رضا تاج آبادی

امیرکبیر صدراعظم باتجربه، کاردان و قدرتمند ایران در دوره ناصرالدین شاه، قهرمان مبارزه با استعمار، استبداد و نیز اصلاحگر امور سیاسی، دینی و فرهنگی بود. وی با ورود به دربار قاجار، به امور مهمی چون تثبیت قدرت مرکزی از طریق برخورد با عوامل تهدیدکننده داخلی و خارجی پرداخت. مهم ترین اقدام وی در زمینه داخلی، علاوه بر برخورد با شورش های داخلی، سرکوب شورش بابیه بود که با اقدامات مقتدرانه و البته روش های متفاوت امیر صورت گرفت. به گونه ای که بعد از برخورد امیر و سرکوب شورش، آن ها دیگر جرأت نکردند امنیت سیاسی کشور را با تهدید مواجه سازند. اقدامی شجاعانه که در نهایت در کنار سایر اقدامات اصلاح گرایانه اش، موجبات قتل او را فراهم کرد. با این توضیحات به نحوه برخورد امیر با فرقه بابیه و بهائیت و نیز دلایل او در سرکوب این شورش پرداخته می شود. هدف از ارائه این مقاله بررسی تلاش ها، خدمات و مبارزات امیرکبیر در مبارزه با فرقه ضاله بابیه و بهائیت می باشد. این مقاله به صورت مروری و کتابخانه ای انجام شده است.

امروزه کتابخانه‌های عمومی در آموزش‌های رسمی و غیر رسمی دارای اهمیت‌اند و پاسخگویی به همه نیازهای فرهنگی گروههای سنی مختلف و آموزشهای بلند مدت مردم را به عهده دارند. کتابخانه‌های عمومی با عرضه خدمات فرهنگی، آموزشی و علمی به همه گروههای جامعه در سطح شهری و روستایی یکی از معیارهای رفاه اجتماعی ملتها به شمار می‌آیند، بطوریکه در تحلیل معیارهای رفاه اجتماعی وجود و میزان توسعه کتابخانه‌های عمومی در ردیف مسکن، آموزش، اشتغال، بهداشت و درمان قرار می‌گیرد و آنرا یکی از شاخصهای توسعه یافتگی کشورها به حساب می‌آورند. در عصر انفجار اطلاعات بنیان جوامع انسانی با اطلاعات دریافتی قوام می‌یابد و اطلاعات با چنان سرعتی تولید می‌شود که برای هر رشته علمی اقیانوسی از اطلاعات فراهم ‌می‌آید . در چنین عصری هر فرد جامعه به نوعی به اطلاعات نیازمند است و کتابخانه‌های عمومی مکانی مناسب برای دریافت این اطلاعات است. درکتابخانه‌‌های عمومی همه اطلاعات مورد نیاز گروههای اجتماعی به رایگان در دسترس همگان قرار می‌گیرد و چنین مکانی بوجود نمی‌آید مگر با مشارکت و همکاری مردم. در کشور ما یکی از راههای کمک به تأسیس چنین مکانهایی سنت وقف است و کتابخانه دکتر حصیبی یکی از نمونه‌های بارز این نوع کتابخانه‌هاست که جهت استفاده بهینه از آن,‌ به صورت مختصر معرفی می‌گردد: این کتابخانه در خرداد ماه 1381 در پارک آزادی شهر اراک افتتاح گردید. این کتابخانه با هزینه خانم دکتر حصیبی پزشک اراکی مقیم آمریکا زیر نظر اداره ارشاد اسلامی استان مرکزی بصورت وقفی ساخته شده است. کتابخانه‌ دارای 1100 متر زیر بنا می‌باشد و بودجه اولیه در نظر گرفته شده برای ساختن کتابخانه حدود 200 میلیون تومان بوده است. این کتابخانه در چهار طبقه بنا شده و با مجموعه منابع این کتابخانه، دارای در حدود ده هزار جلد کتاب چاپی و خطی می‌باشد که اکثر کتب چاپی است.

هدف: بررسی نگرش دانشجویان مقطع کارشناسی کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی اراک در باره تاثیر اینترنت بر تسهیل یادگیری در دروس عملی. روش گردآوری و تحلیل داده ها: ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه (27 سوال) است که بین 56 دانشجو توزیع شده است. تجزیه و تحلیل داده­ها با روش­های آماری توصیفی و استنباطی (آزمون کای اسکوئر) انجام شده است. برای مشخص کردن معنی داری تاثیر اینترنت در تسهیل یادگیری و فهم بهتر هر یک از دروس عملی مورد توجه در پژوهش (مرجع­شناسی، سازماندهی منابع، کارآموزی و مجموعه سازی) از آزمون مجذور خی استفاده شده است . یافته ها: پرکاربردترین ابزارهای اینترنتی در رفع نیازهای اطلاعاتی دانشجویان مورد بررسی، موتورهای جست­وجو با 4/21 درصد و کتابخانه های دیجیتال و پایگاه­های اطلاعاتی هر کدام با 9/17 بوده اند. نتیجه گیری: از دیدگاه دانشجویان مورد آزمون، تاثیرگذارترین ویژگی های اینترنت در فرایند یادگیری به­ترتیب رتبه بندی، رفع نیازهای اطلاعاتی، افزایش روزآمدی، افزایش سرعت، افزایش دانش حرفه ای و صرفه جویی در زمان بوده است. یافته ها نشان داد استفاده از اینترنت در تسهیل یادگیری و فهم بهتر هر یک از دروس عملی فوق تاثیر به سزا داشته است.

هدف از ارائه این مقاله، بررسی چالش ها و راهبردهای اخلاق نقد متون علمی در علوم انسانی است. روش مطالعه در این مقاله به صورت مروری و کتابخانه ای است. پرهیز از نقد سخنگو به جای نقد سخن و احتراز از مغالطه انگیزه و انگیخته از شرایط نخستین نقد بی طرفانه است. یکی از مهم ترین عوامل نقد بی طرفانه، توجه به اصل تقدم فهم بر نقد است. شتاب زدگی در مقام نقد، مانع فهم ناقد از سخن مورد انتقاد می شود و اصرار جزم گرایانه بر نقد سبب فهم نادرست آن می شود. یکی از اصول اخلاق حرفه ای در پژوهش اصل تقدم فهم بر نقد است، زیرا شتاب زدگی و نقد عاری از فهم، دو عارضه غیراخلاقی دارد: عارضه اول سوق دادن فرد به سوی باورهای ناسنجیده است و دومین عارضه، تعدی به حقوق صاحب دیدگاه مورد نقد است. نقد شتاب زده و بدون فهم دقیق، به تخطئه پرداختن غیر اخلاقی است. ناقد باید در زمینه مورد نقد، دارای تخصص، بینش و اطلاعات روزآمد باشد. هر ادعای منتقد یا باید پشتوانه ای از منابع مستند داشته باشد، یا با استدلال های منطقی و علمی او همراه شود. به بیان دیگر، عمل نقد در واقع، کاری علمی و در صورت لزوم، پژوهشی است. از اخلاق نقد و صلاحیت اخلاقی ناقد، آن ویژگی ها و خصلت های اخلاقی و رفتاری ناقد است که بر کیفیت نقد او و دیگران و یا بر آزادی و سلامت فضای نقد اثر می گذارد.

هدف از ارائه این مقاله تبیین جایگاه علمی، دینی  و اجتماعی آیت الله حاج آقا محسن عراقی از دیدگاه عالمان دینی می باشد. این مقاله به صورت مروری، اسنادی و کتابخانه ای انجام شده است. بدون تردید، حاج آقا محسن اراکی (عراقی) در جامعه آن روز ایران، یکی از بزرگ پرچم داران حوزه شریعت و مذهب بود و در آن هرج و مرج عقیدتی و فکری، حوزه علمیه تحت ریاست او بدون تعطیلی به فعالیت خود ادامه می داد. حاج آقا محسن اراکی با وجود ثروت فراوان و مشغله های زیاد در تدبیر اموال، بیشتر ایام سال به تدریس و مباحثه مشغول بود  به گونه ای که کلاس های خارج فقه، خارج اصول و خارج اسفار ایشان هیچ گاه تعطیل نمی شد. با اینکه مناصب قضاوت و تصدی امور شرعی اهل اراک را داشت، با دقت نظر در انجام وظیفه، در هر دو حوزه علم و عمل فعال بود. مباحثه ی وی با آخوند خراسانی گواه بر احاطه قوی حاج آقا محسن بر علوم عقلی دارد. مرحوم حاج آقا محسن اراکی یکی از بزرگ ترین مشوقان طلاب علوم دینی  بوده اند و همیشه علما و طلاب را مورد احترام خاص قرار می دادند. حوزه درس ایشان موجب شده بود علما و طلابی از شهرهای نزدیک و منطقه عراق عجم در درس ایشان حاضر شوند. اکثر آقایان علمایی که در ادوار مختلف درحوزه تدریس ایشان حضور داشته اند اهل فضل و اجتهاد بوده اند.

به دنبال جنبش مشروطه خواهی،  جنبش فکری – سیاسی کاملا متعارضی پدید آمد که در تاریخ به حرکت مشروعه خواهی موسوم است. نماینده شاخص و نظریه پرداز اصلی مشروعه خواهی، شیخ فضل الله نوری بود. او در ابتدا با مشروطه خواهان همگام بود اما به تدریج با روشن شدن لوازم و توابع دولت مشروطه، راه خود را از آن حرکت جدا کرد و به ستیز و مقابله سخت و همه جانبه با آن برخاست. این مخالف او با تفکر مشروطیت و جریان نوگرایی در درون انقلاب مشروطیت، به عنوان نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران به حساب می آید. قضاوت در باره اندیشه های شیخ فضل الله نوری هر چه باشد، این حقیقت را نمی تواند مخدوش کند که او یکی از شخصیتهای کم نظیر جنبش مشروطه است که بیش از هر چیز به سرنوشت دیانت و استقلال کشور می اندیشد و در این راه از قربانی کردن جانش نیز دریغ نکرد. حاج آقا محسن عراقی از روحانیون وارسته و آزادی خواه و طرفدار مشروطه به شمار می رفت، اما با مشاهده انحراف انقلاب مشروطیت از اهداف مقدس دینی، مسیر خود را جدا کرد و به جمع طرفداران شهید شیخ فضل الله نوری که خواهان حکومت مشروطه مشروعه بودند پیوست و در این مسیر حمایت و مساعدت های لازم را به شیخ شهید و طرفدارانش کرد. یکی از فعالیتهای فرهنگی اثر گذار و بجای مانده از علمای آن دوره، تاریخ نگاری انقلاب مشروطه است. بر این اساس، در جهت موضوع تحقیق، نمی توان به منابع تاریخ نگاری مشروطه بسنده کرد بلکه برای دستیابی به اطلاعاتی درست تر و وسیعتر در باب نوع رویکرد همه عالمان و فقیهان آن زمان و دلیل و انگیزه آنان، باید به منابع محلی و تاریخ شفاهی قابل اعتماد بسیاری مراجعه کرد.

هدف پژوهش: تبیین و بررسی شخصیت عارف بزرگ شیعه آخوند ملافتحعلی سلطان آبادی از منظر بزرگان و علمای شیعه می باشد. روش پژوهش: مروری و به صورت مطالعه اسنادی و کتابخانه ای می باشد. نتیجه گیری: یکی از برجسته ترین شخصیتهای عرفان شیعی که از شهر اراک و استان مرکزی برخاسته و در عصر خود پرچمدار طریقت و سیر و سلوک اصیل الهی و عرفان شیعی بوده است، آخوند ملا فتح علی سلطان آبادی، شیخ عالم جلیل و مفسر بی بدیل قرآن، عالم ربانی و ابوذر ثانی و مخزن اخبار و تفسیر آیات قرآن، چنان جایگاهى نزد بزرگان دین داشت که مراجع بزرگ آن زمان، نهایت تکریم را از وى به عمل مى آوردند. ملافتحعلی سلطان آبادى در تفسیر قرآن تبحر خاصى داشت. گاهى براى برخى آیات، معانى متعددى بیان مى کرد که علماى ممتاز آن را تفسیر تازه مى دانستند. آخوند ملافتحعلی سلطان آبادی در راه احیای معارف قرآن و اهل بیت (ع) و پرورش و هدایت ده ها تن از شیفتگان و عاشقان فرهنگ اهل بیت (ع) تلاشهای فراوانی داشته است. ایشان باتوجه به اینکه مربى شایسته اخلاق و استاد معرفت و عرفان بود و معمولا اهل این رشته به تربیت نفوس و مسائل فردى و معنوى مى پردازند از خدمت به مردم و اهتمام به مسائل اجتماعى و توجه به آبادى و آبادانى غافل نبود. وی مردی قناعت پیشه و همیشه فردی آرام بوده است و از همگان به نیکی یاد می کرده است. آخوند سلطان آبادى با اینکه به خاطر خلوص نیت، تواضع و کمال معنوى و روحانى، امتیازات علمى و عملى و مقامات عالیه خویش را مخفى نگه مى داشت، و تلاش مى نمود که ابعاد بلند شخصیت علمى و معنوى اش علنى نگردد، بزرگان و شخصیت نگاران متعهد گوشه هایى از منزلت آن رادمرد الهى را به قلم آورده اند.

سابقه و هدف: جهت گیری مذهبی (درونی و بیرونی) یکی از عوامل تأثیرگذار بر رفتار و شناخت است و نقش تعیین کننده یی در مؤلفه های هوش هیجانی دارد. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه ی بین جهت گیری مذهبی با مؤلفه های هوش هیجانی در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است. روش کار: این پژوهش توصیفی ازنوع همبستگی است. جامعه ی آماری آن را همه ی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال تحصیلی 94 - 95 تشکیل می دهد. روش نمونه گیری به صورت تصادفی ساده بود. بدین صورت که نمونه یی به حجم 63 نفر (32 دختر و 31 پسر) از دانشجویان در حال تحصیل از میان همه ی دانشجویان دانشکده ی پزشکی انتخاب شد. ابزار گردآوری اطلاعات شامل پرسش نامه ی جهت گیری مذهبی آلپورت (ROS) و پرسش نامه ی هوش هیجانی بار-آن (EQ – I) بود. داده ها نیز با استفاده از روش های آماری توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و تحلیل رگرسیون بررسی شد. در این پژوهش همه ی موارد اخلاقی رعایت شده است. علاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: 51 درصد از نمونه های پژوهش زن و 49 درصد از آنان مرد بودند؛ 7/31 درصد در گروه سنی 18 تا 20 سال، 4/52 درصد 21 تا 23 سال و 9/15 درصد در گروه سنی 24 تا 29 سال قرار داشتند. همچنین 7/93 درصد از افراد نمونه مجرد و 3/6 درصد نیز متأهل بودند. یافته های پژوهش بیانگر این است که جهت گیری مذهبی بیرونی و درونی بر مؤلفه های هوش هیجانی در سطح 5 درصد تأثیر معناداری دارد. علاوه براین، جهت گیری مذهبی دانشجویان توانایی پیش بینی 19 درصد از مؤلفه های هوش هیجانی را دارد. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که جهت گیری مذهبی می تواند نقش مؤثری در پیش بینی هوش هیجانی دانشجویان ایفا کند. دانشجویانی که جهت گیری مذهبی بالایی دارند، دارای انعطاف پذیری، تحمل استرس و شادکامی بالایی نیز هستند و در موقعیت های اجتماعی مسؤلیت پذیری بالایی دارند.

هدف از ارائه این مقاله، بررسی و تبیین جایگاه کتاب الغدیر در جهان شیعه و بررسی ویژگی های آن است. علامه امینی برای نگارش الغدیر کلیه کتاب های تفسیری، روایی، تاریخی، رجالی، انصاب، لغتو دیوانه ای شعری را با دقت، موردمطالعه قرار داده اند. ویژگی علامه امینی آرمان خواهی و عشق به آرمان اسلامی و شیعی بود. کتاب الغدیر بیان کننده و میزان و معیار در احترام به صحابه و تابعین است. در موقعی که خلفا و صحابه و تابعین را نقد می کند، نقد او منصفانه، دقیق، منطقی و مستند است. این کتاب درواقع به نوعی دعوت به اتحاد امت اسلامی است. اخلاص، تلاش، کوشش، وظیفه شناسی و غیرت دینی در مقابل شبهات، حمله ها و گرفتاری ها و همچنین زمان شناسی و توجه به نیازهای زمان درس هایی است که از علامه امینی می توان آموخت. جایگاه واقعی الغدیر را زمانی می توان شناخت که ببینیم این اثر عظیم علمی و دینی چه تاثیری بر دانشمندان و بزرگان و مردم عادی کوچه و بازار گذاشته است.

هدف از ارائه این پژوهش، آشنایی با زندگی پر افتخار آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی، موسس حوزه علمیه قم است. این پژوهش به صورت مروری و با روش مطالعه اسنادی و کتابخانه ای انجام شده است. حضرت آیت الله شیخ عبدالکریم حائری از علما و روحانیون برجسته و ممتازی هستند که در تاریخ معاصر ایران، تأسیس  حوزه علمیه قم و حتی تاریخ تشیع، نقشی به سزا و در خور توجه داشته است. این عالم بزرگ شیعه، 16 سال از زندگی پر برکت خویش را در شهرستان اراک سپری کرده است. آیت الله العظمی شیخ عبدالکریم حائری مهرجردی، از تبار عالمان شیعه است که حوزه علمیه قم میراث جاودان اوست. ایشان در قبال اساتید فقه و اصول چون مرحوم شیخ انصاری و آخوند خراسانی دارای مبنای متقن و مستقل محکمی است که می توان او را در ردیف نوابغ و فحول علمی اسلام آورد و گذشته از شخصیت علمی در تقوا و زهد و قدس و ورع و ارتباط و توسل به خاندان وحی و رسالت و خصوصا اعلی حضرت بقیه الله، نادره زمان بوده و در قرون اخیر کمتر کسی به رتبه اش رسیده است.

هدف از ارائه این مقاله ، تببین و بررسی جایگاه روش شناسی تحقیق در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی(کتابداری و اطلاع رسانی) و ارائه آسیب شناسی و بیان راهکارهای پیشنهادی در این زمینه می باشد . این مقاله بصورت مروری ، اسنادی و کتابخانه ای انجام شده است . سیاست گذاری و برنامه ریزی در زمینه پژوهش به منظور هدفمند کردن عناوین و موضوعات پژوهش ها، مستلزم شناسایی اولویت های پژوهشی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی و کتابداری و اطلاع رسانی است. مرور پژوهشها در این زمینه نشان می دهد که در هر زمان با توجه به شرایط مختلف، گرایش های پژوهشی این رشته تغییر کرده اند. روش پژوهش کیفی با آنکه در سالهای اخیر مورد توجه پژوهشگران علم اطلاعات و دانش شناسی قرار گرفته اما همچنان فاصله چندی با نقطه مطلوب دارد و بیشترین تمرکز بر رویکردهای کمی است. بررسی گرایش های موضوعی این پژوهش ها بیانگر پراکندگی موضوعی پژوهش های این حوزه در فاصله زمانی مختلف بوده است که بیانگر آن است که انتخاب موضوعات پژوهش ها غالباً بر اساس نیاز جامعه یا چالشها و موانع این رشته نبوده است. به علت ماهیت این رشته، می توان از روش شناسی های مختلفی در پژوهشهای آن استفاده کرد. نگاهی به تحقیقات منتشرشده در این حوزه در داخل و خارج از کشور، نشان می دهد که چنین چیزی دور از واقعیت نیست و تنوع بسیاری در روش های تحقیق در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی وجود دارد. به علت ماهیت خاص رشته علم اطلاعات و دانش شناسی و دامنه فعالیت های این حوزه، پژوهشگران این رشته از روش های مختلف، از روش شناختی های مرسوم در علوم انسانی گرفته تا شیوه های نوین در دنیای فناوری کنونی، استفاده می کنند.