درخت حوزه‌های تخصصی

این مقاله مهم ترین رویکردهای جامعه شناختی در باب ماهیت معرفت علمی را مورد بررسی قرار می دهد. جامعه شناسان قدیم علم به ارایه یک رویکرد عقلانی درباره معرفت علمی پرداخته اند. براساس این رویکرد عقلانی یا دیدگاه معیار، علم یک پدیده عقلانی، همگانی، غیراجتماعی و بی تاثیر از علایق اجتماعی و فرهنگی است. دیدگاه های جدید جامعه شناسی براساس یک نوع معرفت شناسی نسبی گرا (فرهنگ گرا)، معرفت علمی را دارای ماهیت فرهنگی و اجتماعی می دانند. در نتیجه، استعاره معرفت علمی به مثابه «آیینه طبیعت و واقعیت» از میان برداشته شد و بنابراین اساس دیدگاه معیار درباره علم زیر سوال رفت. جامعه شناسان جدید علم با شعار ""علم به مثابه فرهنگ"" اظهار می کنند که معرفت علمی همواره جزئی از فرهنگ بوده ودر بیرون از فرهنگ نمیتوان مقام و جایگاهی برای آن تصور کرد. به بیان دیگر علم به عنوان یک رویه اجتماعی احتمالی، پایه و مبنای مطمئنی در واقعیت ندارد بلکه باید آن را به عنوان یک فعالیت کاملا اجتماعی-فرهنگی شناخت که پیوند اساسی با ارزش ها و ایدئولوژی های اجتماعی دارد. صاحبنظران جامعه شناسی معرفت علمی و طرفداران جنبش های سیاسی-اجتماعی منتقد علم (همچون فمینیست ها) ازجمله مهم ترین نمایندگان رویکرد فرهنگی اند که به بیان دیدگاه ها و نظریات آنها می پردازیم. در بخش پایانی مقاله رویکرد فرهنگی مورد نقد وبررسی قرار می گیرد.

هدف این پژوهش، تعیین رابطه ی سلامت سازمانی مدارس با فرسودگی شغلی دبیران راهنمایی است. متغیر پیش بین سلامت سازمانی مدرسه، با هفت بعد یگانگی نهادی، نفوذ مدیر، ساخت دهی، مراعات، حمایت منابع، روحیه و تاکید علمی و متغیر ملاک (معیار) فرسودگی شغلی با سه بعد خستگی عاطفی،مسخ شخصیت و فقدان موفقیت فردی در نظر گرفته شده است. به منظور اندازه گیری متغیر ها از دو پرسشنامه 1- پرسشنامه سلامت سازمانی هوی و همکارانش (O.H.I) و 2- پرسشنامه فرسودگی شغلی مزلچ و جکسون (M.B.I) استفاده شده است. جامعه آماری300 نفر دبیر مدارس راهنمایی شهرستان مهاباد در سال تحصیلی 87-86 در نظر گرفته شده است و از میان آن ها 170 نفر با روش طبقه ای انتخاب شدند. پس ازپخش پرسشنامه ها 165 پرسشنامه برگشت داده شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. روش تحقیق این پژوهش همبستگی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها آزمون ضریب همبستگی پیرسون و جزئی، رگرسیون دو متغیره و چند متغیره، آزمونT مستقل و تحلیل واریانس یکراهه استفاده شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داده است که بین دو متغیر سلامت سازمانی مدرسه و فرسودگی شغلی دبیران رابطه معکوس و معنادار وجود دارد (34/0=r و 01/0p<). همچنین با ثابت نگه داشتن متغیرهای تعدیل کننده (جنسیت، سن، سابقه خدمت و مدرک تحصیلی) رابطه دو متغیر سلامت سازمانی و فرسودگی شغلی معکوس و معنادار به دست آمد. نتایج پژوهش نشان دادکه فرسودگی شغلی با بعد نفوذ مدیر (08/0-=r و 05/0p>) رابطه معناداری ندارد. اما با ابعاد یگانگی نهادی (35/0-=r و 01/0p<)؛ رعایت (26/0-=r و 01/0p<)؛ ساخت دهی (37/0-=r و 01/0p<)، حمایت منابع (34/0-=r و 01/0p<) روحیه (65/0-=r و 01/0p<) و تاکید علمی (56/0-=r و 01/0p<) در سطح 01/0 همبستگی معکوس و معناداری را نشان داده است. در مجموع تجزیه و تحلیل یافته ها نشانگر آن است که از طریق سلامت سازمانی و ابعاد آن می توان به به تبیین و پیش بینی فرسودگی شغلی دبیران پرداخت. بنابراین محققین و مدیران سطوح مختلف سازمان های آموزشی باید بیش از پیش به سلامت سازمانی مدارس توجه کنند و در این راستا پیشنهادهایی جهت سالم سازی جو مدارس ارائه شده است

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطة شیوه های فرزندپروری مقتدرانه، مستبدانه، و آزادگذارانه و کمال گرایی انطباقی (هدف مندی، نظم و سازماندهی، و تلاش برای عالی بودن) و کمال گرایی غیرانطباقی (حساسیت بین فردی، استاندارد های بالا برای دیگران، ادراک فشار از سوی والدین) مادران با سازگاری عاطفی و اجتماعی دانش آموزان سال دوم دبیرستان های شهر تهران است. 200 نفر از مادران همراه با فرزندانشان، که در منطقة دو شهر تهران در مقطع دوم دبیرستان تحصیل می کردند، به طور تصادفی انتخاب شده و در این پژوهش شرکت کردند. از مادران خواسته شد پرسش نامة شیوه های فرزندپروری والدین (PAG) (Baumrind, 1973) و پرسش نامة کمال گرایی (هیل، 2004) را تکمیل کنند و فرزندان آن ها به پرسش نامة سازگاری دانش آموزان دبیرستانی (AISS) (سینگها و سینگ، 1993) پاسخ دادند. برای تحلیل داده های پژوهش از روش های آماری شامل فراوانی، درصد، درصد تراکمی، میانگین، انحراف استاندارد، هم بستگی، تحلیل واریانس یک سویه، آزمون T و آزمون تعقیبی توکی هم زمان استفاده شد. نتایج نشان داد بین نمرات سازگاری نوجوانان بنا بر شیوه های فرزندپروری مادران تفاوت معناداری وجود دارد؛ یعنی شیوه های فرزندپروری نقش تعیین کننده ای در سازگاری عاطفی نوجوانان دارد؛ اما در کیفیت سازگاری اجتماعی گروه نمونة تحقیق عامل تعیین کننده ای به شمار نمی رود. بین میانگین نمرات سازگاری عاطفی دانش آموزان از نظر کمال گرایی غیرانطباقی و انطباقی مادرانشان تفاوت معناداری وجود ندارد. بنابراین، محاسبات آماری دربارة هم بستگی در دو بعد کمال گرایی در رابطه با نمرات سازگاری عاطفی، نشان داد که تنها شاخص حساسیت بین ِفردی با سازگاری عاطفی دانش آموزان دختر گروه نمونه هم بستگی معنادار دارد؛ یعنی هرچه حساسیت بین ِفردی زیادتر می شود، ناسازگاری عاطفی هم افزایش می یابد. همچنین، بین نمرات سازگاری اجتماعی دانش آموزان، بنا بر دو بعد کمال گرایی انطباقی و غیرانطباقی مادران، تفاوت معناداری وجود دارد؛ بدین معنا که بین سازگاری دانش آموزان در دو مولفة نظم و سازماندهی و ادراک فشار از سوی والدین هم بستگی وجود دارد.

هدف تحقیق حاضر بررسی شبکه های اجتماعی زنان و مردان سالمند شهر تهران و تأثیر کمیت و کیفیت این روابط بر تبادل حمایت های اجتماعی است. این پژوهش با روش پیمایش انجام شده است. جامعة آماری تحقیق را افراد سالمند تهران تشکیل می دهند و حجم نمونه 195 نفر است. تعداد 150 پرسش نامه را سالمندان در سطح شهر و 45 پرسش نامه را سالمندان ساکن در سرای سالمندان تکمیل کردند. بر اساس یافته های تحقیق 1/68 درصد شبکة سالمندان را خویشاوندان تشکیل می دهند. شبکة مردان بزرگ تر و متنوع تر از شبکة زنان است. در مقابل، زنان سالمند در مقایسه با مردان حمایت های بیشتر و متنوع تری از اعضای شبکة خود دریافت می کنند. مردان و زنان در زمینة ارائة حمایت نیز متفاوت عمل می کنند. متغیرهای فراوانیِ تماس و میزان صمیمیت در کنار متغیر جنسیت و وضعیت تأهل بر تبادل حمایت اجتماعی مؤثر هستند. سالمندانی که تماس حضوری و میزان صمیمیت بیشتری با اعضای شبکة خود دارند حمایت های بیشتری را با اعضای شبکه رد و بدل می کنند.

پیشروی سریع وسایل ارتباط جمعی به ویژه اینترنت و ماهواره اکثر قشرها خصوصاً دانشجویان را با سیل عظیمی از سوژه ها ، داده ها و اطلاعات و برنامه های متنوع از سراسرجهان مواجه می سازندکه بدون تردید تغییرات فرهنگی در حوزه های مختلف زندگی آنان را سبب خواهد شد. باتوجه به موضوع تحقیق یعنی « بررسی نقش رسانه های نوین با تأکید بر ماهواره و اینترنت بر هویت فرهنگی دانشجویان دانشگاههای استان چهارمحال وبختیاری»، ،محقق درپی شناخت تأثیرمتغیرهای زمینه ای که شامل جنس ،محل سکونت ، وضعیت اقتصادی – اجتماعی ، انگیزه استفاده از رسانه و میزان پایبندی به موازین اسلامی برهویت فرهنگی استفاده کنندگان از رسانه های نوین است می باشد. دراین پژوهش متغیرمستقل رسانه های نوین با تأکید بر ماهواره و اینترنت و متغیر وابسته هویت فرهنگی است.روش تحقیق ازنوع پیمایشی می باشد و جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاههای استان چهارمحال و بختیاری است که از میان آنها 390 نفر بر اساس فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب شده اند.روش نمونه گیری نیز خوشه ای چند مرحله ای می باشد.اطلاعات لازم ازطریق پرسشنامه که دارای سؤالاتی مربوط به متغیرهای مستقل و وابسته بود بدست آمد.اطلاعات مندرج در پرسشنامه ازطریق آمارتوصیفی و استنباطی و با استفاده ازنرم افزار Spss مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت و در پایان از پنج فرضیه مطروحه فرضیه های (5،4،3،1)که به ترتیب با متغیرهای مستقل (جنسیت، وضعیت اقتصادی- اجتماعی، انگیزه استفاده، ازرسانه و میزان پایبندی به موازین اسلامی)مطرح شده اند،دارای رابطه ی معناداری بوده اند و مورد تأیید قرارگرفتند.اما فرضیه (2) بامتغیر مستقل (محل سکونت) به علت عدم وجود رابطه معنادار تأیید نشد

هدف این تحقیق بررسی میزان کودک آزاری به تفکیک جنس، سن، نوع آزار جسمی، جنسی، روانی، اجتماعی و مسامحه و غفلت، هم چنین بررسی تاثیر عوامل اعتیاد والدین و میزان تحصیلات آنان بر پدیده کودک آزاری است. بدین منظور اطلاعات مذکور از کلیه گزارش های تلفنی که در سال 1384 در زمینه کودک آزاری با خط تلفن کودک سازمان بهزیستی استان اصفهان برقرار شده بود، استخراج گردید و با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون خی دو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که فراوانی کودک آزاری در دختران و پسران تفاوت معنا داری ندارد. فراوانی کودک آزاری روانی ـ عاطفی نسبت به دیگر انواع آزار، به طور معناداری بیشتر است (05/0P<). گروه سنی 10- 5 سال از بیشترین فراوانی کودک آزاری برخوردار است (05/0P<). تحصیلات پایین والدین در بروز کودک آزاری مؤثر بوده، فراوانی کودک آزاری در والدین بیسواد وکم سواد به طور معنی داری بیش از والدین تحصیل کرده بود (05/0P<). نتایج پژوهش حاضر بر آموزش عمومی والدین، در سطح جامعه در زمینه حقوق کودکان، خصوصاً در مورد نیازهای عاطفی آنها و توجه ویژه به کودکان سنین 10- 5 سال تاکید دارد.

مفاهیم سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در سال های در جامعه شناسی بسیار مورد توجه واقع شده اند و هرچند در مورد عوامل اجتماعی تاثیرگزار بر هر یک از آنها تحقیقات زیادی صورت گرفته است، ولی در مورد تاثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی و مخصوصا کیفیت زندگیزنانتحقیقات چندانی انجام نشده است. از این جهت هدف تحقیق حاضر بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی زنان بر کیفیت زندگی آنها در شهر اصفهان می باشد. در این راستا با به کار گیری روش پیمایش و ابزار پرسشنامه، از کل زنان 20 ساله و بیشتر مناطق 14 گانه شهر اصفهان، 510 نفر به شیوه نمونه گیری خوشه ای انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. مبانی نظری تحقیق با الهام از دیدگاه های کلمن و پوتنام تدوین شد. برای سنجش کیفیت زندگی از پرسشنامه 6 مولفه ای کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت استفاده به عمل آمد. سرمایه اجتماعی دارای سه مولفه اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی، و آگاهی اجتماعی بود. پرسشنامه از اعتبار صوری برخوردار بود و آلفای کرونباخ پایای سرمایه اجتماعی برابر با 86/0 و از کیفیت زندگی برابر با 82/0 بود. یافته ها نشان داد که میانگین سرمایه اجتماعی پاسخگویان در حد متوسط ( از 5) و میانگین کیفیت زندگی نیز در حد متوسط ( برابر با 22/3 از 5) بود. نتایج آزمون همبستگی نشان داد که بین کیفیت زندگی و اعتماد اجتماعی (r=0.674 )، مشارکت اجتماعی (r=0.208)، و آگاهی اجتماعیr=0.704) ) رابطه معنادار وجود داشت. رابطه بین سرمایه اجتماعی و کیقیت زندگی نیز معنادار بود (r=0.519)، یعنی این که سرمایه اجتماعی نزدیک به 27 درصد تغییرات کیقیت زندگی را تبیین می کند.

شهید سیدمحمدباقر صدر(ره) را می توان مبدع رویکرد جدیدی در تفقه دانست که در صدد استنباط «نظامات اجتماعی» از منابع دینی است. در این نگاه، مسائل و موضوعات فقهی، به صورت موضوعات از هم منفصل مطالعه نمی شود آن چنان که در فقه موجود رایج است بلکه «نظام»، یک کل به هم پیوسته ای است که موضوعات آن، به یک شبکه یکپارچه تبدیل شده اند. استنباط «نظام» به عنوان یک «مجموعه» و «کل»، غیر از استنباط حکم تک تک «عناصر» آن از طریق احکام «موضوعات کلی» است که نیازمند باب جدیدی از تفقه می باشد. این مقاله در بخش اول به تقریر نظریه شهید صدر(ره) در باب فقه نظامات می پردازد و سعی می کند جوانب اصلی نظریه ایشان را بررسی کند. در بخش دوم مقاله، با تمرکز بر ویژگی های «فقه نظامات»، تفاوت آن با «فقه موجود» از زوایای مختلف بررسی شده است؛ مبتنی بر فقه نظامات، سنخ دیگری از تکالیف متصور است که از جهاتی چند با «حکم» در فقه فردی تفاوت دارد؛ این نوع از تکلیف، از حیث «موضوع»، «مکلف»، «سنخ تکلیف»، «عقاب و ثواب» و «روش استنباط» از احکام رایج فقهی ممتاز می گردد.

نظریه های فمینیسم لیبرال و فمینیسم مارکسیتی- سوسیالیستی، علیرغم تفاوت های بنیادی که با یکدیگر دارند اما از این لحاظ که رهایی «زن» را در گرو شبیه گردانیدن او به مرد می دانند با یکدیگر متشابهند. این دسته از نظریات فمینیستی با نادیده گرفتن استعدادهای متفاوت زنان و مردان، خواهان تشابه وضعیتی این دو جنس، در همه عرصه ها هستند. این تشابه وضعیتی، نه تنها رهایی زنان از بند محدودیت های اجتماعی را در پی ندارد بلکه موجب تحقیر جنس زن خواهد شد. فمینیست های رادیکال نیز نه تنها تفاوت های «جنسیتی» میان زن و مرد را به رسمیت نمی شناسند بلکه نافی تفاوت های «جنسی» نیز هستند. کرامت و شأن «زن» به عنوان مخلوقی الهی که بهره مند از امکانات فطری است در نظریات فمینیستی جایگاهی ندارد. الگوی فطرت محور با بهره گیری از نصّ صریح قرآن، در صدد به دست دادن تعریفی از «زن» بر می آید که از «مرد» منتزع نیست. در این الگو رابطه مکمل و اعتلای زن و مرد از استلزامات وجودی هر یک از دو جنس به شمار می آید. همچنین در الگوی فطرت محور، پویایی رابطه میان زن و مرد، بر بستر نهاد خانواده است، نهادی که مبانی وجودی اش به واسطه اشاعه ی نظریات فمینیستی به مخاطره افتاده است

این مقاله با بررسی آثار استاد مرتضی مطهری دربارة تحولات جامعه و تاریخ، به دنبال تبیین نظریة «تکامل جامعه و تاریخ» ایشان است. برای تبیین این نظریه، باید به سؤالات ذیل پاسخ داد: تکامل به چه معناست؟ معیارهای تکامل جامعه و تاریخ چیست؟ و سیر حرکت تکاملی تاریخ چگونه است؟ با بررسی آثار ایشان، به این نتیجه می رسیم که «تکامل تاریخ» به معنای به فعلیت رسیدن استعدادهای فطری جامعه است که معیار آن ایمان و ایدئولوژی و رشد آزادی و آگاهی در جامعه است. سیر تکامل تاریخ هم به این صورت است که در طول تاریخ، مجموع جوامع در مجموع زمان ها، روبه تکامل هستند. این تکامل مجموعی اگر به معنای تکامل در نهایت تاریخ و در قالب جامعه مهدوی باشد قابل پذیرش است، اما به صورت تکامل مجموعی در مقاطعی از تاریخ، همواره لزوماً قابل پذیرش نیست، اگرچه برای دوره های تاریخی خاص پذیرفتنی است.

"هدف اصلى این تحقیق، بررسى باورهاى والدین در مورد فرزندپرورى و هوش کودکان، در رابطه با میزان تحصیلات است.بدین منظور، 100 نفر از والدین شامل 72 مادر و 28 پدر با تحصیلات متفاوت که فرزندان آنان در کلاس اول بودند؛در این تحقیق شرکت نمودند.این والدین به پرسش‏هاى دو پرسشنامه باورهاى فرزندپرورى و هوش پاسخ دادند.در این تحقیق، دو پرسش مطرح بود.1.آیا والدین با تحصیلات متفاوت در میزان اهمیتى که براى فرزندپرورى قایل هستند، تفاوت دارند؟2.آیا والدین با میزان تحصیلات متفاوت در باورهاى خود درباره هوش فرزندان، تفاوت دارند؟ نتایج مربوط به پرسش اول نشان داد که سه گروه والدین با تحصیلات راهنمایى و کمتر، دیپلم و کاردانى یا بالاتر، از نظر باورهاى مربوط به فرزندپرورى تفاوتى ندارند.هم‏چنین نتایج مربوط به پرسش دو نشان داد که از نظر باورهاى کلى، در مورد هوش فرزند(کل باورهاى هوشى)، والدین داراى دیپلم نسبت به والدین داراى کاردانى یا بالاتر، در سطح بالاترى قرار داشتند(05/0 P) ، اما با والدین داراى تحصیلات راهنمایى یا کمتر تفاوتى نداشتند. در ضمن نتایج تحلیل زیر مقیاس‏هاى هوش نشان داد که والدین داراى دیپلم در رابطه با باورهاى انگیزش تحصیلى فرزند، یعنى زیر مقیاس ششم هوش، نسبت به والدین داراى کاردانى و بالاتر، در سطح بالاترى قرار داشتند(01/0- P) .هم‏چنین والدین داراى تحصیلات راهنمایى یا کمتر، در این زیر مقیاس، نسبت به والدین داراى کاردانى یا بالاتر در سطح بالاترى قرار داشتند(38%- P) ."

هدف از این پژوهش بررسی رابطه ی سبک های دلبستگی، بخشش و تعارضات زناشویی در زوج های مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر کرج بود. به همین منظور، تعداد 200 زوج (400نفر) از زوج های مراجعه کننده به مراکز مشاوره به روش نمونه گیری دردسترس انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از سه پرسشنامه ی تجارب شخصی در روابط صمیمانه، بخشش و تعارضات زناشویی براتی و ثنایی استفاده شد. داده های بدست آمده با استفاده از روش های آماری همبستگی پیرسون و آزمون تی برای گروههای مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان داد که میان سبک های دلبستگی، تعارضات زناشویی و بخشش رابطه ای معنادار وجود دارد. هم چنین، میزان تعارضات زناشویی در زوج هایی که سبک دلبستگی هر دوی آن ها ایمن است کم تر و میزان بخشش در آن ها بیش تر از زوج هایی است که سبک های دلبستگی هر دوی آن ها ناایمن و یا سبک دلبستگی یکی از آن ها ایمن و دیگری ناایمن است. در نهایت، زوج های بدون تعارض نسبت به زوج های دارای تعارضات زناشویی، یکدیگر را بیش تر می بخشند.

شناخت بیشنهای یورگن هابرماس با بررسی زندگینامه وی آغاز و با نمایاندن نقش او به عنوان معمار اصلی نظریه انتقادی جدید، پایان می پذیرد. دراین راستا رگه های عمده اندیشه وی به ترتیب زیر مورد تشریح و تحلیل قرار می گیرد: ترمیم و تکمیل نظریه های پیشینیان: کار و زبان (کش ارتباطی)، برداشت کلی از دانش؛ مقوله بندی جدید از دانش، جایگاه و نقش علوم و هرمنوتیک، نقد پاره ای از نظریه های کارل مارکس: ماتریالیسم تاریخی، تکامل و ....، نقد پاره ای از نظریه های ماکس وبر: عقلانیت، نوگرایی و ....

در مقاله حاضر ارزش های مذهبی به دو سنخ «مناسک گرایی مذهبی» و «معناگرایی مذهبی» تفکیک و تاثیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده های ایرانی بر آنها بررسی شده است. به لحاظ مفهوم شناسانه، تعریف اساسی دورکیم مبنا قرار گرفته و به لحاظ نظری نیز مباحث وبر در شیوه های تاثیرگذاری و تاثیرپذیری ارزش های ذهنی بر منزلت عینی کنشگران مذهبی و همچنین شیوه های اثرگذاری اخلاق اقتصادی ناشی از آن بر ارزش های مذهبی مورد توجه بوده است. بر این اساس دو فرضیه به دست آمده و در نهایت با توجه به داده های پیمایش ملی «بررسی ارزش های ذهنی ایرانیان» مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفته است. این پیمایش در سطح 27 استان و با تعداد 2275 نمونه در سطحی ملی توسط موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی انجام شده است. رابطه میان دو متغیر در فرضیه نخست (پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده های ایرانی و مناسک گرایی مذهبی) معنادار و مثبت می باشد. رابطه میان دو متغیر در فرضیه دوم (پایگاه اقتصادی- اجتماعی خانواده های ایرانی و معناگرایی مذهبی) نیز معنادار و مثبت است. از این رو، پایگاه اقتصادی- اجتماعی تاثیر مستقیم و معناداری بر سنخ های دینداری ایرانیان دارد.