اکبر نصراللهی

تلویزیون و شبکه های ملی و فراملی، می کوشند با متقاعد کردن مردم جهت همسویی فکری با خود، در جذب مخاطب و تغییر افکار عمومی، به ویژه در کشورهای جهان سوم تأثیرگذار باشند. کشورهای پیشرفته از رسانه ها، به عنوان ابزاری برای در دست گرفتن اذهان عمومی استفاده، و تلاش می کنند با برنامه های خود آن ها را همراهی کنند. این موضوع در کشور ما نیز صدق می کند. در سال های اخیر شبکه های خارجی توانسته اند به سرعت میان افراد جامعه نفوذ و جایگاه مناسبی برای خود پیدا کنند. اما این اثرگذاری و ایجاد تغییر و تأثیر همه جانبه بر ذهنیت افکار عمومی، زمانی می تواند کارا باشد که مخاطبان درک درستی از شیوه های پیام رسانی مؤثر داشته باشند. مقاله حاضر، با هدف ارائه الگو، به تعیین مفاهیم کلیدی در ادبیات نظری حوزه رسانه، به منزله دانش زمینه ای، و نیز به تحلیل پوشش اخبار ایران در شبکه های تلویزیونی بی بی سی ورلد و سی ان ان اینترنشنال به مثابه شاخص فعالیت های رسانه ای در غرب می پردازد. این پژوهش، با استفاده از روش اسنادی انجام شده و بازه زمانی آن از خرداد تا آذر سال 1398 است و بر نظریه های چارچوب سازی، برجسته سازی، مدل دروازه بانی و مدل مرکز پیرامون متمرکز شده و با تلفیقی از این نظریه ها، زیرمقوله هایی را که در مضمون آن ها وجود داشت، استخراج کرده و سپس کدهای محوری انتخاب شد. درنهایت، ضمن بررسی ادبیات نظری رسانه و خبر، بر اساس پنج اصل کلیدی که هر کدام طیف وسیعی از مفاهیم (کدها) را در بر می گیرند، مدل مناسب برای پوشش اخبار ایران در شبکه پرس تی وی ترسیم شد.    

بازدارندگی در عرصه نظامی بیشتر معنا دارد و در زمینه رسانه کمتر استفاده می شود و مفاهیمی مانند قدرت نرم معمولاً در ادبیات رسانه ای بیشتر تکرار شده اند. با این وجود بازدارندگی در دو سطح در این مقاله مورد تحلیل واقع شد: سطح داخلی که پیشنهاد می کند تا صداوسیما از خلاقیت و تولید محتوای به روز بهره برد تا مخاطبین داخلی را از دست ندهد و در سطح خارجی، آنچه درباره بازدارندگی مهم است توجه به کارکرد درست شبکه های برون مرزی است که تا چه اندازه تعدد آن ها دال بر خروجی درست آن بازدارندگی می تواند باشد. مهم ترین راهبرد مقابله با جنگ رسانه ای علیه جمهوری اسلامی ایران را می توان افزایش اعتماد مخاطبان رسانه ملی از طریق پاسخگویی به نیازهای آن ها در زمینه اطلاعات، رویدادهای مختلف و افزایش اعتماد مخاطبان رسانه ملی دانست. صداوسیما با اتخاذ سیاست ایمن سازی مخاطبان در برابر اثرات نامطلوب شبکه های ماهواره ای، به جای تلاش برای دور انداختن یا آزاد گذاشتن کامل آن ها، می تواند بهتر عمل کند. از مهم ترین راهکارها می توان به افزایش اعتماد مخاطبان نسبت به رسانه ملی با ارائه اخبار و اطلاعات جامع دقیق، بی طرفانه و پاسخگویی به نیازهای اخیر مخاطبان با ارزیابی مستمر نیازمندی های گروه های مختلف اجتماعی اشاره کرد. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده است.

بیانیه گام دوم انقلاب به عنوان یکی از برجسته ترین اسناد راهبردی انقلاب اسلامی به موضوعات مهمی همچون علم و فناوری، اخلاق و معنویت، اقتصاد و تولید، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و ... پرداخته و علاوه بر ترسیم آرمان ها و تعیین اهداف، به الزامات و چالش ها نیز توجه داشته و به عنوان عصاره چهار دهه تجربه ارزشمند، نه فقط سرشت و سرگذشت انقلاب، بلکه سرنوشت و آرمان نهایی آن را تبیین نموده است. ازاین رو می تواند مبنای سیاست گذاری در عرصه های مختلف و به ویژه رسانه قرار گیرد. این پژوهش با هدف شناسایی خطوط راهنمای سیاست گذاری رسانه، با تمرکز بر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و به روش تحلیل مضمون انجام شده است. مضامین فراگیر در چهار گروه تعهد نگرشی، تعهد هنجاری، تعهد رفتاری و تعهد هیجانی قرار گرفته است. بر پایه این پژوهش، رسانه با متعهد دانستن خود به مفاد بیانیه و تأکید بر مضامینی همچون آرمان خواهی، ارزش مداری، تعالی جویی، خودباوری، عقلانیت، خلاقیت، هشیاری، امیدآفرینی، مطالبه و ... و ملاحظه آن در سیاست ها و به دنبال آن راهبردها و برنامه ها در مسیر تحقق بیانیه قرارگرفته و با توجه به کارکردهای متعدد و تأثیرات فراگیر خود، موجبات هم سویی تمامی نیروهای اجتماعی را فراهم خواهد آورد. به ویژه آن که در متن بیانیه به صراحت بر جایگاه کلیدی و نقش مؤثر رسانه تأکید شده است.

این مقاله بخشی از نتایج "طراحی الگوی چگونگی پوشش اخبار رسانه ملی با هدف ارتقاء سلامت جامعه" است و با رویکرد تحلیلی و هدف بررسی محتوای اخبار سلامت در تلویزیون با تاکید بر پاندمی کرونا، به مقایسه آن با دو شبکه تلویزیونی آلمانی می پردازد. نمونه تحقیق شامل دو بخش خبری ایران و دو شبکه آلمانی است. به منظور کدگذاری اخبار ابتدا ابعاد و موضوعات مهم پوشش خبرهای سلامت انتخاب شدند. در مجموع ۶2 بخش خبری از چهار شبکه در فاصله زمانی ۱۸ فوریه تا ۲۲ مارس20۲۰ با زیر مجموعه ۷۴۹ خبر سلامت بازبینی، کدگذاری، تحلیل و نتایج به صورت آماری- توصیفی ارائه شد. دو شبکه آلمان ZDF96،8% و ARD 64,9 % به پوشش گزارش های مدیریت سلامت توجه بیشتری داشته اند. سهم خبرهای بهداشت محور و فرآورده های سلامت در دو بخش خبری ایران بالاتر بوده است. در بُعد ظرفیت ها و تنگناهای مادی در عرصه سلامت، شبکه های ایران (۱۵% <) بالاتراز دو شبکه آلمانی (۱۵%>) قرار دارند ولی در زمینه ظرفیت ها و تنگناهای انسانی تفاوت سیستماتیکی دیده نمی شود. میزان اخبار ایران درحوزه های خدمات و مشاوره سلامت به مراتب بیشتر از دو بخش خبری آلمان است. پوشش ابعاد سلامت جسمی در شبکه ZDF 2،۹۴ % و شبکه دو سیما 3 ،72 % بالاتر از سایر شبکه ها قرار دارد. به طور کلی دو شبکه ایرانی از الگوی مشابهی پیروی می کنند اما الگوی دو شبکه آلمانی در بیشتر موارد تشابهی ندارند.

صنعت گردشگری از ظرفیت های بسیار بالایی برای رشد و توسعه برخوردار است. یکی از عوامل بسیار مؤثر در توسعه گردشگری، تبلیغ و اطلاع رسانی از طریق فضای مجازی است، از این رو، شبکه های اجتماعی، در فرهنگ سازی، آموزش، اطلاع رسانی و ایجاد مشارکت اجتماعی در توسعه صنعت گردشگری، نقشی تعیین کننده دارند. از آن جا که ایران به عنوان کشوری در حال توسعه از ظرفیت کافی برای توسعه گردشگری مجازی برخوردار است، در این مقاله در پی بررسی این موضوع هستیم. هدف اصلی این پژوهش، بررسی ظرفیت شبکه های اجتماعی در بازاریابی گردشگری مجازی است. پژوهش از نظر هدف، توسعه ای- کاربردی و از حیث شیوه اجرا، در زمره پژوهش های آمیخته اکتشافی (کمی-کیفی) است. ابزار اندازه گیری، پرسشنامه و مصاحبه تخصصی است. جامعه آماری این تحقیق را استادان ارتباطات آگاه و فعال در حوزه گردشگری فضای مجازی، فعالان حوزه گردشگری فضای مجازی، دست اندرکاران تبلیغات گردشگری فضای مجازی، مدیران دفاتر خدمات گردشگری فعال در یکی از شبکه های اجتماعی و کارشناسان فناوری اطلاعات  (IT)و بازاریابی تشکیل می دهند. روش نمونه گیری هدفمند است. براساس نتایج، استفاده از محتوای فیلم و عکس در شبکه های اجتماعی در موفقیت بازاریابی گردشگری مجازی نقش بسزایی دارد. شبکه های اجتماعی می توانند برای رونق گردشگری مجازی با به تصویرکشیدن مکان ها و ظرفیت های گردشگری ایران به وسیله عکس ها و فیلم های مستند و با اولویت دهی و برجسته سازی آن، توجه مخاطبان را به خود معطوف کنند. علاوه بر این، یافته ها نشان می دهند بین قیمت خدمات گردشگری و استفاده از چهره های مشهور در موفقیت بازاریابی گردشگری مجازی، نقشی معنادار وجود دارد.

رسانه ملی به عنوان یکی از مهم ترین مؤلفه های قدرت نرم جمهوری اسلامی، نقش حیاتی در افزایش مشارکت، انسجام، اعتماد، وفاداری ملی در طول چهار دهه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون داشته است، از همین رو برای جلب و حفظ اعتماد اجتماعی مخاطبان و ارتقای سرمایه اجتماعی خود ضرورت دارد ساختار سازمان خبری خود را با توجه به آرایش رسانه ای جدید بازنگری نماید و ساختار خود را متناسب با وضعیت نوظهور در چرخه اطلاع رسانی در سپهر رقابتی در منظومه رسانه ای تغییر دهد تا بتواند پاسخگوی نیاز خبری مخاطبانش باشد. نظر به اهمیت این موضوع، در این پژوهش ضمن بررسی مؤلفه های مهم و مورد نیاز ساختار سازمانی بخش های خبری صدا و سیما، به بازشناسی ساختار خبری سازمان در برابر این جنگ رسانه ای پرداخته شده است. این تحقیق به شیوه کیفی، ابزار گردآوری داده ها؛ مصاحبه نیمه ساختاریافته و به روش نمونه گیری غیر احتمالی و هدفمند 12 نفر از خبرگان حوزه خبر را انتخاب و درنهایت براساس تجزیه وتحلیل کیفی داده ها از طریق کدگذاری؛ 81 گویه و 21 مفهوم و 8 شاخص استخراج گردید. نتایج تحقیق به سیاستگذارن حوزه خبر پیشنهاد می کند که مؤلفه های «مدیریت یکپارچه، مهارت افزایی، قطبیت رسانه ای، قدرت نرم رسانه ای، همگرایی رسانه، ادغام ساختاری، اتاق خبر حرفه ای، مقابله با اخبار جعلی، برون سپاری و درآمد پایدار» در طراحی ساختار سازمان خبری برای آرایش جدید رسانه ای مورد توجه قرار گیرد.

ت توئیتر به ابزاری جدید برای امور دیپلماتیک و روابط بین الملل تبدیل شده است، و استفاده از این ابزار برای کشورها در راستای اعمال قدرت نرم در محیط بین الملل و بعنوان نوعی دیپلماسی رسانه ای دیجیتال، بسیار جای بررسی و تحلیل دارد. آنچه در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته،"چگونگی عملکرد و کارکرد دیپلماسی توییتری دو کشور ایران و آمریکا" و هدف تحقیق مطالعه کارکرد دیپلماسی توئیتری بعنوان ابزار دیپلماسی رسانه ای و شناخت نقش توئیتر در انتقال مؤثر پیامهای سیاسی؛با بررسی پیام های توئیتری رییس جمهور سابق آمریکا و وزیرامورخارجه سابق ایران می باشد. چگونگی بهره برداری از توییتر برای پیشبرد مقاصد و اهداف و تامین منافع ملی دو کشور ، شناخت دیپلماسی رسانه ای و بررسی نحوه بازنمایی سیاست خارجی،و در نهایت شباهت ها و تفاوت های دیپلماسی توییتری دو کشور ایران و آمریکا، مواردی است که با کنکاش در محتوای پیام های توئیتری این دو مقام، و ازطریق روش تحلیل مضمون بررسی گردید. بازنمایی خود و دیگری،اعتبارسازی واعتبارزدایی برای خود و دیگری؛ محورهای اصلی کاربرد دیپلماسی توییتری ایران و آمریکا بوده است و در شرایط فقدان دیپلماسی رسمی بین دو کشور،کلیدی ترین ابزار برای بازتولید قدرت نرم و فرصتی برای دیپلماسی هردو کشور محسوب می شود.

 این پژوهش، بررسی نحوه پوشش اخبار جعلی در حوزه های سینما و موسیقی در هشت رسانه ایران است و با این پرسش اصلی که اخبار جعلی در حوزه سینما و موسیقی به چه میزان در منابع خبری منتخب ایران منتشر شده اند، تکیه نظری خود را، بر نظریه های <دروازه بانی خبر> و <برجسته سازی> قرار داده است. این پژوهش، با استفاده از تحلیل محتوای کمی انجام شده و جامعه آماری آن تمام اخبار منتشرشده در سه ماه آخر (اول دی تا 29 اسفند) سال 1397، در منابع خبری منتخب است. این بررسی در زمینه اخبار، به صورت کل شماری بوده و نمونه گیری انجام نشده، ولی در زمینه منابع خبری، نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند بوده است. منابع خبری، شامل خبرگزاری ها، پایگاه های خبری، روزنامه ها و شبکه های اجتماعی است که از میان هر دسته، دو رسانه انتخاب شد. تارنمای الکسا در سال 1396، پربازدیدترین منابع خبری دارای تارنما را معرفی کرد که بر این اساس از میان خبرگزاری ها، فارس و باشگاه خبرنگاران جوان و از میان پایگاه های خبری، تابناک و عصر ایران انتخاب شدند. از میان روزنامه ها نیز، همشهری و جام جم با توجه به شمارگان (تیراژ) بالا و رویکرد فرهنگی و هنری آن ها و از میان شبکه های اجتماعی (خبری) دو کانال تلگرامی خبرفوری و آخرین خبر، با توجه به تعداد کاربران بالا انتخاب شدند. انتخاب این بازه زمانی نیز از آن رو بود که بیشترین رخدادهای سینمایی و موسیقیایی، به دلیل همزمانی با دهه فجر در فصل زمستان برگزار می شوند. یافته های پژوهش نشان می دهد، پوشش اخبار جعلی در زمینه سینما با میانگین 69 /3 و موسیقی با میانگین 91/ 1 بوده که بدین ترتیب پوشش اخبار جعلی درحوزه سینما بیش از موسیقی بوده است.

رسانه های جمعی از جمله خبرگزاری ها به دلیل توانایی در جهت دهی به افکار عمومی، نقش اساسی در مراحل مختلف بحران -از جمله در مرحله بازسازی و بازتوانی- ایفا می کنند، به طوریکه با تعریف و پیاده سازی نقش های مثبت و ذاتی خود، می توانند ظرفیت ایستادگی جامعه خود را افزایش دهند. این در حالیست که پیش نیاز این کمک رسانی رسانه ها آن است که خود، بتوانند وضعیت اولیه خود را پس از بروز شرایط اضطراری حفظ کرده و به خدمت رسانی ادامه دهند؛ به بیان دیگر، تاب آور باشند. در راستای تاب آورسازی رسانه ها، اولین گام می-تواند اندازه گیری نحوه عملکرد و در حقیقت، میزان تاب آوری آن ها در مواجهه با بحران ها باشد. این موضوع بر ارائه شاخص هایی استوار است که وضعیت عملکردی رسانه در مواجهه با بحران ها را نمایان می سازد. لذا هدف این پژوهش، تدوین شاخص های تاب آوری خبرگزاری های ایران در بحران های طبیعی در مرحله بازسازی و بازتوانی می باشد. در این پژوهش که به شیوه کیفی انجام شده است، داده ها با استفاده از مرور نظام مند منابع و همچنین، مصاحبه نیمه ساختاریافته با 12 نفر از متخصصان موضوع، گردآوری و با بهره گیری از روش تحلیل مضمونی تحلیل شده است. حاصل تحلیل داده های تحقیق، به معرفی 3 مضمون فراگیر (به عنوان ابعاد)، شامل «نظارت و پیگیری»، «توسعه یادگیری» و «تداوم خبررسانی» منتهی گردید که در ذیل آن ها 5 مؤلفه «نظارت بر اقدامات مسئولان»، «مراقبت از محیط و افکار عمومی»، «تجربه نگاری»، «آموزش آینده نگرانه» و «تهیه گزارش های وضعیتی» قرار گرفت. در نهایت، 12 شاخص به عنوان شاخص های اصلی عملکردی تاب آوری خبرگزاری های ایران در بحران های طبیعی (در مرحله بازسازی و بازتوانی) شناسایی و ارائه گردید.

در سال های اخیر بخش های خبری رسانه ملی، متأثر از شرایط پویایی رسانه ای به دلیل وجود رسانه های غیر همسو و  کاربرمحور، فضای مجازی و شکل گیری جامعه پلتفرمی است. این رسانه برای آنکه همچنان بتواند در سبد مصرف رسانه ای مخاطبانش باقی بماند، ناگزیر است ساختار خبری خود را با توجه به آرایش رسانه ای جدید بازنگری کند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی مؤلفه های مهم و مورد نیاز ساختار سازمان خبر صداوسیما و ارائه الگوی مطلوب ساختار سازمان خبر با توجه به آرایش جدید رسانه ای است. این پژوهش با روش تحقیق کیفی و استفاده از ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شده پس از مصاحبه با 12 نفر از خبرگان حوزه خبر به شیوه هدفمند و تحلیل محتوا آن ها 81 کد و 21 مفهوم و 8 مقوله اصلی شامل راهبرد فناوری منابع مالی و انسانی، میزان رسمیت، تمرکز، پیچیدگی افقی و عمودی به عنوان مهم ترین زیرمؤلفه های ساختار سازمانی استخراج شد. سپس این مفاهیم به انضمام 15 مفهوم برآمده از مطالعات اسنادی به 36 گویه پرسشنامه برای انجام مراحل دلفی بین 25 نفر از پنل خبرگان تخصیص یافت. نتایج حاصل از سه مرحله دلفی، استخراج 28 گویه با میانگین بالاتر از 70درصد بود که با آزمون های علامت و ویلکاکسون مورد ارزیابی قرار گرفت. <مرجعیت خبری، همگرایی و هم افزایی رسانه ای، ساختار چابک و منعطف، اتاق خبر حرفه ای و تخصصی، راهبرد بازدارنده و تهاجمی و منابع مالی پایدار> از جمله نتایج این پژوهش است که در الگوی مطلوب ساختار سازمان خبر صداوسیمای ج.ا.ایران در فضای کنونی رسانه ای پیشنهاد شده است.

در سال های اخیر، تغییرات فراوان و افزایش رقابت در سازمان های رسانه ای- بویژه در بخش خبر و اطلاع رسانی- کار را برای پیشبرد اهداف و سیاست های بخش خبر رسانه ها، از جمله صدا وسمیا، دشوار کرده است. در این راستا، اتخاذ سیاست های جدید از جمله جذب استعدادها می تواند سرآغازی برای حرکت سنجیده و موثر در این زمینه باشد. با توجه به اینکه شناخت ویژگی ها و استعدادهای موردنیاز برای کار در بخش خبر سازمان صداو سیما، ضروری است، این پژوهش درصدد است استعدادهای مورد نیاز را برای فعالیت در بخش خبر صدا و سیما تبیین کند. پژوهش با استفاده از روش تحلیل مضمون و جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه با مدیران و سردبیران خبرصدا و سیما و دیگر افراد صاحب نظر صورت پذیرفته است. بهره مندی از ویژگی های ذاتی موردنظر، ویژگی های مرتبط با یادگیری، آموزش های متناسب و ویژگی های حاصل از تجربه، سه مضمون فراگیر ازنتایج انجام این پژوهش است.  

امروزه بکارگیری استعدادها بعنوان منابع انسانی پیش برنده در سازمانهای مختلف از جمله خبر رسانه ملی به امری ضروری تبدیل شده که بایسته است الگوی تربیتی ویژه ای نیز مختص آنها طراحی و ارائه شود؛ توانمندسازی و ارتقاء بخشی از این الگوی تربیتی است که این پژوهش تلاش می کند به آن دست یابد. بدین منظور در جهت تعیین معیارها و روشهای توانمندسازی مبتنی بر الگو هاتوم و با بهره گیری از پژوهش ترکیبی کثرت گرا (گردآوری همزمان داده های کیفی و کمی، ترکیب آنها و استفاده از نتایج برای درک مسئله) و با استفاده از روش مصاحبه و پرسشنامه، از جامعه هدف 50 نفره متشکل از خبرگان خبر سیما، داده های مورد نیاز در بخش کیفی با حجم نمونه 20 نفره مبتنی بر اشباع نظری و انتخاب با تکنیک گلوله برفی و در بخش کمی با حجم نمونه 44 نفر مبتنی بر فرمول کوکران و نمونه گیری تصادفی ساده با جایگزین، جمع آوری گردید. داده های کیفی با استفاده از روش تحلیل مضمون و با بهره گیری از رویکرد آتراید-استرلینگ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته که در نهایت شبکه مضامین شامل 35 مضمون پایه، 13 مضمون سازمان دهنده و نیز 2 مضمون فراگیر حاصل شد که در نتیجه معیارهایی برای توانمندسازی استعدادها متناسب با عملکرد قوی در گذشته و پتانسیل قوی در آینده بعنوان دو مضمون فراگیر پیشنهاد و نیز روشهایی برای افزایش یادگیری شناختی، هوش عاطفی و تجربه برای بهبود شایستگیهای فنی، صلاحیت های بین فردی و شایستگی های مدیریتی ارائه گردید.

آگاهی بخشی زیست محیطی، ازجمله موضوعات موردتوجه محققان در سال های اخیر بوده است. در کشور ایران، با وجود شاخص های زیست محیطی نامناسب، افزایش آگاهی مردم و تقویت حس طبیعت دوستی می تواند در کاهش آسیب ها مؤثر باشد. یکی از این منابع آگاهی بخش، رسانه ها هستند و در این میان، تلویزیون می تواند نقشی مؤثر داشته باشد. از این رو، هدف پژوهش، بررسی تأثیر برنامه های تلویزیون بر افزایش آگاهی زیست محیطی شهروندان تهرانی است. این پژوهش، پیمایشی است و جامعه آماری آن را شهروندان 18 سال به بالای مناطق 22گانه شهر تهران تشکیل می دهند. حجم نمونه براساس فرمول کوکران 384 نفر است که به روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای انجام شده و از نرم افزار SPSS برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. پایایی پرسشنامه با استفاده از «ضریب آلفای کرونباخ» بررسی و برابر 83/0 تعیین شد. برای تحلیل داده ها از آزمون های آماری همبستگی، T، لون و کروسکال والیس استفاده شد. براساس یافته ها، 5/61 درصد پاسخگویان، از تلویزیون، درخصوص محیط زیست کسب آگاهی می کنند و بیشترین شمار مخاطبان، مربوط به مخاطبان شبکه سه با 6/82 درصد است. همچنین در بررسی رابطه تماشای برنامه های تلویزیون و کسب آگاهی در ابعاد اطلاع رسانی و دانش زیست محیطی، مقدار ضریب همبستگی به ترتیب 382/0 و 374/0 بود که وجود رابطه معنادار تأیید شد. در مجموع، هر دو بُعد، تأثیر رسانه بر افزایش آگاهی را تبیین می کند، اما برای اثربخشی بیشتر، این انتظار وجود دارد که در رسانه ملی- به ویژه حوزه سیما- با رویکرد تقویت دانش زیست محیطی، برای تولید برنامه با موضوع محیط زیست در شبکه های پرمخاطب، سیاستگذاری های لازم صورت گیرد.

گروه «دولت اسلامی» موسوم به داعش در شرایط بحرانی سوریه و عراق، با اتخاذ گفتمانی متفاوت از سایر جریان ها و گروه های سلفی جهادی و با ادعای تشکیل خلافت اسلامی در مناطق تحت تصرف خود، به سرعت گسترش پیدا کرد و توانست ساختاری شبه دولتی در این مناطق ایجاد کند. داعش با انتخاب «خلافت» به عنوان دال مرکزی، گفتمان خود را از یک گفتمان هویتی به گفتمانی ژئوپولیتیکی تبدیل کرد. شکست های مکرر داعش و آزادی دو شهر موصل و رقه از سیطره داعش در اواخر سال 2017 گفتمان این سازمان که برپایه تصرف سرزمین بود را دچار اختلال کرد. این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال تالیف شده است که «تهدید امنیتی گفتمان توسعه طلب داعش چیست؟» برای پاسخ به پرسش تحقیق با استفاده از روش تحلیل محتوا این فرضیه بررسی شده است که «مرکز ثقل قدرت داعش، گفتمان این گروه می باشد. به همین دلیل، داعش برای حفظ این مرکز ثقل قدرت، متناسب با شرایط و مقتضیات زمانی و مکانی، تغییراتی را در آن به وجود آورده است.» یافته های مقاله ضمن تائید فرضیه تحقیق نشان می دهد داعش، ضمن وفاداری به دال مرکزی و دال های شناور گفتمان پیشین، دال های شناور جدیدی را به گفتمان خود افزوده است و مفصل بندی جدیدی از دال ها ارائه کرده است. گفتمان جدید داعش در مقایسه با گفتمان پیشین، گفتمانی تدافعی است.

کاربرد اصلی شبکه های اجتماعی تسهیل ارتباطات و تعاملات بین افراد است که منجر به گسترش خارق العاده و غیرقابل تصور ارتباطات در دنیای امروز شد ه اند؛ اما واقعیت این است که این ابزار مفید، هم زمان با مزایای مختلف، فرصت های سوئی را نیز در اختیار سودجویان، کلاهبرداران و مجرمان سایبری قرار داد ه است و حتی برخی از شبکه های اجتماعی خواسته یا ناخواسته بستری مناسب را برای ارتکاب جرم ایجاد کرد ه اند. فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران به عنوان سازمان اصلی مسئول استقرار و ارتقای نظم، امنیت و انتظام اجتماعی کشور، با توجه به رویکرد مردمی خود و دیدگاه پیشگیرانه نسبت به تهدیدها و آسیب ها، خود را موظف می داند که در محیط شبکه های اجتماعی نیز همچون محیط مأموریتی واقعی خود، ضمن اطلاع رسانی و هشداردهی درخصوص ناهنجاری های پیش روی مردم، نسبت به مقابله و برخورد با مجرمان این فضا و پیشگیری از بروز آسیب های اجتماعی در این شبکه ها اقدام نماید؛ از این رو، ضروری است که ساختار این شبکه ها و نحوه تعامل آنها از سوی پلیس درک شود و به منظور اتخاذ بهترین راهبرد، این سازمان باید به آخرین روش های تجزیه وتحلیل برای حضور در شبکه های اجتماعی مسلح گردد. ازاین رو، تدوین و ارائه الگوی مطلوب برای حضور پلیس در بستر شبکه های اجتماعی و اتخاذ رویکرد های مناسب در شرایط جدید، از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد و هدف اصلی پژوهش حاضر نیز ارائه الگوی رسانه ای حضور مطلوب ناجا در شبکه های اجتماعی است. روش این پژوهش آمیخته است و با بهره گیری از روش فرآیند سلسله مراتب تحلیلی(AHP) و به صورت میدانی و با استفاده از ابزار پرسش نامه و جامعه آماری به تعداد 35 نفر از مدیران ارشد و کارشناسان فرهنگی مسلط به حوزه رسانه و افرادی که نسبت به شبکه های اجتماعی و مأموریت های ناجا شناخت و تجربه کافی دارند، انجام پذیرفته است. بدین ترتیب، با استفاده از راهبرد های کاربردی پلیس کشور های منتخب از شبکه های اجتماعی و بهره گیری از نقطه نظرات کارشناسان و مدیران ارشد حوزه شبکه های اجتماعی و نیاز های فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، هشت مؤلفه(بهره برداری حداکثری از فناوری های نوین ارتباطی، شناخت جامعه از طریق شبکه های اجتماعی، آموزش و فرهنگ سازی، اطلاع رسانی و ارائه تصویر مطلوب از ناجا، جلب مشارکت اجتماعی، مشاوره و پیشگیری از آسیب های اجتماعی، مدیریت ادراک و برداشت و کنترل کیفیت خدمات رسانی به مردم) به عنوان راهبرد های اصلی انتخاب و پس از تحلیل نهایی، الگوی رسانه ای حضور مطلوب ناجا در شبکه های اجتماعی پیشنهاد گردید.

هدف از این پژوهش که با روش تحلیل مضمون و محتوای کمی انجام شده شناسایی پیام های آشکار و پنهان اینفودمی کرونا (با موضوع شایعه ها و اخبار جعلی) منتشرشده در شبکه های اجتماعی (واتس اپ و تلگرام) در سال 1400 در ایران است. بر اساس یافته های این پژوهش در محتوای اینفودمی کرونا در این شبکه های اجتماعی ایران پنج مضمون فراگیر شناسایی شده که عبارت اند از: 1. برتری جویی ملی؛ 2. سوگیری رسانه ای علیه کشورها؛ 3. کروناهراسی؛ 4. عادی انگاری و تزریق امید؛ 5. گفتمان های مرتبط با دین و سنت. بیشتر شایعه ها و اخبار جعلی (44 درصد کل جامعه نمونه) در دسته "سوگیری رسانه ای علیه کشورها" جای می گیرند که 72 درصد از محتوای این بخش علیه کشور ایران بوده است. در مجموع 225 خبر جعلی و شایعه مورد بررسی قرار گرفته است. در طبقه بندی دیگری به لحاظ موضوعی 1/43 درصد شایعه ها و اخبار جعلی کرونایی سیاسی بوده اند. تجربه شیوع کووید 19 در دورانی که سیاست رسانه ای شده است، نشان داد که چگونه رقابت های سیاسی با تکیه بر نمادسازی ها و معنابخشی های کاذب و تولید و توزیع خبر جعلی، به عرصه رسانه های اجتماعی کشیده می شوند. تولیدکنندگان خبر جعلی به صورت تعمدی و توزیع کنندگان به شکل خواسته یا ناخواسته در این رقابت مشارکت دارند. 

این پژوهش با هدف تبیین مفهوم "منطقِ مقاومت" از دیدگاه رهبر معظم انقلاب انجام شده است. ایشان در مناسبت های مختلف در بیانات و سخنرانی هایشان، مقاومت و ایستادگی کردن مردم در برابر نظام سلطه را امری منطقی و عقلانی بیان فرموده اند. فهم سخنان ایشان در موضوع «منطقی بودن مقاومت» با توجه به جایگاه شرعی و سیاسی شان برای عموم مردم، نخبگان و فعالان عرصه مقاومت ضروری است. مقاله حاضر به دنبال دستیابی به پاسخ این سؤال است که منطقی بودن مقاومت و ایستادگی در اندیشه مقام معظم رهبری به چه دلیل است و مضامین فراگیر آن کدام اند؟ داده های پژوهشی از بیانات و سخنرانی های ایشان از سال 1371 تا 1402 انتخاب شده است. در این پژوهش با رویکرد کیفی و از روش تحلیل مضمون برای تحلیل سخنان رهبر معظم انقلاب استفاده شده است. با اجرای مراحل این روش و با کدگذاری نقل قول هایی از سخنان رهبری در باب مقاومت و ایستادگی، 57 مضمون پایه ای، 13 مضمون سازمان دهنده و 4 مضمون فراگیر استخراج شده است. 4 مضمون فراگیری که از تحلیل مضمونی منطق مقاومت و ایستادگی از دیدگاه ایشان به دست آمده است عبارت اند از: «اقتدار منطقی مقاومت و ایستادگی»، «مقاومت امری واقع و حتمی»، «تسرّی روحیه مقاومت و ایستادگی»، «جرئت داشتن، هزینه داشتن و نترس بودن در مقاومت». همچنین «منطقِ مقاومت» به عنوان هسته و مقوله محوری این پژوهش می باشد.

داعش پس از شکست های نظامی و از دست دادن سرزمین های تحت تصرف، در مرکز ثقل قدرت خود دچار اختلال اساسی شد و در این شرایط، رسانه ها را بستر مناسبی برای پیشبرد حکمرانی دانست. بر همین اساس، ضمن جابه جایی حکمرانی خود از فضای حقیقی به فضای مجازی، رسانه را مرکز ثقل قدرت خود قرار داد. این جابه جاییِ مرکز ثقل حکمرانی موجب احیای داعش به وسیله جذب نیروی جدید از طریق مدیریت ادراک و هویت سازی طردگرای آن ها با قدرت رسانه و درنهایت، تبدیل کردن مخاطب جذب شده به گرگ تنها و اقدامات تروریستی در شیراز، کرمان، مسکو و همچنین، دیگر مناطق جهان شده است. مقاله پیش رو با رویکرد کیفی و استراتژی داده بنیاد تلاش کرده است مؤلفه ها و شاخص های قدرت داعش در مرکز ثقل رسانه را احصا نماید؛ بدین منظور، از جامعه آماری تمام تولیدات رسانه داعش در چهار قالب عکس، متن، فیلم و صوت، از نشریات دابق و رومیه از سال 2011م. تا 2016م. و همچنین، تصاویر، پوستر، سرودهای حماسی و متونی که داعش از سال 2016م. تا سال 2024م. در فضای مجازی منتشر کرده است در حد اشباع نظری، داده ها وارد نرم افزار Maxqda 2020 شده و مشخص شده است مؤلفه های ادراکی هویتی قدرت داعش در مرکز ثقل رسانه در دوران پساکارگزاری در نُه مؤلفه و 44 شاخص قرار می گیرند.

زمینه و هدف: پیدایش چهره های فعال در عرصه رسانه های جدید و شبکه های اجتماعی  برای کسب شهرت و جذب هوادار با بهره گیری از انواع فعالیت های متمایز و خاص فراگیر شده است، با گونه شناسی پیام های سلبریتی ها می شود این ظرفیت را در جهتی هدفمند و مثبت هدایت کرد. از این رو پژوهش حاضر, با هدف گونه شناسی محتوای پیام سلبریتی های ایرانی به شناخت گونه های آن ها در پیام های حواشی اخبار ترند شده فضای مجازی (مورد مطالعه اینستاگرام)» دست یافت. پرسش اصلی پژوهش, این است که گونه های سلبریتی در پیام هایشان درشایعه وحواشی اخبار ترند شده فضای مجازی، کدامند؟از روش تحقیق تحلیل محتوای کیفی, برای ارائه نتایج و طبقه بندی داده ها استفاده شد.؛ جامعه مورد مطالعه یا واحد تحلیل تحقیق، شامل  مطالب صفحات پر بازدید 20نفر از افراد مشهور و اینفلوئنسرهای ایرانی در اینستاگرام است که به صورت هدفمند انتخاب شدند. یافته ها نشان می دهد که با توجه به محتوای مطالب سلبریتی های ایرانی می توان آن ها را درشش گونه دسته بندی کرد: 1-طنز اجتماعی و هجو2-ابراز آثار خود3-ابراز اصلی بدن, پوشش, غذا و لوازم منزل,سبک زندگی مصرفی4-ابراز آثار خود و رویدادهای هنری5-ابراز آثار خود(چهره و بدن)6-ابراز خود در قالب اصلی بدن, پوشش, غذا و لوازم منزل,سبک زندگی،مقوله آگاهی بخشی به دنبال کنندگان در افراد مشهور ضعیف و در شش بُعد فاقدبعد تحلیلی حوادث است . بنابراین با توجه به محتوای پیام های سلبریتی ها مشاهده می شودپیام های این افراد، هدفمند و آگاهی بخش برای دنبال کنندگانشان نیست.