درخت حوزه‌های تخصصی

در انجام‌ ارزشیابی‌ عملکرد یا محصول‌ یک‌ سیستم‌ یا مجموعه‌، رویکردهای‌ گوناگون‌ را می‌توان‌ برگزید. این‌ گزینش‌ طبیعتاً می‌بایست‌ بر اساس‌ نوع‌ سیستم‌، هدف‌ ارزشیابی‌، امکانات‌ و توانمندی‌های‌ موجود و سایر عوامل‌ دخیل‌ صورت‌ پذیرد. با این‌ همه‌، تمامی‌ رویکردهایی‌ که‌ نسبت‌ به‌ ارزشیابی‌ سازمان‌ها، نهادها و فعالیت‌ها وجود دارند، عمومی‌ و قابل‌ استفاده‌ در شرایط‌ متنوع‌ ساختاری‌ و سازمانی‌اند. نگارنده‌ در این‌ مقاله‌ می‌کوشد با استفاده‌ از روش‌ ورتن‌ و سندرز، پنج‌ رویکرد و الگوی‌ اصلی‌ ارزشیابی‌ عملکرد در سازمان‌ها و نهادها را به‌ بحث‌ بگذارد.

صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ، به عنوان دو رسانه با بردی وسیع همیشه مورد توجه صاحبنظران واندیشمندان و گروههای مختلف بوده اند و در رشد و تعالی جامعه اسلامی ما موثر واقع شده اند.

ارتقاء سطح کیفی برنامه‎های رادیو و تلویزیونی و ضرورت ارزیابی آنها، از دیر باز در کانون توجه دست‎اندرکاران امور سیاستگذاری و تولید سازمان قرار داشته است. ارزیابی درونی نیز به عنوان رویکردی کاملاً فنی و روشمند، به تازگی مورد توجه محافل علمی قرار گرفته است. تأکید اصلی ارزیابی درونی، ارتقاء سطح کیفیت با توجه به مشارکت اعضای تشکیل‎دهنده گروه یا سیستم و در نتیجه، افزایش سطح انگیزش گروه و حرکت اعضا به سمت بهبود کیفیت و مرتفع نمودن معضلات موجود است. در این مقاله، با پرداختن به مفاهیم و نظریات مختلف در خصوص ارزیابی، به ارزیابی درونی به عنوان روشی بسیار مؤثر در ارزیابی برنامه‎های رادیویی و در نتیجه ارتقاء سطح کیفی آنها اشاره می‎شود و در نهایت، مراحل اجرایی ارزیابی درونی در گروه‎های مختلف برنامه‎ساز رادیویی مورد بحث و بررسی قرار می‎گیرد.

صحبت من را صحبت یک متخصص رسانه تلقی نکنید، بلکه صحبت کسی تلقی کنید که دست کم سی‌سال تجربه دانشگاهی در توسعه علوم دارد، دراین زمینه تفنن کرده است و با این دید به رسانه نگاه می‌کند.

اداره کل موسیقی و سرودسازمان صداوسیما، تامین‌کننده نیازهای موسیقی در شبکه‌ها و ایستگاه‌های صداوسیما وظیفه سنگینی در زمینه‌های تولید، آموزش و تحقیق برعهده دارد. این مرکز موسیقی هفت شبکه‌ تلویزیونی و چندین ایستگاه رادیویی را در داخل و خارج تغذیه می‌کند.

بدون شک ساخت یک مجموعه تلویزیونی نیاز به بستری مناسب برای تولید برنامه دارد که می توان آن را فرآیند تولید نامید . هدف از طراحی این فرآیند تولید کالایی فرهنگی است که بر اساس اهداف تعیین شده برای آن باید با استاندارهای موجود تولید محصول ( در اینجا برنامه تلویزیونی ) مطابقت داشته باشد . از دیگر سو در این فرایند ، پیش بینی های اولیه همچون میزان پاسخگویی به اهداف کمی و کیفی تولید برنامه یعنی استفاده بهینه از منابع انسانی مالی و فنی ، نوع مخاطبان ، محتوا ، مضمون ، شکل یا قالب برنامه ها و موارد نظیر آن نیز ، به عنوان منابع اصلی و عمده تخصیص کلیه امکانات فوق تلقی می شوند. در جریان تولید برنامه ، از مرحله تایید طرح اولیه ، تصویب مضمون و محتوا و برگزاری جلسات برآورد فنی و مالی تا هنگام پخش از آنتن ، مجاری و بستر های کیفی و کمی متعددی وجود دارد ؛ اما آیا در تمام این گذرگاه ها کنترل کیفیت و کمیت نیز صورت می گیرد؟ آیا وظایف تعریف شده و استاندارهایی برای این کنترل ها تدوین شده است ؟ متاسفانه در اکثر قریب به اتفاق موارد ، در فاصله بین تصویب برنامه و پخش آن ، خلاء نظارت وکنترل به خوبی نمایان است هدف از ارائه این مقاله ، تاکید بر نظارت پیگیری در نظارت و هدایت برنامه از مرحله تصویب تا پخش آن از آنتن است . ضمن آنکه کوشش شده است راهکارهایی ارائه شود که با تکیه بر آنها بتوان چارچوب اولیه نگرش سیستمی به فرآیند تولید برنامه را مدون ، تجزیه و تحلیل و معین ساخت.

یکی از ویژگیهای برقراری توازن بین عوامل علمی و اجرایی به منظوررسیدن به بهترین الگوی ممکن در امر تحقیق، آگاهی پژوهشگران خبره تحقیقات پیمایشی از تمامی محدودیتها است. که این نوشتار به بحث درباره نوعی از محدودیت غیرعلمی، یعنی رعایت اصول اخلاقی در پژوهش پیمایشی می‌پردازد. مباحث اخلاقی بخشی از روش علمی نیستند، اما هنجارهایی را به وجود می‌آورند که دانشمندان در کارهای مختلف، ملزم به رعایت آنها هستند. حتی در بسیاری موارد، مانند مسائل اجرایی، مستقیما با روشهای علمی در تضاد قرار می‌گیرند و شما باید از تضادهای ممکن، آگاه باشید تا بتوانید در نهایت اخلاقی‌ترین و علمی‌ترین تحقیق را تنظیم کنید. در این نوشتار برخی از مشکلات اخلاقی رایج را که در تحقیقات پیمایشی به وجود می‌آید، نشان می‌دهدو راه حلهایی که به طور جدی کیفیت علمی تحقیق را به مخاطره نمی‌اندازد، برای آنها پیشنهاد می‌کند.

ویژگی‌های مدیر فرهنگی چیست و مدیران فرهنگی ما چگونه‌اند؟ این‌ها دوسؤالی هستند که در کتاب خصایص مدیران فرهنگی بدان پرداخته شده است. این کتاب گزارشی پژوهشی است که آقای محمد حبیبی انجام داده و موسسه فرهنگی تبیان درسال 1379 منتشر کرده است. هدف اصلی این پژوهش شناخت، دسته‌بندی و سنجش برخی از صفات و قابلیت‌های افرادی است که در سازمان‌های فرهنگی به مدیریت می‌پردازند. ساختار این کتاب، باتوجه به محتوای آن، به سه بخش تقسیم شده است: دربخش نخست، در مورد بینش و رویش تحقیق، مفاهیم و ادبیات موضوع مطالبی عرضه شده است. دربخش دوم، ویژگی‌های مطلوب مدیران فرهنگی و در بخش سوم ویژگی‌های موجود این گروه از مدیران آورده شده است.

"نظریه‌های هنجاری رسانه به تبیین عملکرد وسایل ارتباط جمعی در چهارچوب ساختار سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هر جامعه می‌پردازند و رابطة میان دولت، رسانه و جامعه را مورد بررسی قرار می‌دهند، با این فرض که انتظارات متقابل میان این سه قطب، بر اساس هنجارهای پذیرفته شده یا ایدئولوژی حاکم بر جامعه ترسیم می‌شود. مقالة حاضر تلاشی است برای تحلیل نظام‌های رسانه‌ای بر اساس نظریات هنجاری. نویسنده ابتدا به ذکر تاریخچه‌ای مختصر دربارة شکل‌گیری نظریات هنجاری پرداخته و طی آن نظریات اقتدارگرا، آزادی‌گرا، کمونیستی و مسئولیت اجتماعی را از فردسیبرت، پترسون و ویلبرشرام، نظریة رسانه‌های توسعه‌بخش را از دنیس مک‌کوئیل و الگوی بازار، الگوی مارکسیست و الگوی در حال توسعه را از آتشول برشمرده است. سپس به ذکر شباهت‌ها و تفاوت‌های نظریات یاد شده در زمینه‌های سمت و سوی ارتباط میان دست‌اندرکاران رسانه و مردم، تقابل میان فرد و جامعه، نبایدهای برنامه‌سازی رسانه‌ای، شیوه‌ها و معیارهای گزینش رویدادها و رخدادها، محتوا و درونمایة رسانه‌ها، استقلال حرفه‌ای رسانه و دست‌اندرکاران آن، کنترل بر رسانه‌های خارجی، نظارت بر رسانه، روش‌های برآورد هزینه‌ها و مالکیت رسانه پرداخته است. بخش دوم مقاله به ذکر چند اصل از مفاد قانون اساسی جمهوری اسلامی در زمینة برنامه‌سازی رسانه‌ای اختصاص دارد که موضع نظام جمهوری اسلامی را در قبال مباحثی چون مخاطب، نظام دولتی و ساختار حقوقی، مالکیت و کنترل، جهان واقعی و محیط ایدئولوژیک، تخصص کاری، سازمانی و حرفه‌ای و سازمان‌های رسانه‌ای رقیب مشخص می‌کند. در بخش پایانی مقاله، برای انطباق گوشه‌ای از عملکرد سازمان صدا و سیما با اصول مطرح شده در قانون اساسی، نتایج سه پژوهش صورت گرفته دربارة تصویر زن در سیمای جمهوری اسلامی ایران با تصویر مطلوب قانون اساسی از زن به عنوان موجودی متعالی و والا مقایسه شده است. "

تصمیم‌گیری، اصل اول مدیریت، ودرسازمان‌های رسانه‌ای نیز وظیفه اصلی مدیران است. هربرت سایمون، با پژوهش درباره تصمیم‌گیری در رسانه‌ها، اهمیت این مهارت را با مدیریت این نهادها برابر می‌داند. او، بااشاره به موارد رسانه‌ای، چهارعامل(منابع، هدف، نیروی انسانی، محیط) را در تصمیم‌‌گیری موثر می‌إاند، ضمن آن که بر پیش‌بینی ناپذیری درهمه تصمیم‌گیری ها و احتمال وجود خطر در این امور تاکید دارد. او تصمیم‌ها را به دو گروه (برنامه‌ریزی شده و برنامه‌ریزی نشده) تقسیم می‌کند و پیش‌بینی ناپذیری نتایج تصمیم‌ها را به آن ها مربوط می‌داند. سایمون، با تشریح فرایند تصمیم‌گیری، پنج مرحله را برای تصمیم‌گیری درنظر دارد که عبارت‌اند از: تعریف مشکل، مشخص‌ کردن هدف، تعیین راه‌حل‌ها، انتخاب یک راه حل و اجرای آن. او توصیه می‌کند که درپایان این مراحل راه‌حل اجرا شده را کنترل کنید.

تفاوتهای موجود بین تهیه‌کنندگان و کارگردانان و هنرمندانی که در برنامه‌های رادیویی و تلویزیون فعالیت دارند، به حدی است که هریک از آنها را در جایگاه خاصی قرار می‌دهد.این تفاوتها ممکن است در نگرش، تحلیل، سبک و روش، شناخت و بسیاری از ویژگیهای دیگر باشد، ولی آنچه در بین همه آنها و شاید درهمه جهان مشترک است، این است که برای تهیه هربرنامه رادیویی یا تلویزیونی باید ابتدا در مورد مسئله مورد نظر به پژوهش پرداخت، باید مسئله‌را شناخت، ابعاد آن را مشخص کرد، به سابقه آن پی برد و انگیزه‌های پیامگیران را درحد امکان شناخت و آنگاه دست به برنامه‌سازی زد.

با توجه به هزینه‎های گزاف برنامه‎سازی در رسانه‎های گروهی، «تبلیغات» یا ارتقاء فروش (promotion) جزء حساسی از راهبردهای پخش برنامه‎های رادیو تلویزیونی و کابلی به شمار می‎رود. در حوزه بازاریابی، «تبلیغات» اولین عملکردی است که حفظ موقعیت قابل رقابت ایستگاه‎ها، شبکه‎ها و سیستم‎ها را در بازارهای مربوطه میسّر می‎سازد. از آنجا که عامّه مردم، برنامه‎های تلویزیونی، دیس‎پردازی‎های رادیوئی (Radio formats) و برخی از شبکه‎ها را تا حدّ قابل درکی تبدیل‎پذیر می‎پندارند، کلیة مدیریت‎ها نیز بایستی در پی یافتن روش‎هایی برای جذب بینندگان یا شنوندگان به خصوص ایستگاه‎ها یا شبکه‎های خاصّ خود باشند. «تبلیغات» یا ارتقاء فروش ابزار ضروری و اجتناب‎ناپذیری برای ابداع و قابل توجّه ساختن تفاوت‎هاست. این امر یعنی، حفظ موقعیّت (positioning) از طریق متقاعد ساختن عامّة مردم به این که شبکه، ایستگاه، سرویس یا سیستم کابلی و یا برنامة خاصی، اساساً با رقبای خود متفاوت است.