درخت حوزه‌های تخصصی

تغییر زبان اجتناب‌ناپذیر است و این تغییر با تداخل زبانها نیز انجام می‌شود. ورود الفاظ و ساختهای بیگانه به زبانها امری رایج است، همچنانکه ورود دیگر پدیده‌ها امری عادی و پذیرفتی است. ورود الفاظ و ساختهای زبانی به زبان دیگر را قرض‌گیری می‌نامند. قرض‌گیری یا آوایی است یا واژگانی یا دستوری. چنانچه واژه بیگانه با همان معنی اصلی‌اش به زبان دیگری وارد شود و ترجمه‌ای معنایی و لفظ به لفظ شود، آن را گرته‌برداری می‌نامند. گرته‌برداری نیز به انواعی نظیر گرته‌برداری واژگانی و نحوی تقسیم می‌شود.

در عصر اطلاعات، اطلاعات علمی- فنی زیربنای هرگونه تصمیمات جدی اجرایی و تحقیقاتی محسوب می‌گردد. موج اطلاعات در سالهای اخیر به شکل چشمگیری گسترش یافته و در زمانی قابل پیش‌بینی میزان این اطلاعات رشد سریع‌تری خواهد یافت. از این رو ضرورت سازماندهی این گونه اطلاعات اهمیت بیشتری می‌یابد در این میان آنچه حائز اهمیت است روشهای دستیابی به آن می‌باشد. اطلاعات مرتبط بایستی به سرعت و در حداقل زمان قابل دسترسی گردد. سیستمهای رایانه‌ای شامل نظام مدیریت اطلاعات، نظام خبره، بانکهای اطلاعاتی و نظام‌های پردازش و بازیابی اطلاعات است. هر چند نظام‌های اطلاعاتی گوناگونی در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرند لکن در طراحی آنها مشکلات و سئوالات مشترکی مطرح می‌باشند: 1- چگونگی سازماندهی دانش موجود و نتایج تحقیقات علمی 2- چگونگی بازیابی اطلاعات و هدایت کاربر در جهت استفاده صحیح از نظام اطلاعاتی بنابراین هر نظام بازیابی اطلاعاتی متشکل از انبوهی از اسناد و مدارک و نیز حجم قابل توجهی از پرسش‌ها و سؤالات است و شیوه‌هایی را دربر می‌گیرد که به تناسب هر یک از پرسش‌های جستجوگر، اسناد و مدارک متناسب و مرتبط با آن را بازیابی و در اختیار قرار دهد. این شیوه عبارتند از: 1- ذخیرهء اطلاعات (به کارگیری عناصری جهت بازیابی و ارائه اطلاعات ذخیره شده) این بخش محتوای مدرک علمی را توصیف نموده و به شکلی ارائه ‌می‌دهد که براساس ویژگیهای آن اسناد و مدارک بازیابی می‌شوند. یکی از این روشها، کاربرد اصطلاحنامه و تعیین توصیفگرها براساس نظام منطقی مفاهیم و ارائه محتوای مدارک است. 2- بازیابی اطلاعات (به کارگیری عناصری جهت تعیین نیازهای اطلاعاتی کاربران) این بخش می‌تواند سؤالات و نیازهای اطلاعاتی استفاده‌کنندگان را به گونه‌ای شکل دهد که بواسطه اطلاعات حاصل از نیازسنجی استفاده‌کنندگان، مدارک مناسب بازیابی شوند. 3- اشاعه اطلاعات (به کارگیری عناصری جهت ارائه و اشاعه اطلاعات بازیابی شده) در این بخش نتایج حاصل از جستجوی اطلاعات مورد نیاز کاربر در اختیار وی قرار می‌گیرد. در این مقاله به طور ویژه، مبحث واژه‌گزینی در نمایه‌سازی مدارک و اسناد به منظور بازیابی اطلاعات و در نتیجه فرآیند ترجمه اسناد به زبان نمایه‌سازی و کاربرد اصطلاحنامه‌ها به عنوان پشتوانه نمایه‌سازی ماشینی با رویکرد به فعالیتهای اصطلاح‌شناختی در مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

خواندن یا افزودن اطلاعات به متن در نوشته‌ها به کارشنشانه‌هایی که برای سهولت می‌برند، جزئی از نظام گسترده نشانه‌ها است که بشر برای ایجاد ارتباط از آن استفاده می‌کند. نشانه‌ها علائمی ذاتاً بی‌معنی هستند که افراد بشر، برحسب قرارداد و توافق، آنها را معنی‌دار کرده‌اند. ویرگول و نقطه و نقطه‌ویرگول و علامت سئوال و قلاب بخشی از نشانه‌هایی هستند که در خط به کار می‌روند. کاربرد این نشانه‌ها در همه زبانهای دنیا یکسان نیست. یعنی این نشانه‌ای جهانی، بستگی به کاربرد آنها در رسم‌الخط‌های متفاوت، تفاوتهایی با یکدیگر پیدا کرده‌اند. از طرفی کاربرد نشانه‌ها در رسم‌الخط‌های واحد نیز گاه با هم متفاوت است. کاربرد نابجا یا چندگانه نشانه‌ها ممکن است در کار ارتباط اختلال ایجاد کند. یکسان‌سازی کاربرد رسم‌الخط، اطلاعات واحدی را به خواننده می‌رساند.

این مقاله آموزش برای مدیریت کتابخانه را در زمینهء یک محیط در حال دگرگونی سریع که در آن تلاش برای نوآوری، اثربخشی هزینه‌ها، و تحلیل هزینه و فایده از نمودهای عینی آن است، مورد بررسی قرار می‌دهد. تقاضا برای »ارزش پول« محور اصلی تفکر سازمانی را تشکیل می‌دهد. دوران توسعه‌طلبی که مدیریت می‌توانست به آسانی منابع و امکانات اضافی را به دست آورد جای خود را به دوران دفاع و توجیه جدّی، نه برای منابع و امکانات اضافی بلکه همچنین در معنای اهم، برای پیشتیبانی از منابع و امکانات موجود داده است. دنیای آموزشی نیز از این روند مستثنی نیست، و به طور روزافزونی در تمام دنیا درگیر مبارزه برای کاهش هزینهء واحدهای درسی است در صورتی که معیارهای آموزشی موجود را حداقل صیانت و یا بهبود بخشد. تلاش برای استفاده کارا از پرداخت مادی مالیات‌‌ها محدود به مرزهای جغرافیای ملی نیست. در دنیای اطلاعات تأثیر انتشارات الکترونیکی، آغاز به عرضهء دیدگاههای جدید نموده و افزایش پیچیدگی سیستم‌های ذخیره‌سازی پایگاههای اطلاعاتی موجب افزایش تقاضا برای ارائه خدمات شده است. تمام این پدیده‌ها در دوران فشار تورم و کاهش اعتبارات، باعث تقلیل منابع مالی برای فراهم‌آوری خدمات اثربخش شده است. خدمات کتابخانه در جامعه دانشگاهی بایستی با این تحولات وفق یابد. در نتیجه کتابداران، و کتابخانه‌های آن‌ها، مسئولیت‌پذیری بیشتری را در قبال تدارک خدمات و هزینه‌ها عهده‌دار شوند. در چنین شرایطی کتابداران باید آینده‌نگر و فعال بوده و پاسخگوی مقتضیات بیرونی باشند؛ که این امر نیازمند مدیریت خلاّق، نوآور، و آموزش دیده است. به منظور پاسخگویی به این مقتضیات نیاز روزافزونی به کارکنان در تمام سطوح وجود دارد که مدیران اثربخش شوند. از این پس، کسب محور یک کتابخانه رسمی یا مدرک تحصیلی، همراه با آموزش ضمن خدمت و یا دوره‌های کوتاه مدت کارآموزی کافی نیست. امروزه نیاز به تفکر آینده‌نگر و طراحی برنامه‌های آموزشی مناسبی است که در موضوع مدیریت نهفته است(1.) بنابراین، این مقاله، تعریف محدود آموزش به معنی »تدوین سیستماتیک یک الگوی مهارتهای شناختی، نگرش‌ها و نیازهای رفتاری به منظور اجرای با کفایت یک کار یا وظیفه را مورد استفاده قرار نمی‌دهد«. یک تعریف وسیع‌تر از آموزش و آموزش مداوم »مبتنی بر مبانی آموزش اساسی، نوسازی و توسعه نگرش و فهم، و حفظ یک رویکرد جدید و انعطاف‌پذیر برای کار مناسب‌تر به نظر می‌رسد. در این مقاله سعی شده که مفاهیم آموزش و پرورش مداوم در یک مفاد در نظر گرفته شود. ابعاد آموزشی صلاحیت‌ها مثل آنچه که در مدرسه‌های کتابداری اعطاء می‌شوند مورد بحث نمی‌باشند.

با گسترش روزافزون کاربردهای اینترنت و اطلاعات الکترونیک در عرصهء پژوهش، رعایت حقوق صاحبان آثاری که حاصل تلاش خود را در شبکه جهانی اینترنت در اختیار پژوهشگران دیگر قرار می‌دهند ضروری به نظر می‌رسد. در این مقاله، برای معرفی سبک واحدی در نحوهء استناد به این منابع، روش انجمن روانشناسی آمریکا مورد بررسی قرار گرفته است.

رشد سریع اطلاعات الکترونیکی در عصر حاضر، زمینه‌ساز ایجاد انواع متعدد شبکه‌های کتابشناختی گردیده است. دستیابی به اطلاعات الکترونیکی مستلزم استفاده از روش موثر در نمایه‌سازی و تشخیص کلیدواژه‌های مهم بیانگر محتوای یک مدرک است. در همین راستا، (او.سی.ال.سی)1 که بزرگترین شبکه کتابشناختی جهان محسوب می‌شود به منظور فراهم آوردن تسهیلات لازم برای دستیابی سریع وموثر به اطلاعات، اقدام به ساخت سیستم‌نمایه‌سازی ‌خود‌تحت عنوان وورد اسمیت نموده است. مبنای کار این سیستم، تشخیص خودکار مفاهیم، کلمات و عبارات کلیدی در متن ماشین‌خوان، براساس »پردازش زبان طبیعی« است. به این ترتیب شبکه (او.سی.ال.سی) با استفاده از تئوری‌های زبانشناسی محاسباتی و معنائی-که مورد تأکید پردازش زبان طبیعی است-و نیز با بکارگیری تئوری‌های اطلاع‌رسانی و مدل‌های آماری، سعی در ساخت نمایه‌ای داشته است که علاوه بر همخوانی با حجم عظیم داده‌های این شبکه، از کارآئی و توانائی کافی و لازم در بازیابی سریع و موثر اطلاعات از محیط شبکه نیز برخوردار باشد.

این تحقیق به منظور تعیین میزان کمک‌یابی دانشجویان رشته‌های علوم تربیتی و علوم انسانی از کتابدار در انجام تحقیقات کتابخانه‌ای خود در دانشگاه شیراز انجام شده است. روش تحقیق، پیمایشی و ابزار آن پرسشنامه‌ای بود که بین 100 نفر از دانشجویان توزیع گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل 63 پرسشنامه دریافت شده حاکی از این بود که 1/92 درصد از افراد مورد مطالعه احساس نیاز به کمک داشتند و از بین آنها 2/76 درصد از کسی کمک گرفته‌اند در حالیکه از بین مراحل انجام یک تحقیق، بیش از همه در مرحلهء یافتن اطلاعات مرتبط (68 درصد) به کمک نیاز داشتند. نتایج همچنین نشان داد که دانشجویان کمترین کمک را از کتابدار درخواست نموده‌اند (25 درصد) و علت آن را عدم توانائی کتابدار در کمک کردن دانسته‌اند. براساس یافته‌های حاصل از این بررسی می‌توان عدم آشنائی کافی دانشجویان با توانائی و تخصص کتابدار را، بعنوان مهمترین مانع بر سر راه کمک‌یابی دانشجویان از کتابدار دانست که حل این مشکل مستلزم انجام اقدامات مؤثر براساس مطالعات و تحقیقات هدفمند و مفید می‌باشد.

در این پژوهش به منظور شناسایی امکانات سایتهای کتابخانه‌های ایرانی در محیط وب و تهیه راهنمای این سایتها با استفاده از چک لیست و از طریق جستجو در اینترنت به شناسایی و مقایسه امکانات سایتهای کتابخانه‌ها پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش نشان می دهد از مجموع 49 سایت از نظر مکان استقرار مؤسسات حامی سایتها 73 درصد یعنی 36 مورد از مؤسسات در تهران مستقر هستند. پنجاه و یک درصد از سایتها دارای اپک می‌باشند. دوازده درصد از سایتهای دارای اپک از نرم افزار سیمرغ بهره برده‌اند. چهل و هفت درصد ازمؤسسات دارای سایت کتابخانه دانشگاهی هستند و 45 درصد از سایتها فاقد صفحه و راهنمای فارسی می‌باشند.

حجم وسیع اطلاعات بر روی شبکه وب باعث می‌گردد تا پاسخ‌دهی به کاوش‌های ارسالی از سوی کاربرن، بدون دسترسی به تمام متون و فقط با استفاده از فایل‌های نمایه صورت گیرد. بدین منظور، در سطح شبکه از روش‌های مختلف نمایه‌سازی استفاده می‌گردد. روش نمایهء انتهای کتاب، استفاده از ابرداده‌ها، شاخه‌های موضوعی و ساختار متمرکز و پراکنده در فن‌آوری موتورهای کاوش از روش‌های دیگر می‌باشد. بسیاری از موتورهای کاوش از یک ساختار متمرکز خزنده-نمایه‌ساز، سود می‌جونید. خزنده‌ها برنامه‌های نرم‌افزاری هستند که عمل پیمایش وب را انجام داده و صفحات جدید و یا به روز در آمده را به سرویس‌دهنده‌ای که قرار است این صفحات در آنجا نمایه شوند، می‌فرستند. در ساختار پراکنده که بسیار موءثرتر از نوع متمرکز است، مشکلات ناشی از استفاده از ساختار متمرکز چون: 1) دریافت درخواست صفحات، توسط خزنده‌های متفاوت موتورهای کاوش، از سرویس‌دهندگان وب؛ 2) افزایش ترافیک در وب به علت استخراج تمام اشیا و اجزا صفحات وب و نادیده گرفتن اکثر آن‌ها هنگام نمایه‌سازی؛ 3) جمع‌آوری اطلاعات بدون همکاری و آگاهی سایر خزنده‌ها و موتورهای کاوش، مورد توجه قرار گرفته و مرتفع شده است.

«مؤسسه اطلاعات علمی و فنی چین» (ایستیک)1 سازمانی است که با تکیه بر توان سازمان‌دهی اطلاعاتی خود، خدمات اطلاعاتی به جامعه عرضه می‌کند. خدمات اطلاعاتی یکی از حوزه‌هایی است که در حال حاضر پیشرفت سریعی دارد و این روند در قرن 21 نیز ادامه خواهد داشت. کارکنان بخش‌های اطلاعات علمی و فنی باید مبنای کار خود را بر اطلاعات علمی و فنی بگذارند، با نیازهای جامعه هماهنگ باشند، و رفع نیازهای اطلاعاتی کاربران را وظیفة خود بدانند و تنها در این صورت است که می‌توانند سهمی در قرن جدید داشته باشند. وظیفة اصلی مرکز تحلیل اطلاعات ـ یکی از بخش‌های کاری اصلی «ایستک» ـ عبارت از تأمین اطلاعات عمیقا سازمان‌دهی شده ـ اطلاعاتی که از بررسی و تحلیل دقیق برگرفته شده ـ برای تصمیم‌گیران تمام سطوح اجتماعی، و نیز ارائة پیشنهادهایی در امر تصمیم‌گیری است. این‌گونه‌ مشاورة اطلاعاتی، خدمات اطلاعاتیِ با ارزش افزودة بالایی محسوب می‌شود. امروزه با ورود فناوری اطلاعات به عرصة زندگی روزمرة اجتماعی، رایانه‌ای کردن سازمان‌دهی و تحلیل اطلاعات به ابزاری ضروری در امر بهبود کارآیی و اثربخشی بدل شده است. سیستم اطلاع‌رسانی رایانه‌ای که در خدمت تصمیم‌گیری است در واقع پیچیده‌ترین، کارآمدترین، و مؤثرترین بخش در سازمان‌های اطلاع‌رسانی و نیز نشانة جهت‌گیری تازه برای توسعه محسوب می‌شود. در دو سال گذشته، این مرکز که زیرنظر «ادارة برنامه‌ریزی کمیسیون دولتی علوم و فناوری» قرار داشت، ایجاد «ایساتپ» را به‌عنوان پروژه‌ای مهم در چارچوب هشتمین برنامة پنج سالة کشور آغاز کرد. این پروژه تلاشی است که به همت مرکز تحلیل اطلاعات «ایستیک» برای راه‌اندازی «سیستم پشتیبان تصمیم‌گیری» در برنامه‌ریزی بلندمدت و راهبردهای علمی و فنی به مرحلة اجرا گذاشته شده است. در ادامه، معرفی مختصری از ایدة اولیه، شیوه‌ها و نتایج ایجاد این سیستم آمده است.

گروه اسمی مهمترین سازه در تحلیل رایانه‌ای زبان فارسی است. گروه اسمی از یک کلمه یا گروهی از کلمات ساخته می‌شود. این گروه یک هسته و تعدادی وابسته پیشین و پسین دارد. وابسته‌های پیشین عبارتند از صفت اشاره، عدد، ممیز، صفت عالی، شاخص، صفت پرسشی، صفت مبهم، صفت تعجبی، یک نکره. وابسته‌های پسین شامل صفت بیانی و «-ی» نکره و مضاف‌الیه و بدل و گروه حرف اضافه و جمله ربطی هستند. وابسته‌های پیشین محدودیتهای همنشینی دارند. اولاً همه آنها همزمان قبل از هسته نمی‌آیند و ثانیاً هر وابسته‌ای در کنار وابسته دیگر قرار نمی‌گیرد و ثالثاً با ترتیب خاصی در کنار هم می‌آیند. در ترتیب همنشینی وابسته‌های پسین نیز محدودیتهای هست.

تغییرات زیادی در آموزش عالی بر مبنای فن‌آوری اطلاعات که زمینه رو به رشدی است، در حال وقوع می‌باشد. اطلاعات هم با سرعتی بیشتر از همیشه تولید می‌شود و هم بخش اصلی همهء اجزاء جامعه و اقتصاد را تشکیل می‌دهد. بسیاری از کارخانجات و شرکتها متکی به اطلاعات و فن‌آوری اطلاعات هستند. دانشجویان در حالی به دانشگاهها وارد می‌شوند که انتظار زیادی از اطلاعات و فن‌آوری دارند و به همین دلیل اعضاء هیئت علمی و مدیریت دانشگاه را با چالش‌های خاصی روبرو می‌سازند. رقابت برای پذیرش دانشجو، بودجه، و متخصصین فن‌آوری از رویدادهای معمول در درون و آموزش عالی است. تقاضا برای بودجه و عوامل حاکم1 از نظر سنجش نتایج فراگیری همه دانشجویان و برنامه‌های آموزشی در حال افزایش است. روزآمد کردن برنامه‌های درسی دانشگاه‌ها به گونه‌ای که موجب رضایت دانشجویان و عوامل حاکم گردد چالش‌های مضاعفی را برای اعضاء هیئت علمی و مدیریت دانشگاه فراهم آورده است. انتظار بیشتر از بهره‌وری اعضاء هیئت علمی به لحاظ تدریس، پژوهش، و فعالیتهای پژوهشی تنش بیشتری را بر محیط دانشگاه تحمیل می‌کند. دانشجویان خواستار محیطهای آموزشی قابل انعطاف هستند، استفاده بیشتر از شبکه جهانی وب را در فعالیتهای آموزشی و فراگیری انتظار دارند و طالب دسترسی بی‌وقفه به اطلاعات هستند. همچنین متخصصین کتابداری و اطلاع‌رسانی به تغییرات فراوان ناشی از الکترونیکی شدن محیط اطلاع‌رسانی پرداخته‌اند و در تعامل با این محیط متغیر موفق بوده‌اند. سازمانهای تخصصی مانند انجمن کتابخانه‌های تحقیقاتی2 در حال تهیه معیارهای ارزشیابی برای کتابخانه‌های پژوهشی، فعالیتهای پژوهشی، شیوه‌های کسب اطلاعات و استفاده از آن، شیوه‌های جهانی اطلاع‌رسانی ودیگر فعالیتهای جدید مبتنی بر اطلاع‌رسانی می‌باشند. انجمن کتابخانه‌های دانشگاهی و پژوهشی3 فعالیتهای جدیدی را برای بخش‌های مختلف خود آماده کرده است، از جمله ارزیابی نتایج آموزش اطلاع‌رسانی در محیط آموزش عالی....

به منظور ارزیابی دقت 37 موتور کاوش اینترنتی1، در این پژوهش سه نمونه سؤال مرتبط با علوم زمین بکار رفته است. ساختار سه نوع اصلی موتورهای کاوش اینترنتی و راهکارهایی جهت بهبود نتایج جستجو مورد بحث قرار گرفته است. پرسش‌های نمونه نشان داده است که: جی اوتو2، اینفوماین3 و آرگوس کلیرینگهاوس4 دارای بیشترین دقت در ارتباط با موتورهای کاوش نوع فهرستی می‌باشند. اکسایت5، اینفوسیک6 و نورترن لایت7 بیشترین دقت را در ارتباط با موتوهای کاوش نوع کلیدواژه‌ای دارند. در این ارتباط برای موتورهای کاوش نوع چند شاخه‌ای، هیچ نمونه بعنوان بهترین بدست نیامده است. جستجوگران تمایل دارند هنگام استفاده از موتورهای کاوش اینترنتی جهت یافتن پاسخ سؤالات ویژه موضوعی ابزارهای متعددی را بکار گیرند.

پدیده تجارت الکترونیک، از ضروریات تجارت در قرن 21 می‌باشد. لذا برای استفاده از این فن‌آوری نوین، لازم است عوامل محیطی مستقیم و غیرمستقیم بعنوان زیربنا در امر توسعه صادرات، مورد بررسی و مطالعه و بازنگری قرار گیرند. همچنین تجار و سایر دست‌اندرکاران در امر تجارت باید این امر حیاتی را شناخته و درک نمایند. برای رسیدن به این منظور لازم است ابتدا عوامل و در واقع موانع محیطی شناخته و اولویت‌بندی شوند، سپس ضریب اهمیت هر کدام رامعین کنیم و در نهایت الگویی جهت پیاده‌سازی مناسب تجارت الکترونیک ارائه نمائیم. در این مقاله نیز همین مراحل انجام شده است. با مطالعه این عوامل در 73 کشور در حال توسعه و توسعه یافته، الگوی مناسبی جهت استفاده از تجارت الکترونیک در ایران داده شده و پیشنهاداتی مناسب با یافته‌های تحقیق ارائه گردیده است.

ماشینی شدن برای کتابخانه‌های دانشگاهی مسئله جدیدی نیست. در پایان دهه 1980، در واقع تمام این کتابخانه‌ها برگه‌دان جستجوی پیوسته، پایگاه‌های سی‌دی‌رام، و جستجوی پیوسته منابع را دارا بودند. کتابخانه‌های دانشگاهی طرح‌های ماشینی شدن را به طور جدی از دهه 1970 پی‌گیری نمودند. اما فقط در یک دهه، از سال 1991 تاکنون، تمرکز تغییرات در خدمات ارجاعی دانشگاهی قابل توجه و عمیق بوده است. بیشتر این تغییرات با پیشرفت سریع اینترنت ارتباط داشته است. در سال 1991، شبکه‌ای وجود نداشت، مجلات الکترونیکی اندکی موجود بود، ارتباط بین سرویس‌های مختلف نیز کم بود و شبکه ارتباطات مجدودی وجود داشت. در هر حال، برای ما که در کتابخانه‌های دانشگاهی سال 1991 کار کرده‌ایم و آن‌ها که آن زمان را مشاهده نموده‌اند نیاز به تغییرات کاملاً محسوس بود. احساس نمودن تغییرات بوجود آمده در فضای سال‌های آخر دههء منتهی به سال 2000 باعث شد تا بخش‌های مرجع کتابخانه دانشگاهی مورد بررسی قرار گیرد تا بتوانیم این تغییرات را محاسبه نماییم. از شروع سال 1991، ما کتابخانه‌ها را هر سه سال یک بار در دههء اخیر بررسی نمودیم و نتایج را با جستجوی پیوسته به چاپ رساندیم (در سال 1992 و 1995 و 1998)1. و حالا که در پایان سال 2000 و پایان دههء سال‌های 1990 و قرن بیستم فضای جدیدی شروع شده است، ما به زمان گذشته بازمی‌گریدیم و بخش‌های مرجع این کتابخانه‌های دانشگاهی را مرور می‌کنیم. به این ترتیب نتایج یک دهه تغییرات-از سال‌های 1991 تا 2001-در سرویس خدمت‌رسانی مرجع دانشگاه به دست می‌آید. زمینه تحقیق کتابخانه‌های مورد تحقیق تماماً عضو انجمن کتابخانه‌های اختصاصی (ای.آر.ال)2 هستند. این انجمن غیرانتفاعی و اعضای آن بیش از 120 کتابخانه در ایالات متحده آمریکا و کانادا هستند، 110 موءسسه از این تعداد از موءسسات دانشگاهی به شمار می‌روند. این‌ها بزرگترین دانشگاه‌های تحقیقاتی در آمریکای شمالی را تشکیل می‌دهند که در سطح وسیعی مدارک مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا ارائه می‌دهند و همگی در صدر تحقیقات دانشگاهی قرار دارند. کتابخانه‌های این موءسسه جهت هدایت این بخش از تکنولوژی قابل ملاحظه و از خدمات مهمی برخوردارند.3 پرسشنامه‌های ما در سال 2000-2001 به سرپرستان این کتابخانه که اعضای این انجمن هستند با پست الکترونیکی ارسال شد (پرسشنامه‌های سه بررسی قبل از طریق پست معمولی ارسال شده بود). امسال تعداد 70 کتابخانه پاسخنامه‌ها را ارسال داشته بودند که 64% از پاسخنامه‌ها را تشکیل می‌دهد. در بررسی اخیر، پرسشنامه هم برای سرپرست بخش خدمات مرجع فرستاده شدند (در مقایسه با میزان پاسخها که 81% در سال 2/91 و‌85% در سال‌های 5/94 و 62% در 8/97 بوده است. اینها دانشگاه‌های بزرگی هستند که دهها هزار دانشجو را از طریق کتابخانه‌ای شعبه‌ای زیادی در محوطه دانشگاه سرویس می‌دهند. 90% از پاسخنامه‌ها در حدود 000/10 یا بیشتر به دانشجویان تمام وقت (اف.تی.ای)4 و 3/24% به 000/30 یا بیشتر از دانشجویان خدمات ارائه می‌دهند. از این دانشگاه‌ها بیش از 20 کتابخانه در محوطه دانشگاه می‌باشند. تمامی این کتابخانه‌ها دسترسی از راه دور به بعضی از منابع الکترونیکی را دارا می‌باشند، و در سطح وسیعی (86%) بیش از صد پایگاه اطلاعاتی برای مشتریان کتابخانه‌های خود را دارند.

وب مانند بقیه خدمات اینترنت مبتنی بر خدماتی است که از طریق آن می‌توان به گستره وسیعی از منابع اینترنت دسترسی پیدا کرد. برخلاف پیچیدگی اینترنت، ماهیت خود وب نسبتاً ساده است. از طرف دیگر وب جهانی بزرگترین و متنوع‌ترین مجموعه اطلاعاتی است که تا به حال گردآوری شده است و تلاشی است برای مرتبط ساختن انبای بشر با روش قدرتمند. این شبکه با امکانات گسترده خود یکی از پیشرفته‌ترین ابزار و خدمات اطلاع‌رسانی کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی است. هدف اصلی از ایجاد آن اشتراک مسائل تحقیقاتی و همکاری میان فیزیکدانان در نقاط مختلف و همچنین محور قرار دادن خواننده به جای نویسنده و گذار از متن به فرامتن (Hypertext) است. رشد و گسترش کاربرد وب نسبت به دیگر ابزارها و خدمات اینترنت به دلیل دو خاصیت عمده آن یعنی قابل استفاده بودن در محیط چندرسانه‌ای و قابلیت فرامتنی است. این مقاله بر آن است که ضمن تعریف و ارائه تاریخچه شبکه جهانی وب به مباحث مختلفی از قبیل خدمات وب، جذابیت وب، زبان وب جهانی، مرورگر وب، عواملی که باعث شهرت این شبکه شده است بپردازد و در پایان نیز نحوه کار وب را ارائه می‌دهد.

مرکز ‌اطلاعات شبکه کشاورزی (ای.جی.ان.آی.سی)، نظام اشاعه اطلاعات اینترنتی برای بهبود کیفیت منابع و اطلاعات کشاورزی می‌باشد. در حال حاضر بیش از 35 سازمان در این شبکه فعال هستند که هر یک بخش کوچکی از اطلاعات تخصصی آن را تأمین می‌کند. این نظام اطلاعاتی شامل برنامه‌های منظم جهت مداری است که اطلاعات کشاورزی و امور مربوطه و منابع مرجع چند رسانه‌ای برای استفادهء عموم، دانش‌پژوهان، گروه‌های تجاری و کاربران دولتی فراهم می‌آورد. بعضی از اهداف ای.جی.ان.آی.سی از این قرار است: شناسایی و ارزیابی مجموعه عظیم اطلاعات و منابع الکترونیکی، سهولت دسترسی و بازیابی از مفیدترین منابع اطلاعاتی، گردآوری کامل‌ترین آن‌ها، اطلاع‌رسانی به متخصصین مناطق تحت بررسی و خدمات مرجع پیوسته، استفاده ازخصوصیت اشاعه اینترنتی به عنوان اهرمی جهت اطمینان خاطر از این که کار و مسئولیت به یک نسبت در این امر دخالت داشته‌اند و سهولت در همکاری و ارتباط بین جامعه بزرگ کشاورزی، ویژگی شاخص هر یک از این مراکز ارائه خدمات مرجع می‌باشد. اعضاء همواره خلاصه‌ای در مورد این مرکز و دو نمونه مطالعاتی در دسترسی کاربران قرار می‌دهند. آنها کارهای انجام شده توسط دانشگاه مینه سوتا در آماده‌سازی برای انتقال منابع مرجع به دانشگاه، ایالت تا سطح جهانی را شرح می‌دهند و نیز تلاش‌های دانشگاه ایالتی واشنگتن را برای ساخت مجموعه مراجع دیجیتالی به بحث می‌پردازد.

از بدو پیدایش اینترنت و استفاده گسترده از آن توسط دانشجویان، دانش پژوهان و اساتید دانشگاه و اهمیت ویژه و تأثیری که این امکانات بر کمیت و کیفیت کارهای علمی این افراد دارد، تحقیقات متعددی درباره این کاربردها و نتایج حاصل از آن انجام گرفته است. در این مطالعه نیز نحوه استفاده اعضاء هیئت علمی، کارکنان و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شیراز از امکانات اینترنت این دانشگاه و تأثیرات کمی و کیفی آن بر این فعالیت‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی با استفاده از یک پرسشنامه مشتمل بر 20 سئوال انجام شده است. این پرسشنامه نظرات مراجعین به مرکز را درباره جوانب مختلف خدمات ارائه شده توسط مرکز اینترنت دانشگاه و همچنین آنچه که به نظر میرسید مشکلات این مرکز است، و تأثیرات استفاده از این امکانات بر فعالیتهای مختلف این اعضاء را جویا می شد. در مجموع 204 پرسشنامه از اعضاء دریافت گردید. برای تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده از روشهای آماری توصیفی و از آزمون کای (خی) دو استفاده گردید. نتایج این بررسی نشان میدهد که اعضاء مرکز اینترنت به اهمیت اینترنت واقف بوده و استفاده از آن را برای بعضی از امور در دستور کار خود قرار داده‌اند. براساس این نمونه، تعداد اعضاء زن و مرد مرکز برابر است. این یکسانی در هر سه سطح استاد، کارمند و دانشجو مشاهده گردید. این اعضاء میزان دانش خود از کامپیوتر را بیشتر در حد خوب و متوسط دانسته و اغلب آموزش برای استفاده از اینترنت را ضروری میدانند. اعضاء برای گرایش خود «دسترسی به اطلاعات روزآمد» را در اولویت اول، «تفنن و سرگرمی» را بعنوان اولویت دوم و علاقه به «بکارگیری تکنولوژی نوین» را بعنوان اولویت سوم انتخاب کرده‌اند. «حجم وسیع اطلاعات» نیز انتخاب چهارم بوده است. تعداد زیادی از اعضاء روزانه بیش از یکساعت از اینترنت استفاده می‌کنند. اعضاء از مرکز اینترنت برای تهیه مقاله و همچنین برای افزایش کیفیت امور پژوهشی خود استفاده می‌کنند، و آن را وسیله‌ای مؤثر برای انجام کارهای تحقیقاتی و علمی خود می‌دانند. و از آن برای بهبود آموزش، تألیف و شرکت در سمینار کمتر استفاده می‌نمایند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که اغلب پاسخگویان مشکل اصلی را کندی سرعت دستیابی و کم بودن خطوط تلفنی دانسته و اشکال قابل ذکر دیگری در کار این مرکز مشاهده نمی‌نمایند. استفاده‌های اصلی آنها از مرکز اینترنت، شامل استفاده از وب (Web) در رده اول، پست الکترونیکی (E-mail) رده دوم، قرارداد انتقال پرونده (FTP)، لیست سرو (Listserv) و گروههای خبر رده های سوم تا پنجم را بخود اختصاص داده است.

دسترسی در برابر نگهداری زمانی یکی از موضوعات داغ در دنیای اطلاعات بوده است و عملکرد خدمات تحویل مدرک تشکیل دهنده این قسمت بحث می‌باشد. این مقاله بر روی کار کانونی دانشگاه لیورپول متمرکز می‌شود و خدمات ارسال مدارک موجود و آینده را که مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته‌اند ترسیم می‌کند. متون مربوط ارجاع داده شده و پس زمینه‌های طرحهای هادی توضیح داده شده و معیارهایی که برای گنجاندن خدمات مورد استفاده قرار گرفته مطرح شده است. ارزشیابی کاملی از خدمات(1) BL’s inside، (2) BODOS، (3) Ei Text از‌شرکت‌اطلاع‌رسانی مهندسی الزویر(4)،‌ Uncover LAMDA(5) ارائه شده است. نتایج اولیه گزارش شده است*. از نتایجی که تاکنون به دست آمده حاکی از آن است که از خدمات مدرک در شکل کانونی خود نمی‌توان به عنوان حلال برای حل مسئله دسترسی در برابر نگهداری استفاده کرد.

این پژوهش با هدف بررسی شخصیت لازم در موفقیت شغلی کارشناسان کاوش اطلاعات انجام شده است. بدین منظور با استفاده از نظریه صفات و بهره‌گیری از روش علمی تحلیل عوامل به انتخاب و اندازه‌گیری تعداد محدودی از صفات پرداختیم. نظریه پنج عاملی بزرگ نورمن مبنای این پژوهش قرار گرفت. طبق این مدل، صفات به پنج عامل بزرگ برونگرایی، سازگاری، وظیفه‌شناسی، ثبات عاطفی و فرهنگ و تربیت و حدوداً در بیست مقیاس توضیح دهنده تقسیم گردید. بر این اساس، پرسشنامه شخصیتی با سی و هفت ویژگی در پانزده مرکز تحقیقاتی و اطلاعاتی بین سی و دو کارشناس کاوش اطلاعات و سی و دو کتابدار توزیع گردید. پس از جمع‌آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل نتایج حاصله که با استفاده از آزمون دو جمله‌ای و خی دو انجام شد، تاثیر نوع پنجگانه شخصیت بر موفقیت شغلی آن‌ها از نظر پاسخ‌دهندگان مورد تأیید قرار گرفت.