محسن اسماعیلی

بی تردید امنیت یکی از نیازهای طبیعی و از مهم ترین حقوق اساسی شهروندان است اما در تبیین ماهیت و درنتیجه، قلمرو و آثار آن تفاوتی تعیین کننده میان نظام فکری مسلمانان با تفکراتی مشاهده می شود که در جهان غرب پذیرفته شده است و تبلیغ می شود. نظریه پردازان غربی امنیت را مقوله ای دو وجهی و مرکب از ابعاد عینی و ذهنی می دانند و اصالت را نیز به تبلور بیرونی امنیت می دهند؛ به همین جهت، معمولاً مباحث پیرامون حق بر امنیت در جهان امروز، متمرکز بر امنیت جان و مال، و در نهایت، متمرکز بر امنیت سیاسی و اجتماعی است؛ در حالی که به نظر می رسد از دیدگاه شریعت اسلام، امنیت اصالتاً مقوله ای ذهنی است و این وجه از امنیت بر وجه خارجی آن تقدم دارد. این تفاوت در ماهیت شناسی موجب شده است که مقوله امنیت اخلاقی و فرهنگی در منظومه فقهی و حقوقی حاکم بر نظام جمهوری اسلامی ایران نیز وارد شده و از اهمیت و اصالت ویژه ای برخوردار گردد. این مقاله در دو گفتار سامان یافته است؛ در گفتار نخست، پس از آشنایی با ماهیت دو وجهی امنیت و مبانی آن در حقوق بین الملل، به تبیین تفاوت ماهوی این حق از دیدگاه اسلام می پردازیم و سپس در گفتار دوم، آثار این نگاه متفاوت را در اولویت بخشی به جنبه روانی در تعریف جرایم برضدّ امنیت، تعمیم مفهوم ناامنی و ابزار ایجاد آن و سرانجام، ضرورت مقابله با ناامنی اخلاقی و فرهنگی جست و جو خواهیم کرد.