جلوه های نحوی و بیانی در آیات قرآنی (12)
حوزه های تخصصی:
فیلتر های جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳۶۱ تا ۳۸۰ مورد از کل ۱٬۶۹۶ مورد.
شروط عمل اسم الفاعل فی العربیه، دراسه تطبیقیه على الربع الأول من القرآن الکریم(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هذه دراسه تطبیقیه تتناول دراسه اسم الفاعل فی العربیه من خلال الربع الأول من القرآن الکریم، وقد أبرزت الأسس التی انطلق منها العلماء، وبنوا علیها أحکامهم، کاشتراط المجاراه اللفظیه والمعنویه مجرى الفعل المضارع أو کلتیهما معاً، وبینت تباین آرائهم فی ذلک، والصور التی یکون فیها عاملاً، والتی لایکون.
وتوصلت إلى أن اسم الفاعل فی اللغه العربیه ینزع إلى الإضافه فی المستوى النحوی لیحقق نشاطاً اسمیاً فی بنیته یطابق ما تدل علیه من ثبوت صفه الفاعل، بصرف النظر عن الزمن الذی یشیر إلیه سیاقه، وهو ما یفسر علیه مجیئه مضافاً.
ومن الملحوظ أنه لا تشابه بینهما لفظاً ولا معنى فهما مختلفان وضعاً، وکل ما بینهما من تشابه قائم على العمل، والعمل تسببه رائحه الفعل لا معنى الفعل، وهو ما یعنی أن المجاراه اللفظیه والمعنویه لا جدوى منها، ولا مسوغ إذن لحمل اسم الفاعل على الفعل المضارع.
نقد لحکم ابن هشام علی أبی حیان فی ضوء آرائه البلاغیه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
نحا ابن هشام الأنصاری فی کتابه مغنی اللّبیب منحی لا مثیل له فی ما کتب قبله، کدراسته ونقده لآراء النحاه من جمیع المذاهب النحویّه، ولم یقف عند المسائل النحویه فحسب، بل تناول کثیراً من المسائل البلاغیّه أیضاً. فقد تعرّض لکثیر من النحویین والبلاغیین والمفسرین یؤیّدهم أو یخالفهم فی آرائهم، ولکنّه یخالف آراء أبی حیان النحویّه والبلاغیه مخالفه شدیده وغیر متعارفه، فیحکم علیه حکماً قاسیاً، یتّهمه بأنّه لا یعرف علم البیان، فیقول فی شأنه: ""وَمَن لا یعرفُ هَذا العلمَ کأبِی حیّان"".
یبدو أنّ ما جاء فی تفسیر أبی حیان ""البحر المحیط"" من آرائه البلاغیّه الهامّه مثل: ""الاستعاره""، ""المجاز""، ""المبالغه""، و ""الأغراض البلاغیه للاستفهام"" یدلّ دلاله واضحه، خلافاً لحکم ابن هشام علیه، علی أنّه یعرف هذا العلم حق المعرفه. هذه مقاله هی نقد لقول ابن هشام فی ضوء دراسه آراء أبی حیّان البلاغیه
عناصر القصه فی شعر عبد الوهاب البیاتی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
توطدت العلاقه بین الشعر والقصه منذ القدیم، بما لم تکن القصه رائجهً فی الأدب العربی قدیماً فنجد شعراء یحکون فی ثنایا أشعارهم حکایات وقصصاً. ومع رواج القصه والفنون السردیه أصبحت القصه الشعریه أهم أسالیب البیان الشعری فی الشعر الحدیث کما أصبحت وسیله ناجحه من وسائل القناع والتناص. والقصیده الحرّه بما تحتوی علی الروح الجماعیه وتتّسم بالبنیه الدرامیه علی عکس الشعر القدیم القائم علی الذات الفردیه؛ تقتضی هذه البنیه إلی تشکیل البناء القصصی.
نقصُد فی هذه الدراسه تبیین عناصر القصه فی شعر عبد الوهّاب البیاتی مهتمین بأربع قصائد: «عن وضاح الیمن والحب والموت» وقصیده «موت المتنبی» و«مجنون عائشه» و«عذاب الحلاج» معتمدین المنهج الوصفی – التحلیلی. فقد عُنی البیاتی عنایه فائقه بالبناء السردی والدرامی وجاء بالمشکّلات السردیه. نجد أنه یروی بدل أن یشعره فقد تضافرت فی قصائده القصصیه عناصر القصه فهو کالسارد یتوقف علی الشخصیه ویخرجها من الغنائیه إلی الروائیه ویزوّدها بانفعالات وأبعاد مختلفه کما یهتم بتکوین الحیز القصصی و الزمن. والقصه عنده مکتسبه من التاریخ والأدب والأسطوره ویتغذی الشاعر من التاریخ دائماً.
تجلی بهار در شعر مقاومت
حوزه های تخصصی:
بررسی و تحلیل ویژگی های حماسی در حماسه اُزریه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
منظومه بلند ازریه، سروده شاعر توانمند عراقی شیخ کاظم ازری، از جایگاه ادبی و دینی والایی برخوردار است. این منظومه که قسمت اعظم آن در مدح امام علی (ع) و توصیف رشادت های ایشان می باشد، دارای سبکی فخیم و حماسی است؛ به گونه ای که نام حماسه بزرگ (الملحمة الکبرَی) را بر آن نهاده اند. ازری سعی نموده با هنر شاعری و تصاویر حماسی رشادت ها و دلاوری های حضرت امیر (ع) را هرچه بهتر و مؤثرتر برای مخاطبان ترسیم نماید. در این مقاله سعی بر آن است با روش توصیفی-تحلیلی مهم ترین ویژگی های حماسی ازریه بیان گردد و مواردی مانند: واژگان حماسی و فخیم، موسیقی و بحر حماسی، پرورش حریف و اغراق حماسی بررسی و تحلیل شود. در یک نگاه کلی می توان گفت این حماسه از ویژگی-های متعدد حماسی برخوردار است و مواردی مانند: توصیف حماسی قهرمانان، پرورش حریف، حوادث شگفت و خارق العاده، تغزّل و مفاهیم حکمی بر جنبه ادبی و حماسی آن افزوده اند
بررسی اندیشه های نحوی دکتر مخزومی
حوزه های تخصصی:
دکتر مخزومی که با مشکلات صرف و نحوی دانش آموزان و دانشجویان عرب بویژه (عراقی) روبه رو شده بود‘درصدد برآمد نحوی ارائه دهد که به دور از مباحث پرتکلف و پیچیده باشد و در این راستا نحوی را که معتقد است به طبیعت زبان بیشتر نزدیک است تا نظر نحویان متکلم و فیلسوف مأب در کتاب (( فی النحو العربی نقد و توجیه)) که نگارنده مقاله برای تبیین آن تلاش کرده است ‘ مطرح ساخت . ناگفته نماند دکتر مخزومی الگوی عملی نظرات خود را درکتاب ((النحو العربی قواعد و تطبیق)) ارائه کرده است. مخزومی بر آن بوده است با بهره گیری از نظرات گوناگون ‘ به دور از هرگونه تعصبی درصدد ارایه نحوی باشد قابل فراگیری نه فراگریزی.
أبوتمام فی ایران
حوزه های تخصصی:
ابوتمام که بزرگترین شاعر عرب عصر عباسی و دارای خصوصیات شعری منحصر به فرد و مبتکر مکتب فنی جدیدی در شعر عرب بود به سال219ه.ق به ایران سفر کردو قصد عبدالله بن طاهر امیر دولت طاهریان نمود. در این سفر درباره امیر و برخی از شخصیتهای خراسان اشعاری سرود‘و کلیه حوادث سالها219-223ه.ق ایران مانند قضایای مربوط به بابک و افشین و مازیار را در شعر خود آورده است. این سفر در شعر ابوتمام تحول شگرفی بوجود آورد.ناقدان برآنند که پس از سفر به خراسان شعر وی وارد مرحله جدیدی شده است که در آن‘ تفکر و عمق و پختگی بیشتری دیده میشود. شایان توجه است که نه فقط ابوتمام بلکه دیگر شعرای بزرگ عرب چون متنبی از قدما و جواهری از معاصرین‘ پس از سفر به ایران چنین تحولی در شعر آنان صورت گرفته است . مقاله حاضر برآنست که مهمترین حوادث ایران در شعر ابوتمام را بازگو کرده‘ مظاهر و علل تحول شعر او پس از سفر به خراسان را بررسی نماید.
اسلوب اعتراض در بلاغت قرآن کریم
حوزه های تخصصی:
تأملی در ادبیات حماسی عرب در عصر حاضر
حوزه های تخصصی:
شرح شاعرانه از پهلوانیهای قهرمانان اساطیری در راه حفظ کیان ملت و در قالب داستانهای جذاب و اوزانی دلنشین ومتنوع‘شعر حماسی نامیده می شود. هرچند که ادبیات عربی با شعر حماسی به معنی اخصّ آن آشنایی نداشت ‘در عصر حاضر وبنا به دلایل گوناگون ‘ ادبیات حماسی در میان ادبای عرب مطرح شد و درآثار شعرای حماسه سرا نظیر احمد محرم ظهوریافت . از سوی دیگر خصائص شعر حماسی به زیباترین شکل درآثار فوزی معلوف(سراینده حماسه علی بساط الریح) و شفیق معلوف(با حماسه عبقر) تجلی یافت و با جریانهای ادبی عصر همراه شد و صفحات جدیدی به شعر حماسی افزوده شد که حتی در ادبیات حماسی هم سابقه نداشت .
عبدالحمید کاتب
جلوه های تقلید و ابتکار در مقامات حریری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در سده چهارم هجری، فنون بدیع به طور گسترده ای در نویسندگی (نثر فنی) رخنه کرده بود تا بدین وسیله تمام فنون ادبی را زیر شعاع خود ببرد. در این فضای پر التهاب، مقامات ـ یکی از انواع نثر فنی ـ پدید آمد. نخستین کسی که مقامات را در جامه جدید خود به رشته تحریر درآورد، بدیع الزمان همدانی بود. وی تکدی گری را موضوع اصلی و مکرر مقامه ها قرار داد؛ برای همه مقامات، یک راوی ثابت و یک قهرمان ثابت در نظر گرفت و بدین سان چهارصد مقامه نوشت که تنها پنجاه و اندی از آنها به دست ما رسید.
حدود یک قرن بعد در سده پنجم هجری، حریری بصری روی صحنه ادبیات آمد و به مقامات تکامل بخشید. با آنکه حریری در مقامات خود از همدانی تقلید کرده و خود نیز در مقدمه مقاماتش بدان معترف است، اما مقامات حریری با مقامات همدانی اختلاف قابل توجهی دارد. وی پنجاه مقامه با موضوعات گوناگون، اما منظم نوشت. مقامات حریری نسبت به مقامات همدانی طولانی تر و منظم تر است و صنایع بدیع در آنها گویاتر می نماید. نیز در برخی مقامات، خود به لفظ بازی وتعقید لغوی پرداخته است. از این رو می توان گفت که مقامات حریری دارای پدیده های متعدد ابتکاری است.
رهیافتی تاریخی به «زیبایی شناسی چشم» درغزلیات شاعران عرب(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
وصف چشم، یکی از مهم ترین موضوعات غزل بوده و ارتباط ژرفی با مسألة زیبایی شناسی دارد. پژوهش حاضر در صدد است با پرداختن به روند تغییراتِ این عنصر زیبایی شناختی در نزد شاعران غزل پرداز عربی از زمان جاهلی تا عصر عثمانی (مملوکی) به نوعی به توصیف و تبیین تاریخی از زیبایی شناسی چشم در نزد شاعران عربی دست یازد.
مهم ترین یافته های این پژوهش که با روشی تحلیلی- توصیفی نگاشته شده است، بیانگر آن است که ذوق «زیبایی شناختی» چشم در نزد شاعران عرب با سقوط خلافت بغداد و بر سر کار آمدن ترکان، دچار یک تغییر بنیادی شد، به طوری که عرب هایی که تا آن زمان «چشم درشت» را زیبا می دانستند، روی به سوی وصف «چشمان تنگ» و تحسین آن آوردند. این مسأله، تأثیر بالای حکومت و نظام سیاسی- اجتماعی را بر ادبیّات بیان می دارد.
بررسی تطبیقی اندیشه های جبران خلیل جبران و فردریک نیچه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
جبران خلیل جبران از جمله شخصیّت های ادبی جهان ع رب است ک ه از اندیش ه های غ رب، ایده های زیادی کسب کرده است. فردریک نیچه آلمانی یکی از آن گزینه هاست که جبران از وی تأثیر پ ذیرفت ه و ب ازت اب این تأثی رپذیری در آث ارش نمود ی افته است. عن اصری همچون: آزادی خواهی، اعتقاد به بازگشت جاودانه، قدرت طلبی و اَبَر انسان و نگاه متفاوت و نقّادانه به دین و مسیحیّت از جمله نقاط مشترک و گاه متأثّرانه جبران از نیچه است که این تأثیرپذیری، نشأت گرفته از کتاب چنین گفت زردشت نیچه می باشد.
بررسی تطبیقی اندیشه های این دو شخصیّت در حوزه مکتب فرانسه با روشی تحلیلی، مورد تطبیق قرار گرفته و عناصر مشترک ادبی و فکری آنها در زمینه فلسفه و سایر مفاهیم نیز بررسی شده است.
شرح قصید ه اى از متنبى (از شرح برقوقى)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
این مقاله به ترجمه و شرح و تحلیل قصید ه5 اى از شاعر نامدار عرب، ابوالطیب متنبى پرداخته است. قصیدهء مورد نظر از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول، شاعر به مضمون عشق واشک ونفى ملامتگر بى درد، پرداخته مى گوید سزاوارتر این است که سرزنشگر به غمخوارى وهمدردى با عاشق پردازد تا اینکه با سرزنش ونکوهش دل او را ریش سازد، چرا که وى طاقت ترک عشق ندارد ومدام از دیدگان سیل سرشک بارد واگر ملامتگرخود نرد عشق بازد، ملامت را رها سازد. سپس شاعر گریزى زده به بخش دوم قصیده وارد مى شود که همانا مدح سیف الدوله (ممدوح) وغلؤ در ستایش از وى است به گونه اى که براى او همال وامثال نمى شناسد!
جلوه های نحوی و بیانی در آیات قرآنی (2)
حوزه های تخصصی:
پیشگامان ادبیات متعهد معاصر سیرى در زندگى، افکار و آثار عبدالرحمن کواکبى(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
قسمى از ادبیات عریى عصر نهضت که به فکر چاره اندیشى و در صدد روشنگرى و تبیین چالشها و معضلات پیش روى جامعه بشرى است چندان به آرایه هاى لفظى نمى اندیشد بلکه زیبایى را در معنا بویژه معانى بلند انسانى مى داند. سهولت، روانى، وضوح و تأثیر عمیق از مهمترین ویژگیهاى چنین ادبیاتى است. یکى از چهره هاى برجسته اپن گرایش ادبى که گاه زیر شاخه ادبیات متعهد قرارگرفته و زمانى عنوان ادبیات اجتماعى را پسندیده و وقتى به عنوان ادبیات انسانى مطرح مى گردد ""عبدالرحمن کواکبى "" است. وى قلم و حیات خود را در خدمت به ارزشهاى انسانى قرار مى دهد. مقاله و داستان دو بازوى نیرومندى است که کواکبى به کمک آنها مى کوشد تا انسان معاصر را از غرقاب بحرانها بیرون کشیده، ساحل اطمینان را به وى بشارت دهد. آزادیخواهى، استبداد ستیزى، تمسک به مفاهیم بلند قرآنى، احیاى شیوه شورامدارى با تکیه بر رعایت حقوق حقه مسلمانان و سنت شکنى از مهمترین مسائل مورد تأکید کواکبى در آثارش مى باشد.
مقاله به زبان عربی: پژواک گذشته و حال در شعر ادریس جماع (أصداء الماضی والحاضر فی شعر إدریس جَمَّاع)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
این پژوهش به بررسی بازتاب گذشته و حال در شعر ادریس جماع شاعر معاصر سودان و میزان بهره گیری شاعر مذکور از این تکنیک می پردازد. آیا الهام پذیری شاعر از گذشته آگاهانه بوده یا اینکه تنها از رهگذر محاکات و تقلید بوده است؟ آیا از تجربه حال نمود یافته در ابوالقاسم الشابی - بویژه تعامل شابی با طبیعت و تقدیس طبیعت توسط او – بهره مند شده است یا تنها مقلد این تجربه می باشد؟ رهیافت این مقاله این است که جماع نه تنها گذشته را دریافته، بلکه به اندازه توان خود کوشیده تا آنرا در قالبی نو ارائه کند و شخصیت خود و دیدگاه شاعران معاصر نسبت به آن را بیان کند، همینطور نه تنها از تجربه شابی – با وجود کوتاه بودن – استفاده کرده، بلکه به آن پختگی، قرار، و آرامش بخشیده است. قدر مسلم این است که نگاه و دیدگاه های او از رهگذر شعرش به به تصوری فلسفی معین یا ایدئولوژی استوار ختم نمی شود، ولی در عین حال به وضوح بر شاعریتی با حد و مرزی آشکار دلالت دارد.