خواجه نظام الملک و گسترش زبان فارسی در آناتولی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات ایرانی سال هجدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۵
95 - 120
حوزه های تخصصی:
نفوذ و گسترش زبان و ادب فارسی در آناتولی یکی از فرازهای بسیار مهم در تاریخ این زبان و سرزمین آناتولی می باشد. اگرچه این زبان به مدت بیش از چهار قرن به عنوان زبان رسمی و اداری در آن منطقه رسمیت داشت، اما مراحل نخستین نفوذ و گسترش این زبان در آناتولی، دارای اهمیت ویژه ای است. آغاز نفوذ و گسترش زبان فارسی در آناتولی با نخستین حملات و استقرار ایلات ترکمن سلجوقی در قرن پنجم هجری در آن منطقه مربوط است. عملکرد نظام اداری- دیوانی سلجوقی در کنار سایر عوامل، در تحقق این امر مؤثر بوده است. این مقاله در صدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق به پرسش کشیدن داده های موجود، و ارائه شواهد و قراین به نقش نظام دیوانی و در رأس آن نظام الملک در این قضیه وضوح بیشتری ببخشد. این مطالعه مشخص می کند که نظام دیوانی سلجوقی توسط دیوانسالاران و کارگزاران مجرب ایرانی تأسیس شده و تثبیت یافت. این نظام دیوانی با استفاده از زبان فارسی به عنوان زبان رسمی، از طریق هدایت ایلات ترکمن به سوی آناتولی و هم از طریق اعزام مأمورین دیوانی به آناتولی در گسترش زبان فارسی در آناتولی سهم قابل توجهی داشته است.