درخت حوزه‌های تخصصی

نظریه ساختار بلاغی رویکردی علمی است که در حوزه مطالعات زبان شناسی رایانشی مطرح شده است و ابزاری کارآمد برای توصیف متن در اختیار پژوهشگران قرار می دهد. در این ساختار هر بخش از متن نسبت به دیگر بخش های متن نقشی بر عهده دارد. متداول-ترین رابطه متنی، رابطه هسته-وابسته است. در این رابطه بخشی از متن برای بخش دیگر نقش مکمل ایفا می کند. نظام روابط این بخش ها با خواندن متن و ترسیم نمودارهای درختی به تصویر کشیده می شود. در تحقیق حاضر نتایجِ به دست آمده حاکی از آن است که روابط پرکاربرد در ساختار متنِ پیام های بازرگانی مورد بررسی، رابطه هایی چون «بسطی»، «انگیزشی»، «ربطی»، «پس زمینه-ای»، «ممکن سازی»، «مشکل-راه حلی» و «شواهدی» است. طی بررسیِ به عمل آمده درصد فراوانی روابط «بسطی» و «انگیزشی» بیشترین نمود را در میان دیگر روابط دارا است و روابط بعدی، بسته به موضوع آگهی، متغیر بوده است. با شناخت روابط فوق در متن آگهی، می توان به کارکرد زبان بر مبنای نقش ترغیبی آن دست یافت؛ چراکه تمرکز پیام به سمت مخاطب است و به کارگیری چنین روابطی مخاطب را به خرید کالا و استفاده از خدمات ترغیب می کند. آمار و اطلاعات مورد نیاز در این پژوهش به صورت داده های مقطعی و به وسیله تکمیل پرسش نامه و مصاحبه با تعداد 100 نفر دانشجو به شکل تصادفی به دست آمده و با در اختیار قراردادن تعدادی از 268 نمونه متن پیام های بازرگانی جمع آوری گردیده است؛ سپس 7 رابطه بلاغیِ مورد اشاره به روش OLS (حداقل مربعات معمولی) که روشی متداول برای برآوردهای خطی است، به منظور تخمین میزان تأثیرگذاری بر مخاطبان با به کارگیری نرم افزار SPSS مورد پردازش قرار گرفته است. نتایج حاصل از تخمین روابط مذکور بر میزان تأثیرگذاری بر مخاطبان نشان می دهند روابط «بسطی» و «ممکن سازی» اثری منفی بر مخاطبان داشته و موجب کاهش تأثیرگذاری بر ایشان شده است. از طرفی در دیگر روابط، تأثیرات مثبتی در جذب مخاطبان مشاهده شده است.

در نوشتار پیش رو سرچشمه تاریخی واج های / l / و نرمکامی شده / ɫ / در دستگاه واجی زبان کردی (شاخه مرکزی و جنوبی) بررسی شده است. در این راستا، خاستگاه تاریخی واج های / l / و / ɫ / به همراه فرایند تحوّل تاریخی واج یا خوشه هایی که در گذر از باستان به دوره نو، در کردی، به واج های / l / و / ɫ / تبدیل می شوند، بررسی شده است. بدین منظور، بررسی از صورت های بازسازی شده از زبان هندوراوپایی آغاز و فرایند تحوّلات رخ داده در گذر به ایرانی باستان و ایرانی میانه (شمال غربی) با ارائه نمونه هایی از هرکدام ارائه، سپس تحوّلات صورت گرفته در گذر به دوره نو در کردی بررسی شده است. واژه های نمونه بررسی شده در پژوهش حاضر، برگرفته از فرهنگ فارسی - کردی مردوخ (مردوخ، 1392) است. در این جستار استدلال می شود که واج / l / در کردی در مواردی خاستگاه هندواروپایی دارد و ادامه * l هندواروپایی است، معلوم می شود که l - در بافت آغازی واژه در کردی با * l - هندواروپایی در جایگاه آغازی واژه برابری می کند، افزون بر این مشخّص می شود که خاستگاه - ɫ در کردی برخاسته از *- l - هندواروپایی در بافت غیر آغازی واژه و توالی * d و * t هندواروپایی و ایرانی باستان مادر است. همچنین تفاوت هایی که بین واج های / l / و / ɫ /، از منظر خاستگاه تاریخی و نیز جایگاه این واج ها در بافت واژه وجود دارد، آشکار می شود.

با جنبش مشروطیت وارد دوره تازه ای می شویم که دگرگونی زبان را نیز ناگزیر می کند. در این دوره مخاطب ادبیات عامه مردم می شود؛ در نتیجه ارزشها و افکار جدید پدید می آید و زبان به سادگی می گراید و نهضت ساده نویسی آغاز می گردد. نثر معاصر فارسی نیز به تدریج متحول می گردد. نثر ترجمه نیز از این قاعده مستثنی نیست. این تحقیق بر پایه مطالعات توصیفی ترجمه و هنجارهای پیشنهادی توری برای توصیف ترجمه  استوار است. هدف از انجام این پژوهش، واکاوی ویژگی های سبکی مترجمان ادبی ایران در یک قرن اخیر است. در مطالعه جاری، شش متغیر سبکی مترجمان ادبی ایران- جمله مجهول، طول جمله، واژگان شکسته، واژگان محاوره، گرته برداری واژگانی و تعابیر فارسی-  پس از نهضت مشروطه بررسی شد. یافته های این بررسی بیانگر آن بود که در طی یک قرن اخیر، استفاده مترجمان ادبی ایران از ساختارهای مجهول، جملات بلند، واژگان شکسته و گرته برداری واژگانی بیشتر شده است اما کاربرد تعابیر فارسی و واژگان محاوره پس از اوج گیری در دوره دوم در ترجمه های دوره سوم کمتر شده است. نتایج بر پایه میزان پایبندی مترجمان هر دوره به امکانات و قابلیت های زبان فارسی واکاوی شد.

هدفِ پژوهشِ حاضر بررسیِ فرایندِ مضاعف سازی واژه بستی و پیامدهای آن برای نحوِ زبان بر اساس داده هائی از کردی کلهری است. به عبارت دیگر، مسأله این است که آیا مضاعف سازی واژه بستی حالتِ غالب در کردی کلهری است یا اینکه این فرایند مانند بسیاری از زبان های دیگر منجر به منفک شدنِ گروهِ اسمی از درونِ بند و خروجِ آن به سمتِ چپ یا راست می گردد. تبیینِ تفاوتِ بین وند و واژه بست نیز از اهدافِ دیگر این پژوهش است. پژوهشِ حاضر توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر ارائه استدلال جهتِ بررسی رابطه بین مضاعف سازی واژه بستی و ساخت نحوی در کردی کلهری است. این پژوهش عمدتاً بر اساس چارچوبِ ارائه شده در  اسپنسر و لوئیز (2012) انجام گرفته است. برای گردآوری داده ها، از شیوه میدانی، مشاهده، مصاحبه و مراجعه به منابع کتابخانه ای، اقدام به جمع آوری داده ها شده است. نتایج نشان داد که فرایندِ مضاعف سازی واژه بستی به صورت محدود در کردی کلهری مورد استفاده قرار می گیرد. در مقابل، برای اجتناب از حضورِ هم زمانِ واژه بست و گروهِ اسمی مرتبط با آن، گویشورانِ کردی کلهری اغلب به ساختِ نحوی خروج به چپ یا راست متوسل می شوند و به این ترتیب، گروهِ اسمی (مفعولِ صریح) را از ساختار موضوعی جمله خارج می کنند.

در این مقاله فرایندهای واجی در محل وقف در چارچوب رویکرد بهینگی موازی بررسی می شود. واکه های کوتاه، فارغ از نقش صرفی و نحوی آن، تکواژ نشاته نکره /n/ و حالت فاعلی /u/ و اضافی /i/ در محل وقف حذف می شوند. واکه افتاده حالت مفعولی /a/ نیز به دلیل رسایی بالا در برابر حذف، مقاومت می کند و به مورای خالی شده مجاور، پس از حذف تکواژ نکره، گسترده و کشیده می شود. نشانه مفعولی تنها در مقوله های اسمی مؤنث مفرد حذف می گردد که آن نیز با توجه به رتبه بندی صحیح محدودیت هایی که مانع هر گونه پسوند تصریفی پس از تکواژ نشانه تأنیث می شود، قابل تببین است. در این مقوله های اسمی علاوه بر حذف تکواژهای نشانه نکره و حالت، نشانه تأنیث /t/ نیز نادهانی و تبدیل به [h] می شود. طبق یافته های این پژوهش، رتبه بندی محدودیت ها از حضور هجای سبک در محل وقف جلوگیری می کند و فرایندهای حذف و کشش بمنظور تبدیل هجای سبک به سنگین و یا فوق سنگین صورت می گیرد.

روزهای اهریمنی ایوان بونین که حوادث دوره پس از انقلاب اکتبر روسیه در سال های 1918 و 1919 را دربرمی گیرد، دارای ویژگی های ﮔﻔﺘﻤﺎن ادبی، سیاسی، تاریخی، اجتماعی، جنایی، انتقادی و استنادی است و در قالب یادداشت های روزانه نوشته شده است. عناصر زبانی در روزهای اهریمنی از شرح حال نویسنده یعنی راوی، به منزله وقایع نگار، منتقد و توصیف گر رویدادها و ارتباطش با اقشار گوناگون مردم روسیه در دوره جنگ داخلی، سخن می گوید. از نظر نویسنده، انقلاب اکتبر به نابودی فرهنگ و به کارگیری واژه ها و عبارات ناهنجار در زبان روسی منجر شده است. بونین برای توصیف این دوره، از واژگان «اهریمنی، لعنتی و نفرین شده» و برای رهبر بلشویک ها القابی چون «حیوان» استفاده کرده است. در مقاله علاوه بر بررسی روند و تاریخچه چاپ روزهای اهریمنی و ژانر (نوع) آن، به نظرات نویسنده، منتقدان و صاحب نظران نیز درباره اثر و حوادث این سال ها و نتایج منفی انقلاب اکتبر در زبان و ادبیات روسی پرداخته می شود. بونین معتقد است انقلاب اکتبر سبب افول اخلاق مردم، زبان و ادبیات روسی و ناهنجاری های فرهنگی اجتماعی شده است. از نظر او، بلشویک ها صدمات جبران ناپذیری به زبان روسی که نویسندگانی چون الکساندر پوشکین و لف تالستوی را تحویل جامعه داده بود، وارد کرده اند. علاوه بر آن در مقاله به گرایش برخی از نویسندگان (گورکی، بلوک، بریوسف، مایاکوفسکی) به انقلاب اکتبر که از نظر بونین عامل اصلی به کارگیری زبان و ادبیات هنجارشکن در این دوره هستند، اشاره می شود. بر همین اساس واژگان و عبارات را در اثر می توان به «خودی» (غیرانقلابی) و «دیگری» (انقلابی) تفکیک کرد. با بررسی روزهای اهریمنی به این نتیجه می رسیم که واژگان در زبان «خودی» مظهر معنویت ، شفافیت ، آرامش و نظم است، ولی در زبان «دیگری»، دارای ترکیب های معنایی منفی؛ مانند انحلال، فروپاشی، انحطاط، تخریب، قانون شکنی، تاریکی، مرگ، غیرانسانی، دروغ، مسخرگی، حماقت و غیره هستند و جایگاه نخست را در زبان انقلاب به خود اختصاص می دهند.

پژوهش حاضر بر آن hست تا به شیوه ای کیفی و کمی، نوازه های دریافتی مدرسان زبان انگلیسی از سوی زبان آموزان زبان انگلیسی را با درنظرگرفتن عامل جنسیتِ مدرس مورد کنکاش قرار دهد. در مرحله کیفی، شرکت کنندگان متشکل از 28 مدرس انتخاب گردید. انواع نوازه های دریافتی مدرسان به واسطه مصاحبه های نیمه ساختاریافته با آن ها، مورد بررسی قرار گرفت و پرسشنامه ای طراحی شد. پس از تأیید روایی و پایایی آن، پرسشنامه در اختیار 181 مدرس قرار داده شد و تفاوت نوازه های دریافتی مدرسان به لحاظ کمی مورد تحلیل واقع شد. یافته-های کیفی نشان داد که مدرسان زن در مقایسه با مدرسان مرد، نسبت به دریافت نوازه های غیرکلامی مثبت، کلامی غیرشرطی منفی و کلامی شرطی منفی حساس تر بودند. نتایج بخش کمی نیز نشان داد که میان بهره نوازه ای مدرسان زن و مرد از نظر حسی که در نتیجه دریافت انواع نوازه های غیرکلامی مثبت، عدم دریافت نوازه و کلامی شرطی منفی ایجاد می شود، تفاوت معناردار وجود دارد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی جایگاه Ɂæra / / و چندمعنایی آن در کردی (گویش کلهری)، براساس انگارهه چندمعناییِ اصول مند (الگوی چما) (تایلر و ایوانز، 2001 و 2003؛ ایوانز و تایلرa، 2004؛ b، 2004؛ ایوانز، 2004، 2006) است که معیارهای اساسی و کاربردی برای شناخت معانی مجزا و معنای سرنمون حروف اضافه ارائه می دهد. با بهره گیری از این انگاره، ماهیت روش انجام این پژوهشِ کیفی، توصیفی-تحلیلی و نوع روش داده-بنیاد است. داده های انتخاب شده از مصاحبه با گویشوران کردیِ کلهری به دست آمده و صحت آنها نیز کاملاً مورد تأیید گویشوران بومی است که در این بررسی، به دلیل محدودیت حجم مقاله، به ذکر نمونه هایی از هر مفهوم بسنده کرده ایم. یافته های پژوهش نشان می دهد که /Ɂæra/ به عنوان پرسش واژه در جایگاه ابتدای جمله یا در جای اصلی آن قبل از مقولهه فعل، «چرایی و علت» را مورد پرسش قرار می دهد و همچنین در جایگاه قبل از اسم یا گروه اسمی، به عنوان حرف اضافه شامل هشت معنای مجزا و دو خوشهه معنایی است که معنای سرنمون آن «برای» است. نگارنده برای واکاویِ معانیِ متمایزِ این حرف اضافه، آنها را جداگانه در یک شبکهه معنایی ترسیم کرده است.

در این بخش از بررسی ساختاری معنایی فعل های پیچیده، نخست مفهوم واژگان و عناصر واژگانی و نیز شفافیت را نسبتاً به تفصیل شرح داده ایم. سپس مرادمان از فعل پیشوندی را روشن ساخته ایم و تفاوت های آن را با فعل مرکب برشمرده ایم. در مرحله بعد با برشمردن پیشوندهای فعلی، نقش معنایی آنها را در فعل پیشوندی بررسی کرده ایم و مشتق هایی را که از افعال پیشوندی حاصل می آید (مانند اسم عمل: بازداشت؛ صفت فاعلی: فراگیر؛ اسم فاعل: بازرس) همراه با تعریف هریک از مشتقات ذکر کرده ایم. آنگاه به دسته بندی فعل های پیشوندی، برحسب پیشوندی که در آنها به کار رفته است پرداخته ایم و هر فعل را به تفصیل ازنظر ساختار معنایی بررسی کرده ایم. پیشوندهایی که در این شماره محل بررسی بوده اند عبارت اند از: اندر-، باز ، بر-، در و فرا -. بدیهی است که بررسی بقیه فعل های پیشوندی و نیز دیگر افعال پیچیده در مقاله های بعد خواهد آمد.

مطابق با نظریّه روایت بیکر، ابزارهای پیرامتنی مثل مقدّمه، پانویس ها و یادداشت های مترجم، نقش مهمی در تغییر دادن روایت های متن مبدأ ایفا می کنند. بر این اساس، مقاله حاضر با استفاده از نظریّه «روایت» و مفهوم «قاب بندی از طریق ابزارهای پیرامتنی»، بر ترجمه فارسی کتاب اسلام در ایران متمرکز می شود و مطالب پیرامتنی موجود در بخشی از آن را بررسی می کند تا مشخص شود ترجمه چگونه با استفاده از این ابزار رویدادهای شرح داده شده در متن اصلی را برای خواننده فارسی زبان بازروایت کرده است. برای این منظور، در بخش مورد نظر، متن نویسنده و پیرامتن های ترجمه به صورت مقایسه ای تحلیل شد تا روایت های متفاوت هر یک از آنها از موضوع های مناقشه آمیز و نحوه بازروایت این موضوع ها در ترجمه معلوم شود. در اینجا الگوهای جدید پیرنگ سازی علّی و درنهایت روایت های جدید ساخته شده در ترجمه مشخص شد. نتایج نشان داد که مطالب پیرامتنیِ ترجمه در مواجهه با دیدگاه های نویسنده به چهار شکل عمل کرده بودند: 1) زیر سؤال بردن دیدگاه نویسنده و به چالش کشیدن آن، 2) پذیرفتن حرف نویسنده اما ارائه توجیهی متفاوت برای آن، 3) تصحیح اشتباه نویسنده، 4) ارائه توضیحات بیشتر. بر این اساس، توضیحات افزوده شده به ترجمه، روایت متن مبدأ از برخی رویدادها و شخصیت های تاریخی را مردود می داند و به نظر می رسد که این رویدادها و شخصیت ها در نسخه فارسی از زاویه اسلام شیعی بازروایت شده و با روایت عمومی و پذیرفته شده تشیع تطبیق یافته اند.