درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۰٬۹۰۱ تا ۱۰٬۹۲۰ مورد از کل ۱۳٬۱۵۸ مورد.
۱۰۹۰۱.

مبانی هستی شناختی خودآگاهی در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۲ 35 - 58

کلید واژه ها: خودآگاهی مبانی هستی شناختی قرآن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۱ تعداد دانلود : ۴۱۸
خودآگاهی دارای دارای مبانی هستی شناختی ، انسان شناختی و... می باشد . مبانی هستی شناختی در قرآن کریم در یک تقسیم بندی کلی بردو قسم مبانی هستی شناختی مجردات ومبانی هستی شناختی مادیات تقسیم بندی می شوند، مهم ترین مبانی مجردات عبارتند از؛ مبانی توحید و خدا باوری، وجود موجودات غیبی و فرجام شناختی و مهم ترین مبانی مادی عبارتند از مخلوق بودن عالم هستی، خلقت عالم هستی برای انسان و هدفمندی عالم هستی. از نظر قرآن کریم هر یک از این مبانی در خودآگاهی تأثیرگذارند. مبانی توحید رابطه مستقیم با خودآگاهی دارد ، خدایتعالی یاد و ذکر خویش را عامل بصیرت و خودآگاهی می داند و خدا فراموشی را سبب خود فراموشی و معیشت تنگ و سخت در دنیا و نابینایی در آخرت می داند. فرشته شناسی و شیطان شناسی انسان یاری میکند که به درک وجود موجودات مجرد نائل آید و با مشاهده تأثیرر گذاری این موجودات در زندگی انسان، به دنبال شناخت عرصه وجودی مجرد خویش برآید و این چنین علاوه بر خودآگاهی متعادل در ظرفیت های مادی، به شناختی از ظرفیت های معنوی خویش دست یابد. و نیز ایمان به روز رستاخیز وایمان به حشر و نشر با خودآگاهی رابطه مستقیمی دارد و در بیداری انسان نقش اساسی دارد و سبب انجام عمل خالص و دوری از ریا و خودنمایی می گردد. و مبانی مادی، باعث می شود ، انسان به درک قدرت خود در تسخیر عالم طبیعت آگاه گردد و از سویی به درک عجز و ناتوانی خود نسبت به خالق و آفرینش برسد.
۱۰۹۰۲.

سبک شناسی گفتمانی ساختارهای مجهول (جزء سی ام قرآن کریم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 125 - 149

کلید واژه ها: قرآن کریم ساختار مجهول سبک شناسی گفتمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۹ تعداد دانلود : ۱۹۴
سبکشناسی گفتمانی متون ادبی را از منظر گفتمانی مورد تحلیل و بررسی قرار میدهد و با قدم نهادن در عرصههای فراتر از جمله و ورود به عرصه تحلیل گفتمان، موضوعی جدید در مطالعات سبک شناختی، فراهم آوردهاست. مهمترین مؤلفهها در سبکشناسی گفتمانی عبارتند از: تحلیل گفتمان بر اساس بافت موقعیتی جمله-ها، کنشهای گفتاری و سبکهای نحوی. از سویی ساختارهای مجهول غالباً با حذف عامل یا کنشگر، تلاش میکنند مفهومی فراتر از مفهوم ظاهری جمله نشان دهند و واکاوی اینگونه ساختارها با روشهای تحلیل گفتمانی، اهمیت فراوانی در زبان دارد. این مقاله در پی آن است با کمک روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر نظریه تحلیل گفتمان، ساختارهای مجهول جزء سیام را از طریق نظریه سبکشناسی گفتمانی مورد تحلیل و بررسی قرار دهد، نتایج حاصل از تحقیق نشان دادهاست که کنش گفتاری در ساختارهای مجهول جزء سیام قرآن بیشتر، از نوع ترغیبی و سبک نحوی جملات همپایه است و قرآن کریم به هنگام سخن گفتن درباره رخدادهایی که وحشتآور است از جملات مجهول بیشتر استفاده میکند. در بسیاری از موارد، هدف تأکید بر رویدادها در جملات مجهول و واداشتن انسانها به تفکر و تأمل در رویداد و گاهی نیز هوشیار ساختن افراد غافل است.
۱۰۹۰۳.

بررسی استعاره ی جهتی واژه ی حیوه در قرآن، بر اساس نظریه ی استعاره ی مفهومی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال چهارم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیایی ۱۴)

کلید واژه ها: قرآن استعاره ی مفهومی استعاره ی جهتی استعاره بالا/ پایین استعاره نزدیک واژه ی «حیوه»

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۰
نظر به اینکه بسیاری از پیامهای قرآنی به صورت تلویحی بیان شده اند، در این پژوهش، تلاش شده تا بر اساس نظریه ی استعاره ی مفهومی، استعاره ی جهتی واژه ی «حیوه» در قرآن بررسی شود. برای این کار، ترجمه ی مکارم و تفاسیر المیزان و نمونه برای جمع آوری داده ها استفاده شد و سپس این داده ها موردتحلیل قرارگرفتند. باتوجّه به واژه ی حیوه، نگارندگان به استعاره های جهتی بالا، پایین و نزدیک دست یافتند، اما استعاره ی جهتی دور درخصوص واژه ی حیوه به کارنرفته است. مفاهیمی ازقبیل خیر، برکت و نعمت و یا مفاهیمی که منسوب به خداوند هستند، استعاره ی جهتی بالا، و مفاهیمی مانند ضعف، خواری، عذاب و رسوایی ، استعاره ی جهتی پایین را نشان می دهند. استعاره ی جهتی نزدیک، با همنشینی اسم اشاره ی «هذه» با واژه ی حیوه نشان داده شده-است و در چند آیه دیده می شود که پستی و حقارت زندگی دنیا، تأکید بر آن، و یا تأثیر و نتیجه ی اعمال ما در این دنیا را نشان-می دهد. پژوهش حاضر، کارآمدی نظریه ی نوین استعاره در تحلیل زبان قرآن را نشان می دهد که این خود، به درک، ترجمه و تفسیر بهتر مفاهیم قرآنی منجرمی شود. کلیدواژه ها: قرآن، استعاره ی مفهومی، استعاره ی جهتی، استعاره بالا/ پایین، استعاره نزدیک، واژه ی «حیوه».
۱۰۹۰۴.

راهبردهای مقاومت پیامبر اکرم (ص) و جامعه ایمانی در برابر دشمنان از نگاه قرآن کریم

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال سوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸) 115 - 138

کلید واژه ها: راهبردهای قرآنی مقاومت پایداری جامعه ی ایمانی پیامبر اکرم (ص) دشمنان هجرت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۱۳۸
انبیای الهی و جوامع توحیدی همواره دشمنانی داشته اند و این دشمنان هماره در پی نابودی آنان بوده اند؛ اما خداوند متعال با هدایت و یاری خود، نقشه دشمنان را بر هم زده و مانع تحقق اهدافشان شده است که قرآن کریم به بیان برخی موارد از آن مانند حکایت نوح، ابراهیم و موسیپرداخته است. پیامبر اکرم(ص) نیز از این قاعده مستثنی نبود، بلکه حتی نسبت به دیگر پیامبران بیشترین اذیت ها را تحمل کرد. هرچند کمیّت و کیفیت این هجمه ها از سوی دشمنان در طول ۲۳ سال هدایت ایشان متفاوت بود، اما دشمنان در دو دوره قبل و بعد از هجرت پیامبر اکرم(ص) به گونه های مختلف در پی نابودی شخص ایشان و جامعه ایمانی تشکیل شده بودند. در این میان، خداوند متعال با بیان راهبردهایی از طریق قرآن کریم، با این تهدیدها مقابله نموده و نه تنها مانع فروپاشی جامعه نوپای اسلامی شده است، بلکه موجب رشد آن را فراهم کرده است تا به آنجا که موجب حیرت همگان گشته است (فتح، 29). این فرایند مقاوم سازی پیامبر اعظم(ص) و جامعه اسلامی به گونه ای مناسب با شرایط و اوضاع پیرامونی جامعه توحیدی طراحی شده است که با پیگیری خط سیر آن، می توان به راهبردهای مختلف قرآنی در زمینه مقاومت دست یافت. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه ای به تبیین راهبردهای مقاومت پرداخته است و راهبردهایی مانند مرزبندی اعتقادی، رویگردانی از دشمن، هجرت، عدم اطاعت و همیاری دشمن، صبر، اندوهگین نشدن از توطئه ها، قتال (جهاد نظامی)، پرهیز از دوستی با دشمن، سرسختی و نفوذناپذیری را بررسی کرده است.
۱۰۹۰۵.

ظرفیت شناسی دعا در دفع بلایای طبیعی از منظر آیت الله جوادی آملی

نویسنده:
منبع: مطالعات تطبیقی قرآن پژوهی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۰ 79 - 93

کلید واژه ها: دعا قوانین طبیعت عاملیت الهی قضا و قدر جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۱۴۶
از نگاه یک معتقد مذهبی عاملیت خداوند متعال در تمام ابعاد زندگی وی حضوری پررنگ دارد که تشویق به دعا برای رسیدن به مطلوب و تضمین اجابت آن، نمودی از این حضور به شمار می رود. ازاین رو، یکی از مسائل مهمی که ذهن دین پژوهان را به خود معطوف داشته، تحلیل و تبیین رابطه میان قوانین طبیعی به عنوان اموری تخلف ناپذیر با تأثیرگذاری عواملی مانند دعا به عنوان بستر عاملیت الهی در رفع و دفع بلایای طبیعی در نظام آفرینش است. در یک نگره، استجابت دعا امری ناسازگار با قانون علیت و نوعی نقض قوانین حاکم بر طبیعت است. در مقابل برخی بر این عقیده اند که استجابت دعا تنافی با قوانین طبیعت ندارد و در همان مجرا قابل تحلیل است. در این میان آیت الله جوادی آملی از دانشمندانی است که با نگاهی جامع و برآمده از قرآن و برهان، در مقام تحلیل و تبیین استجابت دعا در منظومه قوانین طبیعت برآمده است. در این نوشتار که انعکاس یافته از آثار ایشان است، ابتدا به بررسی حقیقت دعا پرداخته، آنگاه با تبیین جایگاه علیت در نظام طبیعت و رابطه میان دعا با قضا و قدر الهی به تحلیل اثرگذاری دعا در منظومه قوانین طبیعت پرداخته شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که استجابت دعا، نه تنها برخلاف قوانین حاکم بر طبیعت نبوده؛ بلکه در راستای قانون علیت است؛ منتهی باید توجه داشت که علت هیچ پدیده ای منحصر به علت های شناخته شده ی آن نیست و می توان فرایند استجابت دعا را در نظام علیت با تأثیرگذاری علل فرا طبیعی تبیین نمود.
۱۰۹۰۶.

تأملی در ماهیت وحی و زبان قرآن از دیدگاه ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 65 - 76

کلید واژه ها: وحی نبوت مخصوص قوای سه گانه زبان رمز و مجاز تأویل زبان اشتراک معنوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۷ تعداد دانلود : ۲۱۴
وحی، القای خفی امر عقلی است در بیداری به توسط فرشته وحی یا همان عقل فعال بر لوح قلب نبی. پیامبر چون در قوای سه گانه نظری و عملی و متخیله به حد اعجاز و سرآمدی برسد به مقام دریافت وحی نائل می شود. آنچه پیامبر در مقام باطن و عقل و از عالم غیب دریافت می کند به واسطه قوه تخیل و بدون هیچ مزاحمتی در حس مشترک و احساس او به صورت مسموع و متمثل ظاهر می شود. ابن سینا قائل به زبان رمز و اشاره و غلو در تأویل آیات قرآنی است و در باب صفات تشبیهی حق تعالی قائل به زبان اشتراک معنوی و تشکیک است و درباره صور اخروی و نعم اهل بهشت زبان قرآن را مجاز گویی و استعاره در لفظ می داند که ملاصدرا به سختی با آن مخالفت کرده است.
۱۰۹۰۷.

بازنمود رویداد حرکت فعل «ذَهَبَ» در قرآن کریم: رویکردی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال چهارم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیایی ۱۵) 93-118

کلید واژه ها: قرآن کریم زبان شناسی شناختی الگوی واژگانی شدگی استعاره مفهومی فعل حرکتی ذهب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۸ تعداد دانلود : ۱۹۹
حرکت، مفهومی اولیه، جهانی و پیچیده است که در زبان های گوناگون، با عناصر روساخت متفاوتی بازنمایی می شود. مطالعات تالمی در واقع شروع مطالعات زبان شناسی شناختی در موضوع حرکت محسوب می شود؛ تالمی روابط نظام مند میان روساخت ها و ژرفﹾ ساخت های زبانی را تبیین نموده است. مقاله حاضر به بررسی مفهوم سازی فعل حرکتی ذَهَبَ در قرآن بر مبنای الگوی واژگانی شدگی تالمی پرداخته است.پیکره پژوهش حاضر56آیه مشتمل بر ماده«ذَهَبَ»است که از این تعداد، 48 روساخت فعل «ذَهَبَ» مشاهده شد و پس از تحلیل داده ها در بافت قرآنی، 28 نمونه استعاری و 20 مورد غیراستعاری و به معنای حرکت فیزیکیِ رفتن کشف شد. در مرحله بعد بسامد و نحوه کاربست مؤلفه های رویداد حرکت استخراج و نقش آن در بهبود و تدقیق تفسیر آیات قرآن مشخص شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تمامی چهار مؤلفه اصلی رویداد حرکت و دو مؤلفه فرعی در گزاره های مورد مطالعه وجود دارد و بالاترین بسامد در میان مؤلفه های اصلی، مربوط به مؤلفه مسیر وجزءحرکتی(20مورد)سپس مؤلفه پیکر/زمینه(19مورد)و در مؤلفه های فرعی، سبب(13مورد) است. یکی دیگر از نتایج مقاله حاضر، تبیین وقوع بسط معنایی در روساخت مشترک مفهوم «رفتن» در قالب مفاهیم«برطرف شدن»،«نابود شدن» و «مردن» است.
۱۰۹۰۹.

موضوع له حقیقی الفاظ قرآنی با محوریت دیدگاه علّامه طباطبائی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳۸ 119 - 142

کلید واژه ها: قرآن موضوع له الفاظ علامه طباطبایی روح معنا معقول محسوس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۷
بسیاری از معارف دینی و دستورات زندگی در دین اسلام، از قرآن کریم به عنوان ثقل اکبر به دست می آید از این رو شناخت آموزه های قرآن از صدر اسلام تاکنون با عنوان «تفسیر قرآن» کانون توجه مسلمانان به ویژه اندیشمندان علوم قرآنی بوده و هست؛ اولین گام برای رسیدن به این هدف شناخت موضوع له و معانی حقیقی الفاظ و عبارات قرآنی است، با توجه به جایگاه علمی علّامه طباطبائی در جامعه تفسیری پی بردن به دیدگاه های ایشان در این رابطه اهمیت دارد از این رو این مقاله به دنبال دیدگاه های ایشان پیرامون «موضوع له حقیقی الفاظ قرآن» بود؛ روش پژوهش، توصیفی تحلیلی و داده های پژوهش علاوه بر کتاب «المیزان فی تفسیر القرآن» در اکثر مواقع کتب تفسیری، لغوی، اصولی و بلاغی بود؛ یافته های پژوهش این شد که علّامه طباطبائی قائل به دیدگاه «روح معنا» با تقریر «حقیقی بودن معقول و محسوس» هستند و مؤیدات دیدگاه ایشان تغییر و تحول مصادیق در طول زمان، تشکیک در مصادیق و مصادیق ظاهری و باطنی است.
۱۰۹۱۰.

معنا شناسی «تأویل» در قرآن با تأکید بر روابط مفهومی

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تأویلات قرآنی دوره سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴ 32 - 55

کلید واژه ها: تأویل روابط مفهومی معناشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۷ تعداد دانلود : ۲۵۶
تحلیل معنایی واژگان و شناخت روابط مفهومی بین آنها، یکی از راه های دست یابی به دقایق معناست، این امر در رابطه با قرآن کریم که از سطوح معنایی متعددی برخوردار است و چینش واژگان آن در نهایت انسجام بوده ضرورتی ویژه می یابد. در این پژوهش، معنای واژه تأویل برحسب روابط معنایی میان آیات قرآن، با روش تحلیلی و توصیفی بررسی گردید. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در پرتو شناخت روابط مفهومی این واژه و بسامد بالای همنشینی « تأویل» و «علم» نظامی تصویری، نمایان می شود که موجی از تفکر را می آفریند. محورهای چندگانه ای که واژه « تأویل » در آن استعمال شده تصویرگر نظامی که ناظر به تحقق حقائق عینی است. این واژه علاوه بر داشتن رابطه همنشینی با إتیان و علم، نوعی هم معنایی نیز با واژگان مذکور دارد. تقابل معنایی این واژه نیز حاکی از وجود نوعی بار عاطفی در آن است که ضرورت علم لدنّی جهت درک حقیقت تأویل را به نوعی تأکید می کند.
۱۰۹۱۱.

مدل سازی مطالعاتی انسان شناسی عرفانی اسلامی مبتنی بر روش پدیدارشناسی

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۳ 97 - 118

کلید واژه ها: انسان شناسی عرفانی پدیدارشناسی خداشناسی الاهیات ادیان ابراهیمی اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۳۲۳
انسان شناسی دانشی است که از آغاز خلقت انسان، مأموریت خود را پیدا نموده است و برای زیست بهتر مادی و معنوی انسان، می کوشد تا به بررسی بینش ها، گرایش ها، حرکت ها و رفتارهای او بپردازد. یکی از گرایش های این دانش، انسان شناسی عرفانی است که نسبت آن با عرفان و ارتباط آن با دین و خداشناسی (الاهیات)، لااقل در ادیان ابراهیمی، روشن است. از سوی دیگر، روش پدیدارشناسی به عنوان یکی از روش های مطالعاتی معتبر در حوزه دین، ناظر به نمود (فنومن) پدیدارها است و به هیچ روی به بود (نومن) آن ها نمی پردازد و از این حیث، به واقعیت های موجود، نظر دارد. این پژوهش توصیفی تحلیلی، با مراجعه به منابع معتبر، کوشش نموده تا با ارائه مُدلی تازه به این پرسش پاسخ دهد که: چگونه می توان برای دستگاه انسان شناسی عرفانی اسلامی، مدل مطالعاتی پدیدارشناسانه طراحی کرد و اجزاء و عناصر این مطالعه کدام است؟ یافته ها نشان داد که برای این مکتب فکری می توان اجزایی مانند موضوع، مبادی، مآخذ، مسائل، مبانی، منابع و مصادیق درنظر گرفت و برای هریک از آن ها، عناصری را برشمرد و در نهایت می توان با عنایت به اجزاء یادشده، تصویری نزدیک به واقعیت، از انسان شناسی عرفانی اسلامی با روش پدیدارشناسی ارائه نمود..
۱۰۹۱۲.

ارتباط انسان با خویش در سبک زندگی ایمانی در فرهنگ قرآنی

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱

کلید واژه ها: سبک زندگی فرهنگ قرآنی ایمان انسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۳۰۵
سبک زندگی ایمانی در فرهنگ قرآنی در تمام شئون زندگی انسان تأثیرگذار است. بی-توجهی مجامع اسلامی به سبک زندگی و تلاش روشمند و سیستمی دنیای غرب در این زمینه و تقلید کورکورانه مسلمانان از دستاوردهای علمی و فرهنگی غرب، یکی از اصلی ترین دلایل عقب ماندگی کشورهای اسلامی است. البته در این که استفاده منطقی از دستاوردهای علمی و فرهنگی سایر ملت ها فی نفسه امری مفید است، بحثی نیست. اما همواره باید متوجه این نکته بود که هر تغییری در جامعه اسلامی باید همخوانی و هماهنگی مناسبی با مبانی و اصول سبک زندگی قرآنی داشته باشد. اینجاست که اهمیت درک مبانی و اصول سبک زندگی قرآنی آشکارتر می گردد. محقق کوشیده است تا در ذیل عنوان«مبانی و اصول سبک زندگی ایمانی در فرهنگ قرآنی» با رویکرد تحلیلی و توصیفی، پس از شناخت واژگان مرتبط با موضوع، به اصول«ارتباط انسان با خویش» که مبتنی بر دو اصل معرفت نفس و پرورش نفس بوده و زیر مجموعه این دو اصل شامل خودآگاهی، خوداحیایی، و... می باشد، بپردازد.
۱۰۹۱۳.

مقایسه چگونگی کلام الهی از نظر متکلمان و ابن عربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۴ بهار ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۹۵)

کلید واژه ها: قدیم حادث کلام الله کتاب الله کلام نفسانی ابن عربی معتزله اشاعره

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۱۹۱
حادث یا قدیم بودن کلام الهی از مباحثی است که معتزله و اشاعره به آن پرداخته و عرفا آن را نَفَس الرّحمان الهی گرفته اند که نه قدیم است و نه حادث. در نوشتار حاضر بحث بر سر چگونگی دریافت وحی توسط نبی است که این کلام الهی برغم حادث یا قدیم بودن آن، چگونه در قالب الفاظ به ظهور میرسد. برخی از معتزله آن را از جنس اصوات و الفاظ دانسته اند و گروهی از اشاعره آن را حقیقتی نفسانی تلقی کرده اند که اصوات و الفاظ حاکی از آن هستند. ابن عربی بین کتاب الله و کلام الله فرق قائل شده و اختلاف در عربی و عجمی بودن را به کتاب نسبت میدهد نه کلام الله، و الفاظ قرآن کریم را کلام خدا میداند نه کلام رسول، و نزول آن بر قلب پیامبر(ص) را بصورت زبانی میداند، یعنی پیامبر(ص) قرآن را با همین حروف و کلمات عربی دریافت میکند و خودش در آن دخل و تصرفی ندارد . قونوی نیز در شرح آن گفته که صورت وجودی عینی قرآن مانند صورت ادارکی آن است، پس قرآن نور بالذات است.
۱۰۹۱۴.

مبانی تفسیری تفسیر آسان

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۶ 136 - 109

کلید واژه ها: قرآن تفسیر آسان مبانی تفسیری نجفی خمینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۱۳۴
تفسیر آسان تالیف مفسر معاصر آیت الله محمد جواد نجفی خمینی است که منتخبی از تفاسیر معتبر می باشد. تفسیر آسان فاقد مقدمه ای جامع و کامل است که بیانگر مبانی، قواعد و روش تفسیری مفسر باشد. با توجه به جایگاه تفسیر آسان به عنوان یکی از تفاسیر معتبر معاصر و اهمیت مبحث مبانی تفسیری، پژوهش حاضر عهده دار تبیین مبانی تفسیری تفسیر آسان میباشد. با بررسی انجام شده، وحیانی بودن قرآن، حجیت سنت معصومان (ع) در تفسیر، تحریف ناپذیری، اعجاز، جامعیت قرآن، حجیت ظواهر، هماهنگی آموزه های قرآنی با فطرت بشری از جمله مبانی تفسیری تفسیر آسان است. با تتبع در این تفسیر می توان گفت که وحیانی بودن قرآن، مهم ترین مبنای مفسر در تفسیر قرآن است که دیگر مبانی را نیز تحت پوشش خود قرار می دهد. توجه به این مبنا علاوه بر اینکه مانع از تفسیر به رأی و ارائه ی تفسیری التقاطی و مادی از آیات قرآن شده، موجب گشته تا مفسر، قرآن کریم را معجزه دانسته و کتابی که ضامن سعادت دنیایی و اخروی است، معرفی کند.
۱۰۹۱۵.

تحلیل تطبیقی تاثیر میزان اجتهاد در تفسیر فرات کوفی و تفسیر عیاشی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 37 - 70

کلید واژه ها: تفسیر روایی عیاشی فرات کوفی اجتهاد بومهای تفسیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۶ تعداد دانلود : ۲۲۰
از ویژگیهای مطالعات دوران معاصر در حوزه علوم اسلامی، تأیید ریشهدار بودن هویت فکری و اعتقادی شیعه و بازشناسی خلأها و کاستیها برای جبران و تدارک آنها است. از جمله این آثار در گستره علوم قرآنی و حدیثی، تفاسیر متعلق به قرن سوم و سالهای آغازین قرن چهارم، با عنوان تفسیر فرات کوفی و تفسیر عیاشی است. این دو تفسیر از جمله تفاسیر روایی است، که از تفاسیر مأثور اولیه شیعه محسوب شده و مشتمل بر روایات مختلف خصوصاً روایات منقول از ائمه(ع) هستند. از جمله مسائل موجود در تفاسیر مذکور، موضوع اجتهاد و تأثیر آن در گزینش، چینش و تعداد روایات مربوط به هر سوره است. مذهب فکری، شرایط بومی و عصر زندگی آن دو مفسر مانند: گرایش غالب زیدیه بر کوفه در دوره زیست فرات، دوری وی از مدینه و عدم دسترسی به امام، فشارها و تنگناهای سیاسی، عصرغیبت، اختصاص عصمت به اصحاب کسا و وجود قرائن سندی از زیدبن علی در سند روایات تفسیر فراتکوفی از جمله استنادات غالب بودن روش و نگرش زیدیه بر تفسیر فراتکوفی است. از طرفی نزدیکی عیاشی به مرکز نقل حدیث امامیه، انتخاب عناوین روایات در تفسیر عیاشی و ... از جمله مسائلی بوده که در انتخاب و نگارش تفسیر عیاشی مؤثر بودهاست. اختلاف فاحش تعداد روایات ذیل هر سوره نوعی دخالت اجتهاد در نگارش تفاسیر نامبرده را بیان میکند.دراین پژوهش با روش تحلیلی– تطبیقی مندرجات این دو اثر مقایسه شده، وجوه مختلف تفاسیر نامبرده مورد واکاوی قرار گرفته و نتایج قابل توجه آن در معرض دید مخاطبان است.
۱۰۹۱۶.

بررسی منطق أسفار أربعه ملاصدرا و استفاده از آن برای ارائه الگویی فراگیر و نوین در تبیین مراحل اندیشه عقلانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۳ بهار ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۹۱)

کلید واژه ها: أسفارأربعه عرفانی أسفارأربعه اندیشه مراحل اندیشه مراحل سلوک حکمت متعالیه ملاصدرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۴۴۷
أسفار أربعه عرفانی، الگویی مشهور برای تبیین مراحل سلوک توحیدی است. با تأمل در منطق أسفار أربعه عرفانی و بررسی چرایی تقسیم سلوک به این مراحل چهارگانه میتوان دریافت که این الگو از توانایی و ظرفیت بسیار مطلوبی برای تبیین مراحل اندیشه در یک سلوک نظری برخوردار است. در این مقاله برای تبیین تفصیلی این مدعا یعنی ارائه» الگوی أسفار أربعه اندیشه، ابتدا با اشاره به پیشینه أسفار أربعه عرفانی به بررسی منطق موجود در آن پرداخته میشود و پس از روشن شدن چیستی أسفار أربعه عرفانی اثبات میشود که مراحل اندیشه ورزی مطلوب در حل هر مسئله علمی میتواند شامل مراحلی کاملاً مشابه با أسفار أربعه عرفانی باشد. پس از تبیین تفصیلی این مشابهت، أسفار أربعه اندیشه در حکمت صدرایی و همچنین أسفار أربعه اندیشه در مسئله انسان شناسی بطور اجمالی مورد بررسی قرار میگیرد و پس از آن به تبیین برخی از احکام عمومی الگوی أسفار أربعه در حیطه اندیشه ورزی و مزیتهای آموزشی استفاده از این الگوی خاص پرداخته میشود.
۱۰۹۱۷.

واکاوی گستره دلالت آیه «وَ قَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ» در پرتو قاعده تفسیری «جری و تطبیق»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰شماره ۴۴ 195 - 216

کلید واژه ها: جری و تطبیق زنان پیامبر ملازمت در خانه همسران پیامبر «و قرن فی بیوتکن»

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۲۸۱
فهم دلالت و تشخیص گستره دلالت عبارات قرآنی، تحت تأثیر عوامل گوناگون گاه امری دشوار و پیچیده می نماید. آیه «و قرن فی بیوتکن» از جمله آیاتی است که فهم دلالت و گستره مخاطب آن مورد اختلاف واقع شده و پارادایم ها و گفتمان های زمانه کنونی بر این اختلافات دامن زده است. نظر به اختلافات موجود در مورد آیه مذکور، این مقاله آهنگ آن کرده تا دلالت و گستره دلالت آن را با به کارگیری قاعده «جری و تطبیق» به بررسی بنشیند. این بررسی و مطالعه با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی انجام شده و امکان و ضرورت جری و تطبیق آیه مذکور و تعمیم آن بر همه زنان از دیدگاه مفسران، قرآن پژوهان و فقها به اثبات رسیده است. فهم دلالت و تشخیص گستره دلالت عبارات قرآنی، تحت تأثیر عوامل گوناگون گاه امری دشوار و پیچیده می نماید. آیه «و قرن فی بیوتکن» از جمله آیاتی است که فهم دلالت و گستره مخاطب آن مورد اختلاف واقع شده و پارادایم ها و گفتمان های زمانه کنونی بر این اختلافات دامن زده است. نظر به اختلافات موجود در مورد آیه مذکور، این مقاله آهنگ آن کرده تا دلالت و گستره دلالت آن را با به کارگیری قاعده «جری و تطبیق» به بررسی بنشیند. این بررسی و مطالعه با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی انجام شده و امکان و ضرورت جری و تطبیق آیه مذکور و تعمیم آن بر همه زنان از دیدگاه مفسران، قرآن پژوهان و فقها به اثبات رسیده است.
۱۰۹۱۸.

تحلیل تفسیری اندیشه آیه در گفتمان قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ ۱۲۱-۱۳۶

کلید واژه ها: آیه معجزه گفتمان قرآنی گفتمان پساقرآنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۴۶۲
اندیشه ورزی درباره اعجاز قرآن در گستره تاریخ اندیشه اسلامی، گفتمانی حول قرآن فراهم آورده است. در اینکه این گفتمان، چه نسبتی با خود گفتمان قرآن دارد؟ و آیا این گفتمان ادامه و بسط گفتمان قرآنی است یا از گفتمان قرآنی فاصله گرفته است؟ برخی تصور می کنند تفاوت مورد بحث فقط در سطوح ظاهری و در تفاوت های مفهومی و واژگانی است و «آیه» و «معجزه» به یک معنا و مدعا اشارت دارند. اما تحلیل و مقایسه مختصات دو گفتمان مذکور نشان می دهد حضور مسلط مفهوم آیه در قرآن و سیطره مفهوم معجزه در گفتمان پساقرآنی را نمی توان به تفاوت دو واژه مترادف فروکاست. تفاوت و تحول میان اندیشه قرآنی و پساقرآنی در باب اعجاز قرآن در حد تفاوت گفتمانی است. در جهان نگری قرآنی همه هستی حتی رخدادهای اعجازآمیز، آیه و نمود پروردگارست؛ اما گفتمان پساقرآنی، گفتمانی جدلی کلامی است که این شاخصه ممتاز آیت اندیشی قرآن را نمایندگی نمی کند. آیات در گفتمان قرآنی، کارکردی توحیدی دارند اما معجزات در گفتمان پساقرآنی، کارکردشان اثبات صدق نبی است و این، چرخشِ مهم و معناداری است.
۱۰۹۱۹.

تحلیل و نقد روش«معیارگزینی شعر جاهلیت» در تفسیر قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۹ 5 - 27

کلید واژه ها: شعر جاهلی دیوان گرایان قرآن گرایان ادبیات معیار دانش تفسیر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۴۰۸
دانشمندان مسلمان، برای دانش «تفسیر قرآن » رتبه نخستین اهمیت را ذکر می کنند چرا که موضوع این علم قران کریم است و دیگر علوم اسلامی همچون کلام، فقه، حدیث و اخلاق به آن وابسته اند. لازمه این ویژگی آنست که دانش تفسیر چنانکه در عرصه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد، به موازات آن نیاز به آسیب شناسی مضاعف دارد. یکی از جنبه های آسیب شناسی و آسیب پذیری تفسیر، روش استفاده از «ادبیات معیار» است که در شناخت ساختار و مضمون آیات قرآن نقش کلیدی دارد. از عصر صحابه و تابعین برخی از مفسران، شعر عرب جاهلی یا دیوان عرب را به عنوان ادبیات معیار در تفسیر قرآن برگزیده اند. درمقابل،عده ای دیگرازمفسران همواره بااین گرایش تفسیری مخالف بوده و متن قرآن کریم را «ادبیات معیار» دانسته و شعر جاهلی را شایسته مرجعیت تفسیر قرآن ندیده اند. در این پژوهش گذشته از کشف عوامل گرایش به شعر جاهلی و دیوان عرب ، دیدگاه و سیره مفسران وابسته به این گرایش در مقایسه با دیدگاه و سیره مفسران قرآن گرا تحلیل گردید، جنبه های ضعف ونارسایی وبرخی آثارمنفی که بر این گرایش مترتب شده و اختلافاتی در عرصه های تفسیری، فقهی و... را باعث شده مورد نقد منصفانه قرارگرفته که می تواند گامی در مسیر شناخت یکی از آسیب های دانش تفسیر شمرده شود. کلید واژگان دیوان عرب، شعر جاهلی، دیوان گرایان، قرآن گرایان، ادبیات معیار، دانش تفسیر
۱۰۹۲۰.

A comparative study of the word "Ghanmatm" in verse 41 of Surah Anfal From the perspective of Shiite and Sunni commentators(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۲, Issue ۲ - Serial Number ۴, February ۲۰۲۲ 53 - 65

کلید واژه ها: Jurisprudence Khums spoils Sunnis Shiites

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۱۰۵
The obligation of khums, which is understood from verse 41 of Surah Anfal, is a difference of opinion among the scholars of the two sects in some aspects, such as the meaning and scope of the word booty, from the branches of Islam and the common denominator of all Muslims. Shiite scholars, citing the absoluteness of the word booty and emphatic words and the word "I am the object" in the verses and hadiths of the Infallibles (peace be upon them), call booty any benefit that man obtains. The Sunni scholars also, since there is no restriction in its original meaning and by quoting the word "I am an object" and the narrations of the Prophet (peace and blessings of Allaah be upon him), have interpreted the word booty in everything that a person obtains. But for customary reasons they consider it bound to spoils of war, because the narrations of the Prophet (peace be upon him) which stated only the division of spoils, never indicate the monopoly of khums on spoils of war and the interpretation of spoils to spoils of war by the followers. Most are the result of their ijtihad.This article tries to study the word "booty" from the perspective of Shiite and Sunni scholars by using the library and analytical-descriptive method in order to reveal the reasons for the scholars' disagreement.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان