درخت حوزه‌های تخصصی

فلسفه و منطق

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
توضیحی درباره چارت حکمت و فلسفه شرق فلسفه غرب گروه های ویژه منطق
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۰۴۱ تا ۴٬۰۶۰ مورد از کل ۱۴٬۱۰۸ مورد.
۴۰۴۱.

کنوانسیون جهانی حقوق کودک و فرصت هایی که برای پرورش تفکر مستقل درکودکان ارائه می دهد(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفکر و کودک سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 1-20

کلید واژه ها: تفکر مستقل کنوانسیون حقوق کودک حقوق مشارکت حقوق محافظت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۹ تعداد دانلود : ۴۸۲
پژوهش حاضر با هدف تحلیل مفاد کنوانسیون جهانی حقوق کودک و بررسی فرصت هایی که برای پرورش تفکر مستقل در کودکان ارائه می دهد؛ انجام شده است. سوال کلی تحقیق عبارت است از این که کنوانسیون جهانی حقوق کودک از کدام محتوای مفید برای پرورش تفکر کودکان برخوردار است و چگونه بستر و شرایط لازم را برای رشد تفکر مستقل در کودکان فراهم می نماید؟ در این مقاله از روش پژوهش تحلیلی- استنتاجی استفاده شده است. در این پژوهش نخست به بررسی رویکردهای سنتی و رویکرد کنوانسیون به حقوق کودکان پرداخته شد، آن گاه حقوق تحت پوشش کنوانسیون از جمله حق مشارکت و حق محافظت و تأثیر آن ها بر فراهم کردن بسترهای و شرایط لازم برای پرورش تفکر مستقل در کودکان مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که رعایت حقوق کودکان، بخصوص حق مشارکت کودکان، مندرج در کنوانسیون حقوق کودک و تنظیم نظام آموزشی بر مبنای این حق بستر و شرایط لازم را برای پرورش تفکر مستقل در کودکان فراهم می نماید
۴۰۴۲.

Joseph de Maistre and Retributionist Theology(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۱ 1 - 12

کلید واژه ها: Joseph de Maistre Retributionist theology Considerations sur la France Deuteronomist historian

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۶ تعداد دانلود : ۱۳۳
Joseph de Maistre is usually portrayed as Edmund Burke’s French counterpart, as they both wrote important treatises against the French Revolution. Although Maistre did share many of Burke’s conservative political views, he was much more than a political thinker. He was above all a religious thinker who interpreted political events through the prism of a particular retributionist theology. According to this theology, God punishes evil deeds, not only in the afterlife, but also in this terrestrial life; and sometimes, he may even use human tyrants as instruments of his wrath. This interpretation especially evident in Maistre’s Considerations sur la France, an early work in his philosophical career. In that book, Maistre interprets the French Revolution as divine punishment, and in that regard, his views bear some similarities to the Deuteronomist historian in the Hebrew Bible, who interpreted the destruction of Jerusalem and the Babylonian Exile, as divine punishment in retribution of Israel’s sins.
۴۰۴۳.

چالش هایی در منابع مطالعه فیلسوفان نخستین یونان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متافیزیک سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۳ 19 - 36

کلید واژه ها: فلسفه یونان پیشاسقراطیان پاره نوشته عقیده نگاری عقیده شواهد آموزه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۳ تعداد دانلود : ۴۶۲
پیشاسقراطیان در سده ششم پیش از میلاد، شیوه های پژوهش دو قلمرو علم و فلسفه را پایه ریختند؛ نخستین رسالات علمی را نگاشتند و مفاهیمِ پایه در فرآیند استنتاج را معرفی کردند. با وجود این، هیچ اثر مستقلی از ایشان به دست ما نرسیده و هرچه داریم پاره هایی است منقول از سخنان ایشان در آثار پسینیان که هریک، پاره نوشته را در سیاقی متفاوت آورده اند. ولی این شیوه همیشه در فهم سخن و ارزیابی پیشاسقراطیان کارایی ندارد. هرمان دیلس با کتاب عقیده نگاری یونانی خود شیوه ای نو در باب عقیده نگاری را مطرح کرد. وی سنت عقیده نگاری را به کتاب تئوفراستوس شاگرد ارسطو بازگرداند. بی توجهی دیلس به سوفسطاییان و سایر منابع را دانشمندان بعدی، از جمله منسفیلد[1]، نقد کردند. براساس سخن وی، تأثیر سوفیست ها بر افلاطون، تأثیر نظر ارسطو درباره عقیده «دکسا» بر گلچین ها و کتاب های آموزه ای، و تأثیر سنت سلسله نگاری و آثار شارحان بر شکل گیری متون عقیده نگاری، از جمله موارد تأثیرگذار و شایان توجهی هستند که دیلس به آنها نپرداخته است.  
۴۰۴۴.

تبیین اعتباریت ماهیت در گرو مبادی تصوری و تصدیقی(مقاله ترویجی حوزه)

نویسنده:
منبع: نسیم خرد سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۴) 117-136

کلید واژه ها: اصالت وجود اعتباریت ماهیت مفهوم حیث تقییدی صدق خارجی بودن صادق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۱ تعداد دانلود : ۲۴۷
اثبات اصالت وجود در حکمت صدرالمتألهین، که اصالت هر دوی وجود و ماهیت را باطل می داند، به معنای اعتباریت ماهیت است. اما براهین ملاصدرا در اثبات اصالت وجود تنها تا اثبات موجود بودن ماهیت به حیث تقییدی وجود پیش می رود و عبارات ملاصدرا در بیان موجودیت ماهیت، گوناگون و گاه متضاد است که موجب تفاوت در تقریرهای مختلف از اعتباریت ماهیت نزد مقررین حکت صدرایی شده است. با این حال، دقت در مبانی حکمت متعالیه و پذیرش آن مبانی به عنوان مبادی تصوری و تصدیقی مؤثر در محل بحث، به این مهم رهنمون می شود که مراد از حیثیت تقییدی در موجودیت ماهیت نزد صدرالمتألهین، موجودیت به حیث تقییدی نفادی وجود است که حظی از تحقق، هرچند تحقق غیر اصیل، برای ماهیت دارد و هیچ گاه به معنای ذهنی محض بودن ماهیت یا موجود بودن ماهیت به حیث اندماجی وجود نیست.
۴۰۴۵.

The Necessity of Considering Folk Ethics in Moral Philosophy(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۱ 163 - 174

کلید واژه ها: folk ethics moral philosophy moral capacities virtue ethics consequentialism

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۷ تعداد دانلود : ۲۷۸
Contemporary ethics and moral philosophy need a kind of revision due to their negligence in human moral capacities, ordinary life, and humans’ expectations of ethics. The assumptions and presuppositions of ethics result in their current unsatisfactory status. In this paper, we first explore and criticize those presuppositions. Then, instead of introducing ideal presuppositions of ethics, we introduce folk ethics and its components in order to show that contemporary ethics and moral philosophy should always begin with folk ethics. The most important advantage of folk ethics is its realistic foundation, which in turn will produce better results.
۴۰۴۶.

«تصور کنید حقیقت زنی باشد» نگاهی به دیباچه نیچه بر فراسوی خیر و شر و دیباچه کانت بر نقد عقل محض(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: حکمت و فلسفه سال سیزدهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۵۰) 100 - 115

کلید واژه ها: جزم باوری متافیزیک فلسفه نقادانه تجربه باوری فلسفهآینده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۹ تعداد دانلود : ۵۴۰
با وجود تفاوت های بسیار میان کار فلسفی کانت و نیچه، شباهت های جالبی نیز در دیباچه های آن ها بر دو کتاب اصلی شان نیز به چشم می آید: فراسوی خیر و شر نیچه و نقد عقل محض کانت. در این دیباچه ها، این دو فیلسوف نقدهای خود از جزم باوری و متافیزیک را عرضه می کنند و از امیدهای خود برای فلسفه آینده سخن می گویند. این یک فلسفه آینده از نظر هر دو، از جزم باوری فاصله خواهد داشت. کانت اثر خود را در واقع تمهیدی بر این فلسفه می شمارد، در حالی که نیچه همچنان امید ظهور این فلسفه را در سر می پروراند. در این مقاله سعی شده است در سه بخش این مضامین بیان و شرح شود. در درآمد، صحنه شباهت های میان این دو دیباچه را ترسیم خواهیم کرد. در بخش دوم، منظور و مراد کانت و نیچه از جزم باوری را شرح داده، نشان می دهیم چرا آن ها از افول و مرگ جزم باوری سخن می گویند. بخش پایانی، نشان می دهد که چرا نیچه و کانت هر دو سودای یک فلسفه آینده را در سر دارند، فلسفه آینده ای که آثار خود را همچون تمهیدی بر آن تلقی می کنند.
۴۰۴۷.

بررسی نقش دستوری، معنایی و کاربردشناختی ساختار بدل در آیات قرآن با تکیه بر رویکردهای نظری مییر و کویرک(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن زمستان ۱۳۹۶ شماره ۷۲ 197 - 222

کلید واژه ها: بدل نقش دستوری نقش معنایی نقش کاربردشناختی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۹ تعداد دانلود : ۳۷۴
در زبان شناسی جدید شناخت بافت زبانی و فرازبانی در حوزه مطالعات قرآنی برای تشخیص مفهوم واژگان و متن مورد توجه قرار گرفته است. قرآن به لحاظ زبان شناسی از آرائه های ادبی، اصطلاحات و مفاهیم عرفانی استفاده کرده است. در این پژوهش از رویکردهای نظری کویرک و همکاران و مییر به منظور تجزیه و تحلیل ساختار نحوی و معنایی و کاربردشناختی پیروی شد. در هر دو رویکرد محدودیت های نحوی، معنایی و کاربردشناختی بدل مطرح شده اند. یافته های تحقیق ضمن ارائه طبقه بندی انواع بدل در قرآن کریم، حاکی از آن بود که بدل در قران کریم به عنوان یک آرایه ادبی به فراهم کردن اطلاعات معنایی مناسب برای خواننده می پردازد که می تواند بین جمله واره های همپایه و پیرو ارتباط نحوی و معنایی برقرار کند. با کاربرد صحیح بدل در جمله می توان گفتاری با سبک زبانی و ادبی مناسب داشت که برای همگان قابل فهم باشد. نتایج این پژوهش نشان داد که کاربرد بدل در قرآن کریم از لحاظ ساختاری می تواند تأثیر زیادی در ارتباط معنایی بین صورت بدل (دستوری یا ساختاری) و معنای آن ساختار (نقش معنایی) ایفا کند. این ارتباط به فهم خواننده از نقش کاربردشناختی بدل منجر می گردد. ساختارهای کاربردشناختی در این آیات عبارت بودند از تعهدی، اظهاری، ترغیبی و عاطفی که نشان از قاطعیت خداوند هنگام سخن گفتن از روز رستاخیز، هشدار و سعی در بیداری غافلان و کافران، تأکید خداوند بر  حتمی بودن وقوع قیامت و اخطار به گناهکاران به ترس از آن است.
۴۰۴۸.

کاربست وحدت تشکیکی وجود ملاصدر در حل مسأله معناداری زندگی

نویسنده:
منبع: اسفار سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۶ 211-231

کلید واژه ها: ماشینیسم خداناباوری زندگی معناداری زندگی اصالت وجود وحدت تشکیکی وجود حکمت متعالیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۵۱۶
بحث معناداری زندگی در دنیای امروز، که عصر تکنولوژی و رواج تفکر ماشینیسم است، از اهمیت دو چندانی برخودار است. بر مبنای ماشینیسم یکپارچگی مفهوم هستی انکار می گردد. از لوازم آن خداناباوری مدرن است که براساس آن هرگونه باور به خدا به عنوان غایت الغایات و علت العلل، باطل است؛ و از لوازم ضروری خداناباوری، بی معنایی زندگی و پوچ انگاری هستی است. تفکر خدامحور نقش مهمی در پاسخ دهی به مسأله معناداری زندگی ایفا می کند. از اینرو، پرسش این تحقیق این است که بر مبنای اصول حکمت متعالیه صدرایی چگونه می توان معناداری زندگی را تبیین نمود و به این دغدغه پاسخ داد؟ در این مقاله اولاً می خواهیم نشان دهیم بی معنایی و پوچ گرایی ریشه در الحاد مدرن دارد که براساس آن وجود خدا مورد انکار یا تردید قرار گرفته است. ثانیاً با تکیه بر مبانی حکمت متعالیه به ویژه نظریة وحدت تشکیکی وجود، حقیقت وجود خدا و مراتب گسترده وجود به صورت تشکیکی ثابت می شود و نیز عین الربط بودن انسان و زندگی انسان به خداوند، که اعلی مراتب وجود و وجود صرف است تبیین می گردد. در این صورت بی معنایی زندگی قابل طرح نخواهد بود چرا که زندگی انسان مرتبه ای از مراتب حقیقی وجود است و در پرتو حرکت جوهری، به سوی کمال مطلق و وجود محض در حرکت است.
۴۰۴۹.

خدای تأثرپذیر و خدای تغیّرناپذیر: سازگاری یا ناسازگاری؟(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: پژوهش های عقلی نوین سال دوم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳ 45 - 60

کلید واژه ها: خدا کمال حداکثری تغیّرناپذیری تأثرپذیری سعادت ابدی علم مطلق

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۲۹۹
بنابر دیدگاه الهیات سنتی، خداوند دارای ویژگی هایی منحصر به فرد است که در مخلوقاتش وجود ندارد. در این سنت، خداوند موجود کامل حداکثری است. از جمله این کمالات، می توان به تغیّرناپذیری اشاره کرد که بر اساس آن کمالات خدا نه افزوده و نه کاسته می شود. از سوی دیگر خداوند، تأثرناپذیر نیز معرفی می شود؛ که بر اساس آن خداوند از رنج های انسان دچار اندوه نمی گردد، زیرا این امر با تغیّرناپذیری و کمالِ حداکثری خدا، که مستلزم برخورداری از سعادت لایتغیر است، منافات دارد. بنابراین تغیّرناپذیری خدا، خداباوران را از پذیرش تأثرپذیر بودن خداوند منع می کند. در این نوشتار سعی بر آن است با محوریت قرار دادن علم مطلق، این دعاوی اثبات شود که: اولاً علم مطلق خدا، می تواند شاهدی بر تأثرپذیری اش باشد و ثانیاً ماهیت علم مطلق مانع از « قبول تغیّرپذیری خدا به وابسته تأثرپذیری خواهد بود»، زیرا کمال حداکثری خدا مستلزم آن است که علم او، ذاتی و شامل تمام گزاره های صادق، از ازل تا ابد باشد. در نتیجه آگاهی و اندوهگینی او از رنج آدمی، مستلزم تغییر در خداوند نخواهد بود. به عبارت دیگر خدا به جهت علم مطلقش از ازل به رنج آدمی آگاهی دارد، پس قبول اندوه خدا از رنج ها و شرارت های آدمی نباید تغییری در او تعالی ایجاد نماید. قبول این دیدگاه نه تنها یکی از مسائل خداناباران را حل می کند، بلکه در تقویت و ترویج خداباوری نیز مؤثر است، زیرا خدایی که با مؤمنان در غم و شادی ها شریک است، شایستگی بیشتری برای پرستش دارد تا خدایی که ساکن و بی تفاوت نظاره گر رنج های آدمی ست.
۴۰۵۰.

نخستین تکلیف انسان، خداشناس ی یا خودشناس ی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: هستی و شناخت جلد چهارم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ 83 - 100

کلید واژه ها: انسان نخستین تکلیف خداشناسی خودشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۲ تعداد دانلود : ۳۴۷
متکلمان مسلمان عموماً نخستین تکلیف انسان را تأمل درباره خدا دانسته اند. متکلمان اشعری این تکلیف را نقلی و برگرفته از آیات و روایات و نیز اجماع، و متکلمان معتزله و امامیه آن را عقلی دانسته و دو برهان برای آن اقامه کرده اند؛ یکی «دفع ضرر محتمل» و دیگری «وجوب شکر منعم». مدعای ما در این نوشتار این است که ادله هر دو طرف ناتمام است و نخستین تکلیف انسان، نه «خداشناسی»، بلکه «خودشناسی» است؛ و این تکلیف، عقلی است؛ چراکه عقل حکم می کند برای رساندن خود به کمال و سعادت، شناخت خود ضروری است و البته برای خودشناسی در گام های بعدی، نوبت به شناخت مسائل اساسی دیگر می رسد. مطابق سخن مشهور، خداشناس مدعی است و اگر نتواند مدعای خود را اثبات کند، مدعای ملحد اثبات می شود؛ اما طبق سخن دوم، همه انسان ها مدعی هستند و هر یک باید خویشتن را تبیین کنند و با عجز یکی مدعای دیگری اثبات نمی شود
۴۰۵۱.

یقین در تفکر فارابی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: ذهن تابستان ۱۳۹۶ شماره ۷۰ 33 - 64

کلید واژه ها: فارابی علم معرفت یقین ظن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۵ تعداد دانلود : ۳۸۷
معرفت شناسی فارابی مکتبی است یقین گرا؛ بدین معناکه معرفت غیریقینی را معرفت حقیقی تلقی نمی کند. یقین اجمالاً بر دو قسم است: یقین روان شناختی و یقین معرفت شناختی. یقین روان شناختی عمدتاً از سنخ اقناع است و از نظرگاه منطقی و فلسفی یقین به شمار نمی رود؛ اما یقین معرفت شناختی یقینی است که از نظرگاه منطقی و فلسفی یقین به شمار می رود و در تفکر منطقی و فلسفی فارابی به دو قسم است: خاص و عام. یقین خاص یا ضروری (مطلق و دائم) خصوصیت جاودانی و همیشگی دارد؛ اما یقین عام یا غیرضروری (غیرمطلق و غیردائم) ممکن است در برخی زمان ها زایل شود؛ لذا یقین به معنای حقیقی فقط قسم نخست است. یقین در تفکر فارابی اولاً ناظر به مقام تصدیق است و اگرچه تصدیق از اقسام علم حصولی است، دیدگاه وی در باب یقین، ناظر به علم حضوری نیز می باشد؛ چه دریافت های حضوری نیز می توانند در قالب تصدیقی و گزاره ای بیان یا حکایت یا تفسیر شوند؛ ثانیاً یقین در تفکر او از سنخ یقین عقلی است و چنین یقینی یا از طریق علم به احکام عقلی بدیهی و یا از طریق قیاس برهانی (مبتنی بر احکام عقلی بدیهی) حاصل می شود. به نظر می رسد مجموعاً دیدگاه فارابی در مسئله یقین کاملاً متعهد به رویکرد عقل گرا، موجه و دقیق ا ست، اگرچه ممکن است با این نقد مواجه شود که او علی رغم بررسی انواع و مراتب مختلف یقین- حتی بررسی یقین در برخی ادراکات حضوری- تبیینی از کیفیت یقین در ادراکات شهودیِ عرفا [و اشراقیون] ارائه نکرده است.
۴۰۵۲.

دلالت ثابت کلمات کلی و مشکل بی مایگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: منطق پژوهی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۵)

کلید واژه ها: دلالت ثابت ترمهای کلی مشکل بی مایگی اشیاء وافر اشخاص دفتری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۹۱ تعداد دانلود : ۱۳۳۷
کریپکی در کتاب مشهور «نامگذاری و ضرورت» مفهوم دلالت ثابت(rigid designation) را برای کلمات مفرد(singular terms) و به منظور رد نظریه های وصفی معرفی کرد؛ به این مضمون که یک کلمه دلالتگر، ثابت است اگر و تنها اگر در همه جهانهای ممکن بر یک چیز دلالت کند. او در سخنرانی سوم این مفهوم را به کلماتی که برای انواع طبیعی مورد استفاده قرار می گیرند تعمیم داد.در باب اینکه این تعمیم چگونه خواهد بود بحثهای بسیاری در گرفته است که می توان آنها را به دو دسته کلی قائلین به همسانی در دلالت(sameness in designation) و ذاتگرایان(essentialists) تقسیم کرد؛ لیکن یک مشکل اساسی بر سر راه قائلین به همسانی در دلالت تحت عنوان «مشکل بی مایگی»""(trivialization problem) وجود دارد که می گوید اگر ثبات برای کلمات کلی(general terms) به معنای همسانی در دلالت در میان جهانهای ممکن باشد ،آنگاه علاوه بر کلمات مربوط به انواع طبیعی بقیه کلمات کلی هم ثابت خواهند شد؛ زیرا آنها نیز دلالت بر یک خصوصیت یکسان خواهند کرد.در این مقاله ما یک روش استدلالی را برای دفع مشکل بی مایگی نقد می کنیم.این روش استدلالی بر این اساس است که اوصاف معین می توانند دلالت بر اشیاء وافر(abundant) بکنند و با استفاده از تناظر(parallelism) بین کلمات کلی و کلمات مفرد نتیجه می گیرد عبارات حملی وصفی نیز می توانند دلالت بر خصوصیات وافر بکنند؛ اما به نظر می رسد این ادعا با بعضی اصولی که رفتار سمانتیکی کلمات را توضیح می دهند و شهودهای ما در مورد صدق عبارات شامل این کلمات، همخوانی ندارد.
۴۰۵۳.

نقش نبی در دریافت وحی با تکیه بر دیدگاه فارابی، ابن سینا و ملاصدرا به همراه نقد دیدگاه برخی روشنفکران معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۷۳) 66 - 87

کلید واژه ها: وحی نبی فارابی ابن سینا ملاصدرا قوه خیال حدس عقل قدسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۳ تعداد دانلود : ۴۶۳
مسئله وحی و نقش نبی در آن، از مسائل بسیار مهم در میان اندیشمندان اسلامی است و در این میان، فارابی نخستین کسی است که به گونه ای روشمند، به تحلیل بحث وحی و نبوت پرداخته است. او تبیینی معرفت شناسانه از وحی دارد و معتقد است که عقل مستفاد نبی پس از تعالی و اتصال با عقل فعّال، معرفت وحیانی را دریافت کرده و به مدد قوه تخیل به حقایق و امور معقول، صورت می بخشد. ابن سینا نیز ضمن وارد کردن قوه حدس در فرآیند وحی و تبیین مراتب عقول، بر این باور است که نبی حقایق عقلی را دریافت کرده و به این حقایق، از طریق قوه متخیّله ، صورت می دهد. ملاصدرا نیز معتقد است که عقل فعّال، عقلِ بالقوه را به فعلیت می رساند. او تمایز میان وحی و غیر وحی را در اموری مانند نحوه دریافت معقولات، کمّیت آنها و کیفیت وصول به مبدأ معقولات می داند و برای بیان این تمایز، از عنصر قوه حدس و عقلِ قدسی بهره می جوید. از دید این سه فیلسوف، نبی «قابل» وحی است که پس از اتصال به عالم غیب و یا اتحاد با آن، معارف را ابتدا از طریق عقول و در نهایت، بی واسطه دریافت می کند.
۴۰۵۴.

بررسی تطبیقی مبانی معناشناختی ماتریدیه و دیوبندیه در باب توحید و شرک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۷۳) 108 - 127

کلید واژه ها: توحید شرک دیوبندیه ماتریدیه معناشناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۷ تعداد دانلود : ۴۰۳
در عالَم اهل تسنن، دیوبندیه، مکتبی است که طی حدود دو قرن گذشته، از درون مذهب کلامی ماتریدیه برخاسته است. ادعای پیروی از کلام ماتریدیه، مهم ترین شاخصه کلامی دیوبندیه است، اما این مدعا در تطبیق مباحث کلامی، دچار تزلزل هایی شده است. تطبیق آراء این دو مکتب در تحلیل مباحث توحید و شِرک، نشان می دهد که دیوبندیه در برخی موارد، دیدگاه متفاوتی را اختیار کرده که بخشی از این مغایرت ها، به مبنای معناشناختی دیوبندیان در اطلاق «شرک» به هر امر دارای شائبه باز می گردد. طی یک بررسی توصیفی- تحلیلی در پاسخ به سؤال از میزان تحوّل دیوبندیه در موضوع تحقیق، این نتیجه حاصل شد که دیوبندیان به توسعه مفهومی در تعریف شرک و اقسام آن قائل اند و بر بدعت زدایی بر پایه اموری که شائبه شِرک دارند و تسرّی مصادیق شرک به اعمالی که پیش از آن شرک شمرده نمی شد، تمرکز کرده اند.
۴۰۵۵.

بررسی و تبیین رویکرد «وحی فراگزاره ای» از دیدگاه حکمت متعالیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال نوزدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳ (پیاپی ۷۳) 157 - 173

کلید واژه ها: وحی گزاره ای وحی غیرگزاره ای وحی فراگزاره ای الهیات مسیحی حکمت متعالیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۵ تعداد دانلود : ۴۴۶
یکی از مسائل مهم در تبیین وحی، بررسی رویکردهای گزاره ای و غیرگزاره ای در وحی است. در میان رویکردهایی که در تبیین این مسئله وجود دارد، رویکرد ملاصدرا - به دلیل توجه به دو وجه گزاره ای و غیرگزاره ای وحی - از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این رویکرد در مقایسه با تبیین هایی که تنها یکی از جنبه های وحی را مورد توجه قرار داده اند، بسیار مهم است. در الهیات مسیحی دو رویکرد کلّی گزاره ای و غیرگزاره ای در این خصوص وجود دارد؛ بر اساس رویکرد نخست، وحی مجموعه گزاره های آگاهی بخش درباره خداوند است، در حالی که بر اساس رویکرد دوم، وحی همان فعل الهی است که در طی آن خداوند خود را آشکار می کند. تقابل و تضاد این دو رویکرد و نقدهایی که بر هریک از این دیدگاه ها وارد شده حاکی از ضرورت وجود رویکردی جدید است که در الهیات مسیحی نمی توان یافت. این مقاله تلاشی در جهت معرفی دیدگاه ملاصدرا به عنوان رویکردی جدید است که در آن به هر دو وجه گزاره ای و غیرگزاره ایِ وحی توجه شده است. رویکرد ملاصدرا به دلیل ابتنا بر مبانی هستی شناختی، معرفت شناختی، انسان شناختی و زبان شناختی و برقراری پیوند میان هر دو وجه گزاره ای و غیرگزاره ای، از این قابلیت برخوردار است که به عنوان رویکرد «وحی فراگزاره ای» مطرح شود.
۴۰۵۶.

مطالعه روند شکل گیری گفت وگوی کندوکاو محور در کلاس «فلسفه برای کودکان»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفکر و کودک سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 21-58

کلید واژه ها: فلسفه برای کودکان گفت وگوی کندوکاوی حلقه کندوکاو منطقه تقریبی رشد الگوهای تعاملی الگوی مفهومی و استدلالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۲ تعداد دانلود : ۴۳۰
ارتقای مهارت های فکری و فرهنگ گفت وگویی در کودکان می تواند نویدبخش جامعه ای خردورز باشد. پژوهش حاضر درصدد است به بررسی ساختار گفت وگویی که در حلقه کندوکاو کلاس «فلسفه برای کودکان» در مقطع دبستان اجرا می شود، بپردازد تا از خلال آن، مهارت های لازم برای شکل گیری «گفت وگوی کندوکاوی» را شناسایی کند. الگوی گفت وگوی کندوکاویِ ارائه شده در این پژوهش، برگرفته از «تفکر چندبعدی و بازاندیشانه» در آموزش «فلسفه برای کودکان» است که در بستر «منطقه تقریبی رشد» شکل می گیرد.به منظور بررسی موضوع مدنظر این پژوهش، روند گفت وگوهایِ حدود 200 کلاس «فلسفه برای کودکان»، در پایه های مختلف تحصیلی، مشاهده توصیفی، متمرکز و گزینشی شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که حلقه های کندوکاو «فلسفه برای کودکان» به مثابه «منطقه تقریبی رشد»، با فراهم کردن فضایی برای گفت وگوی کودکان با یکدیگر، در حضور تسهیلگر (فرد تواناترِ فرهنگ)، می تواند نگرشی بازاندیشانه، مسئولانه، انتقادی و خلاقانه در آنها ایجاد کند.
۴۰۵۷.

بررسی قول به قِدم نفوس ناطقه انسانی در سنجش با آیه میثاق (عالم ذر) با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی(ره)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی - کلامی سال نوزدهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۷۴) 130 - 147

کلید واژه ها: نفس ناطقه انسان حادث قدیم عالم ذر علامه طباطبایی (ره)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۴ تعداد دانلود : ۳۸۴
نفس ناطقه انسانی یا «روح» همواره مورد توجه و مطالعه بسیاری از دانشمندان قرار گرفته است. نحوه پیدایش نفس ناطقه از مسائل اصلی در باب نفس ناطقه انسانی است. مقاله پیشِ رو به این مسئله پرداخته که آیا آیه شریفه «میثاق» می تواند تأییدی بر قِدم نفوس ناطقه انسانی باشد؟زیرا طبق آیه شریفه «میثاق» خداوند از فرزندان آدم - پیش از این که به دنیای مادّی بیایند - بریگانگی خویش پیمان و اِقرار گرفته است و فرزندان آدم بر این توحید اِقرار کرده اند. سپس به صلب حضرت آدم(ع) بازگشته اند. درباره معنای آیه  «میثاق» سه قول گفته شده است که عبارتند از: اثبات عالم ذَر ، پیمان فطری از انسان در همین دنیا و وجود جمعی نفوس  نزد خداوند که در مرتبه ای قبل از عالم دنیاست. در مقام داوری وپاسخ به پرسش پیش گفته، می گوییم: قول اول که با قِدم نفوس سازگار است با ضرورت عقل و ظهور آیه مخالفت دارد و به تناسخ باطل منجر می شود. قول دوم نیز با سیاق آیه «میثاق» سازگاری ندارد و مستلزم این است که آیه را بر معنای مجازی حمل کنیم. به این ترتیب، آیه «میثاق» - در نظر علامه طباطبایی(ره) - نمی تواند تاییدی بر قِدم نفوس ناطقه باشد ، بلکه مقصود این است که نفوس در مرتبه ای پیش از عالم دنیا در نزد خدا و به وجود جمعی حضور داشته اند و پروردگار را در ربوبیت مشاهده کرده اند و این مشاهده از طریق نفس خودشان بوده است و حمل آیه شریفه برقول علامه طباطبایی(ره)هم تاحدی بعید به نظرمی رسد.
۴۰۵۸.

ارسطو و نظریه تصمیم (پروهایرسیس)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های فلسفی بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۰ 249 - 264

کلید واژه ها: ارسطو پروهایرسیس تصمیم فرونسیس انتخاب اراده فعل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۳ تعداد دانلود : ۳۹۱
مسئله تصمیم (پروهایرسیس) از جمله مسائل مهم در اندیشه اخلاقی ارسطو است. اصطلاح پروهایرسیس برای نخستین بار به صورت روشمند توسط ارسطو وارد مباحث فلسفی شد. مفاهیمی چون قصد، اراده، هدف، گزینش، گزینش هدفمند، گزینش عقلانی، گزینش متأملانه از جمله اصطلاحات آمده درخصوص ترجمه پروهایرسیس است که به نظر می رسد اصطلاح اخیر (گزینش متأملانه) تعریف ارسطو از پروهایرسیس باشد. درک مفاهیمی چون فرونسیس، فعل، قصد، باور، آرزو، اراده، و فضایل برای فهم ساختار درونی پروهایرسیس در ارسطو لازم و ضروری است. در واقع این مفاهیم ارتباط مستقیمی با مفهوم پروهایرسیس دارند. ارسطو تصمیم یا همان پروهایرسیس را به عنوان یک گزینش متأملانه برای انجام فعلی که در برابر ماست تعریف می کند. از نظر وی اگر یک فعل در نتیجه یک تصمیم محقق شود آن فعل اختیاری است، اما عکس و خلاف آن معتبر نمی باشد. وی معتقد است حیوانات و کودکان به طور ارادی عمل می کنند اما آنها تصمیم نمی گیرند، زیرا آنها فاقد تعمق و تأمل ورزی هستند. 
۴۰۵۹.

تحلیل «تشکیک وجود» صدرالمتألهین در چارچوب منطق فازى(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: معرفت فلسفی سال چهاردهم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۵۶)

کلید واژه ها: منطق فازى صدرالمتألهین اصالت وجود تشکیک وجود

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۹
در نظریه مجموعه ها نه تنها صفر و یک، بلکه میزان عضویت مجموعه اى از اعداد میان صفر و یک مطرح است؛ این اصل اساسى تفکر فازى است. دیگر جهان پیرامون تنها سیاه و سفید نیست، بلکه خاکسترى نیز هست و هر عضوى در این مجموعه خاکسترى، داراى ارزش عددى میان صفر تا یک است. از سوى دیگر نظام فلسفى صدرالمتألهین بر پایه اصالت وجود شکل گرفته و نوآورى و نقطه اوج آن طرح تشکیک در مراتب حقیقت وجود است. با توجه به مبناى اصالت وجود، وجود حقیقت واحدى است که تمام هویت و متن خارج را تشکیل مى دهد. این حقیقت واحد وجود که در موجودات کثیر و حقایق خارجى مشترک است، به نحو تشکیکى و ذومراتب در خارج موجود است. بهره مندى از تفکر تشکیکى در حکمت متعالیه، داراى آثارى سودمند در شناخت موجودات خارجى به عنوان حقایق متکثر است و به نوعى با تفکر فازى قرابت دارد. اکنون پرسش این است که آیا میان تفکر فازى و اصل تشکیک وجود قرابت و رابطه اى هست یا نه؟ این جستار درصدد پاسخ به این پرسش، به مؤلفه هاى متعددى رسیده است که این قرابت را اثبات مى کند.
۴۰۶۰.

مطالعه مقامات عرفانی از منظر عطّار بر اساس مجموع آثار وی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جاویدان خرد پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲

کلید واژه ها: عطار مقامات عرفان سیر و سلوک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۹ تعداد دانلود : ۵۳۴
سیر و سلوک را می توان مهم ترین رکن عرفان و وهم ممیآن ان ای رینر ا ها معرفتی را ست. سالک واقعی با عنایت حق و ییر ر پیر کارران ب ا ریاضت و مجاهدت، مراحل و مقامات طریقت را یکی پس ای رینر پشت سر می گاارر و تا یما ی کم حق یک مقا را بم خوبی ارا کررن باشد می توا د بم مقا رینر ران یابد. عطّار عارف بآرگی است کم رر تما اثار خور بم یبا ی سارن و شاعرا م، مقامات را مطرح می کند. او بم توبم، یهد و ورع نان خاصی رارر و مقامات رینر ون فقر، صبر، توکل و رضا را رر هایت پختنی و کمال مطرح می کند. این وشتار بر ان است تا بم مطالعم مقامات رر اثار مختلف عطّار بپررایر و شیون طرح، بسامد و یآ کمّ و کیف ا ها را بررسی ماید. یآ با استزارن ای رارن ها مطالعاتی بم رو توصیزی تحلیلی بم برخی ای ابهامات و سؤالات رر این یمینم، پاسخ رهد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان