علی اشرف نظری

علی اشرف نظری

رتبه علمی: دانشیار علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
لینک رزومه

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۹۷ مورد.
۴۱.

جدال نظری کارل لُویت و هانس بلومِنبِرگ «دوران جدید» به مثابه «دنیوی شدنِ آخرت اندیشی» یا «دنیوی شدن از راه آخرت اندیشی»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدرنیته هانس بلومنبرگ کارل لُویت قضیه ی دنیوی شدن تداوم گسست

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۶ تعداد دانلود : ۶۹۶
در نیمه ی نخست سده ی بیستم، سرخوردگی هایی بسیار به جهت فروپاشی ارزش های مسیحی و همچنین ایده آل پیشرفت در اروپا بروز کرد که موجب بازاندیشی و جدال نظری درباره ی ماهیت و بنیان های دوران جدید و نسبت آن با قرون وسطای مسیحی شد. این تلاش ها قضیه ای را در کانون بحث ها قرار داد که با عنوان «دنیوی شدن» شناخته می شود. ازهمین رو، درباره ی نسبت دوران جدید با قرون وسطا دو مبنای «گسست و پیوست» مطرح گردیده است که ذیل قضیه ی دنیوی شدن، نظریه های «دنیوی شدنِ آخرت اندیشی» و «دنیوی شدن از راه آخرت اندیشی» شکل گرفته اند. کارل لُویت و هانس بلومِنبِرگ نمایندگان بارز این دو نظریه اند که جدال نظری ایشان در این خصوص واجد اهمیت بسیار است. در این مقاله تلاش شده است تا دیدگاه های متفاوت در خصوص فرایند «دنیوی شدن» در اروپا با تأکید بر مواضع کارل لویت و هانس بلومنبرگ، ارائه و زمینه ی پژوهش های آتی درباره ی اندیشه ی ایشان را فراهم آورد.
۴۲.

روان کاوی لاکانی و امکان بازآفرینی امر سیاسی: بازخوانی انتقادی کتاب لاکان و امر سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۶۹۶ تعداد دانلود : ۶۶۴
نظریه های روان شناختی و سیاسی رسالت فهم رفتارهای فردی و جمعی را در متن زندگی سیاسی برعهده دارند. درطول دو دهة گذشته تحلیل ابعاد روان شناختی روان کاوانة سیاست با محوریت این بحث که چگونه می توان دربارة ارتباط و تعامل سیاست و روان شناسی سخن گفت، موردتوجه بسیاری از پژوهش گران قرار گرفته است. در این میان، ژاک لاکان یکی از برجسته ترین روان کاوانی است که تلاش کرده است پلی میان مسائل روان شناختی و فلسفه و انسان شناسی و زبان شناسی بزند و می توان برخی دلالت ها را برای پیوند وجوه روان شناختی و سیاست در دستگاه فکری او یافت. پرسش اصلی مقاله این است که چگونه می توان خوانشی سیاسی از ایده های ژاک لاکان داشت. پی آمدهای تحلیلی پیوند روان شناسی و امر سیاسی در نظریة لاکان چه خواهد بود. پاسخ این است که نظریة روان شناختی سیاسی لاکان ازطریق بحث دربارة امر واقعی و امر نمادین، دانش و تجربه، و امر سیاسی و امر اجتماعی ازیک سو، محدودیت ها را مشخص می کند و ازطرف دیگر، امکانات خلاقانه ای را پیش روی ما می نهد. این حوزه ای از تنش و امکانات و محدودیت ها و آرزو هاست. محور اصلی این مقاله معرفی و نقد و ارزیابی کتاب لاکان و امر سیاسی است.
۴۳.

کاربست رهیافت و روش پدیدارشناسی در علوم سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آگاهی پدیدارشناسی دازاین روش شناسی شوتز مرلوپونتی هایدگر هوسرل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۲ تعداد دانلود : ۴۰۵
یکی از رویکردهایی که اندیشمندان علوم اجتماعی و سیاسی برای بررسی مفاهیم و تحول آن مورد توجه قرار می دهند؛ رویکرد پدیدارشناسی است. این رهیافت که از جمله رهیافت های پیچیده در عرصه علوم اجتماعی و سیاسی به شمار می رود اشتراکات بارز با رهیافت های تفسیری دارد که در پایان قرن بیستم میلادی علیه پوزیتیویسم و امپریسیسم رشد کرد. پرسش اصلی این پژوهش، پرسش از میزان و نحوه کاربری روش پدیدارشناسی در عرصه علوم سیاسی است. به عبارت بهتر، سوال از امکان یا امتناع کاربرد دانش و روش پدیدارشناسی در قلمرو مزبور است و اینکه چگونه و در چه ابعادی می توان از پدیدارشناسی برای فهم و توضیح علوم سیاسی استفاده کرد؟ مدعا و مفروض این تحقیق آن است که امکان استفاده از دانش پدیدارشناسی در عرصه های مختلف علوم سیاسی کاملاً منتفی نیست و می توان با حذف جوانب ناهمساز آن، ازاین روش برای تجزیه و تحلیل پژوهش های سیاسی استفاده کرد.
۴۴.

بازاندیشی در اندیشه خواست قدرت؛ روایتی متفاوت از مفهوم قدرت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اخلاق تغییر خواست قدرت شناخت شناسی نیچه هستی شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۱ تعداد دانلود : ۳۶۲
خواست قدرت (Will to Power) مهم ترین مفهوم در اندیشه نیچه است. قدرت در رویکرد او در ارتباط با مفاهیمی نظیر اراده، آزادی، تأثیرگذاری و مسئولیت قرار می گیرد. خواست قدرت در این معنا، محور حیات انسان و آثار اوست و جملگی انسان ها حتی در منطق و عقلشان از این کشش ناگزیرند. در هر زمان که این کشش به سمت نیرو ناتوان گردد، آثار فروریزش تمدن و فرهنگ و زوال زندگی انسان هویدا می شود. میل به قدرت مهم ترین مفهوم در اندیشه نیچه است که محور «حیات» تلقی می شود؛ به گونه ای که قلمرو تخیل و کنش را می سازد. نیچه حقیقت، ارزش ها، نظام معرفتی و دانش را نمودی از این خواست می دانست. هدف مقاله حاضر، بررسی مبانی هستی شناسی و شناخت شناسی اندیشه نیچه برای درک بهتر ایده «خواست قدرت» نزد وی است. نیچه با نقدی بی باکانه به فلسفه و نیز اخلاق مسیحی، علم گرایی و انسان مدرن، فلسفه را به راهی تازه کشاند و آن را از کل گرایی و انتزاعی گری رها ساخت و به مسیری رهنمون کرد که می توان آن را فلسفه هستی شناسانه نامید. از نتایج نگاه فلسفی او، فروریختن نظام سلسله مراتبی در حوزه علم، اجتماع و شکل گیری نگرشی است که در آن فرهنگ جایگاه اساسی پیدا می کند. در اندیشه نیچه اعمال قدرت بیشتر از آنکه بر مبنای ابزارهای نظامی (قدرت به معنای وبری) باشد، مبنایی «فرهنگی» می یابد و تأکید بر همین مبانی فرهنگی قدرت، در رویکردهای جدید سیاسی اهمیت ویژه ای یافته است.
۴۵.

کاربرد سازوکارهای دفاع روانی در سیاست: بایسته های درک رفتار سیاستمداران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: دفاع رشدیافته دفاع رشدنایافته دفاع نوروتیک سازوکارهای دفاعی سیاست سیاستمداران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۷ تعداد دانلود : ۵۳۲
شناسایی نحوه استفاده از انواع سازوکار دفاعی به ویژه در سیاستمداران می تواند بخشی از رفتار سیاسی آنها در گذشته یا حال را برای ما آشکار کند. همه افراد در زندگی روزمره به ویژه موقعیت های حساس از سازوکارهای دفاعی استفاده می کنند، سیاستمداران نیز از این وضعیت مستثنا نیستند؛ اما نحوه استفاده از سازوکارهای دفاعی متفاوت است. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که چه پیوندی میان انواع سازوکار دفاع روانی و سیاست با تکیه بیشتر بر رفتار سیاستمداران مختلف وجود دارد و این سازوکارها در رفتارهای سیاسی و سیاستمداران چگونه می تواند ما را در شناسایی زوایای شخصیتی آنها کمک کند؟ فرضیه اصلی پژوهش حاضر این است که شناخت رفتار سیاسی سیاستمداران از طریق سازوکارهای دفاعی روانی، به شناسایی شخصیت آنها بسیار کمک می کند. سیاستمدارانی که از سازوکارهای دفاعی رشدنایافته و نوروتیک استفاده می کنند، خطرهای بیشتری را متوجه جامعه خود و جامعه بین المللی می کنند. در مقابل سیاستمدارانی که از دفاع های روانی رشدیافته استفاده می کنند، برای پست های سیاسی، رفتار سیاسی اطمینان بخش تری خواهند داشت. اغلب سیاستمداران به ویژه در حکومت های بسته از دفاع های روانی رشدنایافته بهره می گیرند. به همین دلیل، تأثیراتی که این افراد به صورت شخصی در رفتار جمعی می گذارند، در ساختار روان جمعی تا مدت ها نهادینه می شود.
۴۶.

پنداشت های فرهنگی- مذهبی و بازتولید کنش های خشونت بار : مطالعه موردی داعش(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فرهنگ افتخار اضطراب مرگ مذهب بحران هویت داعش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۱ تعداد دانلود : ۴۲۰
متأثر از گسترش رخداد های خشونت بار، فرقه گرایانه و تروریستی در یک دهه ی اخیر، غالب تحلیل گران و پژوهشگران سیاسی در یک دهه اخیر کوشیده اند تا ضمن بحث پیرامون رفتار فردی و جمعی انسان ها، درباره زمینه ها و علل گسترش افراطی گرایی و خشونت سیاسی تأمل کنند. توجه به نقش مؤلفه های فرهنگی و مذهبی با هدف چرایی گرایش افراد به انجام اقدامات خشونت بار، به عنوان یکی از مهمترین دلایل برای فهم خشونت سیاسی در این مقاله مورد توجه است. در این مقاله تلاش خواهد کنش های معطوف به خشونت داعش در چارچوب عوامل فرهنگی- مذهبی مورد تحلیل، نقد و ارزیابی قرار گیرد <br /> پرسش اصلی این است که دلایل و زمینه ها و ساختارهای فرهنگی و مذهبی در بروز خشونت درمیان اعضای گروه داعش کدام اند؟فرضیه پژوهش حاضر نیز بر این مبناست که خشونت داعش برآمده از عواملی نظیر بازتولید فرهنگ خشونت، تعصب مذهبی، بحران معنا، احساس تحقیر، تبعیض، احساس بی ارزشی و عدم کفایت و جایگاه است. محورهای اصلی این مقاله، مهمترین عوامل فرهنگی-مذهبی در بروز خشونت داعش شامل تعصب مذهبی، فرهنگ افتخار، احساس تبعیض و تحقیر فرهنگی- مذهبی، بحران معنا و گم گشتگی هویتی و میل به بقاء و غلبه بر اضطراب مرگ را مورد توجه قرار می دهد.
۴۷.

بازشناسی مفاهیم آزادی مثبت و منفی: رویکردی انتقادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: آیزایا برلین آزادی مثبت و منفی اندیشه سیاسی عقلانیت گزینش مونیسم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۴ تعداد دانلود : ۲۴۴
آیزایا برلین در صدد بر آمده است تا نشان دهد چگونه تضاد میان مونیسم و پلورآلیسم خود را در دو مفهوم بسیار متفاوت از آزادی یعنی آزادی «مثبت» و «منفی» جلوه گر ساخته است. اساس نگاه کثرت گرای برلین مبتی بر این فرض است که امکان های بسیار برای انتخاب وجود دارد که قابل تلفیق و ترکیب نیستند و باید با آزادی عمل میان آنها دست به انتخاب زد. او در صدد بر می آید با رد مونیسم معرفتی، پایه های کثرت گرایانه روش خود را بنیان نهد و اندیشه و عمل را از حوزه ای تک سویه به حوزه ای چند سویه مبدل کند تا از این راه دغدغه اصلی او یعنی فراهم کردن بستر های آزادی تحقق یابد.
۴۸.

ایده «کارل لُویت» درباره مبانی الهیاتیِ اندیشه تاریخی- سیاسی «روشنگری» در بستر سنت ضدروشنگری آلمانی و منتقدان آن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کارل لُویت روشنگری فلسفه تاریخ پیشرفت مسیحیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۴ تعداد دانلود : ۳۸۱
اندیشه «روشنگری» از همان آغاز در سده هجدهم به کانون تأمل و تفکر اروپایی تبدیل شد. واکنش ها به جریان روشنگری متفاوت بوده است. در نیمه نخست سده بیستم در آلمان، گفتار ضدروشنگری به واسطه متفکرانی مانند هایدگر، اشمیت، آدورنو، هورکهایمر و کارل لُویت، انتقادهایی رادیکال علیه اندیشه روشنگری در حوزهای گوناگون فلسفی، سیاسی و تاریخی مطرح کرد. در این پژوهش، براساس رویکرد «زمینه–متن محور» اسکینر به بررسی ایده کارل لویت درباره اندیشه تاریخی-سیاسی روشنگری خواهیم پرداخت. پرسش این پژوهش این است که «ایده کارل لُویت درباره مبانی الهیاتی اندیشه تاریخی-سیاسی روشنگری در چه زمینه ای شکل گرفت و مدعا و نیّت مؤلف در طرح آن چیست؟». می توان گفت که ایده لُویت در بستر سنت ضدروشنگری آلمان نیمه نخست سده بیستم شکل گرفت. او فلسفه مدرن تاریخ و مفهوم پیشرفت را صورت سکولارشده الهیات تاریخ و مفهوم مشیت می داند. لویت با این مدعا تلاش دارد تا اندیشه روشنگری را با طرح ریشه های الهیاتی برای آن، نامشروع و خطا معرفی کند. به نظر می رسد که تبعات پذیرش ایده لویت می تواند مفروضات اندیشه تاریخی-سیاسی مدرن به ویژه درباره مفهوم «پیشرفت» را با چالشی اساسی به عنوان سکولارشده مفاهیم الهیاتی مواجه کند. به این معنا که اندیشه مدرن توان طرح خود به عنوان اندیشه ای مستقل را ندارد. درمقابل، سانتو ماتزرینو، هانا آرنت و هانس بلومنبرگ، مبانی نظری و روش لُویت را مورد نقدهای اساسی قرار داده و آن را با تردیدهایی جدی مواجه کرده اند.
۴۹.

پی جویی آینده در گذشته و بازنمایی امر نوستالژیک در ایران معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: نوستالژی هویت گذشته تاریخ آینده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۳ تعداد دانلود : ۴۷۵
نوستالژی یا «حسرت گذشته» مفهومی محوری در مباحث هویتی و سیاسی معاصر است. فهم نوستالژی و ابعاد و زوایای آن در نظریه های روان شناختی، فرهنگی و اجتماعی، بیانگر وضعیت یأس و از خودبیگانگی بنیادین و از جاکندگی زمانی- مکانی، پدیدار شدن نوعی حرمان و دلتنگی و اشتیاق فزاینده به گذشته و محور قرار دادن نگرشی «گذشته گرا» است. نمادینه و آیینی کردن میراث گذشتگان، مکاشفه در گذشته و اعقاب دور و دنیایی پالوده و خالی از تعارض، مصادره حال و آینده به نفع گذشته، اعاده گذشته ای از دست رفته، پی جویی آینده در گذشته ای آرمانی، اکتشاف گذشته طلایی ملت و آینده شناسی به معنای رجعت به گذشته ای فراواقعی از مشخصه های هویتی- سیاسی نوستالژی است. ضرورت بحث درباره نوستالژی در این است که تفکر نوستالژیک در میان بخشی از ما ایرانیان به عنوان یک مکانیسم دفاع روانی برای بیرون راندن مضامین عاطفی ناخوشایند و به صورت وجهی ناخودآگاه جهت تخفیف و تعارض و اضطراب ناشی از جاکندگی زمانی و مکانی ریشه دوانیده است. از این رو، به بحث درباره چرایی پناه بردن به گذشته و ایده های نوستالژیک با تلاش برای اعاده گذشته ای از دست رفته پرداخته می شود. پرسش اصلی این است که ماهیت و کارکردهای نوستالژی چیست و در ایران معاصر چگونه بازتولید شده است؟ فرضیه مقاله این است که نوستالژی بیش از هر چیز «متضمن نفی» و «انقلابی علیه الگوها و رویه های موجود» است که با توسل به آن تلاش می کنند با طفره روی از مشکلات موجود، به دامن گذشته بیاویزند و از طریق همدلی با میراث آن التیام یابند.
۵۰.

چرخش مفهوم سیاست و بازآفرینی امر سیاسی: درک زمینه های هستی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: بازگشت امر سیاسی دشمنی دوستی سوژه سیاست لیبرال دموکراسی هستی شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۹ تعداد دانلود : ۳۶۲
ناتوانی اندیشه لیبرال از فهم درست امر سیاسی و بی توجهی به ویژگی سازنده آنتاگونیسم موجب شکل گیری عصر پساسیاست و ناتوانی اغلب نظریه پردازان در تبیین وضعیت جاری شده است؛ اینکه چرا احزاب پوپولیستی راست افراطی (به عنوان زمینه بحران عمیق هویت سیاسی) یا القاعده توانسته به موفقیت هایی دست یابد. شانتال موف در پاسخ به چنین بحران هایی، از ضرورت شکل گیری عصر «پسادموکراتیک» سخن می گوید که می بایست کاملاً دربرگیرنده و فراگیر باشد. منظور از عصر پسادموکراتیک، عصری است که در آن به جای اجماع – که نابودکننده هسته اصلی دموکراسی است- شاهد شکل گیری تکثر و تنوع کنش سیاسی در چارچوبی متعارض و متخالف با یکدیگریم. از این منظر، تضعیف وظایف مدنی و هویت یابی اجتماع سیاسی، نتیجه خصوصی شدن فزاینده زندگی اجتماعی و فضای عمومی است که تنها راه برون رفت از این وضعیت و تضمین آزادی، زدودن دوپار گی میان فرد و جامعه و احیای ارزش مشارکت سیاسی برای شهروندان است. در مقاله حاضر به بحث، نقد و ارزیابی مفاهیم، صورت بندی تحلیلی و چشم اندازهای محوری دیدگاه موف درباره مدرنیته و گفتمان لیبرال، تمایز هستی شناختی امر سیاسی از سیاست، جایگاه سوژه و نقش شهروندان در دموکراسی رادیکال می پردازیم.
۵۱.

دولت ترکیه و چالش گولنیسم: ابعاد سیاسی و غیردموکراتیک جنبش گولن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مدرنیته جنبش اجتماعی اسلام گرایی جنبش گولن ناسیونالیسم ترک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۰ تعداد دانلود : ۸۱۰
جنبش گولن (خدمت) از اوایل دهه 1970 به عنوان یک جنبش دینی فعالیت کرده است؛ این جنبش دارای سرمایه ای عظیم، میلیون ها هوادار و هزاران نهاد و موسسات آموزشی و رسانه های متعددی در ترکیه و کشورهای مختلف جهان است. در دهه های اخیر عناصری همچون دموکراسی، تساهل، گفتگوی بین دینی و اقتصاد بازار در گفتمان این جنبش گنجانده شده اند. تأکید بر عناصر مدنی و مدرن جنبش، از سوی پژوهشگران مختلف موجب نادیده گرفتن لایه های غیردموکراتیک و عمیقاً سیاسی آن شده است. این ویژگی ها، در یک دهه اخیر چالش های عمده ای برای دولت ترکیه ایجاد کرده است که کودتای جولای 2016 یکی از مصادیق برجسته آن بوده است. پرسش اصلی مقاله این است که آیا می توان جنبش گولن را یک جنبش اسلام گرای غیر سیاسی و دموکراتیک به شمار آورد؟ فرضیه مقاله نیز این است که تمرکزگرایی شدید سازمانی، ساختار سلسله مراتبی و غیرانتخابی، ضعیف بودن مسئولیت پذیری جنبش در برابر دگرها و عدم پاسداشت تکثر و الزامات منطقی آن ها در عمل، وجوه غیردموکراتیک جنبش را آشکار می سازند؛ علاوه بر این، گفتار و رفتار سیاسی گولن و فعالین این جریان در خلال یک دهه اخیر،  حکایت از جاه طلبی های سیاسی آن ها دارد. در این راستا، مقاله حاضر، جدا از بحث رهبری، فعالیت های داخل و خارج ، گفتمان و آراء پژوهشگران مختلف در خصوص ماهیت جنبش و اهدافش، به کنکاش در وجوه غیر دموکراتیک جنبش و ابعاد سیاسی آن نیز می پردازد.
۵۲.

چرخش در مفهوم قدرت: تصور فوکویی و پسا فوکویی از قدرت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: اندیشه سیاسی. تبارشناسی دانش سوژه قدرت میشل فوکو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۹ تعداد دانلود : ۲۸۳
یکی از مجادله برانگیزترین منازعات فکری در حوزه نظریه های سیاسی بحث در باب چرخش مفهوم قدرت در دیدگاه میشل فوکو است.این مسئله که فوکو با طرح دیدگاهی بدیع، با عدول از دیدگاه های رایج، قدرت را نه صرفاً در ارتباط با سازوکارهای ساختارهای رسمی یا در قالبی صرفاً سیاسی؛ بلکه منتشر در تمام حوزه های اجتماعی می داند. فوکو خود می گوید که می خواهد راهی دیگر پیشنهاد کنم که ما را زودتر به «اقتصاد جدید روابط قدرت» برساند؛ راهی که تجربی تر، دارای ارتباط نزدیک تر با وضعیت جاری ما و متضمن رابطهای بیشتر میان نظریه و عمل است. این راه عبارت است از اینکه اشکال مقاومت در مقابل انواع مختلف قدرت را به عنوان نقطه عزیمت خود اتخاذ کنیم. با بهره گیری فوکو از روش تبارشناسی، مطالعات وی در باب قدرت جدی تر می شود و درصدد برمی آید به بررسی رابطه قدرت، دانش و پیکر آدمی بپردازد.
۵۳.

اسلام گرایی، پراگماتیسم و کنش سیاسی در مصر پساانقلابی سال های 2014- 2011 م(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تأویل اسلام سیاسی متن زمینه مقاومت پراگماتیسم اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۷ تعداد دانلود : ۵۰۳
خیزش های مردمی سال 2011م در جهان عرب، اگر چه از تونس آغاز شد اما در مصر بیشترین تأثیرها را گذاشت. این مسأله از یک سو به اهمیت این کشور در جهان عرب و خارمیانه باز می گردد و از سوی دیگر، ناشی از شکاف های مختلفی است که ساختارهای سیاسی مصر را تحت تأثیر قرار داده است. منازعات سیاسی و درگیری های خیابانی در مصر حتی پس از سقوط حکومت «حسنی مبارک» و تثبیت انقلاب 25 ژانویه 2011م این کشور نیز پایان نیافت و عرصه ی سیاسی مصر را مستعد منازعه، درگیری و خشونت کرده است. با این حال، آنچه پس از انقلاب مصر مورد توجه قرار گرفت، حضور اسلام گرایان در ساختارهای قدرت بود. اگرچه اسلام سیاسی در مصر، در مقاطعی از حکومت مبارک نیز امکان کنش سیاسی یافته بود اما حضور در قدرت به صورتی که علاوه بر پارلمان، دربردارنده ی قدرت اجرایی نیز باشد، مسأله ی متفاوتی بود که زمینه را برای تأثیرگذاری اسلام سیاسی بر سرنوشت سیاسی مردم این کشور به نحوی که به همه ی روزنه های زندگی مصریان راه یابد، فراهم می سازد. پرسش اصلی مقاله این است که مشخصه ی اصلی کنش سیاسی اسلام گرایان مصر پس از انقلاب 25 ژانویه چه می باشد؟ فرضیه ی مقاله این است که اسلام سیاسی در مصر متأثر از تحولات و فرآیندهای سیاسی مصر و ضرورت تثبیت قدرت سیاسی در رویکردهای خود به سوی «پراگماتیسم اسلامی» در حرکت است که با مفاهیمی نظیر آزادی سیاسی، فردگرایی، پارلمانتاریسم، پلورالیسم و دموکراسی پیوند می خورد. در این پژوهش تلاش خواهد شد با بررسی نحوه ی تعامل اسلام سیاسی با «متن» و «زمینه ی سیاسی» بروز یافته در تحولات اخیر مصر، استدلال خود را روشن تر سازیم.
۵۴.

ساخت سیاسی اجتماعی ایل و بازنمایی سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت: مطالعه موردی ایل قشقایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قشقایی طایفه ایل ساخت قدرت مشروعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۵ تعداد دانلود : ۵۰۳
نظام ایلی عشیره ای ایل قشقایی دارای تاریخی کهن است که باتوجه به شرایط زندگی کوچی و عشایری شکل گرفته است. این نظام دارای سازمان های سیاسی اداری خاص خود بوده که متناسب با شرایط زندگی عشایری و به صورت سیار تنظیم شده است. دررأس این نظام ایلی، مقامی به نام ایلخان وجود داشت که از ابتدای تشکیل ایل درزمان صفویان در دست یک خاندان به نام شاهیلو بود. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که ساختار سیاسی اجتماعی در ایل قشقایی به چه صورت بوده و سازوکارهای مشروعیت بخش قدرت در آن چگونه حفظ می شده است؟ فرضیه مقاله این است که ساختار سیاسی اجتماعی ایل قشقایی به گونه ای سلسله مراتبی در پاسخ به نیازهای ایل بوده است و ساختار قدرت در آن نه لزوماً براساس قدرت معطوف به خشونت حاکمان و زور محض رؤسای ایل، بلکه براساس نمادها، مناسک و آداب ورسوم سامان یافته است. ازاین رو، اساس پژوهش حاضر، چارچوب نظری خشونت یا سلطه نمادین، بررسی سازوکارها و مؤلفه های درونی مشروعیت بخش قدرت رهبران و تلاش برای مطالعه موضوع از چشم انداز جامعه شناسی تاریخی بوده است.
۵۵.

تحلیل کنش های خشونت بار داعش از چشم انداز روان شناسی سیاسی؛ با تأکید بر نظریه تعارض واقع گرایانه(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: محرومیت تعارض واقع گرایانه درون گروه برون گروه داعش

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۰ تعداد دانلود : ۴۴۷
فهم دلایل و زمینه های شکل گیری خشونت و تروریسم یکی از حوزه های اصلی روان شناسی سیاسی است. اینکه چگونه اقدامات خشونت بار شکل می گیرد و متأثر از چه دلایلی شاهد تصاعد اقدامات خشونت بار در نیمه اول قرن بیست ویکم هستیم. توجه به مؤلفه های محرومیت مادی و غیر مادی، همواره به عنوان یکی از مهمترین دلایل ارائه شده برای فهم خشونت سیاسی توسط اندیشمندان سیاسی مطرح شده است. در این مقاله تلاش خواهد کنش های معطوف به خشونت داعش در چارچوب نظریه منازعه واقع گرایانه مورد تحلیل قرار گیرد. پرسش اصلی این است که زمینه ها و ساختارهای محرومیت مادی و غیرمادی بروز خشونت گروه داعش کدام است و چه ابعادی از محرومیت در گرایش اعضای داعش به خشونت موثر بوده است؟ فرضیه پژوهش حاضر نیز بر این مبناست که خشونت داعش حاصل مجموعه ای از عوامل از قبیل واکنش به تجربه استعمار، بحران هویت، ناکامی- سرخوردگی، تحقیر، تبعیض و جنگجویان خارجی نیز  به خصوص کشورهای غربی، حس تبعیض و تحقیر، شهروند درجه دو بودن و فقر، بیان می کنند که موجب رواج خشونت عریان از سوی داعش شده است. با این وجود، بر اساس نظریات محرومیت- پرخاشگری، محرومیت نسبی و تعارض واقع گرایانه می توان از طریق عطف نظر به سه شاخص اصلی بحث را ارائه نمود: ابتدا تأکید بر ناکامی- سرخوردگی به عنوان دلایل جذب شدن به داعش، دوم تأکید بر محرومیت نسبی و عوامل روان شناختی و سوم تعارض بیناگروهی. در مقاله حاضر، به نحوی دقیق و تحلیلی- انتقادی این سه بعد مورد توجه قرار می گیرد.
۵۶.

تحلیل و ارزیابی وضعیت رشته علوم سیاسی در ایران: سنجش نگرش استادان علوم سیاسی دانشگاه تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: عقلانیت ارتباطی زنجیره علمی نظام آموزشی علوم سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۳۸۸
محور اصلی بحث در مقاله حاضر، سنجش نگرش استادان علوم سیاسی دانشگاه تهران در رابطه با وضعیت آموزشی و پژوهشی رشته علوم سیاسی است. به منظور سنجش وضعیت موجود، متغیرهایی در رابطه آموزش، پژوهش، میزان علاقمندی به رشته، میزان رضایت از رشته، میزان تمایل به انجام کارهای پژوهشی و فعالیت های گروهی انتخاب شده که بیانگر نگرش استادان در این زمینه باشد. جامعة آماری نیز شامل کلیة استادان گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران در سال تحصیلی 1396-1397 است که تعداد آنها 29 نفر بوده است. هدف اصلی نوشتار حاضر، توصیف و تحلیل نقاط قوت و ضعف رشتة علوم سیاسی برای ارتقای جایگاه آن در ساختار دانشگاهی کشور است.
۵۷.

کنش ها و تعاملات قومی در فضای مجازی: فرصت ها و چالش ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اینترنت فضای مجازی اجتماعات مجازی گروه های قومی کنش ها و تعاملات قومی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۴ تعداد دانلود : ۱۸۸
با توجه به تأثیرات گسترده و ژرفی که پدیده نوظهور اینترنت در زیست فردی و اجتماعی بشر قرن بیست و یکمی بر جای گذاشته، امروزه فهم بسیاری از معادلات جهان سیاست، فرهنگ، اقتصاد و اجتماع، بدون درک نقش آن غیرممکن می نماید. از همین رو، پژوهشگران و نویسندگان در حوزه های گوناگون دانش بشری، در باره اینترنت و تأثیر آن در عرصه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی در حال نظریه پردازی و ایده سازی هستند. در این میان، تأثیر این فناوری بر ظهور و رواج اشکال نوین تعاملات اجتماعی بین گروه های مختلف یک جامعه و در درون آنها از اهمیت بالایی برخوردار است. گروه های قومی در کشورهای گوناگون؛ از جمله گروه هایی هستند که با بهره گیری از فضای مجازی اینترنت و امکانات گوناگون فراهم آمده در این گونه فضاها به اشکال نوین کنش و تعامل در درون خود و با گروه های دیگر روی آورده اند. در این مقاله کوشش خواهد شد تا ضمن تبیین چرایی استقبال این گروه ها، از کنش ها و تعاملات اینترنتی، از یک سو به فرصت ها و امکانات و از سوی دیگر، به تهدیدها و چالش های آن، با محور قرار دادن اصول هویت ملی، همبستگی ملی و حاکمیت ملی کشور بپردازیم.
۵۸.

نظریه هویت اجتماعی و بازنمایی کنش هویتی داعش(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۷۱ تعداد دانلود : ۱۹۵
داعش گروهی سلفی تکفیری با معرفی خود به عنوان درون گروه و مخالفانش به عنوان برون گروه به تعریف هویت اجتماعی برای خود و اعضایش دست می زند. پایه های این هویت مبتنی بر ادعای حفظ ارزش های اسلامی و عزت نفس مسلمانان و ارائه ثبات و قطعیت است. این مقاله در پی پاسخ به این پرسش هاست: گروه داعش در تعریف هویت اجتماعی خود چه شاخص هایی را در نظر می گیرد؟ برون گروه داعش شامل چه گروه هایی است؟ عوامل اصلی جذابیت هویت اجتماعی تعریف شده توسط داعش برای اعضای این گروه کدام است؟ فرضیه مقاله آن است که داعش با ارائه یک هویت جمعی مبتنی بر آموزه های تکفیری و با شعار بازگرداندن افتخار و عزت نفس مسلمانان و نیز تعریف هویت های برون گروهی، توانسته طیف وسیعی از مسلمانان و نوکیشان را به خود جذب کند. داعش به طور مستمر در پی ایجاد فضای دوقطبی و تأکید بر هویت درون گروه و برون گروه است و با استفاده از این فضا، هویت خویش را هویت خالص و برتر و هویت مقابلش را اهریمنی و پست معرفی می کند و به این وسیله به توجیه اقدامات خشونت آمیز خود می پردازد.
۵۹.

ارزیابی میزان کاربست روش سناریونویسی در پژوهش های روابط بین الملل در ایران: بررسی روش شناختی مقالات علمی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سناریونویسی عدم قطعیت روابط بین الملل پژوهش های روابط بین الملل آینده پژوهی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۲ تعداد دانلود : ۳۶۶
آینده پژوهی به مثابه دانش اقدام و یک حوزه مستقل بین رشته ای برخوردار از پشتوانه های معرفت شناختی و روش شناختی است. با این حال، هنوز در سطوح و لایه های گوناگون اجتماعی و در عرصه مطالعات علوم اجتماعی به درستی فهم و درک نشده است و در پژوهش های روابط بین الملل کمتر آثاری در این زمینه به چشم می خورد. هدف از پژوهش حاضر که یافته های آن آمده، یافتن عوامل احتمالی کم توجهی به سناریونویسی به مثابه یکى از ابزارهاى نخستین و پرکاربرد در آینده پژوهی در پژوهش های روابط بین الملل در ایران است. بر این اساس، بررسی آینده شناسی، روش شناسی و محتواشناسی مقالات پژوهشی تولید شده در حوزه آینده پژوهی با تکیه بر روش سناریونویسی در نشریات تخصصی علوم سیاسی و روابط بین الملل در بازه زمانی 1392-1388 با رویکرد تحلیل روند به صورت کمّی آماری و با رویکردی انتقادی مورد ارزیابی قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد بداعت و تازگی این حوزه مطالعاتی، باورهای نادرست و انتظار غیرعلمی از آینده پژوهی و روش های مناسب کاربست آن، آشنایی اندک اساتید، دانشجویان و پژوهشگران روابط بین الملل با این حوزه مطالعاتی، زمان بر بودن و هزینه مالی انجام چنین پژوهش هایی و در نهایت عدم انباشت دانش حاصل از یافته های آینده پژوهی عوامل احتمالی مؤثر در ضعف توجه به آینده پژوهی به طور عام و سناریونویسی به طور خاص است.
۶۰.

مذهب از جامعه تا سیاست؛ نقدی بر کتاب جابه جایی دو انقلاب: چرخش امر دینی در جامعه ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۵۱۵
درک ماهیت دولت و جامعه یکی از مهم ترین حوزه های موردمطالعه جامعه شناسان سیاسی به ویژه تحلیل گران انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی در ایران بوده است. کتاب جابه جایی دو انقلاب درصدد پاسخ به این پرسش است که چرا در جامعه سنتی و عقب مانده ایران دوره قاجار انقلابی مدرن و در جامعه نوشده ایران دوره پهلوی انقلابی مذهبی رخ داده است؟ نویسنده با بهره گیری از ایده جامعه شبکه ای میگدال معتقد است که در پروسه ای سی صدساله مذهب تشیع و امر دینی شاهد چرخشی از تفکرات باطنی و رازوارانه به حوزه اجتماعی بوده که با انقلاب اسلامی به آخرین مرحله اجتماعی شدن رسیده است. در این مقاله تلاش شده تا کتاب جابه جایی دو انقلاب را در سه سطح شکلی، محتوایی، و روشی نقد و بررسی کنیم. نتایج نشان می دهد که باوجود برخی انتقادات، این کتاب ازنظر شکلی اثری مطلوب است و تلاش برای ارائه الگویی بومی با تمرکز بر فرهنگ و جامعه و به طور خاص مذهب و روحانیت شیعه، به منزله موضوع تحلیل، از مهم ترین نقاط قوت این اثر است. درمقابل، تعلق روشن فکری نویسنده مبنی بر هم دلی با دموکراسی خواهی لیبرال و مدرنیزاسیون درکنار فقدان روش مناسب و منسجم به شکل محسوسی از کیفیت محتوایی و روشی اثر کاسته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان