علی درخشان

این پژوهش مداخله ای، با طرح موازی به آموزش کاوی حضورِ فعال نوجوانان در جامعه های کوچکِ تمرین برای یادگیری مهارت درک خوانداری زبان های خارجی از طریق آموزش با ربات اجتماعی به وسیله واقعیت افزوده می پردازد. به این منظور، با کاربرد طراحی آزمایش ها، 552 دانش آموز دختر و پسر فارسی و غیر فارسی زبان از رده سنی 11-12 سال به شیوه گزینش طبقه بندی انتخاب شدند. آن ها به شکل تصادفی به دو گروه دسته بندی شدند تا مهارت درک خوانداری انگلیسی، عربی و یا فارسی را به عنوان زبان خارجی فرا گیرند. تمرین جمعی مهارت های خوانداری زبان های خارجی به وسیله واقعیت افزوده پیش ساخته یا خودساخته برای آموزش محتوای خوانداری به ربات اجتماعی، پیش از آموزش و ارزیابی انفرادی برخط در مرحله بررسی کمی سبب شد تا این پژوهش در قالب کلاس های معکوس طبقه بندی شود. رویدادنگاری آموزش دهنده ها در دوره آموزشی، مرحله بررسی کیفی این پژوهش را شکل داد. تحلیل ورایانس (با اندازه های مکرر) روی داده های به دست آمده از ارزشیابی مهارت خوانداری شرکت کنندگان، نشان دهنده کارایی مشارکت در تمرین و یادگیریِ درک مطلب، با استفاده از آموزش به ربات های اجتماعی از طریق واقعیت افزوده خودساخته بود. به شکل مشابه، برداشت یاددهنده ها، حضور فعال فراگیرندگان را عامل مهمی در موفقیت آموزش خواندار زبان های خارجی، از طریق واقعیت افزوده ربات های اجتماعی جامعه های کوچک قلمداد می کرد.

مهارت های گفتار و نوشتار به عنوان ارکان توانش ارتباطی، هسته ی اصلی زبان آموزی با اهداف ویژه به حساب می آید. ارتباط تنگاتنگ عملکرد موفق دانشجویان در دانشگاه و عرصه های حرفه ای با یادگیری مهارت های تولیدی زبان، لزوم ابداع شیوهای نو یاددهی-یادگیری را پررنگ می کند. با هدف بررسی ظرفیت واقعیت مجازی در یادگیری مهارت های تولیدی انگلیسی با اهداف پزشکی، این پژوهش مداخله ای با استفاده از طرح ترکیبی با رویکرد متوالی توضیحی در 16 جلسه کلاس معکوس با گروه های گواه و مورد در یک دانشگاه علوم پزشکی در خاورمیانه برگزار شد. در طول پژوهش، علاوه بر سنجش نگرش، پیشرفت و عملکرد شرکت کنندگان، برداشت آن ها نیز با برگزاری مصاحبه های نیمه ساختاریافته شناسایی شد. داده های کمی به شیوه ی توصیفی و استنباطی با استفاده از آزمون رتبه ای علامت دار ویلکاکسون و تحلیل واریانس با اندازه های تکراری تحلیل شد. تحلیل داده های کیفی به شیوه مضمون محور انجام شد. نتایج نشان داد شرکت کنندگان تمرین تیمی را برای یادگیری مهارت های تولیدی انگلیسی مؤثر قلمداد کردند. اگرچه واقعیت مجازی توانش گفتگوی انگلیسی با اهداف پزشکی را آسان می کرد، اما، نگارش سناریوی این بازی ها برای تمرین تیمی مهارت ها به شکل معناداری بر روند یادگیری تأثیرگذار بود. رویکرد مناسب شرکت کنندگان نسبت به تمرین انگلیسی با اهداف پزشکی به واسطه ی سناریوهای مشارکتی واقعیت مجازی چند نفره می تواند مصداق کاربرد موفق نظریه ی فرهنگی-اجتماعی در زبان آموزی دانشگاهی باشد.

هدف این پژوهش بررسی عاملیت دوره های آزاد انبوه برخط مبتنی بر ربات های اجتماعی در زبان آموزی با اهداف پرستاری است. در سال تحصیلی 1400، این پژوهش مداخله ای با طرح موازی در فاز کمّی به تلفیق دوره های آزاد انبوه برخط با ربات های اجتماعی پرداخت تا عاملیت انواع این دوره ها را در آموزش فارسی با اهداف پرستاری بررسی کند. شرکت کنندگان در سه گروه مورد در تعامل با ربات اجتماعی به تمرین مهارت های خوانداری و نوشتاری پرداختند. بعد از هر جلسه تمرین، پیشرفت خوانداری و نوشتاری شرکت کنندگان ارزشیابی شد. فاز کیفی پژوهش با انجام مصاحبه متمرکز شکل گرفت. داده های کمّی از طریق آزمون تحلیل واریانس با اندازه های مکرّر و داده های کیفی به شیوه مضمون محور تحلیل شد. یافته های پژوهش از عاملیت دوره های آزاد انبوه برخط مبتنی بر ربات های اجتماعی در آموزش فارسی با اهداف پرستاری حکایت داشت. از نگاه شرکت کنندگان، راهبری یاددهنده هم نیاز نقش آفرینی فعّال فراگیران در تمرین زبان با اهداف پرستاری به کمک دوره های آزاد انبوه مبتنی بر ربات اجتماعی بود. نتایج این پژوهش می تواند برای دست اندرکاران زبان آموزی دانشگاهی مفید باشد.

تنوع در تمرین محتوا به واسطه توسعه فناوری ، مسیرهای جدیدی پیش روی ذی نفعان آموزش عالی گشوده است تا گام هایی مؤثرتر برای یاددهی یادگیری مهارت های زبانی بردارند. شبیه سازی در نسل جدید بازی ها، یادگیری معکوس مهارت های زبانی در آموزش عالی را به مفهوم واقعی کاربردی ساخته است. با توجه به اهمیت مهارت های درک انگلیسی با اهداف ویژه در زندگی، این پژوهشِ متممی با طرح توصیفی پیوسته در نیمسال اول تحصیلی 1400-1399 به بررسی کاربردپذیری یادگیری معکوس مبتنی بر واقعیت افزوده مهارت های درک انگلیسی با اهداف پرستاری پرداخت. به این منظور، 240 دانشجو (89 پسر و 151 دختر) از حوزه پرستاری در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انتخاب و بعد از شرکت در آزمون بسندگی انگلیسی به طور تصادفی به دو مجموﻋه پیش ساخته و خودمانی تقسیم شدند تا درک انگلیسی با اهداف پرستاری را فراگیرند. تکمیل پرسش نامه نگرش، ارزیابی مستمر در 18 جلسه یادگیری معکوس مبتنی بر واقعیت افزوده، رویدادنگاری یاددهنده، ارزیابی توان پیش برد عرﺻه شغلی و مصاحبه متمرکز فرایند این پژوهش را شکل داد. تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر از کاربردپذیری یادگیری معکوس مبتنی بر واقعیت افزوده در آموزش درک انگلیسی با اهداف پرستاری در بافت یاددهی یادگیری و عرصه خبر داد. در این بین، شیوه تمرین عاملی در موفقیت و هدفمندی یادگیری معکوس انگلیسی با اهداف ویژه مؤثر بود. نتایج می تواند در تدوین شیوه نامه های جدید در قلمرو کاربرد فناوری در آموزش عالی به کار گرفته شود.

با توجه به اهمیت نقش معلمان در بهبود کیفیت آموزش و یادگیری، توجه بسیاری از محققان به بررسی متغیرهای مربوط به معلمان معطوف گردیده است. در همین راستا، این تحقیق به منظور بررسی ارتباط بین خودکارآمدی و خوش بینی تحصیلی معلمان زبان انگلیسی در ایران انجام گردید. به طور دقیق تر، در این پژوهش نقش پیش بینی کننده مؤلفه های خوش بینی تحصیلی معلمان شامل تأکید تحصیلی، اعتماد معلم و کارآمدی معلم بر درک معلمان از کارآمدی خود مورد بررسی قرار گرفت. متغیر خودکارآمدی معلم نیز از نظر عملیاتی شامل مؤلفه های مشارکت دانش آموز، فعالیت های آموزشی و مدیریت کلاس در نظر گرفته شد. به منظور تحقق اهداف این پژوهش، تعداد 335 معلم زبان انگلیسی از نقاط مختلف ایران برای پُر کردن پرسشنامه های «خوش بینی تحصیلی» و «خودکارآمدی» بر اساس نمونه گیری طبقه ای و خوشه ای انتخاب شدند. برای بررسی فرضیه های طراحی شده از «مدل معادلات ساختاری» استفاده گردید. نتایج اجرای تحلیل عاملی تأییدی بر روی داده ها، برازشِ ابزارهای به کار برده شده و هم مدل ساختاری را تأیید نمود. به علاوه با استفاده از روش «ضریب همبستگی پیرسون»، همبستگی های اکتشافی بین متغیرها مشخص گردید و برای تعیین میزان قدرت پیش بینی مؤلفه های خوش بینی تحصیلی بر خودکارآمدی معلمان از «تحلیل مسیر» استفاده گردید. یافته های پژوهش بیانگر این بود که بین خوش بینی تحصیلی و خودکارآمدی معلمان ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین بر اساس یافته ها مشخص گردید که مؤلفه های تأکید تحصیلی، اعتماد معلم و کارآمدی معلم می توانند به طور قابل توجهی خودکارآمدی معلمان را پیش بینی نمایند. یافته های این تحقیق می تواند پیامدهای قابل توجهی برای معلمان زبان انگلیسی، اساتید مراکز تربیت معلم و محققان این حوزه داشته باشد.

پس از تحقیق مروری که توسط شکی و همکارانش درسال (2020) انجام شد نتایج حاکی از آن بود کنش های گفتاری درخواست، عذرخواهی و امتناع در ایران بسیارآموزش پذیر و پرطرفدار هستند. از آنجایی که فراتحلیل ها به عنوان یک روش آماری جدید به بررسی میزان تاثیرگذاری متغیرها میپردازند وبدین جهت که تاکنون تحقیقی در بررسی کنش های گفتاری مذکور در ایران انجام نشده است، پژوهش حاصل بر مطالعات انجام شده در طول دو دهه گذشته تمرکز کرده است. بنابراین هدف مقاله حاضر، آشکارسازی میزان اثربخشی آموزش بر این کنش های گفتاری پرتکرار یعنی درخواست، عذرخواهی وامتناع در ایران است. بدین منظور، از مجموع هشتاد مطالعه یافت شده در ایران، 57 مقاله براساس معیارهای نویسندگان، انتخاب وبرای تجزیه وتحلیل کدگذاری شدند. نتایج مطالعه نشان داد که آموزش درخواست، عذرخواهی وامتناع در محیط ایران بسیار مؤثر است ومیانگین (g = 1.43) معناداری را گزارش داده است که نشان دهنده سهم بزرگ آموزش در زمینه منظورشناسی است. این مقاله با پیشنهاداتی برای مطالعات آینده به پایان می رسد.

این پژوهش با هدف بررسی تجربه های دانشگاهی و حرفه ای فراگیران در کاربرد ربات های اجتماعی برای آموزش زبان پزشکی انجام شد. با کاربرد طرح موازی در فازهای کمی و کیفی، این پژوهش متممی با انتخاب به شیوه ی نمونه گیری آسان از بین 389 فراگیر دختر و پسر فارسی و غیر فارسی زبان مشغول به تحصیل در مقطع کارشناسی علوم پزشکی انجام شد. با تقسیم تصادفی شرکت کنندگان به دو گروه داستان پردازی یاددهنده ها و فراگیران، نخست یک پیمایش برخط برگزار شد که نگرش فراگیران را راجع به زبان آموزی دانشگاهی مبتنی بر ربات های اجتماعی جویا شد. با شروع دوره ی 16 جلسه ای، شرکت کنندگان در هر جلسه با داستان پردازی، مهارت های خواندن و نوشتن با اهداف پزشکی را بر روی ربات اجتماعی تمرین کردند. سپس، اساتید رشته های تخصصی با همکاری اساتید آموزش زبان به آموزش و ارزیابی انفرادی شرکت کنندگان پرداختند. در جلسه ی هشتم، بار دیگر پیمایش برگزار شد. در پایان دوره، با برگزاری یک جلسه ارزیابی در عرصه های بهداشتی و درمانی، عملکرد نوشتاری و خوانداری شرکت کنندگان حین رفع نیازهای بیماران از طریق یک آزمون بالینی ارزیابی شد. شش هفته بعد، شرکت کنندگان منتخب به پرسش های مصاحبه ی متمرکز پاسخ گفتند. نتایج نشان داد که حضور فراگیران در داستان پردازی طرفداران برای تمرین مهارت های زبان با اهداف پزشکی، جریان درک خوانداری و نوشتاری را تسهیل کرد. تحلیل حاصل از پاسخ شرکت کنندگان به پرسشنامه ی نگرش همسو، حضور مشارکت گونه ی فراگیران در جریان تمرین و یادگیری را در کاربست پذیری ربات های اجتماعی دورحضور در زبان آموزی با اهداف پزشکی پررنگ جلوه می داد. راه توسعه ی زبان آموزی پزشکی مبتنی بر ربات های اجتماعی تمرکز بر تجربیات و دانش فراگیران است.

الگوی SPEAKING هایمز (1967) ، یکی از الگوهای مرتبط با نظریه قوم شناسی ارتباط است که عوامل مؤثر در تعامل میان افراد را 8 مؤلفه موقعیت/صحنه، شرکت کنندگان، هدف، ترتیب گفتمان، لحن، ابزارگفتمان، قوانین گفتمان و نوع گفتمان درنظر می گیرد و معتقد است با بررسی این عوامل می توان تصویر جامعی راجع به فرهنگ و تفکر افراد یک جامعه به دست آورد. باتوجه به اینکه در تعاملات روزمره و فرهنگ یک جامعه واژگان و عبارات زبانی دارای بار هیجانی مثبت و منفی هستند و این هیجانات در تفسیر فرهنگی مؤثر هستند و ازآنجاکه رابطه مستقیمی میان جهان واژه، جهان مغز و جهان بیرون وجود دارد، به نظر می رسد این الگو با افزودن بُعد هیجان به E-SPEAKING تغییر یابد و تصویر دقیق تری ارائه دهد. نگارندگان در پژوهش حاضر بادرنظرگرفتن رابطه میان زبان، فرهنگ و هیجان واژگان، مفهوم «زباهیجان فرهنگی» را با تحلیل قطعه زبانی «نازکردن» و واژگان مرتبط با آن معرفی کرده و با توجه به قبض و بسط گفتمانی، قوم نگاری ارتباط را به قوم نگاری هیجانی ارتباط بسط می دهند. از این منظر می توان گفت افراد نسبت به واژه ناز دارای درجه هیجانی متفاوتی هستند که با این هیجانات می توانند قبض و بسط گفتمانی ایجاد کنند و چشم انداز مکالمه خود را تغییر دهند. درنظرگرفتن زباهیجان های فرهنگی شکاف میان مطالعات جامعه شناسی و روان شناسی را کمرنگ می کند و سبب می شود با نگاهی سیستمی و کل نگر به زبان در فرهنگ پرداخته شود و از مثله کردن و تقطیع فرهنگ و هیجان جلوگیری شود.

درهم تنیدگی زبان و فرهنگ مدت هاست که توجه اندیشمندان حوزه فلسفه، جامعه شناسی، مردم شناسی، زبان شناسی و کاربردشناسی زبان را به خود جلب کرده است. در این راستا، پیش قدم (1391) با الهام از نظریات هالیدی (1975 و 1994)، ویگوتسکی (1978 و 1986) و سپیر-ورف (1956) که به رابطه میان فرهنگ، اندیشه و زبان تأکید می کنند، مفهوم زباهنگ را معرفی کرد. وی معتقد است بررسی و شناخت زباهنگ های موجود در هر جامعه راه را برای تشخیص سریع تر رفتارهای فرهنگی درست و نادرست هموار می سازد و اصلاحات فرهنگی که به تعالی زبانی و «بِه فرهنگی» می انجامند، به مراتب راحت تر صورت می پذیرند. با توجه به اهمیت شناسایی و بررسی زباهنگ ها، مطالعات متعددی به تحلیل آن ها پرداخته اند، هرچند کمبود پژوهشی که به بررسی تطبیقی مطالعات انجام شده در حوزه زباهنگ بپردازد به وضوح دیده می شود. از این رو، در پژوهش حاضر چارچوب نظری، پیکره و یافته های تمام مقالات مربوط به زباهنگ به طور تطبیقی بررسی شدند. نتایج این بررسی نشان داد که اکثر مقالات حوزه زباهنگ، داده های خود را از طریق واکاوی پاره گفتارهای اتفاق افتاده در موقعیت های طبیعی جمع آوری نموده و برای تحلیل این پاره گفتارها از الگوی SPEAKING هایمز (1967) استفاده نمودند. این نتایج همچنین حاکی از آن است که تعداد مطالعات اندکی به واکاوی زباهنگ های متنی پرداخته اند. همچنین هیچ پژوهشی به ارزیابی محتوای کتب درسی براساس زباهنگ های موجود در آن نپرداخته است. در پایان، براساس نتایج و یافته های حاصل از بررسی مقالات انجام شده، پیشنهادهایی برای مطالعات آینده ارائه شده است.

ضرب المثل ها عبارات زبانی کوتاه به نظم یا نثر هستند که با ساختاری روان نشان دهنده بخشی از فرهنگ و تفکرات مردم جامعه ای اند که آنان را به کار می برند. از این رو، معمولاً نسل به نسل منتقل می شوند و با مداقه و موشکافی می توان به ریشه های تاریخی و فرهنگی مستتر در آنان دست یافت. با این توضیح ضرب المثل ها را می توان زباهنگ (زبان + فرهنگ) درنظر گرفت که نشان دهنده نوع نگرش، فرهنگ و تفکرات ارزشی مردم هر جامعه هستند. یکی از مواردی که در ضرب المثل های زبان فارسی مشهود است، تفکر مثبت نگری است که می توان آن را نوعی زباهنگ درنظر گرفت. در پژوهش حاضر نگارندگان با استفاده از بخش های هشت گانه الگوی SPEAKING هایمز ( 1967 ) به واکاوی زباهنگ «مثبت نگری» در ضرب المثل های زبان فارسی پرداخته اند. بدین منظور تعداد 99621 ضرب المثل زبان فارسی که نشان دهنده فرهنگ و تفکرات اقوام ایرانی و جامعه فارسی زبان اند، موشکافی شدند. از این تعداد، به منظور بررسی تفکر مثبت نگری، 777 ضرب المثل که بار عاطفی مثبت داشتند، یادداشت و به منزله داده های پژوهش درنظر گرفته شدند . این مثل ها به صورت کیفی و توصیفی در پرتو الگوی هایمز تحلیل شدند تا مشخص شود که زباهنگ مذکور در ضرب المثل های زبان فارسی به چه صورتی نمود پیدا کرده است و اهداف پربسامد آن، چه مواردی را دربر می گیرد. یافته های پژوهش نشان می دهد اهداف پربسامد استفاده از زباهنگ مثبت نگری به موارد پند و نصیحت (30 درصد)، دعوت به شادی و نشاط (3 درصد)، اغراق و بزرگ نمایی (5 درصد)، تشویق به اتحاد و همکاری (4 درصد)، دعا در حق مخاطب (2 درصد)، پای بندی به عقاید مذهبی (27 درصد)، ترغیب به صبر در کارها (8 درصد)، و شکرگزاری (2 درصد) اختصاص یافته است که در بافت های رسمی و غیررسمی با لحن های متفاوتی مانند لحن نصیحت آمیز (45 درصد)، تعریفی (8 درصد)، امیدوارانه (36 درصد)، طنزآمیز (8 درصد) و دعایی (4 درصد) به کار رفته اند. از آن جایی که بالاترین بسامد از نظر هدف در زباهنگ «مثبت نگری» متعلق به پند و نصیحت دادن به طرف مقابل است و لحن نصیحت آمیز نیز بیشترین مورد کاربرد لحن را به خود اختصاص داده است، به نظر می رسد با توجه به فرهنگ قوی و غیرمستقیم گویی ایرانیان، آنان به صورت ضمنی نظرات خود را در قالب پند و نصیحت به دیگران منتقل می سازند.

پژوهش پیش رو بر آن است تا در بستر الگوی هایمز [39] به بررسی زباهنگ «مردسالاری» و «زن سالاری» در فیلم های ایرانی بپردازد. این پژوهش از نوع کیفی و توصیفی بوده و درحقیقت انتخاب زباهنگ ها با هدف بررسی تفکرات و تغییر نگرش و دیدگاه فرهنگی جامعه ایرانی در دو دهه 1360 و 1390 است. در همین زمینه، 100 فیلم ایرانی که از نوع خانوادگی و اجتماعی و شامل 50 فیلم دهه 1360 و 50 فیلم دهه 1390 هستند از نظر گفتمانی و چگونگی به کاربردن گفت وگوهای نشان دهنده زباهنگ «مردسالاری» و «زن سالاری» بررسی شدند. حدود 500 پاره گفتار از فیلم های سینمایی ایرانی دهه 1360 و 500 پاره گفتار از فیلم های سینمایی دهه 1390 یادداشت و واکاوی شدند. مشخص شد که بیشترین بسامد زباهنگ مردسالاری در فیلم های ایرانی دهه 1390 به موارد تهدید، بزرگ بینی، عصبانیت، دستور، متلک گویی، امرونهی، نیش وکنایه، پرخاش و تحقیر اختصاص یافته است و بیشترین بسامد زباهنگ «زن سالاری» در فیلم های ایرانی دهه 1390 شامل تعیین تکلیف کردن، غر زدن، تحقیر کردن، کنایه زدن، جلب توجه کردن، عصبانیت، شکایت و بزرگ بینی است. به نظر می رسد با توجه به تغییر و تحولات فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی در گذر زمان و پیشرفت چشمگیر فناوری در سراسر دنیا و تأثیر مستقیمی که این پیشرفت بر فرهنگ و نگرش جامعه ایرانی داشته است، طرز تفکر و نگرش جامعه دستخوش تغییراتی شده و دیدگاه افراد جامعه از تفکرات مردسالار به تفکرات زن سالار تغییر یافته است. در واقع، همان گونه که انتظار می رفت، می توان دهه 1360 را مصداق بارز تفکر مردسالارانه و دهه 1390 را مصداق بارز تفکر زن سالارانه برشمرد. در پایان، مجموعه ای از کاربردهای این زباهنگ، با عنوان هنجارهای گفتمان، بررسی و مشخص شدند.

کتب مختلفی برای بررسی جایگاه فناوری در آموزش زبان خارجه نوشته شده است که به گفته منتقدان، اغلب آنها در نیل به اهداف خود چندان موفق نبوده اند. اما کتاب فناوری در آموزش و یادگیری زبان دوم که توسط Caral A. Chapell و Shanon Sauro گردآوری و در سال 2017میلادی توسط انتشارات Wiley Blackwell منتشر شده است، تصویر جامعی از حیطه های اصلی فناوری در آموزش و فراگیری زبان دوم ارائه می کند. این کتاب هنوز به زبان فارسی ترجمه نشده و نقدی هم بر مطالب آن نوشته نشده است، لذا این مطالعه تلاش کرده است که ضمن معرفی کتاب، نقد علمی دقیقی هم بر آن داشته باشد. نقاط قوت کتاب شامل جامعیت کتاب، تخصص نویسندگان کتاب و فصول آن، بروز بودن نسبی مطالب، نوآوری و بروزرسانی، انسجام شکلی و محتوایی و نیز اعتبار منابع استفاده شده است. نقد اصلی وارد شده برکتاب که ناشی از ماهیت دائم التغییر فناوری های نوین در آموزش است، عدم گنجاندن برخی از دستاوردهای و نرم افزارهای جدید، حجم زیاد مطالب، فشردگی اطلاعات و بحث های نظری صرف بدون معرفی عملی فناوری های مطرح شده است. اما درکل کتاب ارزش علمی بالایی داشته و می تواند خلاصه ی مفید و جامعی از حیطه های مختلف کاربرد فناوری در آموزش و یادگیری زبان دوم ارائه دهد.