محمدحسین سرایی

رشد سریع و گسترش افقی شهرها درایران شاید شدیدتر از بسیاری از کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه باشد چراکه این فرایند اکثر شهرهای تاریخی ایران را از ساختار یکپارچه شهری محروم و آن ها را در برابر مشکلات خاصی برای توسعه متعادل و متوازن قرار داده است. علاوه بر این، بسیاری از اراضی، کاربری ها و بافت های قدیمی و فرسوده به صورت دایر و بایر در داخل شهرها در کشاکش این توسعه غیراصولی و شتاب زده، از جریان عمران و توسعه صحیح شهری بازمانده و اکنون به عنوان بافت های مسئله دار شهری مطرح هستند. این پژوهش با هدف شناسایی عوامل موثر بر توسعه درونی شهرهای مناطق خشک انجام شد پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی-تحلیلی است. در این پژوهش به منظور گردآوری داده ها و اطلاعات از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شد. در این پژوهش به منظور دستیابی به اهداف پژوهش از تکنیک دلفی و همچنین مدلسازی معادلات ساختاری در محیط نرم افزار اسمارت پی ال اس استفاده شد. جامعه آماری پژوهش را کارشناسان برنامه ریزی شهری تشکیل می دادند که حجم نمونه به صورت هدفمند 30 نفر در نظر گرفته شد. یافته های حااصل از این پژوهش نشان داد که عوامل مدیریتی، زیست محیطی، کالبدی و فضایی، اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی در توسعه درونی شهر اردکان نقش دارد.

رشد هوشمند به عنوان راهبردی جامع برای مقابله با گسترش پراکنده و کم تراکم مناطق پیرامونی شهرها مطرح شد. هدف این تحقیق اولویت بندی مناطق مختلف قلمرو پژوهش و شناسایی مناطق دارای استعداد هوشمندسازی به منظور اعمال راه کارهای مدیریتی بوده است. برای دستیابی به هدف مذکور از 8 متغیر اصلی تراکم جمعیت، سرانه کاربری تجاری، کاربری دفاتر پیشخوان، نوع پوشش اینترنت و شبکه معابر، سرانه کاربری مسکونی،کاربری پارکینگ، کاربری بانک استفاده شد. جهت مدل سازی و ارزیابی اعتبار مدل تعداد 151 نقطه GPS، برداشت شد. لایه های اطلاعاتی جهت ورود به مدل رستری و با روش شبکه عصبی مناطق مستعد هوشمندسازی شهر یزد مدل سازی شد. نتایج تحقیق رگرسیون بالای 70 درصد را در مرحله آموزش و تست نشان داد. در اعتبار سنجی مدل سطح زیر منحنی AUC که درواقع نشان دهنده توانایی مدل در پیش بینی متغیر وابسته است 0.9769 به دست آمد که بسیار مناسب بوده است. پارامترهای MSE، RMSE و R_Correlation_Test  و R2 نیز به ترتیب 0.0389، 0.1972 ، 0.8517 و 0.8912 به دست آمد. در انتها وزن شاخص ها متغیرهای وابسته تحقیق پیش بینی شد. نتایج پهنه بندی نقشه نهایی مساحت قابلیت خیلی کم در هوشمندسازی را 78/4013 نشان داد که گویایی این مطلب است زیرساخت ها در این محدوده باید جهت هوشمندسازی تقویت گردد. مناطق با قابلیت خیلی زیاد نیز با مساحت 31/687 قابل توجه بوده است. با بررسی نقشه مدل سازی و نقاط GPS برداشتی مناطق مستعد هوشمندسازی، انطباق بالایی در مدل سازی انجام شده و نقاط برداشت میدانی مشاهده شد.

با توجه به ضرورت توسعه پایدار و اهمیت روزافزون آن در مسائل شهری، امروزه در شهرهای مختلف دنیا دوچرخه به عنوان یک وسیله نقلیه اصلی و پایدار روزبه روز موردتوجه بیشتری قرار می گیرد. بنابراین هدف از اجرای این پژوهش ارزیابی مطلوبیت طراحی مسیرهای شهری برای دوچرخه سواری و رابطه آن با شاخص های شهر دوستدار دوچرخه در سطح شهر یزد است. این تحقیق ازنظر هدف کاربردی- توسعه ای و ازنظر ماهیت و روش، توصیفی از نوع پیمایشی است. جمع آوری اطلاعات در این پژوهش به شیوه کتابخانه ای، اسنادی و پیمایشی بوده است. جامعه آماری پژوهش شهروندان شهر یزد است. برای برآورد حجم نمونه با توجه به حجم و اندازه جامعه و تجانس و همگونی افراد جامعه، از روش تخمین شخصی استفاده شده است که 120 نفر به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شده اند. در این پژوهش از روش های هدفمند (گلوله برفی و متواتر نظری) استفاده شده است. به منظور ارزیابی و رتبه بندی شاخص ها از تکنیک UTA  و برای تحلیل داده ها از آزمون های آماری در نرم افزار SPSS استفاده شده است. براساس نتایج به دست آمده از تکنیک UTA و وزن دهی شاخص های مربوط که به روش سلسله مراتبی فولر انجام گرفته است، مشخص شد که معیار امنیت با وزن 0.344 در رتبه اول و معیار پیوستگی با وزن 0.181 در رتبه آخر قرار دارند. در تحلیل همبستگی پیرسون مشخص شد که بین متغیرهای درآمد، جنسیت، سن و تحصیلات با سطح رضایت دوچرخه سواران، رابطه معناداری وجود ندارد؛ اما بین رعایت استانداردها در مسیرهای شهری با سطح رضایت این افراد رابطه برقرار است. درنهایت می توان نتیجه گرفت که مطلوبیت طراحی مسیرهای شهری برای دوچرخه سواری می تواند منجر به ایجاد شهر دوستدار دوچرخه در سطح شهر یزد شود.

مزیت رقابتی، رویکردی مبتنی بر استراتژی بازاریابی است. دیدگاه شومپیتری در مزیت رقابتی، مبتنی بر خلاقیت و نوآوری می باشد. براین اساس می توان با ایجاد تغییرات خلاقانه و به کارگیری پارادایم تخریب خلاق، ایده های جدید را خلق و مورد بهره برداری قرار داده و آنها را به عنوان مهمترین عناصر در مزیت رقابتی مطرح نمود. با این وجود، پژوهش حاضر در نظر دارد تا با رویکرد تخریب خلاق به شناسایی عوامل مزیت ساز در بافت تاریخی شهر یزد بپردازد. لذا محققان از روش پژوهش کیفی با استراتژی تحلیل مضمونی استقرایی استفاده کرده اند. جامعه مورد مطالعه، افرادی با اطلاعات و تجارب مرتبط در زمینه گردشگری در محدوه مورد مطالعه بوده که با استفاده از روش غیراحتمالی و نمونه گیری قضاوتی انتخاب شدند. پس از انجام مصاحبه کیفی انفرادی و رسیدن به نقطه اشباع، 12 نفر از افراد واجد شرایط به عنوان نمونه انتخاب شدند. سپس کدهای استخراجی با استفاده از نرم افزار مکس کیو دی ای در مقوله های چهارگانه منابع و جاذبه ها، عوامل و منابع پشتیبان، مدیریت مقصد و عوامل تقویت کننده مورد دستبه بندی قرار گرفتند. براساس ارجاعت صورت گرفته عواملی چون شرایط موجود جهت جذب طبقه خلاق، وجود جاذبه های تاریخی و فرهنگی و حفظ هویت آنها، صنایع خلاق و تعامل و هم آفرینی در خلق ارزش ها، توجه به خلاقیت و نوآوری و توجه به تحقیق و توسعه به عنوان برترین مزایای رقابتی محدوده مورد مطالعه در مقایسه با رقبا تعیین گردید.

با رشد فزاینده شهرنشینی در جهان، شهرهای کشورهای در حال توسعه ازجمله ایران با نابرابری خدماتی و پراکنش جمعیت مواجه شده اند؛ به طوری که ناپایداری حاصل از آن به شکل نابرابری فضایی اجتماعی و با نمودهایی چون محرومیت شهروندان از خدمات و تسهیلات شهری و افزایش شکاف طبقاتی نمایان شده است. در این زمینه هدف از این مقاله، ارزیابی الگوی فضایی خدمات اداری انتظامی در شهر اصفهان، دستیابی به تأثیر الگوی توزیع این خدمات بر مطلوبیت شعاع عملکردی و سنجش ارتباط بین توزیع فضایی این خدمات و میزان جمعیت مناطق متناظر بر موقعیت مکان آنها در شهر اصفهان است. نوع پژوهش براساس هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت و روش، توصیفی تحلیلی است. داده های مورد نیاز به روش کتابخانه ای و با مراجعه به منابع و سازمان های مرتبط گردآوری شد. برای پیشبرد اهداف پژوهش حاضر و تحلیل داده ها، روش هایی از قبیل توابع تحلیل نزدیک ترین همسایگی، شاخص موران محلی، شاخص موران جهانی، تحلیل لکه های داغ، روش عضویت فازی و شاخص دو متغیره موران در محیط نرم افزاری GeoDa در محله های شهر اصفهان به کار گرفته شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد الگوی پراکنش خدمات اداری انتظامی، تصادفی است. ارزیابی تأثیرگذاری الگوی توزیع فضایی این خدمات بر میزان مطلوبیت شعاع عملکردی بیانگر نامطلوبی مناطق و محله های پیرامون شهری در خدمات اداری انتظامی است. سنجش ارتباط بین توزیع خدمات اداری انتظامی و میزان جمعیت محله ها نیز ارتباط بسیار ضعیف این دو متغیر را تأیید می کند. درمجموع نتایج پژوهش حاکی از نابرابری های اجتماعی و نبود عدالت در توزیع خدمات اداری انتظامی در سطح محله های شهر اصفهان است.

مقدمه : انسان امروزی با توجه به پیشرفت روزافزون خود و نیز رشد جمعیت اقدام به س اخت ش هرهای جدی د جهت اسکان بخشی از جمعیت نموده است و با توج ه ب ه این ک ه ش هرها مانن د سیس تمی ب ا س اختاری هماهنگ و پویا می باشد، می بایست همه اصول دفاعی را رعایت نم ود ت ا بش ر پیش رفته و متم دن دارای تکنول وژی در ای ن س کونت گاه ه ا کم ت رین احساس خط ر را بنمای د و در مواق ع بح ران بتوان د بهترین مدیریت بحران را ارائه نماید. لذا با توجه به اینکه ایران جز ده کشور بلاخیز و ششمین کشور  زلزله خیز دنیا است و بافت فرسوده شهر کرمان نیز از این قاعده مستثنی نیست لزوم استفاده از تکنیک های سنجش از دور شهری مثل ماشین بردار برای شناسایی و مدیریت بحران زلزله ضروری می باشد. داده و روش : مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش ترسیمی - تحلیلی می باشد. در این پژوهش ابتدا با استفاده از تصاویر ماهواره ای ASTER سال 2007 به شناسایی بافت های فرسوده شهر کرمان با استفاده از روش طبقه بندی ماشین بردار پشتیبان پرداخته شد. در این بررسی با ضریب کاپای 76 درصد برای تمامی طبقات تعیین شده و ضریب کاپای 59 درصد بافت فرسوده شهر کرمان شناسایی گردید. یافته ها : یافته های تحقیق و نقشه نهایی میزان آسیب پذیری حوزه دو بافت فرسوده نشان داد مناطق با آسیب پذیری زیاد 87/29 درصد از کل مساحت حوزه می باشد، که این میزان نشان دهنده نامناسب بودن بافت حوزه در هنگام وقوع زلزله می باشد. رتبه های بعدی این بررسی به ترتیب شامل 15/29 درصد آسیب پذیری متوسط، 01/28 درصد آسیب پذیری بسیار کم، 74/6 درصد آسیب پذیری بسیار زیاد و 21/6 درصد آسیب پذیری کم می باشد. نتیجه گیری : نتایج این پژوهش نشان داد که روش طبقه بندی ماشین بردار پشتیبان (SVM) توانایی تشخیص نزدیک به 75 درصد از بافت فرسوده محدوده را دارا بوده است. که این شناسایی قدرت بالای روش ماشین بردار پشتیبان در شناسایی حوزه دو بافت فرسوده شهری را نشان داده است.

رقابت همکارانه در گردشگری راهبردی مثبت است که می تواند فرصت هایی را برای مقاصد بزرگ و کوچک ایجاد کند که به توسعه مقاصد گردشگری منجر شود. عمده ترین دلیل همکاری با رقبا در بین سازمان های گردشگری، دستیابی به مزیت رقابتی پایدار با ادغام منابع یا توانایی و به اشتراک گذاری دانش گردشگری در مکان های مشترک است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی محرک های راهبرد رقابت همکارانه در کنسرسیوم مثلث گردشگری ایران انجام شده است. بیست نفر از کارشناسان عضو در کنسرسیوم مثلث طلایی ایران نمونه آماری این پژوهش را تشکیل دادند. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش از تکنیک دیمتل فازی استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد، براساس مقادیر D+R، محرک های «اهداف موردانتظار» و «منابع و قابلیت ها» به ترتیب با مقدار 4.19 و 4.08 به عنوان بااهمیت ترین محرک در شکل گیری راهبرد رقابت همکارانه شناخته شده اند. با توجه به مقادیر D-R، تأثیرپذیرترین محرک را می توان «تقاضای تکنولوژیک» با مقدار 13/1- دانست. با توجه به نتایج به دست آمده از تکنیک دیمتل می توان ادعا کرد که فضای داخلی سه شهر اصفهان، شیراز و یزد موجب تمایل به شکل گیری این راهبرد شده است.  

وجود برخی عوامل همانند فقدان مدیریت شهری نیرومند و عدم کنترل مالکیت، سبب شده است تا کالبد شهری به صورت موزون گسترش نیابد و پیامدهای نامطلوب اقتصادی، کالبدی و زیست محیطی بسیاری را برای شهرها به همراه داشته باشد. در همین راستا، پژوهش حاضر با هدف مدل سازی ابعاد عملکردی مدیریت شهری مؤثر بر روند پراکنده رویی فضایی شهر یاسوج انجام شد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی-تحلیلی است. در مرحله تهیه داده ها، ابتدا ابعاد عملکردی مدیریت شهری مؤثر بر روند پراکنده رویی شهر یاسوج با استفاده از نظرات خبرگان مختلف از طریق روش دلفی شناسایی و برای تیم دلفی و تیم ISM، 20 تن از خبرگان با روش نمونه گیری هدفمند تعیین شدند. در نهایت تجزیه و تحلیل داده ها به وسیله مدل سازی ساختاری-تفسیری (ISM) انجام شد. یافته ها نشان داد که از نظر قدرت نفوذ در بین 16 شاخص شناسایی شده، بیش ترین محرک متعلق به عامل های نظارت بر اجرای قوانین مربوط به تغییر کاربری و تعیین و نظارت بر حریم و محدوده قانونی شهر به ترتیب با قدرت نفوذ 16 و 15 بود. مدل پژوهش حاضر نیز شامل 11 سطح بود که عامل نظارت بر اجرای قوانین تغییر کاربری (C2) به عنوان سطح یازده و تأثیرگذارترین عامل شناخته شد. بر اساس خروجی تحلیل میک مک؛ تعیین حریم و محدوده قانونی شهر (C3)، عامل های نظارت بر ساخت و سازها (C6)، ایجاد فضای دسترسی بیش تر به خدمات شهری (C1)، نظارت بر اجرای قوانین مربوط به تغییر کاربری (C2) جزو متغیرهای مستقل کلیدی و بسیار تأثیرگذار بر روند پراکنده رویی شهر یاسوج می باشند. بنابراین، مدیریت شهری به عنوان متولی اصلی در این زمینه، بایستی بر مؤلفه های مستقل کلیدی بعد عملکرد کالبدی توجه بیشتری نماید.

در این پژوهش  که با رویکرد توصیفی- تحلیلی صورت گرفته، شناسایی عوامل و الگوی توسعه و رشد مناطق شهری و مکانیابی جهات مطلوب گسترش فیزیکی شهر یزد به عنوان هدف اصلی پژوهش مد نظر است. بعد از شناسایی عوامل تأثیرگذار در امر توسعه و رشد شهر یزد، برای تحلیل و شناسایی این عوامل ابتدا چهار معیار اصلی (محیطی، اقتصادی- اجتماعی، فضایی- کالبدی، طرح و سیاست های دولت) با 33 زیر معیار با شبررسی منایع داخلی و خارجی برای شهر یزد تعیین و بر اساس نتایج پرسش نامه هایی که توسط 20 تن از مسئولان سازمان های مربوطه پرشده، با روش آنتروپی شانون ارزش گذاری شدند. در تحلیل نهایی با استفاده از تکنیک ویکور جهات مطلوب توسعه شهری تعیین و در نهایت با روش همپوشانی وزن دار و تکنیک چیدمان فضا، تحلیل الگوی توسعه و هدایت رشد شهری انجام گرفته، نتایج به دست آمده نشان می دهد که مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر توسعه فیزیکی شهر یزد معیار فضایی- کالبدی و معیارهای اقتصادی و اجتماعی کمترین تاثیر را دارند. تحلیل رتبه بندی مناطق مستعد توسعه شهر یزد بر اساس مدل ویکور حاکی از آن است که بهترین جهت در اولویت اول منطقه یک واقع در شمال شرقی و در اولویت دوم منطقه سه واقع در جهت جنوب شهر استه همچنین بررسی نقشه نهایی حاصل از روش همپوشانی وزن دار و چیدمان فضا نشان داد که در مناطق شمال شرقی و جنوب و همچنین نزدیکی شهر به شبکه ارتباطی توسعه بیشتر بوده و میزان انتخاب در این خطوط نیز، تمایل به سکونت پیوسته و چسبیده به شهر را نشان می دهد.

تبیین موضوع: ورزش و تربیت بدنی به عنوان یک مقوله مهم علمی و تربیتی در توسعه قوای جسمی و روحی روانی افراد می باشد. میزان دسترسی به پارک ها و باشگاه های ورزشی، رابطه مستقیمی با تمایل شخص به شرکت در فعالیت های بدنی به اندازه توصیه شده دارد. بر این اساس این پژوهش به سنجش عدالت فضایی در توزیع مکانی خدمات ورزشی شهری در محلات شهر اصفهان پرداخته شد. روش: نوع تحقیق بر اساس هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی است. داده های مورد نیاز به روش کتابخانه ای و با مراجعه به منابع و سازمان های مربوطه گردآوری شد. توابع تحلیل نزدیکترین همسایگی، شاخص موران محلی، شاخص موران جهانی و تحلیل لکه های داغ برای تجزیه و تحلیل چگونگی الگوی توزیع فضایی خدمات ورزشی، پلیگون های تیسن برای بررسی مطلوبیت شعاع عملکردی این خدمات و شاخص دو متغیره موران در محیط نرم افزاری GeoDa، جهت تحلیل خودهمبستگی فضایی متغیر جمعیت شهر اصفهان در ارتباط با میزان پراکنش و مساحت خدمات ورزشی در سطح محلات شهر اصفهان به کار گرفته شدند. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهند که الگوی پراکنش خدمات ورزشی شهری به صورت پراکنده توزیع یافته است. ارزیابی تأثیرگذاری الگوی توزیع فضایی این خدمات بر میزان مطلوبیت شعاع عملکردی بیانگر نامطلوبی مناطق و محلات پیرامون شهری از خدمات ورزشی می باشد. سنجش ارتباط بین توزیع خدمات ورزشی و میزان جمعیت محلات نیز ارتباط بسیار ضعیف این دو متغیر را تأیید می کند و عدم توجه به عامل جمعیت و نیاز شهروندان در راستای توزیع خدمات ورزشی را نشان می دهد. نتایج: در مجموع نتایج تحقیق حاکی از نابرابری های اجتماعی و نبود عدالت در توزیع خدمات ورزشی در سطح محلات شهر اصفهان است.

مدیریت دانش تضمین کننده برتری های بلند مدت برای سازمان ها و جوامع و میزان بهره گیری آن ها از سرمایه های انسانی، فکری ، و اطلاعاتی است. شناخت مدیریت دانش ، به عنوان یک روح حاکم بر اعمال سازمانی و اثربخشی د ر توسعه مدیریت شهری ، ضروری است. پژوهش حاضر از نوع مطالعات کاربردی است. با توجه به ماهیت موضوع و مؤلفه های مورد بررسی، رویکرد حاکم بر آن مجموعه ای از روش های «توصیفی - تحلیلی و همبستگی» است. اطلاعات و داده ها به دو صورت اسنادی و پیمایشی (پرسش نامه) جمع آوری شده است. مدیران، معاون ا ن و کارشناسان شهرداری های شهر یزد (287 نفر) جامعه آماری تحقیق حاضر را تشکیل می دهند، که با استفاده از فرمول کوکران تعداد حجم نمونه 102 نفر تعیین شده که بر اساس اصل « تسهیم به نسبت» در شهرداری های شش گانه شهر یزد تقسیم شده است. در این پژوهش ، برای تعیین پایایی پرسش نامه، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است که با استفاده از پیش آزمون بر ر وی سی پرسش نامه مقدماتی، آلفای پرسش نامه مدیریت دانش برابر با 964 / 0 و پرسش نامه مدیریت شهری برابر 957 / 0 ب ه دست آمد . همچنین ، برای تجزیه و تحلیل داده ها از رویکرد آماری مدل سازی معادله های ساختاری ( SEM ) و آزمون تحلیل عاملی تأییدی مرتبه دوم استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که مدیریت دانش تأثیر مثبت و معناداری و بسیار زیادی د ر مدیریت شهری دارد که مقدار آن برابر با 88 / 0 است و حدود 77 درصد از واریانس مدیریت دانش را تبیین می کند. مدیریت دانش تضمین کننده برتری های بلند مدت برای سازمان ها و جوامع و میزان بهره گیری آنها از سرمایه های انسانی، فکری و اطلاعاتی است. شناخت مدیریت دانش به عنوان یک روح حاکم بر اعمال سازمانی و اثربخشی که می توان بر توسعه مدیریت شهری داشته باشد، پیاده سازی آن ضروری است.

با توجه به اینکه مدیریت یکی از مهمترین ارکان تمام فعالیتهای دنیای کنونی ما می باشد و با عنایت به اینکه کشور ایران از لحاظ رخدادهای طبیعی یکی از پرمخاطره ترین کشورهای جهان می باشد، موضوع مدیریت در بحران اهمیت ویژه ای خواهد یافت. هدف مدیریت بحران، کاهش ریسک بحران بوده و راه های دست یابی به این مهم بسیار متنوع و در طول زمان تکامل یافته است. مدیریت بحران قبل از شروع تا پایان حادثه و عملیات پس از آن را شامل می شود. در هنگام وقوع هر مخاطره، کمیته یا ستاد بحران و حوادث غیر مترقبه وضعیت را از زوایای مختلف با استفاده از دستورالعمل های موجود، مورد تجزیه وتحلیل قرار داده و بهترین برنامه یا تصمیم را اتخاذ کرده و در اختیار ارگانهای درگیر قرار می دهند. با توجه به اهمیت زمان، قسمت اعظم پروسه مدیریت بحران، قبل از وقوع حوادث انجام می گیرد. بنابراین کاهش ریسک بحران با یکپارچه نگری که در دل خود برنامه ریزی فضایی را نیز نهفته دارد، ضروری خواهد بود. در این میان زیرساخت اطلاعات فضایی ، بستر لازم برای جمع آوری و نگهداری داده های فضایی جهت تسهیل در اشتراک گذاری و در نتیجه ایجاد مدیریت یکپارچه را فراهم می کند. بنابراین هدف از پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی، ارزیابی زیرساخت اطلاعات فضایی به عنوان بستری برای تحقق مدیریت یکپارچه در کاهش ریسک بحران های احتمالی است.

تفکیک محل زندگی اقشار مختلف در شهرها در رابطه با پایگاه اجتماعی_اقتصادی آنها در تمام طول تاریخ و در تمام مناطق جغرافیایی جهان وجود داشته است. مکتب اکولوژی شهری تمایز در شهرها را ناشی از سه جنبه" پایگاه اجتماعی_ اقتصادی"، "پایگاه خانوادگی" و" پایگاه قومی_نژادی" خانوارها می داند. هدف مقاله حاضر بررسی نقش پایگاه اجتماعی_اقتصادی طبقات منزلتی بالا بر ارزش بالای زمین در بافت میانی شهر اراک و تأثیر آن بر بازآفرینی محلات درونی شهر است. ماهیت پژوهش کاربردی و کمّی و روش آن توصیفی و علّی است. برای بررسی علل گرایش به بافت درونی و تأثیرات آن بر این بافت، از ابعاد مختلف تحلیل داده های پرسشنامه و مصاحبه عمیق با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری به کمک نرم افزار smart-Pls استفاده شد. یافته ها نشان داد: اصالت و منزلت اجتماعی طبقه ساکن در بافت میانی شهر اراک سبب افزایش قیمت بالای زمین و مهمترین علت گرایش به این بافت است (T value=2.682). در درجه بعد دسترسی آسان این بافت به مرکز شهر عامل گرایش به آن و افزایش قیمت زمین در این بافت است. تأثیر پایین بودن هزینه حمل ونقل، در تصمیم افراد برای انتخاب این محلات برای زندگی تأیید نشد (T value=1.306). بازآفرینی این بافت در تغییرات دموگرافی آن و خروج ساکنان بومی و طبقات منزلتی پایین _ به دلیل افزایش هزینه های زندگی در این محلات به سبب اعیان سازی _ مورد تأیید قرار گرفت(T value=23.861). خروجی ماتریس دستیابی نهایی و ترسیم مدل ساختاری تفسیری، دو متغیر حمل ونقل و منزلت اجتماعی را در ناحیه وابستگی، متغیر قیمت مسکن را در ناحیه پیونددهنده و متغیرهای تغییرات دموگرافی و تنوع کاربری را در ناحیه مستقل قرار داد. اصالت و منزلت اجتماعی بافت میانی شهر اراک سبب شده این بافت در شهر اراک برخلاف نظریه برگس _ که آن را بافتی با محله های افسرده با ظاهری اندوه بار و گاهی مخروبه، محل سکونت مهاجران و طبقات کم درآمد شهری معرفی می کند _ به منطقه ای جاذب برای بسیاری از شهروندان این شهر و محل سکونت اقشار بالای اجتماعی و اقتصادی تبدیل شود. نگارندگان در ادامه، برنامه ریزی دقیق برای انجام اقدامات لازم به منظور کاهش تأثیرات منفی توسعه مجدد را پیشنهاد می کنند .

رشد فناوری اطلاعات، نفوذ مشتری گرایی، مطرح شدن دانش یادگیری از عوامل مؤثر در ایجاد مفهوم شهر یادگیرنده هستند. این تحقیق با هدف فرابینی شاخص های شهر یادگیرنده (دانشی، اجتماعی- حقوقی و اقتصادی) در سطح نواحی شهر یزد انجام شده است. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی- توسعه ای، ازنظر ماهیت و روش توصیفی- تحلیلی و از بعد گرداوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی از نوع پیمایشی است. در این تحقیق از آزمون کلموگروف- اسمیرنف، آزمون T تک نمونه ای، همبستگی اسپیرمن و فریدمن بهره گرفته شده است. نتایج آزمون کلموگروف- اسمیرنف، نشان داد که توزیع داده ها نرمال است. همچنین نتایج آزمون T تک نمونه ای، نشان می دهد که میانگین شاخص ها در نواحی شهر یزد کمتر از مقدار مقایسه شده (3) است و مقدار Tمنفی است. این بدین معنی است که وضعیت شاخص های مورد بررسی از نظر خبرگان و کارشناسان در نواحی شهر یزد نامطلوب است. در همبستگی اسپیرمن رابطه متغیر تحصیلات با شاخص دانشی و اقتصادی معنی دار و مثبت و رابطه متغیر تحصیلات و شاخص اجتماعی- حقوقی معنی دار و منفی است. در آزمون فریدمن، ناحیه 7 بیشترین میانگین را در شاخص دانشی و اقتصادی دارد و ناحیه 6 کمترین میانگین را در شاخص دانشی و اجتماعی- حقوقی دارد. همچنین ناحیه 2 بیشترین میانگین در شاخص اجتماعی- حقوقی و ناحیه 5 کمترین میانگین را در شاخص اقتصادی دارند. این اولویت یابی نشان دهنده این واقعیت است که در برنامه هایی که قرار است برای بالا بردن شاخص های شهر یادگیرنده در شهر یزد انجام بگیرد، اولویت با نواحی 5 و 6 است.

فرایند بهینه سازی مسیر، یکی از تحلیل هایی است که می تواند در مواقعی که محدودیت منابع و زمان وجود دارد، از جمله شرایط پسازلزله مورد استفاده قرار گیرد. در این تحقیق، از تحلیل مذکور جهت حل مسأله فروشنده دوره گرد و به منظور بهینه سازی مسیر حرکت آزمایشگاه های سیار پزشکی استفاده شده است. در این مسأله، هدف پیدا کردن کوتاه ترین مسیر حرکت بین یکسری از نقاط بوده و الگوریتم های مورد استفاده سعی در کمینه سازی هزینه های انتقال و تابع هدف را خواهند داشت. جهت اجرای این مسأله با در نظر گرفتن سناریوی سخت گیرانه در دسترسی به منابع، از دو الگوریتم کلونی مورچگان و رقابت استعماری در کنار الگوریتم دایجسترا در محیط GIS استفاده شده است. نقاط بازدید مدل، مناطق مستعد جهت اسکان موقت پسا زلزله در شهر گرگان بوده و از فواصل عملکردی و زمان واقعی در بستر شبکه شهری، به جای فواصل زمانی و مکانی اقلیدوسی استفاده شده است. نتایج اجرای مدل نشان می دهند که الگوریتم کلونی مورچگان در دو ضابطه زمان و فاصله نسبت به دو الگوریتم دایجسترا و رقابت استعماری، بهینه سازی مسیر را به نحو مطلوب تری انجام داده است.

افزایش جمعیت، رشد سریع شهرنشینی و خزش شهری عامل اصلی تولید فضاهای پیراشهری است. مدیریت شهری به عنوان یک نهاد محلی نقش اساسی در کنترل و هدایت روند گسترش کالبدی-فضایی شهرها دارد. الگوی کنونی مدیریت شهری در ایران منجر به بروز ناپایداری های فضایی-کالبدی و دست اندازی به فضاهای پیراشهری به ویژه زمین های کشاورزی در بیش تر شهرها از جمله یاسوج شده است. پژوهش حاضر با هدف مدلسازی ساختاری مؤلفه های مبنایی مدیریت شهری مؤثر بر هدایت و کنترل روند توسعه فضایی-کالبدی مناطق پیراشهری یاسوج صورت گرفته است. روش پژوهش مبتنی بر رویکرد توصیفی-تحلیلی که با پیمایش میدانی جهت تکمیل پرسشنامه ها می باشد. جامعه آماری پژوهش، مدیران، متخصصان و کارشناسان نهادهای دولتی و عمومی شهر یاسوج است که به روش نمونه گیری خوشه ای و به صورت هدفمند با استفاده از جدول تعیین حجم نمونه مورگان به تعداد 148 نفر انتخاب شد. داده های گردآوری شده با بهره گیری از روش معادلات ساختاری و با استفاده از نرم افزار اسمارت پی ال اس (Smart P.L.S) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که مؤلفه های مبنایی مدیریت شهری (سیاست گذاری و تصمیم گیری شهری، برنامه ریزی و سازماندهی، امور اجرایی و خدمات شهری) به میزان 433/0، 372/ و 487/0 تغییرات کنترل و هدایت روند توسعه فضایی-کالبدی محدوده مطالعاتی را تبیین می کنند. هم چنین تأثیر مؤلفه های مبنایی مدیریت شهری طبق آماره t (935/12)، (888/4)، (851/14) در سطح 99 درصد معنادار بوده که بیانگر تأثیر مثبت و معنادار این مؤلفه ها بر کنترل و هدایت روند توسعه فضایی-کالبدی است. در مجموع این سه مؤلفه مدیریت شهری، 874/0 درصد متغیر هدایت و کنترل توسعه فضایی مناطق پیراشهری یاسوج را پیش بینی می کنند.

با افزایش رقابت و جهانی شدن محیط کسب و کار امروزی، مقاصد گردشگری با چالش ها و فرصت های زیادی رو به رو شده اند و برای اینکه بتوانند از فرصت ها و منابع کمیاب محیطی در راستای رشد و پیشرفت خود استفاده کنند و در محیط رقابتی باقی بمانند و با چالش های زیادی که برآمده از جهانی شدن محیط رقابتی است مقابله کنند باید در آن محیط رقابتی، همکاری خود را با یکدیگر افزایش دهند. فضای حاکم بر مثلث گردشگری ایران نیز به گونه ای است که می توان ادعا کرد در آن رقابت توأم با همکاری وجود دارد. این پژوهش، با هدف ارزیابی زمینه های شکل گیری راهبرد رقابت همکارانه در مثلث گردشگری ایران شکل گرفته است. به منظور تحلیل و سنجش عوامل، از تکنیک دیمتل فازی بهره گرفته شده است. ابتدا ابعاد چندگانه زمینه ساز راهبرد رقابت همکارانه براساس ادبیات نظری، شناسایی و در گام بعد، روابط متقابل علّی و معلولی عوامل بررسی شد. نتایج تحقیق نشان داد که با توجه به مقدار (D+R) تأثیرگذارترین بعد در شکل گیری این راهبرد، بعد رفتاری با مقدار ۲۶/۳ بوده است. از میان ۱۳ زیرمعیار، معیارهای اعتماد و تعهد به ترتیب با امتیاز ۸۰/۳ و ۵۹/۳ بیشترین مقدار (D+R) را به خود اختصاص داده اند که می توان گفت مهم ترین شاخص شناخته شده اند. در راهبرد رقابت همکارانه تنش زیادی بین منطق همکاری و رقابت وجود دارد؛ در واقع این روابط منشأ خطرات بسیاری برای شرکا از جمله سوء استفاده از ارزش ها، رفتارهای فرصت طلبانه، نشت اطلاعات و ... است. بنابراین ابعاد رفتاری؛ از جمله اعتماد و تعهد برای شکل گیری راهبرد رقابت همکارانه اهمیت بیشتری نسبت به سایر ابعاد دارند.

هدف از این مطالعه، بررسی و تحلیل و تبیین خط فقر نسبی بر اساس روش ۵۰ و ۶۶ درصد میانه ی مخارج خانوارهای شهری و روستایی در استان چهارمحال وبختیاری با شاخص های اصابت فقر و شدت فقر در طی سال های ۱۳۹۰ تا سال ۱۳۹۵ است. روش تحقیق مقاله «توصیفی – تحلیلی» است. بر اساس بررسی های صورت گرفته توزیع درآمد در آخرین سال مطالعه(1395)، ده درصد از ثروتمند ترین جمعیت نسبت به ده درصد از فقیر ترین جمعیت در مناطق شهری و روستایی استان چهارمحال و بختیاری به ترتیب 68/6 و 24/8 می باشد. این ارقام در سطح کشور به ترتیب 7 و 53/8 درصد است. ارقام نشان می دهد که توزیع درآمد در جامعه ی شهری استان چهارمحال و بختیاری نسبت به جامعه شهری کشور و جامعه روستایی استان از وضعیت بهتر برخوردار است. برای محاسبات خط فقر نسبی بر اساس روش ۵۰ و ۶۶ درصد میانه ی مخارج از شاخص های اصابت فقر و شکاف و شدت فقر استفاده شده است، با مقایسه ی اصابت فقر و شدت فقر مشخص می شود که اگر چه اصابت فقر (درصد افراد زیر خط فقر) تغییر چندانی نکرده است ولی با توجه به افزایش شدت فقر که برای نقاط شهری از سال 1390 تا 1395 به روش 66 درصد میانه ی مخارج از 1288/ به 3523/ یعنی ۷۲/۲ برابر افزایش پیدا کرده است و برای نقاط روستایی از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ به روش ۶۶ درصد میانه مخارج از ۱۰۱۳/ به ۲۷۸۸/ یعنی ۷۵/۲ برابر افزایش پیدا کرده است.

رشد و گسترش روزافزون شهرها تحت تاثیر رشد جمعیت و میزان مهاجرت، موجب ساخت و سازهای بدون برنامه و تغییرات زیاد در ساختار فضایی، به خصوص توسعه فیزیکی شهرها در مکان های نامساعد شده است که هدایت و ساماندهی اساسی را می طلبد. در پژوهش توصیفی _ تحلیلی حاضر، با استفاده ازروشFuzzy ANP  به ارزیابی توسعه و هدایت رشد شهر یزد پرداخته شده و با روش همپوشانی وزن دار در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی، تحلیل الگوی توسعه و هدایت رشد شهری  صورت پذیرفته است. برای تحلیل عوامل مؤثر در الگوی توسعه و رشد منطقه شهری ابتدا 7 معیار اصلی (محیطی، اقتصادی، جمعیتی، بازار زمین و مسکن، فضایی _کالبدی، طرح ها و سیاست های دولت، دسترسی به خدمات عمومی) با 32 زیر معیار با بررسی منابع داخلی و خارجی برای منطقه شهری یزد تعیین گردید. سپس پرسشنامه هایی توسط 20 نفر از مسئولین سازمان های مربوطه تکمیل شد. با استفاده از مدل Fuzzy ANP ضریب اهمیت هر یک از شاخص ها به دست آمد و مهم ترین عامل در الگوی توسعه مناطق شهری تعیین گردید. نتایج حاکی از آن است که معیارهای فضایی _کالبدی با میزان 170/0، و جمعیتی با میزان 158/0 بیشترین و معیارهای اقتصادی با 052/0 و طرح و سیاست های دولت با 035/0 کمترین تاثیر را در رشد و توسعه شهر یزد دارند. از آنجا که منطقه یک در شمال شهر یزد به علت دارا بودن بافت فرسوده کمتر و منطقه 3 در جنوب به علت عدم وجود زمین های کشاورزی، مستعد توسعه می باشند، می توان این مناطق را جهت گسترش آتی شهر پیشنهاد داد.

یکی از موضوعات اساس ی در ارتب اط ب ا توسعه شهری، ف رم ی ا ش کل ش هر اس ت. ش کل ش هر ب ه دو نوع اص لی، فش رده و گس ترده و ان واع اش کال فرع ی تقس یم می ش ود. از آنج ا ک ه ب ین شکل ش هر و پای داری آن رابط ه تنگ اتنگی وج ود دارد، مدیران ش هری بایس تی از ش کل و الگ وی توس عه ش هر خود آگ اهی داش ته باشند ت ا بتوانن د آن را در جه ت پای داری بیش تر س وق دهن د. بر این اساس، در چارچوب نظریه توسعه پایدار و رشد هوشمند شهری، الگوی رشد فضایی شهر اراک در قالب سه فرضیه پژوهشی طرح و ارزیابی شد. داده های موردنیاز از سرشماری نفوس و مسکن و داده های واحد GIS شهرداری اراک جمع آوری شد. برای آزمون فرضیات، از تکنیک های تحلیلی استفاده شد. همچنین برای آزمون گرایش الگوی رشد شهر از روش هلدرن و شاخص های متریک (تراکم، تمرکز و پیوستگی)، برای آزمون نحوه توزیع فضایی جمعیت از ضرایب آنتروپی و جینی و برای تشخیص الگوی رشد کالبدی- فضایی شهر اراک ازنظر میزان تجمع و پراکندگی جمعیت از ضرایب موران، میانگین نزدیک ترین همسایگی ، خوشه بندی کم/زیاد، خوشه بندی فضایی چند فاصله و تحلیل خوشه /ناخوشه همگی الگوی خوشه ای و ضریب G عمومی استفاده شد. نتایج آزمون نشان داد که علی رغم رشد اسپیرال شهر طی سال های 1385-1365، شهر الگوی رشد فشرده را از سال 1390 به بعد آغاز کرده است. از نظر نحوه توزیع فضایی جمعیت، تعادل نسبی در توزیع جمعیت در مناطق پنج گانه شهر تأیید شد و همچنین شهر اراک الگوی رشد خوشه ای با شکل گیری یک نقطه داغ در بخش مرکزی و بافت ارگانیک و یک نقطه سرد در بخش شرق- شمال شرقی دارد. در این راستا لازم است مدیران شهری با تدوین سیاست های مناسب از محاسن شهر فشرده بهره برده و از بروز معایب شهر فشرده پیشگیری کنند.