حیدر لطفی

حیدر لطفی

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۱۲۱ مورد.
۴۱.

بررسی روند مشارکت شیعیان عراق در ساختار قدرت سیاسی این کشور از 2003 تا 2008 و تاثیر آن بر نفوذ منطقه ای ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال دهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲-۱ (پیاپی ۳۷) 547 - 577

کلید واژه ها: شیعیان عراق قدرت سیاسی نفوذ منطقه ای ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۸ تعداد دانلود : ۱۳۴
یکی از مهم ترین مشخصات جغرافیای سیاسی در قرن بیست و یکم اهمیت یافتن جریانات فروملی و فراملی فرهنگی هویتی، فرهنگی و مذهبی میان ملت ها است. ایران و عراق دو کشور همسایه در منطقه جنوب غرب اسیا هستند که دارای پیوندهای فرهنگی، دینی، جغرافیایی، قومی و اقتصادی دیرینه ای هستند که مهم ترین مولفه این پیوند مذهب تشیع است. بعد از سقوط صدام و رهایی از محدودیت های دوران حاکمیت بحث شیعیان کم کم در حال بازیابی نفوذ و جایگاه واقعی خود در عراق هستند که این مساله می تواند تاثیرات منطقه ای مهمی برای نفوذ فرهنگی ایران داشته باشد. هدف این مقاله بررسی روند مشارکت شیعیان عراق در ساختار قدرت سیاسی این کشور از 2003 تا 2008 و تاثیر آن بر نفوذ منطقه ای ایران است. سوال اصلی مقاله این است مشارکت شیعیان در ساختار قدرت سیاسی عراق چگونه نفوذ منطقه ای ایران را مستحکم تر نموده است؟ فرضیه پژوهشگران مقاله این است که ارتباطات و اشتراکات فرهنگی و دینی و فومی میان ایران و عراق پتانسیل بی نظیری را برای نفوذ عمدتا فرهنگی ایران در منطقه فراهم کرده است. روش این مقاله توصیفی تحلیلی است. نتایج مقاله نشان می دهد که صرف فراهم شدن بسترهای همگرایی شیعیان عراق و ایران بعد از 2003 میلادی و سقوط رژیم بعث جریانات فروملی و فراملی گسترده ای را بین عراق و ایران به وجود آورد که مشارکت شیعیان در ساختار قدرت سیاسی عراق نیز این همگرایی را مستحکم و آرمان های انقلاب اسلامی ایران را در عراق و منطقه نافذتر خواهد کرد.
۴۲.

تحلیل پتانسیل های عمق ژئوپولیتیک مناطق غرب ایران در مواجهه با تحریم های غرب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی منطقه ای سال نهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۵ 121 - 136

کلید واژه ها: غرب کشور آمایش سرزمین عمق ژئوپلیتیک تحریم های غرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۸ تعداد دانلود : ۴۴۳
منطقه غرب بخشی از عمق ژئوپولیتیک جمهوری اسلامی ایران است که از بدو پیروزی انقلاب اسلامی با تحریم و فشارهای امریکا مواجهه بوده است. این منطقه از نظر مولفه های جغرافیایی، اقتصادی و نظامی و استراتژیک از پتانسیل های قابل اتکایی برخوردار است. هدف این مقاله بررسی پتانسیل های عمق ژئوپولیتیک غرب ایران در مواجهه با تحریم های غرب است. سؤال اصلی مقاله این است منطقه غرب کشور در ارتقاء پتانسیل های عمق ژئوپولیتیک ایران در مقابله با تحریم های همه جانبه غرب چه نقشی می توانند ایفا نمایند؟ نتایج نشان می دهد که آمایش سرزمینی می تواند به عنوان تاکتیکی برای مقابله با فشارهای بیرونی از سوی کشورها اتخاذ شود. در این حالت می توان گفت که آمایش سرزمینی نوعی سازماندهی و چینش نیروهای داخلی برای مقابله با هجوم نیروهای خارجی است. با توجه به این که هدف تحریم ها این است که ایران نتواند نیازهای عمدتاً اقتصادی داخلی خود را از بیرون تأمین کند. آمایش سرزمین مناطق ایران از جمله غرب کشور می تواند با ارزیابی نظام مند عوامل طبیعی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... راهی برای تشویق و کمک به جامعه بهره برداران در انتخاب گزینه هایی مناسب برای افزایش و پایداری توان سرزمینی در جهت برآورد نیازهای جامعه بگشاید. روش انجام این تحقیق با توجه به موضوع و اهداف و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت توصیفی – پیمایشی است. بر این اساس جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و مراجعه به پایگاه های داده و جستجوی اینترنتی مقالات دارای درجه علمی معتبر و استفاده از پرسشنامه خواهد بود.
۴۳.

تأثیر نامتقارن عوامل مؤثر بر مخارج بهداشتی خانوارهای شهری در استان های ایران: روش رگرسیون کوانتایل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد و مدیریت شهری سال هشتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 59-72

کلید واژه ها: مخارج بهداشتی خانوار شهری رگرسیون کوانتایل اثرات نامتقارن استان های ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۴۰۵
مقاله حاضر بر آن است تا با رویکردی تحلیلی و به کارگیری روش مدل سازی به بررسی عوامل مؤثر بر مخارج بهداشتی خانوارهای شهری استان های ایران طی دوره زمانی ۱۳۹۶- ۱۳۸۵ پرداخته و با بهره گیری از روش رگرسیون کوانتایل، ضمن بررسی وضعیت مخارج بهداشتی در استان های ایران (شامل ۳۰ استان)، به بررسی عوامل مؤثر بر این مخارج و چگونگی اثرگذاری این عوامل در کوانتایل های مختلف در خانوارهای شهری بپردازد. نتایج این مطالعه نشان داد که کشش درآمدی مخارج بهداشتی خانوارهای شهری در استان های ایران، کوچک تر از یک بوده است که بیان گر ضروری بودن مخارج بهداشتی در استان های مورد بررسی است. به علاوه، سایر نتایج این مطالعه حاکی از این است که تولید ناخالص داخلی سرانه اثر مثبت و معنی داری بر مخارج بهداشتی خانوار داشته اند. همچنین تورم، نرخ بیکاری و مخارج آموزشی، اثر منفی و معنی داری بر مخارج بهداشتی خانوارهای شهری استان های ایران، داشته است؛ براساس سایر نتایج، شاخص های تولید ناخالص داخلی سرانه، نرخ بیکاری و مخارج آموزشی، در مقادیر بالای مخارج بهداشتی، عملکرد قوی تری داشته اند این در حالی است که اثرات تورم بر مخارج بهداشتی، به تدریج در کوانتایل های بالا، کم تر می شود. این نتایج، بیان گر آن است که در سطوح بالای درآمدی، افراد، بیشتر برای سلامت خود هزینه می کنند. نتایج آزمون تقارن نیز نشان دهنده این است که با افزایش مخارج بهداشتی، به ترتیب اثر مثبت تولید ناخالص داخلی سرانه و اثرات منفی مخارج آموزشی و نرخ بیکاری، افزایش می یابد.
۴۴.

بررسى نقش موقعیت لرستان از نظر ژئوپلیتیکى در رابطه با امنیت ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۴۴) 374 - 351

کلید واژه ها: غرب ایران لرستان ژئوپلیتیک لرستان امنیت ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۵ تعداد دانلود : ۴۳۵
به نظر می رسد که بعد جغرافیایی با وجود فرایند جهانی شدن اقتصاد و پیدایش کنشگران نوین ، همچنان در تعاملات جهانی م هم اس ت. به عقیده برخی از پژوهشگران و تحلیلگران سیاسی سرنوشت سازمان های سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی بشر در گرو یک سلسله عوامل طبیعی ثابت و متغیر است که همه آن ها از جبر جغرافیایی ریشه می گیرند. هر نوع تصمیم گیری سیاسی و نظامی باید در چارچوب عوامل ثابت و متغیر یاد شده صورت گیرد. در این چارچوب است که نقش واحدهای استانی در چارچوب امنیت دولت – ملت ها مهم و برجسته می شود. با توجه به این مقدمه سؤال اصلی مقاله این است که اهمیت موقعیت لرستان از نظر ژئوپلیتیکى در رابطه با  امنیت ایران از چه ابعادی قابل بررسی است؟ فرضیه مقاله برای پاسخگویی به سوال مذکور این است که به نظر می رسد که غرب ایران به ویژه استان لرستان دارای مولفه های جغرافیایی و سیاسی برجسته و مهمی در منظومه ژئوپلیتیکی ایران است. این مقاله از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت، توصیفی - تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل سوآت و برای سنجش وزن سنجه ها نیز از روش AHP استفاده شده است. جامعه آماری این مقاله دانشجویان کارشناسی ارشد و ای جغرافیای سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرمسار و حجم نمونه نیز 50 نفر تعیین شده است. نتایج این مقاله نشان می دهد که از تما می جنبه های علم ژ ئو پلیتیکی یعنی موقعیت جغرافیایی ، اقتصادی ، فرهنگی و قومیتی، مذهبی و نیز جمعیتی لرستان حائز نقشی کانونی و مهم در امنیت ایران است و این که غرب ایران به ویژه استان لرستان دارای مؤلفه های جغرافیایی و سیاسی برجسته و مهمی در منظومه ژئوپلیتیکی ایران است. از طرف دیگر شناخت تاریخچه و پیشینه تحولات سیاسی، جغرافیایی و قومی غرب کشور و به ویژه استان لرستان به درک اهمیت ژئوپلیتیکی آن ها منجر خواهد شد و نهایتاً فرصت ها و تهدیدات و نیز قوت ها و ضعف های جغرافیایی و سیاسی موجود در منطقه مورد مطالعه نیازمند توجه و برنامه ریزی است.
۴۵.

تبیین اثرگذاری عضویت در شبکه شهرهای خلاق بر توسعه شهری پایدار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی دوره ۱۴ پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۴۸) 661 - 675
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۶۴
شهرها همیشه مراکز ابداع، نوآوری و خلاقیت هستند. ریچارد فلوراید معتقد است شهرها ظرف بروز خلاقیت هستند که همیشه چرخ های حرکت، تمرکز و هدایت انرژی خلاق بشر بوده اند. کیفیت زندگی در شهر، به طور مستقیم متأثر از نوع نگاه به مسائل شهری است. خلاقیت شهری به عنوان یک رویکرد راهبردی می تواند کیفیات زیستن در شهر را تحت تأثیر فراوان قرار دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر عضویت در شبکه شهرهای خلاق یونسکو و تأثیر آن بر توسعه شهری پایدار با مطالعه موردی شهر رشت صورت گرفته است. تحقیق حاضر به صورت پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته با حجم نمونه 384 نفر در بین شهروندان شهر رشت در سال 1397 به صورت نمونه گیری تصادفی ساده انجام شده است. در این پژوهش ابزار به کار رفته شامل پرسشنامه محقق ساخته شهر خلاق با سه مولفه (اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی) و توسعه شهری پایدار با سه مؤلفه (اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و زیست محیطی) می باشد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که عضویت در شبکه شهرهای خلاق یونسکو بر توسعه شهری پایدار رشت مؤثر بوده است. به میزانی که مؤلفه های اجتماعی و اقتصادی شهر خلاق تغییر یابند، توسعه شهری پایدار رشت نیز به همان میزان تغییر می کند. هم چنین یافته ها نشان داد که مؤلفه اقتصادی شهر خلاق اهمیت بیشتری در بین مؤلفه های شهر خلاق در خصوص اثرگذاری بر توسعه شهری پایدار شهر رشت دارد.
۴۶.

نقش مساجد روستایی در ساماندهی مشارکت سیاسی در انتخابات (ارائه مدلی برای مشارکت حداکثری و مهندسی جغرافیای انتخابات در سکونتگاه های روستایی بخش شاهیوند لرستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی دوره ۱۳ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۴۴) 697 - 714
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۷۲
یکی از مهم ترین جنبه های برنامه ریزی برای سکونتگاه های روستایی ساماندهی مشارکت سیاسی روستانشینان در انتخابات است که از اهمیت زیادی نیز برخوردار است. بی شک جغرافیای انتخابات در سکونتگاه های روستایی دارای ویژگی های خاص خود است. سؤال اصلی مقاله این است که مساجد روستایی درساماندهی مشارکت حداکثری و مهندسی جغرافیای انتخابات در سکونتگاه های روستایی بخش شاهیوند لرستان چه نقش دارند؟ در واقع جغرافیای انتخابات در سکونتگاه های روستایی به طور کلی و به ویژه در سکونتگاه های روستایی بخش شاهیوند دارای مشخصات فرهنگی و جغرافیایی و قومیتی خاص خود است که در انتخابات مختلف نمود یافته است. مساجد سکونتگاه های روستایی این بخش در راستای ساماندهی مشارکت حداکثری و مهندسی جغرافیای انتخابات دارای کارکردهای چندگانه ای هستند که عبارت اند از: تربیت سیاسی روستائیان، تبیین و تشویق و ترغیب مردم برای مشارکت در انتخابات، برگزاری مناظرات سیاسی میان نمایندگان جناح های سیاسی و شفافیت و آگاهی بخشی به ساکنان. در این مقاله تلاش بر این است که با استفاده از ترکیبی از روش های کتابخانه ای و نیز تحلیل آماری انتخابات گذشته در این بخش به تحلیل و تبیین نقش مساجد روستایی در ساماندهی مشارکت سیاسی در انتخابات در راستای ارائه مدلی برای مشارکت حداکثری و مهندسی جغرافیای انتخابات در سکونتگاه های روستایی بخش شاهیوند لرستان پرداخته شود.
۴۷.

نقش حکم روایی مطلوب شهری در افزایش تاب آوری سکونت گاه های غیررسمی در ایران (مطالعه موردی: کلان شهر تبریز)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال هشتم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۳۰) 209 - 224

کلید واژه ها: حکم روایی مطلوب شهری تاب آوری شهری سکونتگاه غیررسمی ایران تبریز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۱۰۵
در سال های اخیر، مطالعه درباره ی ضرورت و اهمیت به کارگیری اصول تاب آوری شهری و عوامل مؤثر بر آن در زمینه کاهش خطرات در شهرها و مخصوصاً شهرهای دارای سکونتگاه های غیررسمی توجه بسیاری از صاحب نظران را به خورد جلب کرده است. در این میان ضررورت توجه به اصول حکم روایی مطلوب شهری و از آن جمله نقش و جایگاه ساکنین محلات دارای سکونتگاه غیررسمی در ارتقای تاب آوری اهمیت بیشتری برخوردار است. هدف این مقاله بررسی نقش حکم روایی مطلوب شهری در افزایش تاب آوری سکونت گاه های غیررسمی است. تحقیق از لحاظ هدف، کاربردی، از لحاظ ماهیت، توصیفی- تحلیل و نیز از نوع همبستگی و علّی است. جامعه آماری تحقیق ساکنان سکونت گاه های غیررسمی کلان شهر تبریز می باشد. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده و بر اساس فرمول کوکران، حجم نمونه تحقیق 400 نفر به دست آمد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون همبستگی اسپیرمن و آزمون رگرسیون چندمتغیره گام به گام استفاده شد. روایی صوری پرسش نامه توسط اساتید دانشگاهی و متخصصان شهری مورد تأیید قرار گرفت. با استفاده از فرمول ویژه کرونباخ آلفا پایایی پرسش نامه تحقیق 92/0 برای پرسشنامه حکمروایی مطلوب شهری و 91/0 برای پرسشنامه ی تاب آوری شهری محاسبه شد. نتایج ِیافته های پژوهش نشان می دهد که از بین متغیرهای حکم روایی مطلوب شهری به جز دو متغیر حاکمیت قانون و عدالت و انصاف، بقیه ی متغیرها با متغیر وابسته رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین نتایج رگرسیون چندمتغیره روشن ساخت که متغیر مسئولیت پذیری بیشتر از سایر متغیرها قدرت تبیین متغیر تاب آوری را داشته و بعد از آن به ترتیب متغیرهای شفافیت، مشارکت پذیری، پاسخ گویی، اجماع سازی و کارآیی و اثربخشی قرار دارند. این شش متغیر توانایی تبیین 89/0 درصد از تغییرات تاب آوری سکونت گاه های غیررسمی را دارند. در نهایت پیشنهاد های کاربردی در زمینه ی نقش هریک از ابعاد حکم روایی در افزایش تاب آوری ارائه شده است.
۴۸.

آمایش فضایی- جغرافیایی مکان یابی شهر مطلوب برای انتقال پایتخت: مطالعه موردی مؤلفه های جغرافیای طبیعی و نظام مطلوب برنامه ریزی شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نگرش های نو در جغرافیای انسانی سال دهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۳۹) 221 - 248

کلید واژه ها: آمایش شهری انتقال پایتخت جغرافیای طبیعی نظام مطلوب برنامه ریزی شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۴ تعداد دانلود : ۶۲۱
به دنبال مشکلات عدیده ی شهری و جغرافیایی تهران مبحث انتقال پایتخت به عنوان راه حل سروصدای زیادی در محافل آکادمیک و نهادهای دولتی به راه انداخت و در این میان یکی از بحث ها یافتن مکان مناسب برای نقل مکان پایتخت و سنجش و اندازه گیری مؤلفه های مورد نیاز برای این مکان جدید بوده است. هدف این مقاله آمایش فضایی جغرافیایی مکان یابی شهر مطلوب برای انتقال پایتخت با تأکید بر مؤلفه های جغرافیای طبیعی و نظام مطلوب برنامه ریزی شهری است. سؤال اصلی مقاله این است که در آمایش فضایی جغرافیایی مکان یابی شهر مطلوب برای انتقال پایتخت از لحاظ مؤلفه های جغرافیای طبیعی و نظام مطلوب برنامه ریزی شهری چگونه بایستی انجام گیرد؟ علاوه بر این سؤال اصلی، سؤالات فرعی دیگری نیز در این مقاله مطرح می شود از جمله این که آمایش شهری چیست و این که از نظر جغرافیایی و علم برنامه ریزی شهر دلایل مطرح شدن طرح انتقال پایتخت چیست؟ نتایج این مقاله نشان می دهد که آمایش فضایی فضای جغرافیایی و شهری با تأکید بر مؤلفه های جغرافیای طبیعی و نیز ویژگی های نظام مطلوب برنامه ریزی شهری مهم ترین و پر چالشت رین بخش های طرح انتقالی پایتخت در آینده به شما می روند. با توجه به این مقدمه در این مقاله تلاش خواهد شد با استفاده از منابع کتابخانه ای و نیز مقالات علمی و پژوهشی به تبیین و تحلیل آمایش فضایی جغرافیایی مکان یابی شهر مطلوب برای انتقال پایتخت با تأکید بر مؤلفه های جغرافیای طبیعی و نظام مطلوب برنامه ریزی شهری پرداخته شود.
۴۹.

واکاوی نقش عوامل طبیعی بر امنیت مرزهای ایران با تأکید بر استان خراسان شمالی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه جغرافیای انتظامی سال ششم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۳ 107-134

کلید واژه ها: عوامل طبیعی و اقلیمی امنیت مرز استان خراسان شمالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۳ تعداد دانلود : ۴۶۴
عوارض طبیعی ازنظر اقدامات نظامی بر امنیت مرزها تأثیرگذارند. مهم ترین عوامل جغرافیایی مؤثر بر امنیت مرزها در مناطق خشکی، روابط مکانی و فضایی، توپوگرافی و زهکشی، زمین شناسی و خاک، پوشش گیاهی و آب وهوا (اقلیم) هستند. پژوهش حاضر از نوع کاربردی - توسعه ای و روش بررسی آن کتابخانه ای و پیمایشی می باشد. هدف از این پژوهش بررسی نفوذ عوامل طبیعی و اقلیمی بر امنیت مرزهای استان خراسان شمالی است، بدین منظور جهت سنجش تأثیرگذاری عوامل طبیعی بر روی امنیت مرزی از آزمون رگرسیون چند متغیره در نرم افزار SPSS استفاده و بعد از شناسایی معیارها، اقدام به تهیه پایگاه داده های مکانی در سامانه اطلاعات جغرافیایی ArcGIS شد. پس از استانداردسازی این معیارها به روش (منطق فازی و AHP) در محیط نرم افزار با استفاده از ابزارهای شناسایی به هر یک از معیارها وزن خاصی اختصاص داده شد. سپس با تلفیق و روی هم گذاری این معیارها، بر اساس (مدل AHP و منطق فازی)، نقشه نهایی که بیانگر مناطق مناسب و غیرمناسب است، به دست آمد و در نهایت به منظور برنامه ریزی جهت انواع فعالیت های نظامی، منطقة موردمطالعه در نقشة تولیدشده به طبقههای نسبتاً مناسب، مناسب و نامناسب تقسیم شد.
۵۰.

Geopolitical features of Iran and formulation of a national strategy with an emphasis on foreign policy

نویسنده:
منبع: Tourism and Hospitality Research, Volume ۶, Issue ۱, Autumn ۲۰۱۸ 5 - 32

کلید واژه ها: Geopolitics international system diplomacy transregional

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۷۰
Iran is in one of the most sensitive geopolitical situations in the world, so that the active geopolitical regions with its broad and diverse functions around it have become the focus of gravity of regional and international diplomacy. This situation is affecting Iran in the context of global and regional developments. The geopolitical position of countries over time and under the influence of various factors such as wars, revolutions, changes in the international system and the global system, and changes in the balance of power are constantly changing. Iran has been one of the countries in which its geopolitics has undergone many changes over the past four decades, whose causes can be found in a variety of internal and external geopolitical factors. This paper uses a descriptive-analytical research methodology and libraries to investigate the process of changes in the geopolitical situation in Iran before and after the Islamic Revolution and the imposed war on how and why the process is deeply rooted. The reasoning behind the present article is that the process of Iranian geopolitical developments has been very rapid and in recent decades has been more influenced by the process of internal transformation of Iran's society and internal power potentials, and external and national factors have played a secondary role in this process
۵۱.

تحلیل و بررسی نقش بحران های ژئوپلیتیکی منطقه خلیج فارس در معضل ریزگردها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال هشتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۳۲) 121 - 143

کلید واژه ها: ریزگردها بحران های ژئوپلیتیکی منطقه خلیج فارس ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۸ تعداد دانلود : ۱۱۱
بحران های ژئوپلیتیکی نوع خاصی از بحران های بین المللی هستند که منشأ جغرافیایی- سیاسی دارند که مهم ترین مشخصه ی بحران های ژئوپلیتیک است. هدف اصلی این مقاله عبارت است از تحلیل و بررسی معضل ریزگردها از منظر بحران های ژئوپلیتیکی منطقه خلیج فارس. سؤال اصلی مقاله این است که بحران های ژئوپلیتیکی منطقه خلیج فارس چه نقشی در معضل ریزگردهای منطقه دارند ؟ نتایج این مقاله نشان می دهد که تراژدی ریزگردها، در منطقه خاورمیانه تنها به یک کشور یا یک بخش از منطقه، شامل عراق، سوریه و ایران منحصر نیست، بلکه اکثر کشورهای منطقه با این پدیده خطرناک دست به گریبان هستند و مانند اهالی سوریه و یا عراق، بسیاری از ساکنان 25 استان ایران نیز همواره در معرض تهدید این پدیده قرار دارند. مهم ترین کانون های ریزگرد در منطقه که در مراکز تحقیقاتی به ثبت رسیده اند، بیابان های مرکزی عربستان، کشورهای حوزه خلیج فارس، شمال آفریقا و دو صحرای جنوبی و غربی عراق و مرکز سوریه است. بنابراین بخش قابل توجهی از معضل ریزگرد ها در ایران ریشه خارجی دارد و اینکه ناامنی به وجود آمده در اثر بحران های ژئوپلیتیکی مقابله با بحران ریزگردها را سخت نموده است. تحقیق حاضر کیفی است که در آن تحقیق حاضر کیفی است که در آن سعی شده است با استفاده از منابع کتابخانه ای و مقالات پژوهشی و نیز سایر منابع علمی به برنامه ریزی و سازمان دهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران با محوریت منظقه چابهار پرداخته شود.  
۵۲.

تحلیل معضل ریزگردها از منظر بحران های ژئوپلیتیک منطقه خلیج فارس در راستای ارائه یک مدل کاربردی برای مناطق جنوب کشور(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آمایش محیط سال یازدهم بهار ۱۳۹۷شماره ۴۰ 161 - 182

کلید واژه ها: ریزگردها بحران های ژئوپلیتیکی منطقه خلیج فارس ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۸۳
هدف اصلی این رساله عبارت است از تحلیل و بررسی معضل ریزگردها از منظر بحران های ژئوپلیتیکی منطقه خلیج فارس: در راستای ارائه یک مدل کاربردی برای مناطق غربی کشور. سؤال اصلی این رساله این است که چگونه می توان با تحلیل معضل ریزگردها از منظر بحران های ژئوپلیتیکی منطقه خلیج فارس یک مدل کاربردی برای مناطق غربی کشور ارائه داد؟ علاوه بر این سؤال اصلی سایر سؤالات فرعی این پژوهش عبارت اند از اینکه بحران های کنونی ژئوپلیتیکی خاورمیانه کدام اند؟ ریزگردها برای مناطق غربی دارای چه اثرات منفی ای هستند؟ این رساله با استفاده از مدل سوآت به منظور دسته بندی عوامل مهم درونی و بیرونی اثرگذار بر معضل ریزگردها و شناسایی توانایی ها، کاستی ها، فرصت ها و تهدیدات ریزگردها برای مناطق غربی کشور در راستای ارائه ی یک مدل راهبردی برای مناطق ایران انجام شده است و برای سنجش وزن سنجه ها از فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) استفاده شده است. جامعه آماری مقاله شامل 50 نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد رشته جغرافیای سیاسی دانشگاههای تهران بوده است. نتایج این رساله نشان می دهد که بخش قابل توجهی از معضل ریزگرد ها ریشه خارجی دارد و اینکه ناامنی به وجود آمده در اثر بحران های ژئوپلیتیکی منطقه خلیج فارس مقابله با بحران ریزگردها را سخت نموده است.
۵۳.

بررسی سرمایه اجتماعی و میزان احساس امنیت اجتماعی در بین عشایر استان خراسان شمالی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال هشتم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۳۰) 327 - 340

کلید واژه ها: سرمایه اجتماعی امنیت اجتماعی عشایر استان خراسان شمالی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۶ تعداد دانلود : ۱۰۴
امروزه سرمایه اجتماعی با امنیت اجتماعی تعریف می شود و خصلت درون گروهی دارد و این همان چیزی است که نه تنها در جامعه عشایری کم نیست بلکه بسیار هم قوت دارد و با خصلت بین گروهی در بحث توسعه کارایی داشته و با ارتباط دو سویه دولت و مردم و ارزش گذاری به مردم و اقدام در جهت توانمند سازی آنان می توان با سرمایه های اجتماعی موجود به سمت توسعه پایدار گام برداشت. از طرف دیگر افزایش سرمایه اجتماعی در یک جامعه با همسو کردن آن در ایجاد امنیت بخصوص در نواحی عشایری که نقش مهمی در ایجاد امنیت ملی دارند، از اصلی ترین راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار در یک منطقه می باشد. بدین منظور و با توجه به اهمیت تحقیق، در این پژوهش سرمایه اجتماعی و میزان احساس امنیت اجتماعی در بین عشایر استان خراسان شمالی مورد بررسی قرار گرفته است. روش پژوهش به صورت توصیف-تحلیلی بوده و عشایر استان خراسان شمالی جامعه آماری پژوهش حاضر را تشکیل می دهند. همچنین جهت بررسی رابطه بین مؤلفه های پژوهش از آزمون های آماری در محیط نرم افزاری SPSS استفاده شده و جهت نشان دادن مهم ترین مؤلفه ها در بخش سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی به ترتیب از مدل ویکور و تحلیل عاملی بهره گرفته شده است. در نهایت رابطه و تأثیر سرمایه اجتماعی بر روی امنیت اجتماعی عشایر استان خراسان شمالی از طریق مدل رگرسیون خطی نشان داده شده است. نتایج حاکی از آن است که تمامی مؤلفه های سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی بر روی سطح زندگی عشایر تاثیرگذار بوده و انسجام اجتماعی در بخش سرمایه اجتماعی و امنیت عاطفی، احساسی و امنیت سیاسی در بخش مؤلفه های امنیت اجتماعی به عنوان مهم ترین مؤلفه تأثیر گذار عمل کرده اند. همچنین در پایان مشخص شد که نحوه ارتباط سرمایه اجتماعی با امنیت اجتماعی جامعه عشایری استان بصورت مستقیم بوده و سرمایه اجتماعی بصورت مستقیم بر افزایش امنیت اجتماعی جامعه عشایری تأثیرگذار بوده است.
۵۴.

نوسازی فرهنگی روستا و شکست سیاست های کارآفرینی روستایی در استان ایلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد فضا و توسعه روستایی سال هفتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۲۵) 101-122

کلید واژه ها: روستا نوسازی فرهنگی کارآفرینی روستایی سیاست های کارآفرینی استان ایلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷ تعداد دانلود : ۲۹۶
به طور کلی کارآفرینی روستایی در ایران با چالش های عمیق و برنامه ریزی نشده ای روبروست که یکی از عمده ترین این چالش ها پدیده ای است که در این مقاله از آن به نوسازی فرهنگی تعبیر می شود. نوسازی نظریه و اصطلاحی ریشه دار و باسابقه مفهومی عظیم در ادبیات توسعه است که ابعاد مختلف سیاسی و اقتصادی و روانی دارد. یکی از ترکیبات مضاف آن نوسازی فرهنگی است که ناظر به در هم شکستن و از نو ساختن بنیادهای فرهنگی مستقر کنونی یک جامعه و نشاندن مجموعه دیگری از ارزش های فرهنگی به جای آن هاست. این مقاله مدعی است که نوسازی فرهنگی خواسته و یا ناخواسته در روستاهای ایران به وقوع پیوسته و هدف آن بررسی تأثیر آن بر شکست سیاست های کارآفرینی روستایی در ایران است. سؤال اصلی مقاله این است که نوسازی فرهنگی روستا و شکست سیاست های کارآفرینی روستایی در ایران چه رابطه ای با هم دارند؟ روش این مقاله پیمایشی – توصیفی است. جمع آوری اطلاعات مورد نیاز برای ادبیات نظری نوسازی ب ا اس تفاده از روش اسنادی و برای بخش میدانی از روش پیمایشی استفاده شد . جامعه ی آماری این مقاله روستائیان استان ایلام هستند . حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 365 نفر از جمعیت روستانشین استان ایلام تعیین شد. این تعداد پرسشنامه بین سه نسل تقسیم و پاسخگویان به طریق نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند . فرضیه مقاله این است که به نظر می رسد بین نوسازی فرهنگی و سیاست های کارآفرینی روستایی رابطه معنا داری وجود دارد. نتایج این مقاله نشان می دهد که عواملی مانند عملکرد رسانه ها، نظام آموزشی، نظام اقتصادی و سیستم بوروکراسی کشور باعث تغییر سبک زندگی، انتظارات، نوع معیشت و فرهنگ اقتصادی و حتی تربیت اقتصادی و نیز وابستگی و عدم استقلال شهر از روستا و نهایتا شکست سیاست های کارآفرینی روستایی در ایران شده است.
۵۵.

برنامه ریزی توسعه گردشگری در ایران با تاکید بر توسعه جزایر خلیج فارس؛ جزیره قشم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال هشتم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۳۲) 369 - 393

کلید واژه ها: گردشگری برنامه ریزی توسعه جزایر خلیج فارس جزیره قشم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۳ تعداد دانلود : ۱۴۲
روش برنامه ریزی برای توسعه گردشگری در سطوح منطقه ای و ملی به صورت یک اصل در بسیاری از کشورها پذیرفته شده است. اگر چه هنوز اجرای طرح ها و سیاست ها در برخی از مناطق ضعیف است اما بسیاری از کشورها و مناطق برنامه گردشگری در دست تهیه دارند. کشورهایی که تاکنون چنین طرح هایی را اتخاذ نکرده اند می بایست در آینده ای نزدیک این مسئله را مد نظر خود قرار دهند. جزایر واقع در منطقه خلیج فارس و به ویژه جزیره قشم از جمله مناطقی در ایران هستند که نیازمند تهیه برنامه ریزی برای توسعه گردشگری هستند. سوال اصلی مقاله حاضر این است که خلیج فارس و جزایر آن به ویژه جزیره قشم چه جایگاهی در برنامه ریزی توسعه گردشگری در ایران بایستی داشته باشند؟ فرضیه مقاله این است که در برنامه ریزی توسعه گردشگری در ایران، گردشگری باید به عنوان یک نظام مرتبط با عوامل عرضه و تقاضا در نظر گرفته شود. عوامل تقاضا بازارهای گردشگری داخلی و بین المللی و ساکنین محلی هستند که از جاذبه های گردشگری، تسهیلات و خدمات استفاده می کنند. عوامل عرضه فعالیت ها و جاذبه های گردشگری محل اقامت و دیگر تسهیلات و خدمات هستند که از از این نظر خلیج فارس و جزایر آن به ویژه جزیره قشم اولویت ویژه ای دارند. نتایج این مقاله نشان می دهد که با توجه به پتانسیل های موجود در دو طرف عرضه و تقاضای گردشگری جزایر خلیج فارس به ویژه جزیره قشم این مناطق بایستی به صورت جدی در برنامه ریزی های گردشگری مورد توجه قرار گیرند و از حاشیه به متن برنامه ریزی ها انتقال داده شوند. تحقیق حاضر کیفی است که در آن سعی شده است با استفاده از منابع کتابخانه ای و مقالات پژوهشی و نیز سایر منابع علمی جایگاه خلیج فارس و جزایر آن به ویژه جزیره قشم را در برنامه ریزی توسعه گردشگری ایران با توجه به پتانسیل های عرضه و تقاضای را تحلیل و تبیین نماید.
۵۶.

برنامه ریزی و سازماندهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران در راستای ارائه ی یک مدل راهبردی برای مناطق ایران؛ مطالعه ی موردی چابهار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آمایش محیط سال یازدهم زمستان ۱۳۹۷شماره ۴۳ 183 - 214

کلید واژه ها: سازماندهی فضا منطقه مکران ایران چابهار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۹۰
منطقه چابهار به دلایل جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی دارای ماهیتی استراتژیک برای تحرک و توسعه نیمه شرقی کشور و در نتیجه کل ایران، برای کشورهای هم جوار در منطقه و حتی برای ارتباطات اقتصادی جهانی است. هدف اصلی این مقاله عبارت است از برنامه ریزی و سازماندهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران در راستای ارائه ی یک مدل راهبردی برای مناطق ایران؛ مطالعه ی موردی چابهار. سؤال اصلی این مقاله این است که برنامه ریزی و سازماندهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران بایستی دارای چه ویژگی ها و مختصاتی باشد که بتوان از آن به عنوان مدلی برای همه مناطق این منطقه و از جمله چابهار بهره گرفت؟ علاوه بر این سؤال اصلی سایر سؤالات فرعی این مقاله عبارت اند از: سازماندهی فضا دارای چه تاریخچه ای است؟ چه نظریاتی در خصوص سازماندهی فضا ارائه گردیده است؟ این مقاله با استفاده از مدل سوآت به منظور دسته بندی عوامل سیاسی، امنیتی و اقتصادی درونی و بیرونی مهم و اثرگذار در برنامه ریزی و سازماندهی فضا در منطقه مکران و شناسایی توانایی ها، کاستی ها، فرصت ها و تهدیدات چابهار در راستای ارائه ی یک مدل راهبردی برای مناطق ایران انجام شده است و برای سنجش وزن سنجه ها از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) استفاده شده است. نتایج این مقاله نشان می دهد که اولین و بهترین استراتژی مطلوب برای مدیریت و برنامه ریزی فضای سیاسی، امنیتی و اقتصادی در منطقه مکران و چابهار استراتژی های تدافعی است. هدف از این استراتژی، کم کردن نقاط ضعف داخلی و پرهیز از تهدیدات ناشی از محیط خارجی است. این راهبرد مربوط به وضعیت خارجی منطقه مکران و چابهار است و نقاط مثبت (فرصت های) آن را در ارتباط با بیرون ارزیابی می کند. این راهبرد براساس توانمندی های منطقه مکران و چابهار در مقابل تهدیدات بنا شده است و هدف آن افزایش توانمندی های موجود و کاهش تهدیدات است.  
۵۷.

نقش بازارچه های مرزی در موازنه سازی و تقارن فضای اقتصادی مناطق مرزی ایران (مطالعه موردی: بازارچه مرزی مریوان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی توسعه کالبدی سال سوم پاییز ۱۳۹۷شماره ۳ (پیاپی ۱۱) 94 - 110

کلید واژه ها: بازارچه های مرزی موازنه و تقارن مناطق مرزی بازارچه مرزی مریوان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۸ تعداد دانلود : ۲۸۶
بازارچه های مرزی از جمله مولفه های تأثیرگذار بر موازنه و تقارن فضای اقتصادی بین مناطق مرزی ایران با سایر مناطق است که این موازنه می تواند دارای تأثیرات مثبت و منفی به ترتیب برای خود منطقه و کل کشور باشند. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که بازارچه های مرزی ایران و مشخصا بازارچه مرزی مریوان چگونه می توانند در موازنه و تقارن اقتصادی مناطق مرزی ایران با سایر مناطق نقش همگرا و همپوشان داشته باشند؟ در این مقاله با استفاده از مدل سوآت تلاش خواهد شد با طبقه بندی و تحلیل شاخص های درونی و بیرونی و نیز بررسی توانایی ها، کاستی ها، فرصت ها و تهدیدات اقتصادی بازارچه های مرزی برای موازنه و تقارن فضای اقتصادی مناطق مرزی ایران با سایر مناطق به تحلیل و بررسی نقش بازارچه های مرزی در موازنه سازی فضای اقتصادی مناطق مرزی ایران با سایر مناطق پرداخته شود و برای سنجش وزن سنجه ها نیز از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده خواهد شد. نتایج این مقاله نشان می دهد که استراتژی مطلوب موازنه و تقارن فضای اقتصادی مناطق مرزی ایران با سایر مناطق استراتژی های رقابتی است. در این استراتژی هدف این است که روش هایی استفاده شود تا با استفاده از نقاط قوت داخلی از تأثیر منفی تهدیدات خارجی مثل قاچاق کالا جلوگیری شود و حتی سعی شود تهدیدات را از بین ببرند. این راهبرد مربوط به وضعیت خارجی بازارچه های مرزی است و نقاط منفی (تهدیدات پیش روی) آن را در ارتباط با بیرون ارزیابی می کند. هدف این راهبرد تا حد امکان کاهش تهدیدها است.
۵۸.

پهنه بندی آسیب پذیری نقاط لرزه خیز استان های ایران بر اساس تغییرات دمایی و رخداد های لرزه ای با استفاده از تصاویرمودیسMOD11A1وGIS(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سپهر دوره ۲۷ تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۰۶ 101 - 117

کلید واژه ها: زلزله آسیب پذیری تغییرات دمایی رخدادهای لرزه ای تصاویرمودیسMOD11A1 GIS ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۳۵۳
زلزله از پدیدهای طبیعی است که در طول تاریخ حیات بشر همواره انسان را به وحشت انداخته و باعث تخریب شهرها و روستاهای زیاد همراه با تلفات انسانی شدید شده است. زمین لرزه، لرزش و جنبش شدید و یا خفیف قشر کره زمین است که به نقصان درجه حرارت مواد مرکزی و ایجاد چین خوردگی و فشار منجرشده و یا در اثر انفجارهای آتشفشانی بوقوع می پیوندد. لذا مسئولان موظف هستند بکوشند با این پدیده و راه های مؤثر در کاهش تلفات و خسارات ناشی از آن آشنا گردند. هدف پژوهش حاضر شناسایی نقاط لرزه خیز کشور ایران با توجه به تغییرات دمایی و رخداد های لرزه ای ثبت شده می باشد. روش پژوهش، با توجه به ماهیت مسئله و موضوع مورد بررسی، از نوع توصیفی - تحلیلی است و از نوع مطالعات کاربردی با تأکید بر روش های کمی است. در این تحقیق از تصاویر سنجنده مودیس (محصول MOD11A1 ) ماهواره ترا برای سال های2000 تا 2018 استفاده شده است. این تصاویر قدرت تفکیک یک کیلومتر دارند و بنابراین هر پیکسل از این تصاویر مساحتی در حدود100 هکتار زمین را شامل می شود. همچنین به منظور پهنه بندی زمین لرزه ها از روش های درونیابی زمین آمار استفاده گردید، تمامی فرایندها و تجزیه تحلیل داده ها در محیط GIS انجام شده است. با توجه به نقشه نهایی بدست آمده و بررسی تغییرات دمایی و رخدادهای بوقوع پیوسته، قسمت های مربوط به نیمه جنوبی و جنوب غربی کشور (بوشهر، کرمانشاه، هرمزگان، خوزستان، ایلام) در معرض آسیب بسیار زیاد قراردارند. همچنین عرض های مربوط به نیمه مرکزی وجنوب شرقی کشور (کرمان، سیستان و بلوچستان، جنوب غربی خراسان جنوبی، شرق یزد) در معرض آسیب متوسط تا زیاد و همچنین نیمه شمالی کشور (گلستان، مازندران، گیلان، اردبیل) در پهنه آسیب کم قرار گرفته اند.
۵۹.

بررسی مسائل ژئوپلیتیکی تأثیرگذار افغانستان بر امنیت ایران (مطالعه موردی ترانزیت مواد مخدر و ناامنی مرزی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال نهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳۳) 57 - 82

کلید واژه ها: ژئوپلیتیک افغانستان امنیت ایران ترانزیت مواد مخدر ناامنی مرزی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۲ تعداد دانلود : ۱۲۷
ژئوپلیتیک ایران پیوند ناگسستنی ای با همسایگان دارد و می توان گفت که بسیاری از مسائل و چالش های ژئوپلیتیکی ایران ریشه در کشورهای پیرامونی دارند. هدف این مقاله بررسی مسائل ژئوپلیتیکی تأثیرگذار افغانستان به ویژه ترانزیت مواد مخدر و ناامنی مرزی بر امنیت ایران است. سؤال اصلی مقاله این است که ژئوپلیتیک افغانستان در حوزه مواد مخدر و ناامنی مرزی چگونه امنیت ایران را متأثر ساخته است؟ نتایج این مقاله نشان می دهد که ایران شاهراه ژئوپلیتیکی منطقه خاورمیانه است به نحوی که چالش های ژئوپلیتیکی کشورهای پیرامونی تأثیر چشمگیری بر امنیت و ناامنی آن دارند. کشور افغانستان به دلیل ساختار سیاسی، امنیتی و قومی غیر منسجم، غیرمتمرکز و غیر ملی و نیز اقتصاد سیاه و غیر شفاف و مبتنی بر کشت، تولید و صادرات مواد مخدر به شدت امنیت ملی ایران را در حوزه اقتصادی و مرزی با ناامنی مواجهه ساخته است. با توجه به این مقدمه در این مقاله تلاش خواهد شد با استفاده از منابع کتابخانه ای و نیز مقالات علمی و پژوهشی به تحلیل و تبیین مسائل ژئوپلیتیکی تأثیرگذار افغانستان به ویژه ترانزیت مواد مخدر و ناامنی مرزی بر امنیت ایران پرداخته شود.
۶۰.

ژئوپولیتیک انرژی و تاثیرآن بر اقتصاد رانتی ایران در راستای ارائه یک راهبرد ملی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال هشتم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲-۳ (پیاپی ۳۱) 217 - 237

کلید واژه ها: اقتصاد سیاسی خلیج فارس دولت رانتیر رانت ژئوپولیتیک انرژی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴ تعداد دانلود : ۹۷
صاحب نظران حوزه اقتصاد سیاسی به استناد روندهای جاری در اقتصاد سیاسی بین الملل قرن 21 را قرن ژئواکونومیک نامیده اند زیرا بر این باورند یکی از مهم ترین چالش های مهم جهانی در این قرن رقابت بر سر منابع انرژی با تأکید بر نف ت و گ از است. کش ورهای ح وزه خلیج فارس منجمله ایران اعظم درآمدهای خود را از فروش نفت خام بدست می آورند و اقتصاد تک محصولی آنها نفتی نیست بلکه وابسته به نفت است و این درآمدها از طریق دولت از مجرای بودجه به اقتصاد این کشورها تزریق شده که کاهش قیمت نفت شدیداً بر اقتصاد آنان تأثیر گذار می باشد. در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، آمارها و نمودارها و همچنین روش دلفی تاثیرات پدیده رانت و دولت رانتیر با مطرح شدن نفت به عنوان عامل ایجاد دولت های رانتیر مورد بررسی قرار گرفت و در پی آن نظریات دولت و اقتصاد رانتی برای تبیین و توجیه فقدان توسعه یافتگی سیاسی و اقتصادی در کشورهای متکی به درآمد حاصل از رانت مورد استفاده قرار گرفت. اتکا به درآمدهای بادآورده حاصل از رانت نفتی بر ساخت دولت، روابط دولت و جامعه و در نهایت بر اقتصاد کشور، پیامدهای منفی داشته و موجب تشدید روحیه رانت جویی و مصرف گرایی در جامعه می شود و از طرفی دولت را تبدیل به توزیع کننده رانت خواهد نمود. کشور ما طبق نظریه جفری کمپ علاوه بر در اختیار داشتن دومین منابع انرژی فسیلی (نفت و گاز) جهان در مرکز هارتلند استراتژیک جهان واقع می باشد اما با داشتن اقتصاد رانتیر بعلت تحریم ها و تأثیرات آن در ابعاد داخلی و خارجی واز طرفی با درنظر گرفتن ویژگی های صنعت نفت که مستلزم سرمایه گذاری کلان می باشد نتوانسته آنچنان که باید در جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی، دستیابی به دستاوردهای فنی و تکنولوژی روز به منظور استفاده بهینه جهت استخراج انرژی و ... عملکرد قابل قبولی داشته باشد این تحقیق ضمن معرفی ابعاد و پیامدهای دولت رانتی با ارائه راهکارهایی برون رفت این موضوع را نشان دهد.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان