محقّقان قرار داده است. بدین منظور، پژوهش های مرتبط با چند مرحله جست وجو در پایگاه های اطّلاعاتی بین المللی و داخلی با در نظر گرفتن محدوده زمانی، آثار لاتین بین سال های 2012 تا 2022 میلادی و آثار فارسی بین سال های 1391 تا 1401 شمسی مورد جستجو قرار گرفته است. درمجموع، 50 اثر مرتبط با موضوع سواد مدیریت داده های پژوهشی، اعم از مقاله پژوهشی نشریات، اجلاس ها و پایان نامه ها مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت.یافته ها: مدیریت داده های پژوهشی یکی از شاخه های نوظهور در علم است و هدف اصلی این حوزه نوین کمک به پژوهشگران، اساتید و دانشجویان در فرآیند تدوین پژوهش از آغاز تا پایان است. مروری بر مطالعات نشان داد که تعداد 50 پژوهش داخلی و خارجی به مسئله سواد مدیریت داده های پژوهشی و عناصر مرتبط به آن پرداخته اند. پژوهش ها در 5 محور اصلی بوده اند که شامل: 1. زیرساخت های مدیریت داده های پژوهشی، 2. اشتراک گذاری داده های پژوهشی 3. سواد داده و سواد مدیریت داده های پژوهشی، 4. آموزش مدیریت داده های پژوهشی و 5. مهارت های مدیریت داده پژوهشی در این حوزه موضوعی است.نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد پژوهش ها درزمینه اشتراک گذاری داده های پژوهشی نسبت به سایر موضوعات مرتبط بیشتر موردبررسی قرار گرفته است. پژوهش های مربوط به سواد مدیریت داده های پژوهشی به خصوص در ایران بسیار محدود است و جهت افزایش سطح سواد مدیریت داده های پژوهشی نیازمند تلاش بسیار از طرف دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی است. همچنین با توجه به پژوهش های صورت گرفته در خارج از ایران، کسب مهارت های مرتبط با سواد مدیریت داده های پژوهشی، به افراد کمک می کند تا در پیشبرد اهداف این حوزه موضوعی باارزش تلاش بیشتر کرده و شروع به تحول در سازو کار مدیریت داده های خود داشته باشند. همچنین توصیه می شود از آموزش و ارتقا سواد دانشجویان از ابتدای شروع تحصیل در برنامه های درسی مقاطع مختلف بهره مند شوند.