مطالعات راهبردی فرهنگ

بیانیه گام دوم انقلاب به عنوان یکی از برجسته ترین اسناد راهبردی انقلاب اسلامی به موضوعات مهمی همچون علم و فناوری، اخلاق و معنویت، اقتصاد و تولید، عدالت و مبارزه با فساد، استقلال و ... پرداخته و علاوه بر ترسیم آرمان ها و تعیین اهداف، به الزامات و چالش ها نیز توجه داشته و به عنوان عصاره چهار دهه تجربه ارزشمند، نه فقط سرشت و سرگذشت انقلاب، بلکه سرنوشت و آرمان نهایی آن را تبیین نموده است. ازاین رو می تواند مبنای سیاست گذاری در عرصه های مختلف و به ویژه رسانه قرار گیرد. این پژوهش با هدف شناسایی خطوط راهنمای سیاست گذاری رسانه، با تمرکز بر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و به روش تحلیل مضمون انجام شده است. مضامین فراگیر در چهار گروه تعهد نگرشی، تعهد هنجاری، تعهد رفتاری و تعهد هیجانی قرار گرفته است. بر پایه این پژوهش، رسانه با متعهد دانستن خود به مفاد بیانیه و تأکید بر مضامینی همچون آرمان خواهی، ارزش مداری، تعالی جویی، خودباوری، عقلانیت، خلاقیت، هشیاری، امیدآفرینی، مطالبه و ... و ملاحظه آن در سیاست ها و به دنبال آن راهبردها و برنامه ها در مسیر تحقق بیانیه قرارگرفته و با توجه به کارکردهای متعدد و تأثیرات فراگیر خود، موجبات هم سویی تمامی نیروهای اجتماعی را فراهم خواهد آورد. به ویژه آن که در متن بیانیه به صراحت بر جایگاه کلیدی و نقش مؤثر رسانه تأکید شده است.

پروژه پیام رسان وی چت در هلدینگ تِنسِنت از سال 2010 آغاز شده است. البته وی چت تنها پروژه هدلینگ تِنسِنت نیست؛ بلکه این مجموعه، تعداد زیادی برند و پروژه کلان دارد. آخرین آمارها نشان می دهد که وی چت با بیش از یک میلیارد کاربر در جایگاه پنجم رسانه های اجتماعی و سوم پیام رسان هاست و تنها واتساپ و مسنجر (هر دو متعلق به فیس بوک)، پیام رسان هایی هستند که کاربران بیشتری نسبت به وی چت دارند. یکی از مهم ترین ویژگی های وی چت در میان مخاطبان، امکان های مالی و پرداخت دیجیتال است و ۷۶ درصد مجموع کاربران چینی از این خدمات بهره می برند. چینی ها در پرداخت دیجیتالی و مبتنی بر تلفن همراه، سرآمد جهان هستند و ۳۵ درصد مبادلات مالیِ تلفن همراه را در اختیار دارند. درآمد عمده تِنسِنت از دو پیام رسان اجتماعی وی چت و کیو.کیو، شبکه های اجتماعی «کیوزون» و مجموعه بازی های آنلاین و رایانه ای آن است. هم اکنون تِنسِنت بزرگ ترین ارائه دهنده بازی های رایانه ای و بازی های تلفن همراه در دنیا است و در این عرصه، درآمدش از مایکروسافت و سونی هم بیشتر است. حال سؤال اساسی این است که چه سیاست هایی در تِنسِنت ، وی چت را با چنین توفیقاتی روبرو ساخته است. شناسایی الگوهای موفق پیام رسان های اجتماعی برای اقتصاد دیجیتال کنونی در ایران و سیاست گذاری های نهادهای مرتبط اهمیت فراوانی داشته و ضرورت دارد. مطالعه حاضر برای ارزیابی سیاست از روش گزارش راهبردی استفاده می کند. نتایج این پژوهش نیز نشان می دهد که «عدم اتکای درآمد تِنسِنت به تبلیغات»؛ «سرمایه گذاری در حوزه های مختلف فناوری اطلاعات و ارتباطات»؛ «فرهنگ مبتنی بر تحقیق و توسعه»؛ «اهتمام به ارز دیجیتال»؛ «ادغام سرگرمی در رسانه های اجتماعی» و «ارائه بازی های رایانه ای فراگیر» از مهم ترین راهبردهای کلان تِنسِنت است.

خط مشی گذاری در واقع نوعی برنامه ریزی محتوایی است که برای تولید محتوای مؤثر در رسانه، حائز اهمیت است؛ اما گاهی آنچه در عمل شاهد آن هستیم فاصله نه چندان کم، برنامه های تولید شده با تصورات افراد از اجرای خط مشی ها است. کشف چرایی این فاصله برای موفقیت خط مشی ها امری لازم و ضروری است. با توجه به جایگاه و نقش معاونت سیما در راهبری برنامه های تلویزیونی، هدف این پژوهش شناسایی موانعی است که اجرای موفق خط مشی های رسانه ای در معاونت سیمای جمهوری اسلامی ایران را با مشکل مواجه می کند. این پژوهش کاربردی به روش تحلیل مضمون طی 15 مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان و صاحب نظران حوزه خط مشی گذاری رسانه انجام شده است. داده ها در سه مرحله توصیفی، تفسیری و یکپارچه سازی با استفاده از نرم افزار تحلیل داده های کیفی مکس کی ودا کدگذاری شده و مورد تحلیل قرار گرفته است. موانع اجرای خط مشی های رسانه ای در معاونت سیما در چهار مرحله «تدوین»، «ابلاغ و اقناع»، «اجرا» و «نظارت و ارزشیابی» دسته بندی شدند. نتایج نشان داد ضعف در شناسایی مسئله، شکل گیری خط مشی، ضعف در اقناع مجریان، توزیع نامناسب خط مشی، مسائل مالی و انسانی، فقدان نظام ارزشیابی منسجم و نبود ضمانت اجرا از موانع اجرای خط مشی های رسانه ای در معاونت سیما است.

برندسازی ملی در هر کشوری به عنوان یک دارایی، شناسه و هویت از جایگاه قابل توجهی برخوردار است و بسیاری از کشورها، برای تحکیم موقعیت خود در صحنه جهانی بدان اهمیت می دهند. گروه های قومی نیز که بخشی از تاریخ، فرهنگ، هویت، رفتار و جمعیت کشور را شکل می دهند، در فرایند برندسازی ملی نقش آفرینی می کنند. از همین رو مقاله حاضر در چارچوب نظریه بازنمایی «ریچارد دایر» به بررسی تأثیر اقوام ایرانی بر برند ملی پرداخته است. با استفاده از روش کیو، الگوی ذهنی 57 نفر از متخصصان «امور فرهنگی و میراث کشور»، «توریسم»، «مناسبات اجتماعی»، «دولت»، «سرمایه گذاری و مهاجرت» و «صادرات» شناسایی و بر اساس جداول کیو مرتب سازی گردید. سپس با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی الگوی ذهنی مشارکت کنندگان بر مبنای دو متغیر اقوام ایرانی و برند ملی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت که حاصل آن شناسایی 8 عامل برای اقوام ایرانی و 6 عامل برای برند ملی بوده است. نتایج حاصل از این مقاله نشان می دهد که هرکدام از ذهنیت های شناسایی شده، مفاهیم و ویژگی های متفاوتی نسبت به یکدیگر دارند. همچنین یافته ها حاکی از آن است که میان برخی دیدگاه های شناسایی شده از متغیرهای اقوام ایرانی و برند ملی رابطه ای معنادار وجود دارد.

یکی از موضوع هایی که باید در همه جوامع به آن توجه شود، موضوع تقویت هویت فرهنگی است. تقویت هویت فرهنگی همبستگی اجتماعی در جامعه را تقویت می کند و علاوه بر آن انسجام اجتماعی و نشاط اجتماعی در جامعه را افزایش می دهد. از دیگر مزیت های تقویت هویت فرهنگی، جامعه پذیری مناسب افراد است. پژوهش پیش رو، در همین راستا به شناسایی و تحلیل سیاست گذاری فرهنگی به منظور تحول هویت فرهنگی جوانان استان ایلام پرداخته است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، تلفیقی از نوع روش های کیفی و کمی است. در مرحله اول از روش کیفی تحلیل محتوا (قیاسی) جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شده است، جامعه آماری در این مرحله حدوداً 80 منبع در حوزه هویت فرهنگی جوانان است که به صورت هدفمند انتخاب شده است. در ادامه، متون موردمطالعه قرار گرفته و پاراگراف های مرتبط با سؤالات پژوهش انتخاب گردیده است. سپس، برای تعیین ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های تحول هویت فرهنگی جوانان استان ایلام از فن دلفی استفاده شده است. در این پژوهش، تعداد 15 نفر از خبرگان و اعضای هیئت علمی دانشگاه های تهران (تمام وقت و حق التدریس) در رشته های جامعه شناسی و مدیریت فرهنگی به عنوان نمونه آماری با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند از نوع گلوله برفی برای تعیین روایی مرحله کیفی در نظر گرفته شدند. در پایان مرحله اول شناسایی ابعاد تحول هویت فرهنگی جوانان استان ایلام در شش بعد تقویت هویت محلی (بومی) جوانان، توجه به دیانت جوانان، شناسایی جغرافیای فرهنگی، تقویت زبان فارسی جوانان، توجه به حافظه فرهنگی جوانان و توجه به پوشاک جوانان ارائه شد. جامعه آماری پژوهش را جوانان استان ایلام تشکیل می دهند که مطابق اطلاعات سامانه استانداری حدوداً 300000 نفر هستند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 380 نفر برآورد شده و تجزیه وتحلیل آماری در دو سطح توصیفی با استفاده از شاخص های آماری (نظیر فراوانی، درصد و میانگین) و سطح استنباطی تحلیل عاملی تأییدی، با استفاده از Spss 22 وLisrel8.54 صورت گرفت. معناداری ضرایب و پارامترهای به دست آمده ابعاد تحول هویت فرهنگی جوانان استان ایلام، تقویت هویت محلی (بومی) جوانان، توجه به دیانت جوانان، شناسایی جغرافیای فرهنگی، تقویت زبان فارسی جوانان، توجه به حافظه فرهنگی جوانان و توجه به پوشاک جوانان نشان داد که تمامی ضرایب به دست آمده، معنادار هستند.

هدف از پژوهش پیش رو، بررسی زبان شناختی حسن تعبیر به عنوان مؤلفه تأثیرگذار در زبان و فرهنگ در برنامه های تلویزیونی است؛ بنابراین، این پژوهش بر مبنای هدف و استراتژی از نوع کاربردی، توصیفی تحلیل محتوا می باشد. حسن تعبیر از ابزارهای زبانی است که باعث تقویت و افزایش نزاکت اجتماعی گویشوران زبان می شود. گویشوران هر زبان به جای واژه های بیانی نامناسب از حسن تعبیر استفاده می کنند که بار معنایی مثبتی داشته باشد. ازآنجا که برنامه های محلی صداوسیما مخاطبان زیادی دارند، نحوه استفاده آن ها از زبان به طور یقین تأثیر زیادی بر فرهنگ و زبان بینندگان خواهد داشت؛ بنابراین، تلاش دست اندرکاران و برنامه ریزان این حوزه بر آن است که از مؤدبانه ترین گونه گفتاری استفاده کنند. اهمیت این موضوع سبب شد که به این پرسش پاسخ داده شود که حسن تعبیرها در گویش کردی با استفاده از چه ابزارهای زبانی بیان می شود؟ جامعه آماری پژوهش شامل برنامه های محلی پخش شده از مرکز صداوسیمای استان ایلام از ابتدای سال 1399 بوده که شامل 270 روز برنامه (540 ساعت) بوده است. به منظور انتخاب نمونه مناسب، از روش نمونه گیری تصادفی سیستماتیک استفاده و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران به تعداد 54 روز (108 ساعت برنامه) تعیین گردیده است. حسن تعبیرهای مستخرج 70 مورد بوده است. نتایج بررسی ها نشان دادند که ابزارهای زبانی به کار رفته در ساخت حسن تعبیرها در نمونه موردنظر عبارت اند از: واژه های مبهم، حسن تعبیر استعاری، تضاد معنایی، فرایند ساختواژی تکرار، استلزام معنایی، اطناب، ایجاز، حذف، گسترش معنایی.