سید محمدرضا تقوی

هدف از پژوهش حاضر، نقدکتاب "روش شناسی مطالعات دینی (تحریری نو)" (فرامرز قراملکی، 1392) بود. کتاب از 2 بُعدِ شکلی و محتوایی مورد ارزیابی قرار گرفت. از نظر شکلی، کتاب حائز اکثر شرایط مورد نظر بود و مطلوب ارزیابی شد. به لحاظ محتوایی، کتاب حائز نکات فنّی، در اکثر گفتارهای کتاب، است که می تواند خواننده را برای انجام پژوهش، با رویکرد علم رایج، آماده نماید. آنچه در محتوای اثر یافت می شود تنقیحی از اصول مورد قبول در روش های تحقیق علم رایج است. البته مؤلف محترم تلاش زیادی کرده است تا با استفاده از متون دینی، این اصول را مستند سازی نماید؛ امّا شاکله بحث همان شاکله علوم رایج است. به نظر می رسد برای تحول در مبحث روش شناسیِ مطالعات دینی، تبیین سلسله مراتب دستگاه علم دینی، و سپس تنظیم یک دستگاهِ روش شناختیِ متناسبِ با نظام جهان بینی، هستی شناسی و معرفت شناسی اسلام، از ضروریات جدی این مرحله از تلاش های اندیشمندان حوزه علم دینی، برای نیل به علوم انسانی- اسلامی فاخر و تمدن ساز باشد.

شناسایی عوامل مؤثر بر افسردگی که از شایع ترین اختلالات روان پزشکی است، می تواند به پیشگیری و درمان آن کمک کند. از منظر اسلام، تعلق مادی و نوع رابطه با خداوند، از عوامل اثرگذار بر افسردگی هستند. از سوی دیگر، دانشمندان غربی بر نقش نگرش های ناکارآمد، به عنوان یک عامل مؤثر بر افسردگی تأکید کرده اند. هدف این پژوهش، پیش بینی افسردگی بر اساس تعلق مادی و دلبستگی به خدا در مقایسه با نگرش های ناکارآمد بود. طرح پژوهش، از نوع همبستگی و جامعه آماری دانشجویان دانشگاه شیراز بود که 209 نفر از آنها به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش شامل پرسش نامه های افسردگی بک، تعلق، دلبستگی به خدا و نگرش های ناکارآمد بود. نتایج نشان داد که تعلق مادی، نگرش های ناکارآمد و سبک دلبستگی اجتنابی به خدا می توانند افسردگی را به صورت مثبت و معنادار پیش بینی کنند. تعلق مادی نیز به عنوان قوی ترین متغیر شناسایی شد. نتایج حاکی از این است که اسلام دارای پتانسیل های زیادی برای تعریف متغیرهای کلیدی در تبیین افسردگی است.

بسیاری از دیدگاه های موجود در علم دینی در سطح نظری تلاش کرده اند تبیینی از روش شناسی علم دینی ارائه نمایند؛ اما مشخص نکرده اند چگونه می توان به صورت عملیاتی، یک پژوهش را اجرا نمود؟ هدف پژوهش حاضر تبیین سه مؤلفه از مدل روش شناختی الگوی علوم انسانی اسلامی مختار است: 1) موضوع شناسی؛ 2) نظام مفاهیم پایه؛ 3) جهت داری علوم و دلالت های روش شناختی آن برای علوم انسانی اسلامی. پژوهش حاضر به احصای دو مسیر مشخص برای شناسایی موضوع و مفاهیم پایه منتهی گردید. جهت داری علوم مورد تأیید و سمت و سوی سیره، فعل و قول امام† بر نظام واره علوم انسانی اسلامی مفروض گرفته شد. استخراج «روشگان» و «منطق» حاکم بر دین، از طریق نگرش نظام واره ای به قرآن و سنت که از طریق هم افزایی جهت دار فقیهان، فیلسوفان و عارفان بزرگ فراچنگ می آید، در حیطه تخصص فضلای حوزوی و نظریه پردازی برای انتقال از وضع موجود به وضع مطلوب متناسب با منطق مذکور، در حیطه تخصص استادان علوم انسانی فرض شد. علی رغم عملیاتی نمودن چندین شاخصه از مدل روش شناختی مختار تا کنون هنوز تبیین بسیاری از شاخصه های مطرح در مدل مذکور برای تحقیقات آتی ضروری است.

هدف از پژوهش حاضر نقد کتاب هویت علم دینی: نگاهی معرفت شناختی به نسبت دین با علوم انسانی تألیف خسرو باقری است. کتاب ازنظر شکلی بیش تر شرایط موردنظر را داراست و بنابراین مطلوب ارزیابی می شود. به لحاظ محتوایی نیز تلاش درخوری برای دست یابی به یک مدل دینی درمقام اثبات علم با بذل توجه به تجربه و بررسی عینی پدیده ها انجام شده است؛ ضمن آن که کاستی هایی نیز وجود دارد، ازجمله: 1. مغفول بودن اثر تعاملی حس و عقل و قلب، 2. تقلیل واقعیت به واقعیت مشهود، 3. نداشتن ارتباط منطقی بین هستی شناسی، معرفت شناسی، و روش شناسی، و 4. تقلیل منابع معرفت و انحصار ملاک صحت در امور تجربی. باتوجه به این که حس و عقل و قلب در تعامل دائم با یک دیگر معرفت را شکل می دهند و تمامی تجربه ها و کنش های انسانی درمورد شناخت عقلی (بینش) و باور قلبی (گرایش) فرد است که تعین می یابند، بنابراین، شایسته است اندیشمندان مسلمان برمبنای تعامل و هماهنگی بین حس و عقل و قلب دستگاه ادراکی انسان را تبیین کنند و معاییری را برای تمایز ادراک صائب از غیرصائب مشخص سازند.

مقدمه: سرطان خون، پنجمین سرطان رایج در بزرگسالان است که می تواند برای فرد تهدیدکننده باشد. هدف از مطالعه حاضر، پیش بینی رشد پس از آسیب بر اساس شکرگزاری و حمایت اجتماعی در زنان مبتلا به این بیماری بود. روش: طرح تحقیق مطالعه حاضر از نوع همبستگی و پیش بینی بر اساس روش های رگرسیون است. در این پژوهش، 82 نفر از زنان مبتلا به سرطان خون بستری و سرپایی در بخش های بیمارستان نمازی و درمانگاه مطهری، به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. برای سنجش متغیرها از پرسشنامه های رشد پس از آسیب (تدسچی و کالهون،1996)، شکرگزاری (گودرزی، نوری و مرزوقی،1393) و پرسشنامه حمایت اجتماعی ادراک شده (زیمت، داهلم، زیمت و فارلی، 1988)، استفاده شد. یافته ها: تحلیل داده ها نشان داد که بین شکرگزاری و حمایت اجتماعی با رشد پس از آسیب رابطه معناداری وجود دارد و این متغیرها می توانند به طور معناداری رشد پس از آسیب را پیش بینی کنند. نتیجه گیری: بر اساس این یافته ها می توان نتیجه گرفت که آموزش های مبتنی بر ارتقای شکرگزاری در این بیماران و تأمین حمایت اجتماعی برای آنان، می تواند زمینه ی ایجاد رشد پس از آسیب را ایجاد کند

این پژوهش، با هدف بررسی تأثیر نگرانی بر واکنش فیزیولوژیک و عاطفی در هنگام پاسخ به محرک های هیجانی منفی در بیماران دارای اختلال اضطراب فراگیر و افراد نرمال انجام شد. پژوهش یک طرح تحقیق نیمه آزمایشی با پیش آزمون و پس آزمون و گروه کنترل بود. گروه آزمایشی شامل 41 آزمودنی با اختلال اضطراب فراگیر (21 نفر در گروه القای آرامش، 20 نفر در گروه القای نگرانی) و 39 آزمودنی نرمال (19 نفر در گروه القای آرامش و 20 نفر در گروه القای نگرانی) بود. در این تحقیق آزمودنی ها پس از القای آرامش یا نگرانی، با فیلم های ترسناک و غم انگیز مواجهه داده شدند و واکنش های آن ها از طریق پرسشنامه ی عاطفه ی مثبت و منفی و دستگاه پالس اکسیمتری مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها نشان دادند که القای نگرانی منجر به کاهش میزان ضربان قلب و عاطفه ی منفی در مواجهه با فیلم ترسناک می شود. درحالی که القای آرامش منجر به افزایش عاطفه ی منفی در پاسخ به فیلم ترسناک و غمگین شد (تقابل هیجانی منفی). همچنین نگرانی منجر به کاهش بیشتر ضربان قلب در پاسخ به فیلم ترسناک در گروه بیمار (در مقایسه با نرمال) گردید. همچنین نگرانی، اجتناب از پردازش هیجان منفی را تسهیل می کند و این کار را از طریق بازداری از تقابل هیجانی منفی انجام می دهد.

هدف از مطالعه حاضر، نقد «رئالیسم مفهومی خلاقانه» به عنوان مدلی روش شناختی از علم اسلامی است. این مدل، ساختار علم متداول، در قَواره مدرنیته و پسا مدرنیته، را نمی پذیرد و ساختار جدیدی از علم، متناسب با جهان بینی اسلامی را، در قالب یک پارادایم ارائه می کند که در صدر آن، اصالت جهان بینی و سنّت های لایتغیّر الهی قرار دارد. از محاسن این پارادایم، تخصیص مخزن علم، نزد پروردگار عالَم، برخورداری از یک سلسله مراتب معرفتی، باور به عوالِم غیب و شهادت، معرفی منابع کسب دانش، فراتر از حس و تجربه و تعیین ملاک صحت، فراتر از وقوع در نشئه مادی می باشد. معهذا کلی گویی و گسلش بین مفاهیم متعدد، همچنین روشن نبودن نحوه ورود به منابع معرفتی، تجربه و عقل و شهود از کاستی های این مدل است. در مجموع این مدل، در پیشبرد علم دینی مخصوصاً در مقام ثبوت علم، در بعد مفهوم سازی های نظری و جدا شدن از فضایِ سکولار، تاثیرگذار ارزیابی می شود. ارائه پیشنهاد جهت تکمیل دیدگاه موجود و قدم های بعدی در مسیر تدوین علم اسلامی، پایان بخش این نوشتار است.

هدف:هدف محققان در پژوهش حاضر، ساخت و اعتباریابی مقیاس تعلقات دنیوی بود. سؤال پژوهش این بود که آیا این مقیاس از پایایی و روایی مناسب برخوردار است یا خیر؟ روش: پایایی این مقیاس از دو طریق بازآزمایی و همسانی و روایی آن از طریق تعیین ضریب همبستگی بین این مقیاس با مقیاس صبر و پرسشنامه های نگرشهای ناکارامد و افسردگی و بالاخره، تحلیل عامل اکتشافی انجام شد. یافته ها: برای پایایی مقیاس(بازآزمایی و همسانی درونی) به ترتیب ضرایب پایایی 87/. و 88/. و برای روایی مقیاس(از طریق تعیین ضرایب همبستگی با سه مقیاس مذکور) به ترتیب ضرایب همبستگی 58/.-، 69/. و 42/. به دست آمد. تحلیل عامل اکتشافی، به روش تحلیل مؤلفه های اصلی با چرخش واریماکس، سه عامل را به دست داد که به ترتیب: تعلق به وضع موجود، تعلق به مادیات و تعلق عاطفی نام گرفت که در مجموع 33.4 درصد از واریانس کل را تبیین کرد. نتیجه گیری: مقیاس تعلقات دنیوی، واجد شرایط لازم به لحاظ خصوصیات روان سنجی، برای استفاده در پژوهشهای مختلف در ایران دانسته شد.

هدف از این پژوهش، بررسی مقدار اثر بخشی کاربرد آزمایه رایانه ای پروب دات، برای اصلاح سوگیری توجه زنان چاق، نسبت به محرک های مربوط به مواد غذایی است. روش: در این پژوهش تعداد 35 نفر از زنان چاق در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند. مقدار سوگیری آزمودنی ها نسبت به محرک های مواد غذایی با کاربرد آزمایه پروب دات در پیش آزمون و پس آزمون سنجیده شد. در بخش مداخله، گروه آزمایش، آزمایه اصلاح سوگیری توجه و گروه کنترل پلاسیبو دریافت کردند. یافته ها: نتایج این مطالعه نشان دادند که از راه آزمایه اصلاح سوگیری توجه می توان سوگیری توجه در زنان چاق نسبت به محرک های مربوط به مواد غذایی را کاهش داد و از این راه به بهبود آنان کمک کرد.

پژوهش حاضر، به منظور بررسی رابطه ی بین مؤلفه های ایمان مذهبی و شکرگزاری با شدت علائم اختلالات روا نی انجام شد.. شرکت کنندگان شامل 300 نفر از دانشجویان دانشگاه شیراز بودند که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای مرحله ای انتخاب شدند. برای سنجش متغیرهای پژوهش از پرسشنامه های شکرگزاری اسلامی ایرانی، ایمان مذهبی و فهرست 90 سوالی نشانه های روانی استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی و رگرسیون چندگانه استفاده شد. یافته ها نشانگر ارتباط تقریباً همه خرده مقیاس های ایمان مذهبی و شکرگزاری با نمره کلی شدت اختلال های روانی بود. ایمانِ مذهبی و شکرگزاری گسترده ترین تأثیر را به ترتیب بر حساسیت بین فردی و افسردگی داشتند. در بین مؤلفه های مختلف شکرگزاری، مؤلفه شکرگزاری درونی قویترین پیش بینی کننده منفی شدت اختلال های روانی بود و در بین مؤلفه های ایمان مذهبی، توان پیش بینی دو مؤلفه خیرخواهی و هدفمندی و خویشتن داری از سایر مؤلفه های ایمان مذهبی بیشتر بود. می توان گفت ایمان مذهبی و شکرگزاری به عنوان عامل های عمومی محافظت کننده می توا نند در کاهش علائم هر نوع اختلالی مؤثر باشند و اگر دینداری موجب رشد شکرگزاری درونی، خیرخواهی، هدفمندی و خویشتن داری شود، می توان آن را یک عامل پیش گیری کننده در برابر اختلال های روانی در نظر گرفت.

این پژوهش با هدف بررسی اثر اضطراب اجتماعی بر عملکرد در کارکرد بازداری حافظه ی فعال، در دو شرایط عادی و القای اضطراب طرح شده است. عملکردی که افراد در تکلیف مربوط به کارکرد بازداری داشتند، از دو بعد کارآمدی پردازش و اثربخشی عملکرد بررسی شده است. بدین منظور 24 نفر بیمار مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی و 24 فرد بهنجار به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند و مصاحبه ی بالینی، پرسشنامه ی اضطراب اجتماعی کانور، مقیاس میزان تلاش ذهنی صرف شده و آزمون استروپ رنگ-کلمه اجرا گردید. نتایج با استفاده از طرح اندازه گیری مکرر مختلط، آزمون مقایسه های جفتی با بن فرنی اصلاح شده و آزمون T مستقل، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین دو گروه در شرایط عادی و القای اضطراب در کارآمدی پردازش(26/0p< و 79/0p<) و اثربخشی عملکرد(1 p <) تفاوت معناداری وجود ندارد. اما در شرایط القای اضطراب اجتماعی، بین دو گروه مضطرب اجتماعی و بهنجار در دو بعد کارآمدی پردازش(001/0p<) و اثربخشی عملکرد(001/0 p<) تفاوت معناداری وجود داشت. این نتایج حاکی از این بود که افراد مضطرب اجتماعی در کارکردهای اجرایی شان نقص هایی را نشان می دهند. این نقص ها می تواند منطبق با مدل های شناختی تبیین کننده ی این اختلال باشد؛ به خصوص این تبیین که این افراد نمی توانند توجه شان را به سمت محرک های بیرونی در موقعیت اجتماعی تغییر دهند.

مقدمه: سوگیری توجه به تصرف توجه توسط یک محرک هنگام رقابت چندین محرک مختلف اشاره دارد. ادبیات پژوهشی بر اهمیت سوگیری توجه نسبت به محرک های مرتبط با اعتیاد در ادامه ی مصرف و همچنین عود افراد ترک کننده صحه می گذارد. در پژوهش حاضر به بررسی اثر اصلاح سوگیری توجه در کاهش سوگیری توجه افراد سیگاری پرداخته شد؛ همچنین شرطی سازی عامل برای اولین بار با فرآیند اصلاح سوگیری توجه ترکیب شده است. روش: طرح پژوهش حاضر از نوع آزمایشی بوده است. سه گروه 20 نفره (کنترل، اصلاح سوگیری توجه و اصلاح سوگیری توجه به همراه تقویت و تنبیه) در سه مرحله زمانی (پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری) از لحاظ میزان سوگیری توجه مورد سنجش قرار گرفتند. بین پیش آزمون و پس آزمون، گروه کنترل مداخله ای خنثی دریافت کرد؛ درحالی که گروه اصلاح سوگیری توجه، با روش اصلاح سوگیری توجه متداول، و گروه دیگر، از طریق اصلاح سوگیری توجه با تقویت و تنبیه مورد مداخله قرار گرفتند. برای سنجش و اصلاح سوگیری توجه و اصلاح سوگیری توجه به همراه تقویت و تنبیه از تکلیف پروب دات استفاده گردید. یافته ها: یافته ها حاکی از آن بود که هر سه گروه از لحاظ میزان سوگیری توجه در پس آزمون به طور معناداری با یکدیگر تفاوت داشتند، به طوری که گروه اصلاح سوگیری توجه به همراه تقویت و تنبیه دارای کمترین سوگیری توجه و گروه کنترل دارای بیشترین سوگیری توجه بودند. همچنین در مرحله ی پیگیری مشخص شد که میزان سوگیری توجه گروه کنترل از دو گروه دیگر به طور معناداری بیشتر است؛ اما بین دو گروه آزمایشی تفاوت معناداری مشاهده نگردید. نتیجه گیری: از این مطالعه می توان نتیجه گرفت که اصلاح سوگیری توجه یک مداخله مؤثر و کارآمد است؛ به علاوه شرطی سازی عامل می تواند به گونه ای موفق به روش های کلاسیک اضافه شود. در مقاله تلویحات پژوهشی و بالینی این روش ذکر گردیده اند. پیشنهاد می شود در مطالعات آینده به بررسی این روش مداخله جدید در سایر اختلالات مصرف مواد مبادرت گردد.

جامعه از سه زیرنظام سیاست، فرهنگ و اقتصاد تشکیل شده است. اگر جامعه را به انسانی تشبیه کنیم، سیاست اراده جامعه، فرهنگ فکر و اقتصاد اعضا و جوارح آن است. اراده با فکر، خواستِ خویش را پیش می برد و فکر برای اجرای منویات خود امکانات مادی را به کارمی گیرد. از این رو، فکر به عنوان واسطی میان اراده و عمل، از اهمیت بسیاری برخوردار است. در جامعه نیز فرهنگ همین نقش را بر عهده دارد. سیاست از طریق فرهنگ عمل می کند و فرهنگ برای عمل، از امکانات مادی و اقتصادی بهره می گیرد؛ به عبارت دیگر، فرهنگ به مثابه رسانه ای میان اراده و عمل جمعی عمل می کند . امروز، دو نظام فکری در جهان در مقابل هم صف آرایی کرده اند: فرهنگ دینی و فرهنگ سکولار. برای دریافت کمّ و کیف این منازعه، لازم است به مطالعه فرهنگ و بررسی تطبیقی فرهنگ اسلامی و فرهنگ سکولار بپردازیم. شناخت مفهوم فرهنگ و چیستی و چگونگی آن، از ملزومات اولیه برای هر نوع تفکر و موضع گیری و برنامه ریزی در این موضوع است. در این مقاله می کوشیم تا ضمن پرداختن به چیستی و چگونگی فرهنگ، در یک نگاه مقایسه ای، نقطه های رقابت فرهنگ اسلامی و فرهنگ سکولار را معین کنیم. در این راه با اتخاذ مبانی تازه معرفت شناختی و هستی شناختی، و روش تحقیق الگویی با این پیش فرض قرآنی که انسان دارای سه ابزار شناخت است و اینکه در واقعیت اگر موضوعی شناسایی شود، هر سه وسیله شناخت به کار گفته می شود، به این نتیجه رسیده ایم که فرهنگ به عنوان یک واقعیت اجتماعی دارای سه لایه و سه بُعد از جنس حس، عقل و قلب است. به این ترتیب، برای دریافت عوامل شکل دهنده فرهنگ، با ترسیم جدولی سه بعدی، به شناسایی خانه های جدول پرداخته ایم و پس از تعیین این عوامل، به شناسایی هریک از مصادیق آن در نظام اسلامی و نظام سکولار در سه بخش فرهنگِ سیاسی، فرهنگِ فرهنگی و فرهنگِ اقتصادی مبادرت ورزیده ایم. به این ترتیب، شناخت 36 خانه متناظر فرهنگی در این دو مکتبی که امروز در مقابل هم صف آرایی کرده اند، زمینه را برای برنامه ریزی فرهنگی توسط اندیشمندان این رشته فراهم ساخته است.

زمینه و هدف: نقص در بازبینی منبع به عنوان یکی از نقایص مطرح شده در مبتلایان به اسکیزوفرنیا به تازگی مورد توجه شناخت گرایان قرار گرفته، در تبیین برخی علایم اساسی مانند توهم و هذِیان مورد استفاده قرار میگیرد. از این رو هدف این پژوهش، بررسی نقش توانایی بازبینی منبع اطلاعات در بروز پدیده توهم شنوایی بود. مواد و روش ها: بر اساس یک مطالعه علی- مقایسه ای از میان کلیه بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا و اختلال افسردگی اساسی مراجعه کننده و بستری در چهار بیمارستان اعصاب و روان شیراز از خرداد 1387 تا اردیبهشت 1388، 40 بیمار مبتلا به اسکیزوفرنیا و 21 بیمار مبتلا به اختلال افسردگی اساسی به علاوه 19 فرد بهنجار به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب و پس از انجام مصاحبه تکمیلی، به وسیله یک آزمایه بازشناسی حافظه رایانه ای که توسط مؤلف اول مقاله طرح گردید و به وسیله کارشناس رایانه ساخته شد، مورد آزمون قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل آماری نتایج از روش آماری علامتیابی (SDT) استفاده شد و برای هر فرد دو نمره حساسیت پاسخ و سوگیری پاسخ محاسبه شد. یافته ها: بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی دارای توهم شنوایی در نمره حساسیت پاسخ بخش تصویری آزمایه، ضعیف ترین عملکرد را داشته اند، که قابل استناد به سوگیری پاسخ و دارو نیست. نتیجه گیری: این نتایج مؤید فرضیه های مطرح شده بر اساس مدل بسط مجدد Fernyhough در مورد مکانیزم بروز پدیده توهم شنوایی بود.

برای انتقال هر مفهوم ارزشی مثل ایثار و شهادت، رویکردهای متفاوتی متصور است. اما معیار درستی یک رویکرد را بایستی در خارج از آن جستجو کرد و آن چارچوبی است که آن مفهوم، در آن طرح می شود. پژوهش حاضر، تلاش می کند تا متناسب با مستندات اعتقادی، سند ملی آموزش و پژوهش های روان شناختی، ضمن ارائه تبیینی از راهبرد آموزش دین به شیوة انتقال فرهنگ ایثار و شهادت بپردازد. براساس این دیدگاه، رسیدن به مفاهیم عالی تر دینی مثل ایثار و شهادت در گرو طی فرایند اصولی مراحل پردازش، پذیرش و پرورش دین است. در مرحلة پردازش، مفاهیم مبنایی دین آموزش داده می شود و تأکید بر فهم و درک یادگیرنده است. در مرحلة پذیرش، فرد به صورت انتخابی و اختیاری در معرض پذیرش پیام کلی (مبانی، ضرورت، اهمیت و اهداف) دین قرار می گیرد. در مرحلة بعد، نظام آموزشی ضرورت پرورش دستورات الهی در درون فرد (خودسازی) و سپس اقامه دین در سطح جامعه (جهاد) را برای یادگیرنده تبیین می نماید. بر این اساس، به میزانی که نظام آموزشی موفق می شود تا فرد را در طی مراحل یادشده هدایت نماید، مفاهیم عالی تر دینی (مثل ایثار، شهادت یا انتظار) گسترش خواهد یافت.

مقدمه: در این مطالعه، اثربخشی یک روش جدید درمانی برای اختلال هراس اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس رویکرد فراشناختی، افکار و عقاید منفی در مورد خود اجتماعی، از سبک پردازش ایجاد شده به وسیله فراشناخت های فرد به وجود می آیند. بنابراین، درمان بر اصلاح سبک پردازش، قبل، در حین و بعد از رویارویی با موقعیت اجتماعی تمرکز می کند. روش کار: در این تحقیق، طرح مطالعه موردی (1n=) با تکرار A-B همراه با خط پایه چندگانه و پیگیری سه ماهه به کار برده شد. نمونه مورد پژوهش از بین مراجعینی که از آبان ماه تا دیماه سال 1387 به مرکز مشاوره دانشگاه شیراز مراجعه نمودند، انتخاب گردید. وی تحت 8 جلسه درمان فراشناختی قرار گرفت. در این تحقیق، از مقیاس های فراشناخت هراس اجتماعی، ترس از ارزیابی منفی، اجتناب و آشفتگی اجتماعی و هراس اجتماعی استفاده شد. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل نگاره ای و تعیین درصد بهبودی استفاده گردید. یافته ها: در پایان درمان، نتایج حاکی از تغییر معنادار بالینی و آماری در نمرات به دست آمده از همه مقیاس های خاص هراس اجتماعی در مورد این بیمار بود؛ ضمن این که این نتایج در پیگیری نیز حفظ شد. نتیجه گیری: درمان فراشناختی می تواند درمانی اثربخش و کوتاه مدت برای اختلال هراس اجتماعی باشد. با توجه به بدیع بودن این تحقیق، پر واضح است که ارزیابی های بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.