درخت حوزه‌های تخصصی

پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایشی انجام شده است. چهار‌پنجم جامعه‌ی آماری بیش‌تر به‌منظور انجام کارهای علمی و پژوهشی از شبکه‌ی اینترنت استفاده می‌کنند. چنانکه 34 درصد برای انجام کارهای آموزشی و پژوهشی و 6/31 درصد برای دسترسی به منابع و روزآمد‌کردن اطلاعات بوده است. تولید و ارائه آثار علمی و پژوهشی جامعه مورد پژوهش بیش‌تر به‌شکل مقاله بوده است که بهرهمندی از شبکهی اینترنت در تهیه مقاله با 7/56 درصد و کتاب 9/8 درصد است. مقایسه استفاده از اینترنت در تهیه و تولید آثار علمی و تخصصی نشان میدهد که از 36 درصد کل مقاله‌ها، 7/15 درصد، از 5/5 درصد کتابها،‌3 درصد، از 2/16 درصد طرحها‌، 8/5 درصد و از 14 درصد همایشها‌، 4 درصد با بهره‌گیری از خدمات شبکهی اینترنت صورت گرفته است.

حویل مدرک یک مفهوم پویاست که به شدت تحت تأثیر تحولات اقتصادی و فناوری است. طرح فیدو توسط برنامه‌های الکترونیکی کتابخانه‌ بریتانیا حمایت می‌شود و هدف اصلی آن  تهیه اطلاعات روزآمد و مناسب برای مدیران کتابخانه‌ها در این رشته پویاست. بررسی وب سایت‌های مربوط به تحویل مدرک در جهت تلاش برای نیل به این هدف انجام شده است. این نوشته به شناسایی وب سایت‌های  مهم خدمات تحویل مدرک که ممکن است مورد استفاده مدیران کتابخانه‌ها قرار گیرند، می‌پردازد و نقدی جالب از این سایت‌ها از دید شاغلین و محققین بدست می‌دهد. وب سایت‌های مورد مطالعه شامل فهرست‌های تهیه کنندگان مدارک، گزارش برنامه‌های تحقیقاتی، توسعه نظام‌ها، ابتکارات ملی و سایت‌های حرفه‌ای، می‌شود. دامنه این پژوهش جهانی است و تلاش ویژه‌ای نسبت به معرفی سایت‌های خارج از آمریکا صورت  گرفته است.

نوشتار حاضر به بهانة شناساندن فرهنگ‌نامة اصول فقه در آغاز به کلیاتی پیرامون دائرة‌المعارف‌نگاری و فرهنگ‌نامه نویسی پرداخته و در گفتار دوم افزون بر بیان تاریخچه و ویژگی‌های فرهنگ‌نامة اصول فقه در سه بخش (ساختار تشکیلاتی، مراحل اجرایی و شیوة تدوین) به معرفی آن اقدام نموده است.

از کامپیوتر برای رده‌بندی و ذخیره اطلاعات مرسوم شده است. با توجهشامروزه استفاده به انبوه اطلاعات موجود در شبکه‌ها از جمله اینترنت، و ساختمند نبودن اطلاعات، نیاز به بازیابی خودکار اطلاعات بیشتر گردیده است. با توجه به تنوع اطلاعات موجود در شبکه و ناهمگن بودن مدارک ایجاد درخواست برای کاربران ساده نیست و در بسیاری از موارد نیازمند اصلاح بوسیله شخص خبره می‌باشد. منظور از هوشمندسازی سیستم بازیابی اطلاعات، سیستمی است که محتوای مدرک و درخواست را درک کند. و با توجه به دانش زمینه، کاربر را در یافتن اطلاعات موردنیاز، راهنمایی نماید. در بسیاری از سیستمهای تجاری، فهرست‌گذاری موضوعی، انجام شده است. یکی از کاربردهای چنین سیستمی استفاده از فهرست موضوعی و آموزش شبکه عصبی برای بهینه‌سازی درخواست کاربر می‌باشد. اصول این سیستم شباهت جواب درخواستهای مشابه است، بنابراین سیستم هوشمند بردار درخواست کاربر را طوری تغییر می‌دهد تا با دانش موجود در مجموعه بهترین جواب بدست‌ آید.

بانک اطلاعاتی نمایه فهرست متن مقالات نشریات ادواری است که در ابتدا (سال 1370) بصورت مجله منتشر می‌شد و سپس از سال 1376 به صورت بانک اطلاعاتی رایانه‌ای طراحی شد. در این بانک اطلاعاتی علاوه بر فهرست (عنوان، نویسنده، نام نشریه و کلیه واژه‌ متن) امکان دسترسی به متن مقالات هم فراهم گردیده است. مسئولیت بانک اطلاعاتی نمایه بعهده مؤسسه فرهنگی اطلاع‌رسانی نمایه می‌باشد و کتابخانه‌ها برای دریافت این بانک اطلاعاتی می‌توانند مشترک شوند. در این مقاله ابتدا تاریخچه کوتاهی از سیر تاریخی مجله نمایه و  امکانات آن و سپس توضیحاتی در رابطه با قسمتهای مختلف بانک اطلاعاتی رایانه‌ای نمایه، مزایا و معایب آن عرضه می‌شود و سپس نتیجه‌گیری و چند پیشنهاد جهت استفاده بهتر از این بانک اطلاعاتی ارائه میگردد

کتابخانه‌های کانادا برای ایجاد هماهنگی میان سیستم‌های اشتراک منابع خود، چارچوبی کلی را مشخص کرده‌اند. این سیستم‌ها امکان دسترسی به اطلاعات را برای شهروندان کانادایی و افرادی فراهم می‌آورند که نیاز آنها از طریق فعالیت‌های اشتراک منابع کتابخانه‌های کانادا برطرف می‌شوند. این مقاله به ارائه اطلاعاتی  در خصوص چند و چون این چارچوب و استراتژی‌ای می‌پردازد که کانادایی‌ها در خصوص اشتراک منابع درپیش گرفته‌اند.

در این مقاله، اهمیت فزاینده جایگاه بهداشت در اقتصاد کلان ایالات متحده و فزونی قابل ملاحظه سهم هزینه های بهداشتی و درمانی در مخارج دولت و هزینه های خانوار و همچنین مسائل اقتصادی بخش بهداشت، اهمیت بیمه، عدم اطمینان و مسائل مربوط به اطلاعات (عدم تقارن) تحلیل می شود.در این نوشتار، به منظور نشان دادن چگونگی تحلیل اقتصادی موضوعات بهداشتی، چند مثال مطرح گردیده، برای تشریح اهمیت و گستردگی بخش بهداشت و درمان نیز سعی شده اهمیت شناخت مشخصه های منحصر به فرد بازارهای خدمات بهداشتی – درمانی مورد تأکید قرار می گیرد تا اصلاحات مناسبی در ابزارهای تحلیل سنتی اقتصاددانان به عمل آید.نویسنده معتقد است اهمیت اقتصاد بهداشت به توانایی آگاه کردن و امکان تأثیرگذاری بر تصمیمات تدوین کنندگان سیاست های بخش بهداشت مربوط می شود و همچنین تصریح می کند مهم این است که بدانیم درمورد تعداد زیاد عوامل اقتصادی که زیربنا و اساس پیش بینی ها را تشکیل می دهند، چه می توانیم بکنیم. تجزیه و تحلیل اقتصادی ابزارهایی بخردانه در اختیار ما قرار می دهد که به کمک آن ها می توانیم سیاست ها را بازبینی، پیش بینی و پیشنهاد کنیم و در اقتصاد بهداشت و قسمت های مختلف آن به اجرا در آ وریم..

خواندن یا افزودن اطلاعات به متن در نوشته‌ها به کارشنشانه‌هایی که برای سهولت می‌برند، جزئی از نظام گسترده نشانه‌ها است که بشر برای ایجاد ارتباط از آن استفاده می‌کند. نشانه‌ها علائمی ذاتاً بی‌معنی هستند که افراد بشر، برحسب قرارداد و توافق، آنها را معنی‌دار کرده‌اند. ویرگول و نقطه و نقطه‌ویرگول و علامت سئوال و قلاب بخشی از نشانه‌هایی هستند که در خط به کار می‌روند. کاربرد این نشانه‌ها در همه زبانهای دنیا یکسان نیست. یعنی این نشانه‌ای جهانی، بستگی به کاربرد آنها در رسم‌الخط‌های متفاوت، تفاوتهایی با یکدیگر پیدا کرده‌اند. از طرفی کاربرد نشانه‌ها در رسم‌الخط‌های واحد نیز گاه با هم متفاوت است. کاربرد نابجا یا چندگانه نشانه‌ها ممکن است در کار ارتباط اختلال ایجاد کند. یکسان‌سازی کاربرد رسم‌الخط، اطلاعات واحدی را به خواننده می‌رساند.

هدف از انجام این پژوهش بررسی فرایند نمایه سازی ماشینی و سنجش امکانات لازم برای استفاده از نمایه سازی ماشینی در مرکز اطلاع رسانی جهاد کشاورزی می باشد تا الگویی مناسب جهت استفاده از نمایه‌سازی ماشینی به زبان فارسی در ایران ارائه گردد. گردآوری اطلاعات به شیوه مصاحبه و استناد به مدارک موجود انجام گرفته است. از روش طراحی سیستم استفاده شده است؛ به طوریکه پس از مقایسه وضعیت کنونی نمایه سازی در مرکز مورد مطالعه، حداقل امکانات لازم جهت نمایه سازی ماشینی، پیش بینی چگونگی استقرار امکانات لازم و دلایل و عوامل مؤثر برای نمایه سازی ماشینی صورت گرفته است. امکانات ذکر شده در این تحقیق برای انجام نمایه‌سازی ماشینی در مرکز مزبور شامل استفاده از نمایه‌سازان و متخصصین کامپیوتر و کشاورزی در مرکز و بهره‌گیری از مشاوره زبان‌شناسان و فراهم‌آوری تجهیزاتی جهت ارتقاء نرم‌افزارهای کنونی یا طراحی نر‌م‌افزاری جدید جهت ذخیره سازی، تشخیص ، تفکیک، مقایسه، طبقه بندی و انتخاب اطلاعات موجود در مدارک می‌باشد که مورد ارزیابی قرار گرفته است و مواردی که برای ذخیره اطلاعات مدارک به زبان فارسی باید مد نظر قرار گیرد بررسی شده و مراحل ساخت پیشنهادی اصطلاحنامه الکترونیکی فارسی در زمینه کشاورزی تشریح شده است. در پایان مراحل پیشنهادی انجام نمایه‌سازی ماشینی در مرکز با استفاده از امکانات موجود برای ذخیره سازی، تشخیص ، تفکیک، مقایسه، طبقه بندی و انتخاب اطلاعات موجود در مدارک با استفاده از روشهای مختلف نمایه‌سازی ماشینی توصیف شده است.

در عصر اطلاعات، اطلاعات علمی- فنی زیربنای هرگونه تصمیمات جدی اجرایی و تحقیقاتی محسوب می‌گردد. موج اطلاعات در سالهای اخیر به شکل چشمگیری گسترش یافته و در زمانی قابل پیش‌بینی میزان این اطلاعات رشد سریع‌تری خواهد یافت. از این رو ضرورت سازماندهی این گونه اطلاعات اهمیت بیشتری می‌یابد در این میان آنچه حائز اهمیت است روشهای دستیابی به آن می‌باشد. اطلاعات مرتبط بایستی به سرعت و در حداقل زمان قابل دسترسی گردد. سیستمهای رایانه‌ای شامل نظام مدیریت اطلاعات، نظام خبره، بانکهای اطلاعاتی و نظام‌های پردازش و بازیابی اطلاعات است. هر چند نظام‌های اطلاعاتی گوناگونی در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرند لکن در طراحی آنها مشکلات و سئوالات مشترکی مطرح می‌باشند: 1- چگونگی سازماندهی دانش موجود و نتایج تحقیقات علمی 2- چگونگی بازیابی اطلاعات و هدایت کاربر در جهت استفاده صحیح از نظام اطلاعاتی بنابراین هر نظام بازیابی اطلاعاتی متشکل از انبوهی از اسناد و مدارک و نیز حجم قابل توجهی از پرسش‌ها و سؤالات است و شیوه‌هایی را دربر می‌گیرد که به تناسب هر یک از پرسش‌های جستجوگر، اسناد و مدارک متناسب و مرتبط با آن را بازیابی و در اختیار قرار دهد. این شیوه عبارتند از: 1- ذخیرهء اطلاعات (به کارگیری عناصری جهت بازیابی و ارائه اطلاعات ذخیره شده) این بخش محتوای مدرک علمی را توصیف نموده و به شکلی ارائه ‌می‌دهد که براساس ویژگیهای آن اسناد و مدارک بازیابی می‌شوند. یکی از این روشها، کاربرد اصطلاحنامه و تعیین توصیفگرها براساس نظام منطقی مفاهیم و ارائه محتوای مدارک است. 2- بازیابی اطلاعات (به کارگیری عناصری جهت تعیین نیازهای اطلاعاتی کاربران) این بخش می‌تواند سؤالات و نیازهای اطلاعاتی استفاده‌کنندگان را به گونه‌ای شکل دهد که بواسطه اطلاعات حاصل از نیازسنجی استفاده‌کنندگان، مدارک مناسب بازیابی شوند. 3- اشاعه اطلاعات (به کارگیری عناصری جهت ارائه و اشاعه اطلاعات بازیابی شده) در این بخش نتایج حاصل از جستجوی اطلاعات مورد نیاز کاربر در اختیار وی قرار می‌گیرد. در این مقاله به طور ویژه، مبحث واژه‌گزینی در نمایه‌سازی مدارک و اسناد به منظور بازیابی اطلاعات و در نتیجه فرآیند ترجمه اسناد به زبان نمایه‌سازی و کاربرد اصطلاحنامه‌ها به عنوان پشتوانه نمایه‌سازی ماشینی با رویکرد به فعالیتهای اصطلاح‌شناختی در مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

تغییر زبان اجتناب‌ناپذیر است و این تغییر با تداخل زبانها نیز انجام می‌شود. ورود الفاظ و ساختهای بیگانه به زبانها امری رایج است، همچنانکه ورود دیگر پدیده‌ها امری عادی و پذیرفتی است. ورود الفاظ و ساختهای زبانی به زبان دیگر را قرض‌گیری می‌نامند. قرض‌گیری یا آوایی است یا واژگانی یا دستوری. چنانچه واژه بیگانه با همان معنی اصلی‌اش به زبان دیگری وارد شود و ترجمه‌ای معنایی و لفظ به لفظ شود، آن را گرته‌برداری می‌نامند. گرته‌برداری نیز به انواعی نظیر گرته‌برداری واژگانی و نحوی تقسیم می‌شود.

اصطلاحنامه‌مشتمل بر تعریف اصطلاحنامه، تعریف اصطلاحات، روابط معنایی،رساختار ویرایش و مدیریت اصطلاحنامه از بحث‌های اصلی این مقاله است. روابط معنایی از سه رابطه «هم‌ارز»، «سلسله مراتبی» و «مصداقی» (موردی) تشکیل شده است. بررسی مفصل این سه نوع رابطه بخش مهمی ا زمتن را تشکیل می‌دهد. نیاز به ویرایش اصطلاحنامه و مدیریت تخصصی آن در اطلاع‌رسانی نوین امری اجتناب‌ناپذیر است. بررسی شکلی اصلاحنامه از نظر دستوری و خطی و بیان پاره‌ای از قواعد ضروری بحث پایانی مقاله است.

از اواسط دهه 1990 حوزه پژوهشی جدیدی به نام «وب‌سنجی» بر پایه روش‌های اطلاع‌سنجی جدید به وجود آمد که کار آن، پژوهش درباره ماهیت و خصوصیات وب است. این مقاله سعی دارد حوزه‌های منتخبی از پژوهش وب سنجی را که روند و فضای مناسبی برای توسعه دارند و همچنین برخی حوزه‌هایی را که در حال حاضر کمتر دارای آینده‌ای روشن هستند معرفی کند. پژوهش‌های جدید درباره پوشش و عملکرد موتورهای کاوش، آنها را به عنوان قالب و چارچوبی برای تحلیل گزینشی کیفیت و محتوا، شناخته است. مشکلات مربوط به عوامل تأثیرگذار وب مورد بحث قرار گرفته است و در پایان مقاله راهنمایی‌های جدید وب‌سنجی برای اجرای کشف دانش و ردیابی موضوع روی وب-که تا حدودی مبتنی بر روش کتابسنجی استفاده شده در پایگاههای اطلاعاتی استنادی و کتابشناختی است- به صورت  کلی مطرح شده است. در این چارچوب راهبردهای نظریه نمودار یکپارچه، شامل: تحلیل مسیر، پیوندهای متقاطع (عرضی)، پیوندهای ضعیف و پدیده جهان کوچک مورد توجه قرار گرفته است.

این تحقیق به منظور تعیین میزان کمک‌یابی دانشجویان رشته‌های علوم تربیتی و علوم انسانی از کتابدار در انجام تحقیقات کتابخانه‌ای خود در دانشگاه شیراز انجام شده است. روش تحقیق، پیمایشی و ابزار آن پرسشنامه‌ای بود که بین 100 نفر از دانشجویان توزیع گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل 63 پرسشنامه دریافت شده حاکی از این بود که 1/92 درصد از افراد مورد مطالعه احساس نیاز به کمک داشتند و از بین آنها 2/76 درصد از کسی کمک گرفته‌اند در حالیکه از بین مراحل انجام یک تحقیق، بیش از همه در مرحلهء یافتن اطلاعات مرتبط (68 درصد) به کمک نیاز داشتند. نتایج همچنین نشان داد که دانشجویان کمترین کمک را از کتابدار درخواست نموده‌اند (25 درصد) و علت آن را عدم توانائی کتابدار در کمک کردن دانسته‌اند. براساس یافته‌های حاصل از این بررسی می‌توان عدم آشنائی کافی دانشجویان با توانائی و تخصص کتابدار را، بعنوان مهمترین مانع بر سر راه کمک‌یابی دانشجویان از کتابدار دانست که حل این مشکل مستلزم انجام اقدامات مؤثر براساس مطالعات و تحقیقات هدفمند و مفید می‌باشد.

رشد سریع اطلاعات الکترونیکی در عصر حاضر، زمینه‌ساز ایجاد انواع متعدد شبکه‌های کتابشناختی گردیده است. دستیابی به اطلاعات الکترونیکی مستلزم استفاده از روش موثر در نمایه‌سازی و تشخیص کلیدواژه‌های مهم بیانگر محتوای یک مدرک است. در همین راستا، (او.سی.ال.سی)1 که بزرگترین شبکه کتابشناختی جهان محسوب می‌شود به منظور فراهم آوردن تسهیلات لازم برای دستیابی سریع وموثر به اطلاعات، اقدام به ساخت سیستم‌نمایه‌سازی ‌خود‌تحت عنوان وورد اسمیت نموده است. مبنای کار این سیستم، تشخیص خودکار مفاهیم، کلمات و عبارات کلیدی در متن ماشین‌خوان، براساس »پردازش زبان طبیعی« است. به این ترتیب شبکه (او.سی.ال.سی) با استفاده از تئوری‌های زبانشناسی محاسباتی و معنائی-که مورد تأکید پردازش زبان طبیعی است-و نیز با بکارگیری تئوری‌های اطلاع‌رسانی و مدل‌های آماری، سعی در ساخت نمایه‌ای داشته است که علاوه بر همخوانی با حجم عظیم داده‌های این شبکه، از کارآئی و توانائی کافی و لازم در بازیابی سریع و موثر اطلاعات از محیط شبکه نیز برخوردار باشد.

این مقاله آموزش برای مدیریت کتابخانه را در زمینهء یک محیط در حال دگرگونی سریع که در آن تلاش برای نوآوری، اثربخشی هزینه‌ها، و تحلیل هزینه و فایده از نمودهای عینی آن است، مورد بررسی قرار می‌دهد. تقاضا برای »ارزش پول« محور اصلی تفکر سازمانی را تشکیل می‌دهد. دوران توسعه‌طلبی که مدیریت می‌توانست به آسانی منابع و امکانات اضافی را به دست آورد جای خود را به دوران دفاع و توجیه جدّی، نه برای منابع و امکانات اضافی بلکه همچنین در معنای اهم، برای پیشتیبانی از منابع و امکانات موجود داده است. دنیای آموزشی نیز از این روند مستثنی نیست، و به طور روزافزونی در تمام دنیا درگیر مبارزه برای کاهش هزینهء واحدهای درسی است در صورتی که معیارهای آموزشی موجود را حداقل صیانت و یا بهبود بخشد. تلاش برای استفاده کارا از پرداخت مادی مالیات‌‌ها محدود به مرزهای جغرافیای ملی نیست. در دنیای اطلاعات تأثیر انتشارات الکترونیکی، آغاز به عرضهء دیدگاههای جدید نموده و افزایش پیچیدگی سیستم‌های ذخیره‌سازی پایگاههای اطلاعاتی موجب افزایش تقاضا برای ارائه خدمات شده است. تمام این پدیده‌ها در دوران فشار تورم و کاهش اعتبارات، باعث تقلیل منابع مالی برای فراهم‌آوری خدمات اثربخش شده است. خدمات کتابخانه در جامعه دانشگاهی بایستی با این تحولات وفق یابد. در نتیجه کتابداران، و کتابخانه‌های آن‌ها، مسئولیت‌پذیری بیشتری را در قبال تدارک خدمات و هزینه‌ها عهده‌دار شوند. در چنین شرایطی کتابداران باید آینده‌نگر و فعال بوده و پاسخگوی مقتضیات بیرونی باشند؛ که این امر نیازمند مدیریت خلاّق، نوآور، و آموزش دیده است. به منظور پاسخگویی به این مقتضیات نیاز روزافزونی به کارکنان در تمام سطوح وجود دارد که مدیران اثربخش شوند. از این پس، کسب محور یک کتابخانه رسمی یا مدرک تحصیلی، همراه با آموزش ضمن خدمت و یا دوره‌های کوتاه مدت کارآموزی کافی نیست. امروزه نیاز به تفکر آینده‌نگر و طراحی برنامه‌های آموزشی مناسبی است که در موضوع مدیریت نهفته است(1.) بنابراین، این مقاله، تعریف محدود آموزش به معنی »تدوین سیستماتیک یک الگوی مهارتهای شناختی، نگرش‌ها و نیازهای رفتاری به منظور اجرای با کفایت یک کار یا وظیفه را مورد استفاده قرار نمی‌دهد«. یک تعریف وسیع‌تر از آموزش و آموزش مداوم »مبتنی بر مبانی آموزش اساسی، نوسازی و توسعه نگرش و فهم، و حفظ یک رویکرد جدید و انعطاف‌پذیر برای کار مناسب‌تر به نظر می‌رسد. در این مقاله سعی شده که مفاهیم آموزش و پرورش مداوم در یک مفاد در نظر گرفته شود. ابعاد آموزشی صلاحیت‌ها مثل آنچه که در مدرسه‌های کتابداری اعطاء می‌شوند مورد بحث نمی‌باشند.

با گسترش روزافزون کاربردهای اینترنت و اطلاعات الکترونیک در عرصهء پژوهش، رعایت حقوق صاحبان آثاری که حاصل تلاش خود را در شبکه جهانی اینترنت در اختیار پژوهشگران دیگر قرار می‌دهند ضروری به نظر می‌رسد. در این مقاله، برای معرفی سبک واحدی در نحوهء استناد به این منابع، روش انجمن روانشناسی آمریکا مورد بررسی قرار گرفته است.

در این پژوهش به منظور شناسایی امکانات سایتهای کتابخانه‌های ایرانی در محیط وب و تهیه راهنمای این سایتها با استفاده از چک لیست و از طریق جستجو در اینترنت به شناسایی و مقایسه امکانات سایتهای کتابخانه‌ها پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می دهد از مجموع 49 سایت از نظر مکان استقرار مؤسسات حامی سایتها 73 درصد یعنی 36 مورد از مؤسسات در تهران مستقر هستند. پنجاه و یک درصد از سایتها دارای اپک می‌باشند. دوازده درصد از سایتهای دارای اپک از نرم افزار سیمرغ بهره برده‌اند. چهل و هفت درصد ازمؤسسات دارای سایت کتابخانه دانشگاهی هستند و 45 درصد از سایتها فاقد صفحه و راهنمای فارسی می‌باشند.