سید سروش قاضی نوری

مقاله حاضر با هدف بررسی یادگیری سیاستی و سازوکار های آن در عمده ترین تلاش های سیاست گذاری فناوری و نوآوری ایران، بر برنامه های توسعه به عنوان مهم ترین سیاست های توسعه ای میان مدت کشور تمرکز نموده است. با بررسی 5 برنامه توسعه اخیر، برنامه های سوم تا پنجم توسعه که دارای نگاهی منسجم تر و یکپارچه در قالب یک فصل مجزا به توسعه فناوری و نوآوری هستند به عنوان سه قانون منتخب مورد مطالعه قرار گرفت. پس از بررسی و تحلیل محتوای اسناد سیاستی و مصاحبه با 18 نفر از بازیگران اصلی این فرآیند، 16 مقوله محوری در توسعه فناوری و نوآوری استخراج گردید. سهم غالب یادگیری سیاستی در این 16 مقوله به یادگیری سیاسی و فنی به ترتیب با 8 و 7 تکرار اختصاص یافته است. این سهم بالای یادگیری سیاسی به عنوان نازل ترین نوع یادگیری، نشان از بلوغ پایین یادگیری در بدنه سیاست گذاری فناوری و نوآوری کشور است. یادگیری فنی و مفهومی (با 7 و 5 وقوع) نشان از تلاش های نسبتاً موفق سیاستی است که عموماً بازیگران سیاستی سطح پایین و میانی درصدد بهبود و استمرار روند موفقیت های گذشته هستند نتایج این پژوهش می تواند در شناخت دقیق تر فضای سیاستی توسعه فناوری و نوآوری در دو دهه گذشته و تجارب آتی مفید باشد.

مدل کسب و کار به عنوان فاکتور مهمی در مزیت رقابتی شرکت ها محسوب شده و شرکت ها با تغییر محیط کسب و کار در اثر تغییرات فناوری و ارتباطات نیاز به خلق مجدد مدل کسب و کار خود دارند. در این پژوهش کیفی که با هدف شناسایی اجزای مدل کسب و کار در شرکت های زیست دارویی ایران و براساس استراتژی چند موردی، در بازه زمانی سال 1397 تا 1398 انجام شده است، داده های پژوهش از طریق مصاحبه با 8 شرکت زیست دارویی فعال تولید کننده زیست داروها واقع در استان های تهران، البرز، گلستان و مشهد(نمونه آماری) از بین شرکت های زیست دارویی در ایران(جامعه آماری) و خبرگان جمع آوری و با استفاده از مقایسه الگوها تحلیل شده اند. پس از مرور ادبیات تحقیق و بررسی ابعاد و اجزای مختلف مدل کسب و کار در حوزه زیست داروها، با انجام مطالعه موردی، مدل کسب و کار شرکت های زیست دارویی ارایه گردید. نتایج این پژوهش نشان داد شرکت های موفق تر در حوزه زیست داروها در هر سه بخش خلق ارزش(در بعد ارزش پیشنهادی شامل ارزبری کمتر و سبد دارویی متنوع)، ارایه ارزش(در بعد منابع کلیدی شامل دارایی های ملموس و غیرملموس و فرایندهای کلیدی شامل کل فرایند تولید دارو) و کسب ارزش (در بعد ساختار درامدی شامل فروش فناوری) با شرکت های دیگر متفاوت هستند.

ریشه های مفهوم سیستم های بخشی نوآوری به مطالعاتی بازمی گردد که حدود سه دهه پیش انتشار یافته اند. اما این مفهوم حدود دو دهه پیش به طور جدی معرفی شده و از آن زمان به بعد، با روندی افزایشی، در صنایع متنوع و در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه به کار رفته است. با این حال، تاکنون مطالعه نظام مندی در زمینه پیشینه پژوهشی سیستم های بخشی نوآوری صورت نگرفته است. در این مقاله، با مطالعه 76 مقاله منتخب، به مرورِ نظام مند پیشینه این نوع پژوهش طی دو دهه اخیر پرداخته ایم. بدین منظور، در کنار مروری بر مفهوم، ویژگی ها و مؤلفه های سیستم های نوآوری بخشی، برخی آمارهای توصیف مرتبط با مقالات منتخب را ارائه داده ایم. به علاوه، مطالعات انجام شده را بر اساس سطح توسعه یافتگی جوامع دسته بندی کرده ایم و در ادامه به ارائه دسته بندی موضوعی از مطالعات صورت گرفته پرداخته ایم که مشتمل بر مفاهیم همپایی فناورانه، پنجره های فرصت، کالاهای سرمایه ای و محصولات و سامانه های پیچیده، و گذار به رهبری بازار در اقتصادهای نوظهور است.

بخش های مختلف صنعتی با رژیم های فناورانه، سیاستی و بازار متفاوت شناخته می شوند. این تفاوت ها در میان صنایع با محصولات و سامانه های پیچیده و صنایع با محصولات مصرفی و سیستم تولید انبوه پررنگ تر است. پژوهش حاضر با بهره گیری از رویکرد کیفی و استراتژی مطالعه موردی به واکاوی رژیم های فناورانه، سیاستی و بازار صنعت توربین های گازی به عنوان یک صنعت با محصولات و سامانه های پیچیده پرداخته است. بعلاوه، به منظور پررنگ کردن تفاوت میان رژیم های فناورانه، سیاستی و بازار این صنعت با صنایع با محصولات مصرفی و سیستم تولید انبوه، به مقایسه تطبیقی این صنعت با شش صنعت در کشور کره جنوبی پرداخته شده است. یافته های این پژوهش گویای آن است که صنعت توربین های گازی به عنوان یک صنعت با محصولات و سامانه های پیچیده دارای رژیم فناورانه، سیاستی و بازار متفاوت و متمایزی نسبت به صنایع با محصولات مصرفی و سیستم تولید انبوه است. این یافته از آن جهت اهمیت دارد که، این تفاوت ها می تواند بر الگوی یادگیری و همپایی فناورانه و پنجره های فرصت این صنعت تأثیر چشمگیری داشته باشد

انجام پروژه های همکاری با دانشگاه ها و مراکز پژوهشی، از روش های متداول در دهه های اخیر است. برخی از این پروژه ها منجر به یادگیری برای صنعت شده اند، درحالی که برخی دیگر یادگیری به همراه نداشته اند. این مقاله به این موضوع پرداخته است که در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی ایران چه عواملی بر یادگیری شرکت ها در پروژه های همکاری تحقیقاتی با دانشگاه ها و مراکز پژوهشی تأثیر می گذارند. بدین منظور، بامطالعه پیشینه پژوهش و انجام یک مطالعه کیفی، عوامل مؤثر بر یادگیری شرکت های حوزه نفت، گاز و پتروشیمی در این پروژه ها شناسایی شده و سپس در بخش کمی، مدل حاصل از مرحله قبل مورد آزمون قرارگرفته است. در بخش های کیفی و کمی پژوهش، به ترتیب از روش های تحلیل مضمون و مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شده است. قلمرو زمانی پژوهش بین سال های 1394 تا 1398 است. نتایج پژوهش، تأثیر ویژگی های دانشگاه/ مرکز پژوهشی، صنعت، ارتباط طرفین، محیط همکاری و قابلیت های رهبر تیم دانشگاه بر یادگیری شرکت ها در این همکاری ها را تائید کردند. همچنین زیرفاکتورهای وابستگی دانشگاه/ مرکز پژوهشی به بودجه عمومی، سازوکارهای کنترل همکاری توسط دانشگاه، صنعت و دولت، قوانین و رویه ها، میزان تعاملات و مدیریت دانش از مهم ترین عوامل مؤثر شناسایی شده اند.

 پس از رسوایی های مالی شرکت هایی مانند انرون، وان تل و ... موضوع حاکمیت شرکتی اهمیت یافت و نظر محققان را به خود جلب نمود. یکی از موضوعات مطالعاتی در زمینه حاکمیت شرکتی، تأثیر آن بر نوآوری بنگاه می باشد. در این مطالعه ارتباط حاکمیت شرکتی و تلاش های نوآوری در 304 شرکت فعال در بازار بورس تهران بررسی شده است. در این نوشته سعی شده است ابعاد و شاخص های کلان حاکمیت شرکتی شناسایی و سپس مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر نوآوری بنگاه استخراج شود و شاخص هایی مانند قابلیت اتکای در گزارشات افشاشده و به موقع بودن گزارشات افشاشده، در سایر مطالعات مشاهده نشده است. صورت های مالی حسابرسی شده مربوط به ساله ای 1391 تا 1395 بوده و با استفاده از روش پنل دیتا تجزیه وتحلیل گردیده است. نتایج برآورد مدل نشان می دهد که تحصیلات هیئت مدیره، انتخاب مدیرعامل از داخل یا خارج شرکت و پرداخت پاداش هیئت مدیره اثر مثبت و معنادار، اما میزان پرداختی بابت حق حضور هیئت مدیره، قابلیت اتکای گزارش های افشاشده و تعداد سنوات فعالیت بنگاه اثر منفی بر میزان نوآوری بنگاه دارد. تحصیلات مدیرعامل، غیرموظف بودن اعضای هیئت مدیره، تمرکز مالکیت و به موقع بودن گزارش های افشاشده توسط شرکت اثر معناداری بر نوآوری بنگاه ندارد.

اقتصادهای نوظهور و کشورهای در حال توسعه، طی دهه های اخیر تلاش های زیادی در زمینه همپایی فناورانه، به منظور دستیابی به دانش و قابلیت های مورد نیاز برای ساخت و توسعه محصولات و سامانه های پیچیده به نمایش گذاشته اند. طی سال های گذشته در ایران، برای دستیابی به دانش، مهارت ها و فناوری های ساخت توربین های گازی تلاش های زیادی صورت گرفته و نتایج مطلوب و قابل ملاحظه ای نیز به دست آمده است. این مقاله با استفاده از رویکرد کیفی و راهبرد پژوهشی مطالعه موردی، به مطالعه تجربه شرکت توربوکمپرسور نفت (OTC) در دستیابی به دانش و قابلیت های فناورانه و مدیریتی ساخت توربین های گازی صنعتی در قالب طرح توربین گازی IGT25 می پردازد و پیشران ها و عوامل مؤثر بر این تجربه    موفقیت آمیز را شناسایی می کند. یافته های این پژوهش نشان می دهد که سیاست ها، حمایت ها و اقدامات دولت، شبکه سازی، تعامل و همکاری بین کنش گران و ذی نفعان اصلی، روش های کسب قابلیت های فناورانه، وجود بازار و تقاضای داخلی چشم گیر قابلیت های سازمانی و مدیریتی ، بافتار و عوامل محیطی نقش کلیدی در همپایی شرکت توربوکمپرسور نفت و دستیابی این شرکت به دانش و فناوری های ساخت توربین های گازی ایفا می کنند.

امروزه توسعه همکاری های فناورانه یکی از راهکارهای مهم جهت توسعه منابع، قابلیت ها و کسب مزیت رقابتی در میان سازمان ها محسوب می شود. این نوع از همکاری ها در میان شرکت های کوچک و متوسط فناوری به جهت ایجاد تاثیرات چشمگیر بر موفقیت آنها از اهمیت بیشتری برخوردار است. یکی از بستر های مهم جهت ایجاد و تداوم همکاری ها ایجاد قابلیت های لازم جهت ورود و بهره برداری از این همکاری ها است. در این مقاله تلاش شده است تا بر اساس مطالعه چند موردی، قابلیت های متفاوت چند بنگاه فناور کوچک و متوسط فناور از طریق انجام مصاحبه با مدیران شرکت ها و طرف های همکاری و مطالعه اسناد و مشاهده و به کمک تحلیل تم به مورد بررس قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که قابلیت های مورد نیاز در همکاری فناورانه در بنگاه ها شامل چهار دسته قابلیت های شکل گیری و تداوم همکاری، قابلیت های پشتیبان محصول/خدمت فناورانه، قابلیت های پشتیبان بهره برداری از محصول/خدمت همکاری و قابلیت های یکسان و مکمل جهت هم افزایی از طریق همکاری است که مجموعه ای از قابلیت ها بر اساس نوع همکاری و هدف آن در این مجموعه ها قرار می گیرد. این قابلیت ها بستر شکل گیری و تداوم همکاری ها و همچنین میزان بهره برداری و نتیجه بر آمده از همکاری ها برای بنگاه محسوب می گردد.

مؤسسات پژوهشی از جمله کلیدی ترین بازیگران نظام ملی نوآوری محسوب می شوند که نقش بسیار مهمی در تعیین جهت گیری ها و جریانات علم و فناوری ایفا می کنند. لذا شفاف سازیِ جایگاه آنها در نظام نوآوری و متعاقباً جهت دار کردنِ مسیر حرکت آنها از اهمیت بسزایی در راستای مأموریت گراییِ آنها برخوردار است. با این حال، شواهد موجود حاکی از آن است که کارکردهای مورد انتظارِ این مؤسسات به طور مؤثر محقق نشده است. یکی از دلایل آن می تواند ناشی از فقدان چارچوبی مأموریت محور از انواع این مؤسسات و رفتار مورد انتظار از آنها در نظام ملی نوآوریِ باشد. لذا، هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی دقیق کارکردهای اصلی مؤسسات پژوهشی دولتی و حوزه های تمرکز آنها بر اساس روش مرور نظام مند ادبیات و بررسیِ تطبیقیِ برخی نمونه های خارجی و متعاقباً ارائه چارچوبی برای گونه شناسیِ مؤسسات پژوهشیِ دولتی به منظور فراهم آوردن مبنایی جهت تخصیص مأموریت به آنها است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که 5 نوع مؤسسه پژوهشی شامل «مؤسسات پژوهشی علمی بنیادی»، «مراکز سیاست پژوه و اتاق های فکر»، «مؤسسات پژوهشی فناورانه و صنعتی»، «مؤسسات پژوهش و فناوری» و «مؤسسات پژوهشیِ مسئله محور» بر اساس دو بُعد حوزه های کارکردی و تمرکز در زنجیره نوآوری قابل تفکیک هستند که می تواند مبنایی برای تعیین مأموریت آنها و متعاقباً برنامه ریزی در راستای جهت گیری برخی الزامات مدیریتی در این مؤسسات باشد.

هدف از پژوهش حاضر، شناسایی انواع قابلیت های شبکه ای شرکت های بزرگ و کوچک در شبکه های حوزه زیست دارویی کشور می باشد. بنابراین، در ابتدا با بررسی مبانی نظری و مصاحبه با تعدادی از متخصصان حوزه شبکه های زیست دارویی در بخش دولتی، صنعتی و دانشگاهی و با روش تحلیل تم نسبت به شناسایی انواع قابلیت های شبکه ای شرکت ها اقدام گردید. در بخش دوم با رویکرد کمّی و با روش تحلیل عاملی تاییدی با استفاده از نرم افزار Smart-Pls و از طریق توزیع پرسشنامه بین مدیران ارشد شرکت های بزرگ و کوچک زیست دارویی، ابعاد شناسایی شده مورد تایید نهایی قرار گرفت. با توجه به یافته ها، قابلیت حضور فعال در شبکه و قابلیت مدیریت شبکه، به عنوان دو تم اصلی قابلیت های شبکه ای شناسایی شد. قابلیت های درون سازمانی و برون سازمانی با کارکرد تم های فرعی قابلیت حضور فعال در شبکه و قابلیت های شبکه سازی و ارکستری به عنوان تم های فرعی قابلیت مدیریت شبکه شناسایی گردید. همچنین یافته ها نشان می دهد که شرکت های کوچک بیشتر دارای قابلیت های عمومی حضور فعال در شبکه هستند و قابلیت مدیریت شبکه، مربوط به شرکت های بزرگتر می باشد که این شرکت ها اغلب با عنوان هاب شناخته می شوند. در نهایت، شرکت های کوچک و بزرگ زیست دارویی، بر اساس نقشی که در شبکه ها دارند باید به دو دسته قابلیت عمومی و قابلیت مدیریت شبکه برای کسب موفقیت در شبکه ها توجه نمایند.

ارتقاء زنجیره ارزش به معنی نوآوری نسبی واحدهای عضو این زنجیره است و طبعاً نوآوری هنگامی منجر به ارتقاء می شود که نسبت به رقبا نرخ بالاتری داشته باشد. همچنین رقابت پذیری زنجیره ارزش تا حد زیادی تحت تأثیر هماهنگی و همکاری بازیگران زنجیره در جهت نوآوری است. این مقاله در پی آن است که با بررسی ارتباط کارکردهای نظام نوآوری صنعت فولاد ایران با راهبردهای ارتقاء زنجیره ارزش، پیشنهاداتی را جهت پیاده سازی این راهبردها از منظر نظام نوآوری ارائه دهد. بدین منظور از طریق مصاحبه با خبرگان این حوزه و تحلیل تماتیک، چارچوب اولیه استخراج و ابعاد و مؤلفه های آن با بهره گیری از پیمایش و استفاده از روش های آماری، اعتبارسنجی و به صورتی دقیق تر بررسی شد. یافته ها نشان داد که انواع راهبردهای ارتقاء زنجیره ارزش صنعت فولاد تحت تأثیر موانعی قرار دارد که توسط کارکردها و زیرکارکردهای نظام نوآوری این صنعت قابل رفع و اصلاح است. به عنوان نمونه کارکردهای خلق و انتشار دانش، هدایت تحقیق وتوسعه و تأمین و جریان دادن به منابع مهم ترین کارکردهایی هستند که ارتقاء محصولی و فرآیندی را تسهیل می نمایند و فعالیت های کارآفرینانه، شکل دادن بازارها و مشروعیت بخشی بیش از سایر کارکردها موانع ارتقاء کانالی را رفع و به صورت غیرمستقیم سایر راهبردهای ارتقاء را تسهیل می کنند. در پایان مقاله نیز با استفاده از تحلیل هم زمان ساختاری-کارکردی اهداف و پیشنهادات سیاستی ارائه شده است.

هدف از این مقاله، تحلیل محتوای اسناد کلان مرتبط با علم و فناوری به منظور بکارگیری و استفاده از آنها در تدوین برنامه ششم توسعه است. در این پژوهش، اسناد کلان مرتبط با علم و فناوری کشور شامل سند سیاست های کلی علم و فناوری، سند سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، نقشه جامع علمی کشور، سند چشم انداز بیست ساله و برنامه پنجم توسعه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. این اسناد، مبتنی بر اهداف و ابزارهای سیاستی و همچنین گروه های هدف، مطالعه و مواد مرتبط آنها تحلیل شده اند. روش پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد تلخیصی بوده بدین مفهوم که نخست چارچوب ارزیابی، استخراج و بر اساس مؤلفه های آن، مبادرت به تحلیل محتوا شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که اهداف سیاستی ارتقاء ظرفیت پژوهش و بهبود عملکرد فناوری و نوآوری، دارای بالاترین فراوانی تکرار بوده اند. از منظر ابزارهای سیاستی و بر اساس نوع مداخله دولت، حمایت مالی برای تحریک طرف عرضه و سیاست های اصلاحی شرایط کلان، دارای بالاترین فراوانی تکرار می باشند. از سوی دیگر، سیاست های تقویت طرف تقاضا، حمایت های مالی کاتالیزوری بر اساس نوع مداخله و همچنین سیاست های تقویتی برای کاربران دانش در بخش خصوصی در میان ابزارهای سیاستی دارای پائین ترین فراوانی تکرار بوده اند. نتایج این پژوهش همچنین نشان داده که تدوین احکام سیاستی در حوزه علم و فناوری نیازمند استفاده از اهداف و ابزارهای سیاستی متنوع و ترکیب ابزارها برای اثربخشی بیشتر است.

پیچیدگی بالای مسائل حوزه علم، فناوری و نوآوری و دشواری درک نحوه تأثیر سیاست های نوآوری از یک سو و اثربخشی اندک یا اثرات نامطلوب بسیاری از برنامه های سیاستی موجود در این زمینه از سوی دیگر، لزوم دقت بیشتر در مرحله فرموله کردن و تدوین این سیاست ها و موشکافی در انتخاب هر یک از عناصر برنامه های سیاستی را مشخص می سازد. هنگام تدوین یک سیاست جدید یا در بررسی و نقد سیاست های پیشنهادشده و موجود، نیازمند چارچوبی هستیم که عناصر ضروری این برنامه ها را مشخص نماید تا امکان تحلیل تناسب این عناصر با یکدیگر فراهم شود. بر این اساس مقاله حاضر به بررسی عناصر ضروری برنامه های سیاستی پرداخته و چارچوبی برای تدوین برنامه های مذکور بر مبنای این عناصر ارائه می دهد. در انتها نیز نحوه کاربرد چارچوب پیشنهادی در نقد برنامه های موجود با بررسی برنامه ششم توسعه در بخش علم و فناوری نشان داده شده است.  

ریشه های مفهوم نظام های بخشی نوآوری به مطالعاتی بازمی گردد که حدود سه دهه پیش انتشار یافته اند، اما این مفهوم حدود دو دهه پیش به طور جدی معرفی و از آن زمان به بعد با روندی افزایشی در صنایع متنوع و در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مورد استفاده قرار گرفته است. هر نظام بخشی نوآوری متشکل از چهار مؤلفه کلیدی است که یکی از آنها نهادهای رسمی (سیاست ها، قوانین، مقررات و استانداردها) و غیررسمی (باورها، هنجارها و ارزش ها) است و بقیه عبارتند از پایه دانش و فناوری، بازیگران و شبکه ها، و تقاضا. مروری بر مطالعات پیشین در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مؤید آن است که انواع سیاست های دولت به ویژه سیاست های علم، فناوری و نوآوری تأثیر چشم گیری بر شکل گیری و تکامل نظام های مختلف بخشی نوآوری دارند. بررسی های این مقاله نشان می دهد که بخش های مختلف نیازمند سیاست های متفاوت و متنوع هستند و سیاست هایی که در یک بخش اثرات مثبتی به جا می گذارند لزوماً در بخش های دیگر چنین اثراتی را به دنبال ندارند. در انتهای مقاله تأثیر سیاست های متنوع و پویای دولت بر شکل گیری و تکامل صنعت توربین های گازی مورد بررسی قرار گرفته و مرور این تجربه بیانگر آن است که دولت در طول زمان از طریق اتخاذ سیاست های مختلف به شکل گیری و تکامل این بخش کمک بسیاری کرده است.  

پیش بینی می شود فراگیر بودن داده های بزرگ و ظهور فناوری های دیجیتالی در حال ظهور، مانند هوش مصنوعی، بلاکچین، اینترنت اشیا و رباتیک، تأثیرات گسترده ای در کسب و کارها داشته باشد. این تغییرات گسترده در ادبیات جهانی به تحول دیجیتال شناخته می شود. لذا شرکت ها و سیاست گذاران علم فناوری در کشورهای مختلف در راستای حرکت به سمت تحول دیجیتال برنامه ها، استراتژی ها و سیاست های متعددی به کار می گیرند. این مسیر همواره با چالش ها و موانع متعددی روبه رو است که شناخت کافی از آن ها می تواند به تدوین استراتژی و سیاست های مناسب تر کمک شایانی نماید. این پژوهش با تکیه بر روش فراترکیب و بررسی 38 مقاله منتخب به ارائه یک دسته بندی جامع از موانع پیش روی تحول دیجیتال نموده است. نتیجه این بررسی 3 مقوله اصلی، 11 مقوله فرعی سطح 1 و 24 مقوله فرعی سطح 2 می باشد که در قالب یک چارچوب جامع ارائه شده است. سه مقوله اصلی شامل رژیم فنی- اجتماعی، سیستم بیونی و کنام ها می شود. .

شرکت های دانش بنیان نقش بزرگی در رقابت پذیری کشورها داشته و مورد توجه سیاست گذاران قرار گرفته اند. یکی از مهم ترین چالش های بقاء و رشد این شرکت ها تأمین مالی مناسب است. ابزارهای تأمین مالی مختلفی برای آنها معرفی و مطالعات زیادی هم بر روی این ابزارها انجام گرفته اما با این حال تمرکز اکثر این مطالعات بر چرخه عمر بنگاه بوده است. این در حالی است که با توجه به تفاوت ابزارها از یک سو و همچنین تفاوت در ویژگی ها و عملکرد شرکت های دانش بنیان از سوی دیگر، نیاز به دسته بندی شرکت ها بر اساس متغیرهای مؤثر بر تأمین مالی و به تبع آن پیشنهاد ابزارهای مناسب برای هر گروه احساس می شود. در این مقاله با تحلیل خوشه ای 251 شرکت دانش بنیان، ساختار خوشه ای جدیدی مشتمل بر چهار خوشه تازه کاران، تولیدکنندگان کوچک، خدمات دهندگان کوچک و قدیمی ها ارائه و با شناسایی ویژگی های مالی این خوشه ها (به کمک پرسشنامه و همچنین بر اساس داده های صورت های مالی) ابزارهای مناسب تأمین مالی هر یک پیشنهاد شده است. در حالی که تازه کاران کمترین تعداد گزینه ها را برای تأمین مالی خود داشته اند قدیمی ها طیف گسترده ای از روش ها در دسترس شان بوده است. تولیدکنندگان و خدمات دهندگان کوچک نیز در برخی روش ها نظیر زیر کلید گرفتن انبار با یکدیگر متفاوت بوده اند.

سرمایه گذاران خطرپذیر در تعامل با شرکت های نوآفرین خود نقشی فراتر از تامین کننده منابع مالی برای این شرکت ها به عهده دارند و برای آن ها ارزش خلق می کنند. تحقیق حاضر با روش مطالعه موردی، به بررسی شش سرمایه گذاری خطرپذیر انجام شده در بازه زمانی (1393 تا 1400) از طریق 23 مصاحبه نیمه ساختاریافته با افراد فعال در سرمایه گذاری خطرپذیر و شرکت های نوآفرین پرداخته و ساز و کارهای خلق ارزش های غیرمالی و شیوه کنترل و حکمرانی را با استفاده از تحلیل محتوای کیفی مصاحبه ها و کدگذاری محوری مورد بررسی قرار داده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد خلق ارزش های غیرمالی سرمایه گذاران خطرپذیر به طور کلی از طریق شش ساز و کار با جهت گیری کلی خارجی و داخلی انجام می گیرد. در کنترل و حکمرانی سرمایه گذاران خطرپذیر دو رویکرد کلی وجود دارد. در یک رویکرد سرمایه گذار خطرپذیر از طریق نماینده خود در هیات مدیره شرکت نوآفرین، اهداف و انتظارات خود را دنبال کرده و استقلال و اختیار کامل در امور اجرایی و نحوه دستیابی به اهداف را به شرکت واگذار می کند. در شیوه دیگر کنترل و حکمرانی، سرمایه گذار خطرپذیر تا حدی شبیه شرکت های هلدینگ، از طریق مشارکت فعال در فرآیند برنامه ریزی شرکت و کنترل و نظارت بر عمکرد شرکت از طریق جلسات منظم ماهانه عمل می کند که در این رویکرد ارتباط بیشتر و مداوم سرمایه گذار خطرپذیر و شرکت نوآفرین، تعارضات مدیریتی را به حداقل می رساند.

انقلاب دیجیتالی کنونی منجر به ظهور یک شکل سازمانی جدید یعنی شرکت پلتفرمی شده است. امروزه ارزشمند ترین شرکت های جهان و نخستین شرکت هایی که ارزش بازارشان فراتر از یک تریلیون دلار می باشند، شرکت های پلتفرمی هستند. اقتصاد پلتفرمی با سرعت نمایی در حال توسعه است و از این رو، تبدیل به یک اولویت اصلی برای دولت های سراسر جهان شده است. هدف پژوهش حاضر ارایه چارچوبی برای ارزیابی اقتصاد پلتفرمی دیجیتال در سطح بین المللی است. بدین منظور با بهره گیری از مرور نظام مند و رویکرد فراترکیب،کاربران دیجیتال، کارآفرینان دیجیتال، پلتفرم های دیجیتال، زیرساخت دیجیتال، ظرفیت نوآوری و محیط نهادی به عنوان ابعاد توانمندساز اقتصاد پلتفرمی شناسایی شدند و با استخراج شاخص های مناسب از گزارش های بین المللی، شاخص ترکیبی اقتصاد پلتفرمی توسعه یافت. بر اساس روش مدل سازی مسیر حداقل مربعات جزئی و مشخصا مدل سازه مرتبه بالاتر، مدل سنجش تایید گردید و با به کارگیری یک روش تجمیع غیر جبرانی، شاخص ترکیبی اقتصاد پلتفرمی برای 128 کشور جهان ارایه شد. در پایان، به بررسی وضعیت کنونی ایران در ارتباط با عوامل توانمندساز اقتصاد پلتفرمی و شناسایی نقاط قوت و ضعف آن و ارایه راهکارهایی برای بهبود پرداخته شد. نتایج حاکی از آن است که با وجودی که ایران از لحاظ توانمند سازهای طرف تقاضا وضعیت نسبتا مناسبی دارد، ولی از لحاظ توانمندسازهای طرف عرضه با مشکلات جدی مواجه است.

هدف پژوهش حاضر، بررسی و تبیین الگوی همکاری میان پژوهشگران حوزه سیاست گذاری و مدیریت فناوری در ایران است. در این پژوهش که از نوع علم سنجی است، با بررسی 175 مقاله نوشته شده توسط نویسندگان ایرانی در 17 نشریه داخلی و خارجی مرتبط با این حوزه، مبادرت به ترسیم و تحلیل شبکه هم نویسندگی میان پژوهشگران این حوزه دانشی شده است. این شبکه هم نویسندگی با استفاده از شاخص های تحلیل شبکه های اجتماعی در دو سطح کلان همچون چگالی، ضریب خوشه بندی، ساختار اجتماعات در شبکه هم نویسندگی و خرد مانند درجه مرکزیت، مرکزیت بینابینی مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که پژوهشگران این حوزه بیشتر تمایل دارند که به صورت گروه های کوچک به تولید علم بپردازند و ارتباط میان آن ها ضعیف است. هم چنین می توان این شبکه را نوعی شبکه مستقل از مقیاس دانست.

در کشورهای در حال توسعه، به دلیل ساختار نهادی شکننده، شکل گیری و ادامه فعالیت نظام ملی نوآوری همواره با مشکلاتی روبروست. یکی از بازیگران کارآمد نظام های نوآوری و به تبع آن نظام ملی نوآوری، نهادهای میانجی هستند. کارکردهای آنها می تواند در رفع یا کمرنگ نمودن مشکلات مورد اشاره نقش آفرین باشد. با این ترتیب، ارزیابی امکان ارتباط میان کارکردهای این نهادها با مشکلات موجود در نظام ملی نوآوری کشور به عنوان هدف این مقاله انتخاب شده است. در این مقاله، مشکلات نظام ملی نوآوری ایران با یک رویکرد کارکردمحور دسته بندی و در شش دسته سیاست گذاری، تسهیل و جهت دهی به فعالیت های تحقیقات و نوآوری، انجام تحقیق و توسعه، کارآفرینی، توسعه نیروی انسانی و نهایتا انتشار فناوری طبقه بندی شدند. در ادامه نیز به منظور ارتباط دهی کارکردهای نهادهای میانجی با میزان تاثیرشان در رفع مشکلات موجود نظام ملی نوآوری، به دسته بندی کارکردهای نهادهای میانجی با تمرکز بر نهادهای فرابخشی پرداخته شده که این کارکردها در چهار دسته حمایتی و بسترسازی، تامین مالی، واسطه گری و ارتباطی و همچنین مشاوره تبیین گردیده اند. پس از این مرحله، با بهره گیری از نظرات 35 تن از خبرگان حوزه نظام نوآوری و نهادهای میانجی، میزان تاثیر هر کارکرد نهادهای میانجی در رفع ضعف های نظام نوآوری ملی ایران سنجیده شده است. نتیجه سنجش میزان تاثیر کارکردها حاکی از آن است که کارکردهای دسته حمایتی و بسترسازی، از حیث تعداد بیشترین تاثیرگذاری را در رفع ضعف ها دارد. همچنین بیشترین تاثیرات کارکردها به صورت تاثیر کارکردهای حمایتی و بسترسازی بر تسهیل تحقیق و توسعه و نوآوری، تاثیر کارکردهای تامین مالی بر رفع ضعف های تحقیق و توسعه و کارآفرینی، تاثیر کارکردهای واسطه گری بر رفع ضعف های انتشار فناوری و نهایتا تاثیر کارکرد مشاوره بر رفع ضعف های کارآفرینی و انتشار فناوری است.