یزدان منصوریان

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارتقای سطح کیفی و کمی طراحی کتابخانه های عمومی شهر تهران انجام شده است. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و با رویکرد کیفی و کمی است. جمعآوری داده ها با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است. دامنه مکانی پژوهش، کتابخانه های عمومی شهر تهران و دامنه زمانی آن اردیبهشت و خرداد سال ۱۳۹۱ است. پس از جمعآوری داده ها، مصاحبه ها مکتوب و برای تحلیل آنها از روش تحلیل محتوای کیفی و پرسشنامه ها نیز با استفاده از روش های آماری و به کمک نرم افزار spss مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتایج پژوهش نشان دادکتابداران شاغل در کتابخانه های عمومی تهران از وضعیت طراحی کتابخانه رضایت ندارند و میزان اشتیاق خود را به طراحی کتابخانه ابراز داشتند. علی رغم میزان اشتیاق کتابداران در طراحی کتابخانه ها نه تنها از آنها نظرخواهی نمی شود؛ بلکه به پیشنهادهایی که برای جذابسازی کتابخانه ارائه می دهند نیز بهایی داده نمی شود. کتابداران مهم ترین موانع موجود بر سر راه طراحی کتابخانه را سازمان مادر و وسایل و تجهیزات کتابخانه بیان داشتند. همچنین نتایج نشان داد میزان رضایت کاربران از مؤلفه هایی که در طراحی کتابخانه ها الزامی هستند در اکثریت موارد پایین و در موارد کمتر در حد متوسط بوده است و به ندرت از مؤلفه های در نظر گرفته در طراحی رضایت داشتند. اصالت/ارزش: بررسی پیشینه ها حاکی از آن است که تاکنون پژوهشی با موضوع طراحی کتابخانه های عمومی و بررسی میزان رضایت کتابداران و کاربران انجام نشده است.

هدف: این پژوهش با هدف شناخت مشکلات و چالش های موجود برای نگارش پایان نامه در مقطع کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی انجام شده است. روش شناسی: جامعه آماری پژوهش تمامی دانشجویان علم اطلاعات و دانش شناسی هستند که در یکی از دانشگاه های شهر تهران در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در مقطع کارشناسی ارشد، در بازه زمانی 1386 - 1391 پایان نامه نوشته اند. با استفاده از نمونه گیری هدفمند و گلوله برفی،20 نفر از آنها به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. پژوهش با استفاده از رویکرد کیفی و روش مطالعه موردی جمعی انجام و داده های پژوهش با استفاده از ابزار مصاحبه گردآوری شده است و از طریق روش تحلیل محتوای کیفی و داده بنیاد تحلیل شده اند. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که دانشجویان در بخش های مختلف پایان نامه شامل: انتخاب موضوع، پروپوزال نویسی، تدوین پنج فصل پایان نامه (کلیات پژوهش، پیشینه پژوهش و مبانی نظری، روش شناسی، یافته های پژوهش، بحث و نتیجه گیری)، نگارش متن پایان نامه، اخلاق پژوهش، استاد راهنما و مشاور مشکل دارند. اصالت اثر: با توجه به اهمیت پایان نامه ها، برای ارتقای سطح کیفی آنها، نیاز است تا چالش های پایان نامه نویسی از دیدگاه اصلی ترین پدیدآورندگان آن یعنی دانشجویان بررسی شود. این پژوهش با استفاده از روش کیفی به بیان شرایط موجود پایان نامه نویسی در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی می پردازد تا بتوان به رفع موانع پرداخت.

درجهان امروز نهاد آموزش عالی با تغییراتی بنیادین نسبت به گذشته مواجه است که تغییر جمعیت دانشجویی دختران از جمله عمده ترین آن هاست. به دنبال این سیر جهانی، نرخ ورود دانشجویان دختر به دانشگاههای ایران نیز افزایش یافته، به طوریکه نرخ ورود دختران به دانشگاه از 31% در ابتدای انقلاب به 64 درصد در سال تحصیلی 92-91 رسیده است. اما سیاست های اتخاذ شده در کشورهای مختلف برای این پدیده متفاوت است که برخی آن را فرصتی برای تواناشدن دختران و برخی دیگر در شکل مشکلی اجتماعی با آن برخورد می کنند. اتخاذ کدام سیاست در نهاد آموزش عالی ایران منطقی و واقعی است؟ مهم، دیدن و شنیدن واقعیت در بافت آموزش عالی ایران است که دختران برای تجربه ی آن تلاش می کنند. نظریه پردازی داده بنیاد می تواند ابزاری برای پاسخ به این نیاز باشد. در این نگاه دیگر اهمیت یک نظریه به جهان شمولی آن نخواهد بود زیرا تاریخ بشر نشان داده است که انسان ها رویه های ثابتی را در بافت های گوناگون پیش نمی گیرند، بلکه اهمیت یک نظریه به منطبق بودن آن با بافت پژوهش و نیازی که از آن مرتفع خواهدکرد، می باشد. لذا نظریه پردازی داده بنیاد می تواند ابزاری برای تولید نظریات بومی و پرداختن به مسائل خاص جامعه ایرانی باشد که نمونه ی آن در تدوین نظریه ""تواناسازی زنان در آموزش عالی ایران"" در مقاله ی حاضر آورده شده است.

با رشد حوزه های دانش، انتشارات علمی نیز به سرعت توسعه یافته و در نتیجه این رشد، رصد روندهای پژوهشی در حوزه های گوناگون علم د شوار شده است. مهم ترین کاربرد ترسیم این روندها از طریق معیارها و روش های علم سنجی، ارزیابی و ارزش گذاری منابع اطلاعاتی است. این مقاله ضمن بررسی روش های گوناگون رصد روند علمی و ارزش گذاری تأثیر علمی از ابتدا تاکنون - شامل روش های مرور و داوری توسط همتایان، کتابسنجی، روش های مبتنی بر وب، شبکه های اجتماعی و آلتمتریکس - به نقش کتابداران در استفاده از معیارهای گوناگون رصد روند علمی و ارزش گذاری علم و توسعه آنها می پردازد. نتایج این مطالعه نشان می دهد که در کنار معیارهای سنجش تأثیر علمی، ساخت و توسعه معیارهای جدی د همگام با تغییر محیط توسعه علمی ضروری است. کتابداران با بینشی که از روند رشد علم دارند با خلق معیارهای جدید و توسعه معیارهای موجود می توانند همواره در مسیر توسعه علم، یاری رسان محققان باشند.

مقدمه: تصویر به عنوان شکلی از مدارک که می تواند حجم قابل توجهی از اطلاعات را منتقل کند در حوزه سلامت از اهمیت خاصی برخوردار است. لذا به کارگیری این نوع اطلاعات در بهبود عملکرد متخصصان پزشکی بسیار مؤثر است. بر این اساس، مطالعه حاضر با هدف بررسی بهره مندی متخصصان حوزه سلامت از تصاویر انجام شده است. روش کار: این مطالعه کاربردی در سال 1392 به روش کیفی انجام شده است. جامعه پژوهش 25 نفر از متخصصان علوم پایه و علوم-بالینی دانشگاه علوم پزشکی همدان در 17 رشته تخصصی بودند. داده ها به وسیله مصاحبه ی نیمه ساختاریافته با متخصصان پزشکی، جمع آوری و به روش گراندد تئوری تحلیل و تفسیر شدند. یافته ها: به عقیده متخصصان، کاربردهای آموزشی، پژوهشی و درمانی تصاویر در بهره مندی از این نوع اطلاعات حائز اهمیت است. همچنین نقش ابزاری و آموزشی تصاویر در امور بالینی و آموزشی از یافته های این پژوهش است. کاربران پژوهش مزایای بی شماری برای تصاویر برشمردند، آنها تصویر را نوعی از اطلاعات می دانند که در کمترین زمان، بیشترین اطلاعات را منتقل می کند. این متخصصان اهمیت تصاویر را به عنوان جزئی از نظام آموزش پزشکی در قدرت عینیت بخشی به مفاهیم می دانند. از ویژگی های ساختاری و محتوائی تصاویر، جذابیت رنگی، قابلیت سه بعدی و افزودن عنصر جذابیت به متون، در بهره مندی متخصصان سلامت از تصاویر پزشکی مؤثر است. نتیجه گیری: تصویر بهترین نوع اطلاعات در حوزه ی سلامت محسوب می شود. متخصصان اهمیت تصویر را به عنوان جزئی از نظام آموزش پزشکی درک نموده اند و به همین سبب در انجام وظایف آموزشی، پژوهشی و درمانی خود بر استفاده از تصویر تأکید دارند.

مقدمه: تصویر به عنوان یکی از منابع اطلاعاتی غیرمتنی به خصوص در حوزه ی پزشکی نقش مهمی دارد، از آنجایی که حوزه ی سلامت ارتباط مستقیمی با کیفیت زندگی انسان دارد، به کارگیری تصویر در بهبود عملکرد متخصصان پزشکی مؤثر است. این مطالعه باهدف بررسی بازیابی اطلاعات تصویری حوزه ی سلامت در وب از دیدگاه متخصصان علوم پزشکی انجام شده است. روش کار: این پژوهش از نوع کاربردی و به روش کیفی انجام شده است. جامعه مطالعه 25 نفر از متخصصان علوم پایه و علوم-بالینی در17رشته ی تخصصی است. داده ها با کمک مصاحبه ی نیمه ساختاریافته با متخصصان گردآوری شده است. داده های پژوهش به شیوه ی گراندد تئوری تحلیل شدند. یافته ها: از نظر متخصصان پزشکی، دلایلی چون کاربردهای آموزشی، پژوهشی و درمانی تصاویر، نقش ابزاری و آموزشی تصاویر، مزایای بازیابی تصاویر، اهمیت و ویژگی های خاص تصاویر پزشکی، و انگیزه هایی چون علائق شخصی، آموزشی و پژوهشی منجر به بازیابی تصاویر پزشکی در وب می شود. کاربران مطالعه، برای بازیابی تصاویر از موتورهای جستجوی عمومی و منابع تخصصی مثل پایگاه های اطلاعاتی پزشکی در وب استفاده می نمایند. روش های بازیابی آن ها شامل تورق، بازیابی تصادفی، جستجوی بی هدف، هدفمند و متنوع می باشد. متخصصان مسائل فردی، سازمانی، سیستمی و فنی را مهمترین مشکلات خود در زمینه ی بازیابی تصاویر پزشکی عنوان کردند. نتیجه گیری: نتایج مطالعه نشان داد بازیابی تصاویر برای متخصصان پزشکی اهمیت دارد و تصویر بهترین نوع اطلاعات در حرفه ی پزشکی است که با وجود مشکلات متعدد در بازیابی تصاویر، متخصصان اقدام به بازیابی تصاویر می نمایند. بهتر است دوره های آموزش مهارت های جستجو و بازیابی تصاویر برای دسترسی و بازیابی بهتر آن ها برگزار شود.

هدف: تعیین پراستفاده ترین منابع، پراستنادترین نویسنده، شرح های هسته بر دیوان، و قالب های منابع مورد استناد در کتاب های درباره حافظ روش/رویکرد پژوهش: تحلیل استنادی یافته ها: میانگین استناد به منابع، کمی بیش از 11 مدرک است. با تقسیم منابع به سه دسته دیوان، غیردیوان، و مقاله نتایج حاکی از آن است کتاب بحث در آثار و افکار و احوال حافظ پراستنادترین میان تمام منابع و نیز میان کتاب های غیردیوان است. دیوان حافظ براساس نسخه محمد قزوینی و قاسم غنی پراستنادترین کتاب دیوان است و مجموعه مقاله «حافظ شناسی» از سعید نیاز کرمانی پراستنادترین در زمینه مقاله هاست. درمیان نویسندگان بهاءالدین خرمشاهی بالاترین میزان استناد را کسب کرده است و پس از او با فاصله زیادی قاسم غنی و عبدالحسین زرین کوب، پرویز ناتل خانلری، و محمد معین قرار دارند. در پایان جدولی با معرفی عناوین 34 شرح پراستناد ارائه شده است که در صدر آن 5 شرح حافظ نامه (خرمشاهی)، از کوچه رندان (زرین کوب)، حافظ شیرین سخن (محمد معین)، شرح سودی (محمد سودی)، و آئینه جام (زریاب خویی) قرار دارند. ننتیجه گیری: نتایج پژوهش وضعیت مطلوبی را درباره استناد در کتاب های حافظ نشان نمی دهد؛ حدود یک سوم (نزدیک به 20 درصد) از کتاب ها به هیچ منبعی استناد نکرده اند. اگر به این میزان، کتاب هایی را که فهرست منابع منسجم ندارند و منابع از بخش های دیگر کتاب مانند متن، پانویس، و صفحه های آغازین کسب شده است اضافه کنیم این میزان به 40 درصد می رسد. درواقع تنها 60 درصد کتاب های مورد بررسی فهرست منابع دارند. شاید نتایج انجام چنین پژوهشی درباره سایر موضوع ها در زمینه متون فارسی نیز، خیلی متفاوت نباشد. به هرحال لزوم پرداختن به این مسئله، یعنی عدم استفاده از آثار گذشتگان هنگام تدوین یک اثر، بسیار حس می شود.

هدف: هدف این پژوهش مطالعه علم سنجی مهاجرت نخبگان کشور به دانشگاه های برتر آمریکاست. روش: روش انجام پژوهش علم سنجی و جامعه پژوهش، اعضای هیأت علمی ایرانی ده دانشگاه برتر آمریکا بود که بر اساس نظام های رده بندی بین المللی انتخاب شدند و اطلاعات آثار و استنادهای آنان از پایگاه اسکوپوس استخراج شد. نتایج: نتایج نشان داد 141 نفر اعضای هیأت علمی ایرانی در حوزه های علوم پزشکی، علوم فنی، هنر، علوم انسانی و علوم پایه در دانشگاه های آمریکا، مشغول فعالیت هستند. در میان دانشگاه های مبدأ قبل از مهاجرت، دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه تهران در دو رتبه نخست قرار دارند. در حوزه های بررسی شده میزان تولیدات علمی قبل از مهاجرت (39/0 درصد) در مقایسه با بعد از مهاجرت (61/99 درصد) بسیار اندک است. میزان تبادل علمی این اعضا با نویسندگان داخلی برابر با 23/4 درصد است. همچنین بررسی رفتار استنادی از حیث استناد به آثار ایرانی و آثار غیر ایرانی نشان می دهد که 136/0 درصد به آثار ایرانی و 864/99 درصد به آثار غیر ایرانی استناد می کنند.

هدف: هدف از تحقیق حاضر شناسایی عوامل و مؤلفه های مؤثر بر چگونگی نگرش دانشجویان و دانش آموختگان مقطع دکتری کتابداری و اطلاع رسانی درباره فرصت های شغلی این رشته است. روش/ رویکرد پژوهش: روش پژوهش حاضر مطالعه آمیخته (ترکیبی) است که در بخش کمّی آن از پرسشنامه و در بخش کیفی از مصاحبه استفاده شده است. گروه مورد مطالعه دانشجویان و دانش آموختگان دکتری کتابداری و اطلاع رسانی در سال های 1388 - 1390 است که در دانشگاه های دولتی و آزاد یا مشغول به تحصیل بوده اند یا به تازگی فارغ التحصیل شده اند. از 120 نفر عضو این گروه 62 نفر به پرسشنامه الکترونیکی پاسخ گفته اند و 15 نفر نیز در مصاحبه تلفنی شرکت کرده اند. داده های گردآوری شده در بخش کمّی از طریق پرسشنامه محقق ساخته گردآوری و براساس آمار توصیفی تحلیل شده است. پس از آن در بخش کیفی داده های مورد نیاز از طریق مصاحبه گردآوری با رویکرد کیفی تحلیل شده اند. یافته ها: نتایج این تحقیق نشان می دهد که از میان عوامل مؤثر بر موفقیت در یافتن شغل مناسب، گروه مورد مطالعه در این تحقیق بیشترین امتیاز را به ترتیب به پیشینه آموزشی، مهارت های رایانه ای، پیشینه پژوهشی، برخورداری از مهارت زبان انگلیسی، و برخورداری از مهارت های ارتباطی نسبت می دهند. پس از این عوامل، موضوع پایان نامه و شهرت استادان راهنما و مشاور از نظر آنان مهم تلقی می شود. نتایج تحلیل مصاحبه ها نیز نشان می دهد که آنان علاوه بر عوامل مذکور به متغیرهای دیگری همچون علایق فردی، توان تخصصی، موقعیت جغرافیایی محل استخدام، پیگیری اخبار بازار کار، اعتبار دانشگاه محل تحصیل، کارورزی و مهارت های عملی، و سرانجام توان برقرای ارتباط با متخصصان حوزه های دیگر نیز اشاره کرده اند. از نظر جامعه مورد مطالعه، مهم ترین موانع بازدارنده در فرآیند استخدام عبارتند از: فقدان شایسته سالاری، نبود مقبولیت اجتماعی، جذب نیروهای غیرمتخصص، نبود شفافیت در فرآیند استخدام، مصاحبه غیرتخصصی در آزمون استخدامی و نبود هماهنگی میان پذیرش دانشجو و ظرفیت بازار کار. نتیجه گیری: دانشجویان و دانش آموختگان این رشته از یک سو امیدوارند براساس امتیازهایی که در خلال تحصیل در مقطع دکتری کسب کرده اند فرصت های شغلی بهتری به دست آورند، و از سوی دیگر نیز نگرانند موانع کوچک و بزرگی که در این راه وجود دارد، آنان را از رسیدن به جایگاهی که سزاوار آنند بازدارد.

هدف : پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی ( آی.سی.تی.) بر بازار کار کتابداری و اطلاع رسانی انجام شده است. این مقاله به معرفی فرصت های شغلی تازه ای در حرفه کتابداری می پردازد، که در آگهی های استخدام مرتبط به این رشته منعکس شده اند. روش/رویکرد پژوهش : رویکرد پژوهش حاضر کیفی و روش آن تحلیل محتواست. در یک نمونه گیری هدفمند 100 آگهی شغلی مربوط به کتابداران انتخاب و تحلیل شده اند. نمونه حاصل برگزیده ای از فرصت های شغلی کتابداران در دانشگاه ها و مراکز علمی کشورهای انگلیسی زبان است که از طریق شبکه وب قابل دسترسی بوده است. یافته ها :مشاغل بررسی شده در این پژوهش به 7 گروه تقسیم شده و نمونه هایی از هر گروه معرفی شده اند. این گروه ها عبارت اند از: پُست های/مشاغل حرفه ای سنتی و مرسوم در کتابداری (16 مورد)، پست های جدید مرتبط با فناوری های نوین (23 مورد)، پست های آموزشی (13 مورد)، پست های پژوهشی (8 مورد)، پست های ویژه کتابداری موضوعی (20 مورد)، پست های مربوط به خدمات ویژه کتابخانه ها (14 مورد)، و پست های مربوط به منابع اطلاعاتی خاص (6 مورد). نتیجه گیری :گسترش فناوری های نوین تاثیر مثبتی بر بازار کار کتابداری گذاشته و از این رهگذر فرصت های تازه ای در اختیار متخصصان این رشته قرار گرفته است. همچنین، دامنه مشاغلی که کتابداران در اختیار دارند، از وسعتی به مراتب بیش از گذشته برخوردار است. علاوه بر این، با معرفی پست های سازمانی جدید، مشاغل معمول و سنتی کتابداران از بازار کار این حرفه حذف نشده و همچنان فعالیت های گذشته آنان در کنار عرصه های جدید در جریان است.